De Q.S.F. Tertulliano opusculum philosophicum ...

41쪽

0PUSCULUM PHILOSOPHICUM. 2 let et judicatur magno cum pondere, ut apud certos de Dei conspectu . . . . Praesident probati quique seniores, honorem istum non pretio, sed testimonio, adepti; neque enim pre- tio ulla res Dei constat. Etiam si quod arcae genus est, ε modicam unusquisque stipem menstrua die, vel cum velit,

et si modo velit, et si modo possit, apponit: nam nemo compellitur, sed sponi consert. Haec quasi deposita pietatis sunt. Nam ind non epulis, nee potaculis dispensatur, sed egenis alendisamandisque, et pueris ac puellis re ac pa- rentibus destitutis, jamque domesticis senibus, item nau- fragis, et si qui in metallis, et si qui in insulis, vel in custodiis, dumtaxat ex causa Dei sectae, alumni consessionis suae sunt. Sed ejus modi vel maxim dilectionis operatio notam inurit penes quosdam vide, inquiunt, u inriem se diligunt. Ipsi enim invicem oderunt . Igitur, cum probi, cum boni coeunt, cum pii, cum casti congregantur, non este actio dicenda, sed curia l). Duo praeterea Septimius memorat Christiana disciplinae merita quod in illa tantum essicaciter pro rerum salute oratur, quodque soli quibus modis fugari daemonia possini Christiani noverunt 2). Si alieni iantum ab evangelica fide haec irriderent, dolendum erat potius quam mirandum multos adeo averitate exulare, ut neque quantam per purae meniis precationes Deus sibi vim inferri patiatur, neque quanta cunctis in viis certaminibus, si mali potestate immineant virtuti pericula, valeant dignoscere. Illud incredibile est Ecclesiae alumnos, exangelium a pueris in manibus Versantes, per temporum calamitates iantum de pristina fide remisisse, ut eos qui orando vacani pro non orantibus, poenitentiamque pro mullis exercent de vita flores tantum carpentibus, tanquam otiosos, inutilesque contemnant, et civitate judicent pellendos. idem, si fori de daemoniis sermo inciderit, leniter ridebunt, quasi sa- 1 Apol. 3 28, 40. 2 Apol. DIT.

42쪽

is D u. S. F. TERTULLIANO bulosa quaedam monstra, puerorumque terriculae narrentur.

0ubd si quis de illa spirituum turba reseratur hominis corpus

ingressus, ei inde divini sermonis virtute pulsus, narratorem jubebunt talia apud barbaras superstitiosasque gentes μυθολογειv. Nos vero Evangelium erubescere nescimus, neque, aut illam potestatem in Titanas, Centaurosve relegare quam homi-eidam 'ine ab initio, et humano generi maximas intulisse calamitates a veracissimo magistro docemur, neque illam

ianti hostis debellandi virtutem parvi pendere, quam ipse toties Christus exercuit, quamque in Ecclesia perpetuam fore

pollicitus est. - Quaeres quibus de causis nullum nostris tern-poribus edatur lirius miraculi exemplum Plures fortassis rem diligenter scrutantibus proferre licerei, quarum haec videtur esse praecipua Deum, quo abnuente nil daemonibus vel conarisas est, infernae potestati paulo laxiores, primis Ecclesiae temporibus, solvisse habenas, secisseque plenam pro aris et socis decertandi facultatem, quo major illustriorque Christi fieret triumphus, cum ipsi mendaces spiritus veritatem suopte testimonio confirmare cogerentur. Quid vero, si me plan causam nescire respondeam Idebne certissima antiquorum temporum documenta in dubium vocabuntur, quia nil simile apud nos geritur aut legem Deo praescribemus qua mundi ordine eventus Quid, si hae daemoniorum ingressiones, dectionesque te nescio, saepius in Ecclesia terentur, eum duobus

modis homines a daemonio obsideantur, nunc exante corpora, nunc animas oppugnante, totiesque apostolis promissa potestas exerceatur, quoties anima diabolo per peccatum mancipata, ad veterem dominum veteraque castra per paenitentiam revertitur' Unum restabat Christiano nomini insensis, diseiplinam, quam sanctam, innocentem, reipublicae utilem, omnia ostendebant, elevare, τὸ θεῖο ab illa auferentes, atque ita laudabilem latentes ut nil novum tamen asserre dicerent, nec aliud esse quam quoddam philosophandi genus. Nostro, ni opus iam absolutui ad sinem perducere properaret, optima daba-

43쪽

OPUSCULUM PHlLOSOPHICUM. 21tur occasio ut imprudenter oblatam arriperet comparationem,

atqus ind clarissimos christianae disciplinae pararet triumphos, unde illi clades maxima parabatur. Sive enim omnium antiquitatis philosophorum doctrinam in universum perlustres, quid aliud cernes quam confusam quasi sententiarnm aciem inter se pugnantium Sive singulas scruteris, nulla est quae Secum consentiat, nulla quae veritatis particulam, sibi feliciter offensam l), gravissimorum de Deo, de homine errorum non admixtione adulteraverit. Nil mirum igitur si veram hominis, veramque Dei naturam ignorantes, illa quoque nescierunt inde defluentia, quis homini sinis proponatur, quid ut summum bonum sit appetendum. Alii enim totum humani animi belluarumque tollentes discrimen ejus modi summum bonum

constituerunt, quod non te erigendo, sed contra in infima terrenaque demittendo, contingere queas. Alii humanam naturam, ne humi jaceret, in coelum evexerunt, divinam aeternamque ingentes unde orta est, quum voluptatis, ut pote ratione indignae, contemptus, tum superba quaedam sui contemplatio,

viriusque propriis laudibus plus aequo utenta. Plerique hominem intra se incluserunt, plerique flammam

illam amoris, unde omnes verae virtutes accenduntur, restinxerunt. Non sic Christiana disciplina, quae nostram nos naturam, nostramque verydocens originem, non aliter expleri posse sitim pectori nostro insitam optim perspexit, quam si aliquid extra supraque nos quaerendum, amandum lauendum, daretur; neque aliter charitatis vinculo universum genus hominum posse contineri, quam si supremus ille, quo numini adhaeremus, amor, omnium vel ignotorum, si inimicorum et math de nobis meritorum, tu cordibus nostris accenderet amorem. Habes totam quasi Christianismi formam, duobus inclusam praeceptis, atque uno chariιatis vocabulo opum exprimendam quo nihil planius, nihilque magis, ut videtur, in promptu situm nil autem, si rem ipsam spectes, magis nisi i l e AB.

44쪽

M DEAE S. F. TERTULLIANO

Christi tempora ignotum Christus, omnium primus Dei, et humani generis propter Deum, docuit charitatem : Christus, solus omnium, perennem condidit civitatem, quae sanctissimameharitatis flammam humanis in pectoribus semper servavit accensam. Si enim agendi praecepta tantoper inter se discrepant, quanta erit faciorum dissimilitudo' quidem multa honosse, im praeclara laeta fuisse a veteribus philosophis non negaverim quipp adlersus iniquissimam calumniam multa de vita morteque Socratis jure proferrentur, totaque Stoicorum secta insnigeret, cui ultima romanae libertatis exempla, optimosque orbis Romani deberi dominos omnibus notum est. Verum, ut illud omittatur quod paucissimi vitas suas ad Stoi-

eorum aut Socraticorum praeceptorum normam accommodaverunt, Christianam ver disciplinam immensa multitudo amplexa est, quis philosophorum vitam eum vita Christianorum conserat Alcibiadis amicum, vel si Platoni credendum)amatorem, cum purissimo quem Jesus dilexit discipulo, M. Aurelium cum S. Ludovico, illam superbiam eum hac humilitate, illas aries simulationesque animi sabulosos Deos coram populo colentis, intus irridentis, cum hac pietate eum amantissim amplexa, et sese pro humani generis salute devovendi cupida. Hanc vivendi dissimilitudinem quam a cre-sdendi differentia procedere ostendimus, postquam plurimis Septimius confirmavit exemplis, scit illud addit quod totum, mea quidem sententia, dirimit controversiam: c Non am Christianos haberi qui apud nos talia secerint qualia in phi- losophis reperiantur, philosophos vero, cum talibus lactis, in nomino ei honore sapientia perseverare l). Merito igitur exclamat Septimius quid simile philosophus e Christiantis Graeciae diseipulus et esui 2)8 absolutum est illam disciplinam in quam totis viribus romanum insurrexit imperium, non philosophiam esse paulo aeteris meliorem,

45쪽

oPUSCULUM PHILOSOPHICUM. 25 sed divina benevolentiae munus. Quae enim morialibus per densissimas palantibus tenebras lumen accendit und&ioia vitae via illuminaretur, quae mundum superbia, voluptatibus, en freno sui amore, laborantem, virtutibus ornavit quas antea aut nescivera aut reformidaverat humana infirmitas, vera caritate, vera pudicitia, veraque humilitate, illa opus supra vires humanas positum exegit, atque ipso ineenu divina patuit.

46쪽

REPTIures ORUM INFORMATOR. Ut duo sunt ostieiorum speetes, ita duo librorum genera inveniuntur ad informandos hominum mores conscriptorum. Quamvis enim unus idemque si omnibus temporibus recthvivendi finis, vitam beatam eique possessionem consequi, Hebque omnium pectora semper iisdem virtutibus, caritate, humilitate, castitate, ornata esse deceat, quaedam tamen in ossiciis, pro cujusque persona, pro loeis et temporibus, varietas cereatur necesse est quippe non eaedem pace belloque, secundis adversisque rebus, virtutis exercendae occasiones. Homines ab avaritia, libidine, superbia dehortaturus, omnibus vel posteris dices; ommunibus enim totius hominum generis morbis cauterium paras inurere. At non omnis aetas desiderat qui mareria sortiter obeunda abstinendumque ab idolorum ultu, praedicent. Ind est ut omnes de moribus libros non eadem fortuna maneat, citoque illi consenescant qui utilitatem habent iniri certos annos certasque regiones circumscriptam; qui vero non Graecis, aut barbaris, non veteribus aut recentioribus, sed hominibus, in quansim homines sunt, proponuntur, perenni juvenia virescant. Hanc officiorum partem neque Noster omnino neglexit, neque in hoc genere auctoritati famaeque suae non satis, ut infra

perspicietur, respondit. Verum multo diligentius quod et temporum alio poscebat, et hominis ingenio congruebat in id elaboravit ut pericula ab Ethnicis Christianorum moribus

47쪽

OPUMULΠM PHILOSOPHI u. 27 imminentia depelleret. Plures igitur e spretantes libros conscripsit, quos tu ne despicias quasi nihil ad nos periianeant quippe, misso quod nulla iam temporalia sunt omela quae non ad aliquam virtutem pertineant omnibus in aetatibus exercendam, multaque praecepta a Christianis inter Litate exulibus, ad Christianos in mundo, semper aliquatenus ethnico, degentes transferri possunt, plura continet pars illa Septimianarum litterarum, Apologeiici quasi complementum, quibus et historia illorum temporum, et Christianorum Ethnicorumque morum discrimen illustrari possint, quaeque hic reuuisse haud poenituerit.

I. Praeclarum mn spectaculum acies ad praelium instructa, cum adsignatam sibi quisque stationem sortiter occupans, impetum hostis immotus expectat, interea ducem brevibus verbis suos adhortantem ita universi audiunt, quasi vox sancti sim patriae se civium virtuti committoetis in singulorum aures et pectora descendat. Sed nescio an, ingruente persecutione, nobilius aliquid visu Christianorum castra praebeant. Tunc omnium oculi in Christum, unum militiae ducem, vertuntur; tunc ipsa mater Ecclesia, matre illa, de qua in Machabaeorum libro legimus, haud inferior, in eo tota est ut natorum multitudinem spiritalibus armis ante proelium instruat, in acie labentes erigat, nutantes confirmet, sortiter decertantibus gratuletur vietoria simul vitaque unctos non tam defleat quam magnificet, interim, querentibus certaminis violentiam majorem esse quam pro humanis viribus respondeat, impiasque vi veritatis murmurationes compescat.

Digna san&suit Septimii eloquentia quae inter tantos armorum strepitus latsi resonaret, dignissimi mares Fidelium animi qui bellicis Christiani Trrtae carminibus nam ver carmina

sunt accenderentur: Si certaminis nomine Deus nobis martyria proposuit, per quae cum adversario experiremur, liberalitas in hoc magis quam acerbitas Domini cernitur. Evulsum enim hominem

de diaboli gula per fidem jam et inculcatorem ejus oluit

48쪽

et Macere per virtutem ne solummodo evasisset, verum etiam evicisset inimicum. Amavit qui vocaverat in salutem, invitare et ad gloriam ut gaudeamus liberati, exultemus etiam coronati. ... Deum dedecebit artes et disciplinas suas vocare in medium, in hoc saeculi spatium, in spectaculum hominibus, et angelis, et universis potestatibus earnem atque animam probare de constantia et tolerantia dare

huic palmam, huic honorem, illi civitatem, illi stipendia'

et Quid nunc, si non certaminis nomine in martyria fidem exposuisset, sed et proprii prosectus; nonne oportesiat illam habere aliquem spei cumulum, cui studium suum cogeret, votumque suspendreet, quo eniteretur ascendere, quum terrena quoque officia in gradus aestuent Poreb, sic et fidei proptereli congruebat sublimitatis ei claritalis ali qua prolatio, tale quid esse oportuerat illud emolumenti, quod magno constaret, labore, cruciatu tormento, morte. Sed respice compensationem cum caro et anima dependi- tur, quibus in homine carius nihil est, alterum manus Dei, alterum status, ipsa dependi in profectu, quorum est pro sectus ipsa rogari quas lucrificant eadem prelia quae et merces Prospexerat has Deus imbecillitates conditionis huc manae, adversarii insidias, rerum allacias, saeculi retia, etiam post lavacrum periclitaturam fidem, perituros ple-

rosque rursum post salutem, qui vestitum obsoletassente nuptialem, qui laculis oleum non praeparassent, qui requi rendi per montes et saltus, et humeris essent reportandi. Posuit igitur secunda solatia, exirema praesidia, dimicatio nem marWrii et lavacrum sanguinis exindsi securum.... Sic

dilectio operit multitudinem delictorum, quae Deum scilicet diligens, ex totis viribus suis, quibus in martrrio decertat, ex tota anima sua, quam pro Deo ponit, hominem marty- rem excudit. Haec tu remedia, consilia judicia, spectacula, etiam Dei atrocitatem judicabis Sanguinem hominis Deus

concupiscit Et lamen ausim dicere, si et homo regnum Dei, si et homo certam salutem, si et homo secundam rege-

49쪽

OPUSCULUM PHILOSOPHICUM. 2se erationem ... Incutiat adhuc Scorpius l), homicidam Deum is ventilans, horrebo plane spurcum blasphemiae statum de haec retico ore laetentem sed et talem Deum de fiducia rationis amplectar, qua ratione etiam ipse se plus quam homicidam pronunciavit ex Sophiae suae persona voce Salomonis So-

phia, inquit, jugulavit filios suos. Sapienter utique jugulavit, dum in vitam et rationaliter, dum in gloriam inpareicidii ingenium o sceleris artificium o argumentum crudelitatis et quae idcirco occidit, ne moriatur quem occiderit Et debet quid sequitur Sophia in exitibus cantatur hymnis cantae tur enim et exitus martyrum .... 0 bonam matrem opto et

ipse in filios ejus redigi, ut ab ea occidar opto occidi ut filius fiam 2).

Haec ad omnes, et in christiani nominis consessionem prinparatoria Sequentibus vero audientium conditio aliquid addit quod atticam ἀγορά, romanaque rostra vincat. Nam Septimius consessores carcere jam inclusos, Christoque intra paucos dies voluntario sanguine litaturos sic adloquitur: Exind segretati estis a mundo. Si enim recogitemus

ipsum magis mundum carcerem esse, exisse vos carcere quam in carcerem introisse intelligemus Majores tenebras habet mundus, quae hominum praecordia excaecant Gravio res catenas induit mundus, quae ipsas animas hominum constringunt. dores immunditias exspirat mundus, libidi- nes hominum. lures mundus reos continet, scilicet uni versum hominum genus Iudicia denique non Proconsulis,

sed Dei sustinet stud vos, benedicti, de carcere in custo diarium si sori translatos existimetis. Habet tenebras, sede lumen estis ipsi. Habet vincula, sed vos Deo soluti estis. Triste illic exspirai, sed vos odor estis suavitatis Iudex α-

l Bune locum ex libro excerpimus qui Se piae inscribitur, sive theriam adversiis scorpiorum morsum, propter quamdam, ut auctori videtur, nosticorum a martyrio dehortantium cum ScorpiiS. similitudinem.

50쪽

30 BEAE S. F. TERTULLIANO pectatur, sed vos estis de judicibus ipsis judicaturi .... Jhinc non vides alienos deos, non imaginibus eorum incurris, non solemnes nationum dies ipsa ommixtione participas; non nidoribus spurcis verberaris; non clamoribus spectac et lorum atrocitates, vel furores, vel impudicitias celebran

tium eaederis; non in loca libidinum publicarum oculi tui impingunt; vacas a seandalis, a tentationibus, a recordatio

nibus malis jam et a persecutione. o praestat carcere Christiano, quod eremus propheiis .... Sit, nunc benedicti, carcer etiam Christianis molestus. Vocati sumus ad militiam Dei vivi, jam tunc eum in sacrae menti verba respondimus. Nemo miles ad bellum cum deli- eiis venii, nec de ubiculo in aciem procedit. Proind vos, benedicti, quodcumque hoc durum est, ad exercitationem virtutum animi ei corporis deputate. Bonum agonem subia turi estis, in quo agonothetes Deus vivus est, xystachus Spiritus sancius, corona elemitas, rabium angelicae sub- et stantiae politia in coelis gloria in saecula saeculorum. Itaque epistates vester Iesus Christus qui vos spiritu unxit, et ad hoc scamma produxit, voluit vos ant diem agonis ad du- riorem tractationem a liberiore conditione eponere, ut vi res corroborarentur in vobis. Nempe enim et athletae segrω

gantur ad strictiorem disciplinam, ut robori aedificando vacent continentur a luxuria, a cibis talioribus, a potu jucundiore coguntur, cruciantur, satigantur; quant plus in exercitationibus laboraverint, iant plus de victoria spe- rant. Et illi, inquit Apostolus, ut coronam corruptibilem

et conSequantur. Nos aeternam consecuturi, carcerem nobis

pro palaestra interpretemur, ut ad stadium tribunalis, bene exercitati incommodis omnibus, producamur. 3 Dein, postquam multa mortis dolorisque, gloriae causa, ab Ethnicis contemptorum documenta protulit, haec addit e Si tantum terrenae gloria lice de corporis et animi vigore, ut gla- dium, ignem, crucem, bestias, tormenta contemnant, sub praemio laudis humanae, possum dicere, modicae sunt istae