장음표시 사용
61쪽
Rh restiea Artis norum', vel amicorum iactura 3 timemus ob aliquod impendens discrimen . . DESUERATIO ex mali avertendi. , vel acquirendi boni dissidentis uase tur . Sic praepotentis' aduersarii vio- , lentia oppressus desperat Causae victo' riam . Ex alieni mali consideratione, quod immerenti aduenerit, MISERI
suboritur;hinc eorum miseremur, quos sortunis iniuste spoliatos videmus . CLEMENTIA malum auertit, quod Da minatur. Hinc laesus , iratusque Princeps mitigato precibus iniuriae dolore dat reo supplici veniam Longum esse ire per singulos Affectus, qllorum varia sunt nomina , multiplex apud Authores distinctio: sed ad primores , 'tios recensui, reliqui referuntur, v a LATIO ad DESIDERIVM ,
ADMIRA TIO ad LAETITIAM , VERECUNDIAM & REVERENTIA ad 1 IMOREM, INDIGNATio ad
IRAM , Ii-IDIA ad ODIVM. ' Mouentur igitur Assuetus proposito eo bono , vel malo, quod proprium est, citiusque inuitamentum 3 neminemiae
vero cile arbitror, qui facile non intel- ligar GAVDIVM rebitis iucundis TRA TITIAM inest is,MISERICOMDIAM miserandis excitari s nec iniu
ria , ct contemptu ι sed animi demiR
62쪽
Epitome οῦ sione, deprecatione , atque orationis illeceb MANSVE UDINEM ne ti . . DESIDERIUM: non damno, Mincommodo ; feci expli in optabilis
boni praestantiae, &, utilitate moueri . Vehementiorum Affectuum coinmotiones , aut lenioribus teinpera tur, aut contrariis infringuntur. IRA,
Sc ODIUM, COMMISERAETIONE, O CLEMENTIA leniuntur. TRI TIT A TIMOR, DESPERAETIO
SPE melioris euentus mitigantur . I temperans GAVD M timore amiγtendi boni compescitur . Αduerte secundo , sonsiderandum prius esse Causae statum , & finem. , quem dicendo spectis, ut ad eum obtinendum aptos animorum motus adhibeas . Exornatio, ac Laudatio GAUAEDIVM,AE AD MIRA PNEM, Μωlorum Reprehensio, ac Vituperati INDIGNA TIONEM , ac ODIUM requiret; Funebris Oratio TRISTPTIAM . In Suallanibus SPEM, ac DESIDERIVM , in Dissuasionibus TIMOREM , ac DESPERA G
stra tentabis animorum motum , mu. argumenta praecesserint, quae prop0u rei fecerint fidem. - i
63쪽
c Rhetorica Artis Aduerte tertio , res ipsas satis valera
ad mouendos affectus, quorum tamen fuerint capaces - , dum ea tractentur
Energia , ut non solum audiri, sed &oculis cerni videantur . Nam si ex. gr. Sanctortim Innocentium stragem proponas, quid ni facile moueantur Auditorum animi ad odium in Herodem , ad pietatem in caesos infantes s lacrymabilem eam lanienam oculis subi jciasὶ Truculentos milites non tam serio, quam Regiae cupiditatis furore armatos, in imbellem sceminarum, &lactentium pusionum gregem saeuiemees: vix primum editos in lucem par-.tus, aut cum matribus consostas , aut abstractos ab uberibus, in frusta disci seses , mistas cum morientium sanguine superiti tum lacrymas, miseram orbitatem plorantium ; sparsia toto Regno funera , & undique resonantes parentum eiulatus, infelicillimam foecunditatem damnantium &c. Magnam itaque vim fila habent adiuncta personarum ,& rerum : haec nim explicata essiciunt, ut quasi, quae
dicuntur, praesentia spe et ut Auditor, . emcacius moueatur. His utitur egregic Cicero tum in alijs Perorarotioribbus, quibus excellit, tum maxime pro L. Murena, quem Consulem designa-Fum eonvendebaut Λccusatores , Vt
64쪽
Ambitus reum , non modo empl. Consulatu exturbandum , sed etiam multandum exilio. Quae cum ita snt, Iudices, primitra Rei p. causa, qua nulla res cuiquam potior debet esse , vos pro mea summa, .& vobis cognita in Remp. diligentia moneo &c. & pro Μilone. Qui d restat nisi, ut orem, obtesterqu*VOS , Iudices , 'ut eam misericordiam tribuatis sortissimo viro &c. ., Aduerte quarto, accommodandam esse Affectibus orationem: molliores
enim commotiones,Vt amoris,& COm-
miserationis lene dicendi genus, mi . tioresque Figuras desiderant. Vehementiores Assectus, vi Indignationis , re Odij aeriorem exigunt Orationem v quae caesim , ac membrati m. seratur , multa per Congeriem torrentis in .mo rem volitat, crebris Interrogationibus Repetitionibus, ali jsque validioribus Figuris utatur. Sed parum omnia pro . derunt , nisi ardeat .Orator ,, ut alios accendat, &nisi quos in alijs exeliare motus volet, in se ipso imprestas, dc inustris verbis , sententijs, Voce , Vulia ostendat. a) Summa circa mouendos
Affectus se tabius sentit in hoc posita
es ut moueamur ipsi : nam & luctus,
& irae , & indignationis aliquando rb
c a Tullius de Orat, sib. si .
65쪽
εs Rhetorica Areis dicula suerit imitatio , si verba, yubiumque tantum, non etiam animum accommodatierimus. a) Tullius oui dem fatetur, se non tam ingenio, quia dolore assecutum, ut in excitanda miseratione excellere videretur. N Verum non omnis Causa grauiores motus admittit, ut idem monet; nam neque paruis in rebus adhibendae sunt hae dic di faces, neque ita animatis hominibus, ut nihil ad eorum mentes Oratione nectendas proficere possimus , ne aut irrisione, aut odio digni putemur, i aut Tragoedias agamus in nugis, aut conuellere adoriamur ea , quae non possint commoueri. Non omnis prae terea orator quibuscunque Affectibus excitandis idoneus est; cum id praeter Eloquentiae praestantiam , idoneam etiam ad exprimendas, & imprimendas Commotiones, naturam, tum flexilem Pro earum diuersitate vocem requirat . Adde plurimum valere ad mouendollanimo' authoritatem dicentis . Hinc
apud Virgilium furentes etiam sediti 2 populi, dum δε- arma ministrat aaum pietate grauem , ac meritis si fort.
rum quem ΝCInspexere silent,arrectisq;auribus astan
66쪽
. Epitome. 67, Inde est, quod illi minus apti sunt ad grauiores Causas pertractandas , aemultitudinem vehementiori aliquo motu serio flectendam, quos nondum aetas, ac meritum, vel fama commemdat. Plura de mouendis Affectibus apud Aristotelem leges lib. 2. Artis Rhetori, apud Tullium lib. a. de Oratore , α apud Quintilianum lib. 6. c. 2. Post mentisnem , Di positio partiam orationis, HElocutione agem dum nunc esset, at cism in prima Parte atradiderim, qua ad illam spectant, uditati prima Eloquentia Priaudia, pauca tantum , qua Iupererarat, hoc loco I
bjciam a De Triplici genere dicendi.
ΤRia sunt genera dicendi. TENUE, MEDIOCRE, ac SUBLIME: is TENUE, quod & subtile , & acutum
vocatur, submissum , ac humile est, verbisque usitatissimis quotidianam i quendi consuetudinem imitatur. Ne. gligit Periodici numeri, & concinnit iis curam ι ita quidem, ut non ingratam indicet negligentiam hominis, qui
67쪽
Rhet oricae Artis Ae re potius, quam de verbis laboret. sermone utitur puro , & Latino ; sed plano , ae dilucido. Grauiores Ampi,
ficationes, illustriores Figuras, tum verborum, tum sententiarum deuitat; translationes tantum familiares , &ROtiores admittit, non audaces, & 1
communi usu remotas I acutas, cre
hrasque sementias vibrat, interdum& sales. At quanuis dicendi tenuitas,dciubtilitis imitabilis e*istimanti vide tur, non tam facilis est experienti, mul- vim enim artis habet callidissima simplicitatis imitatio; ideo a summis etiam
Oratoribus quaesita s quod probabilem
faciat orationem. Hoc genus ad res potius explicandas, quam exornandas valet , aptumque est ad docendum , ac probandum. CΡnuenit maxime iambiivibus Epistolis, amoenis Narrati nibus, ac tenuioribus Causis Huiusmodi dicendi genere usus est Cicero in oratione pro A. Cecinna, quae tota
fermὸ in explicandis, distinguendis, ac
definiendis rebus consistit. . . MEDIOCRE, ac temperatum uberius est , atque aliquanto robustius est siui, inferius autem sublimi nec illius acumine utitur , ne et fulmine istius, plus quo suavitatis habet,quim virium. placidum , ac sedatum uno tenore in dieendo fluit i ac verborum, ac se
68쪽
. Epitome. os tentiarum luminibus distinguitur , se
elegantioribus translatis, omnesqu adhibet rationis Ornatus. Ac δε-
modatum est ad delectandum, ad exo nationes , ad eruditas dis,uistiqnes , atque ad scribendas Historias.Huic Ge- neri adscribuntur Tullii Orationes pro Lepe Manilia, pro Archia Poeta , post reditum ad Quirites, & in senatu , repro M. Marcello. SUBLIME, quod vehemens, εc ad plum dicitur, validiores vires habet vicum pari ornatu, & copia. Huius est exaggerando & amplificando or tionem attollere, atque essicacibus as moliendos affectus Figuris in quanti vpartem Auditores non vertere modo.
ted quasi violenterim pellere. Hinc Fasto obius mediocre genus sucido amni comparat, qui virentibus utrinque sylvis inumbratus leniter fluat, sublime istud, ac Vehemens torrenti, qui saxa deuoluit. , & pontem indignatur , ω ripa sibi tacit, secumque rapit vel contra ni
tentes. aὶ Excellit in flectendis animis
hoc genus, eoque res magnae tractantur, ει causae grauiores.Affert in exemplum/Tullius orationem suam pro C. Rabbrio, in qua ut ipse testatur in cuin agerretur de Maiestate tuenda , in omninere inplificationis exarui.
69쪽
o Rhetorica Artis Exeellet igitur, qui tribus his dicem di generibus praestabit Orator: quanuis in lingulis quosdami, aeque in senibus
perpaucos floruilla Cicero assirmet sammo neminem adeo eloquentem vel suisse, vel fore sentiat Brutus. Eximiae vero prudentiae, atque artis est eam tribPlicem varietatem moderari 3 ut enim non omnes eidem vestis, ita non Orunia dece adem ratio dicendi. Parila iubmisiam postulant, mediocria tem Peratam , magna sublimem . Nec diuersae solum orationes, quarum non eadem materia est , at eiusdem Orationis partes aliae alia forma tractandae ; Hue, Ut res feret, modo subtiliter, modo temperatὰ , modo gratiiter dicen dum;vt videre licet in Actionibus con-τra Verrem, pro Cluentio, pro L. Cor
nelio Balbo, & aliis M. Sed est Eloquentiae, sicut reliquarum rerum fundamentum , Sapientia Ut enim in vita, sic in Oi attons , nihil est: dissicilius, quam, quid deceat videre .
Nam nec semper, nec apud omnes snec contra omnes, nec pro omnibus nec amnibus , nec ubique eodem modo
dicedum.Quare sagaci iti dicio est OPus, i perspiciat orator, quid expediat, quid rebus, personis, loco, ae temPor,
conuiniat, ijsque orationem accom
aehac seruet in omnibus Decorum.
70쪽
Epitome. I Haec eadem triplex dicendi ratio varie admodum tractatur. In sublimgenim genere alijs ampla est sentς tiarum grauitas , maiestasque verborum 3 alijs aspera, ag tri itis Oratior alijs uberior copia, & vis affectuum. In
tenui quidam subtiles, pressi, & limati; in eodem genere ali j callid i sed impoliti ,&consulto rudium similes, Mimperitorum; alij faceti , & leuiter ornuti . Quare multiplex est Orationis se ma ,& mira styli diuersitas, cuius cobliti species vix possurit i cum de naturaeva tete, & valuntates .multum inter se distantia effecerint genera dicendi ; nec elocutione minus differamus , quam
Aliter quoque dicendi genera diuPduntur in Asiaticum Atticum , &Rhodium, 'spectata 'ationis copia, parcitate, & mediocri ate . Asiaticum profluens, diffusum, ac redundans opla
malunt adipatum Cicero vocat cum gressum , & castigatum. dium inter virlinque medium . Alii pressum dicendi genus Laconicum vocant et AtIicum elegans , venustum ,
siaue, hinc Attici sales, Atticus lepos;
ει Xenophon si iucunditatem lamnionis dictus Attica Musi. Tulinis certe