장음표시 사용
71쪽
et pectat dilectio quam, Deo magistra patientia eomitatur l).s Si times ne amor amantem decipiat, prouulque ab illa beata vita detineat quam toto pediore vel inviti appetimus, Deus gratulari et gaudere nos docet, dignatione divina castig ionis. Ego, inquit, quos diligo castigo D servum illum beatum, cujus emendationi Deus insint Levi dignatur irascile quem admonendi di intulatione non decipit Quaqua ex
parte aut erroribus nostris, aut mali insidiis, aut admoni- tionibus Domini intervenit usus patientiae, magna merem, selieitas scilicet. Quos enim 'felices Bominus nisi patientes nuncupavit, dicendo: Beaιi pauperes spiritu, illarum est enim regnum Oelarum s)84 Ad illud propositum nobis certamen per patientiam currentes, nullos itineris recusabimus labores: quippe Deus futuram victori pollicetur immortalitatem, et auxilia strenu dimicanti ineffabileque jam nune summianistrat gaudium. Idem, si totum vitae praesentis saporem amissio nostrorum abstulerii, conceptum temperat dolorem, dum gratulandum iis docet qui profecti sunt, non miserendum. Non est lugendus qui antecedit, sed plan desiderandus. Id quoque desiderium patientia temperandum ... Namque in his rebus impatientia et spei nostrae math ominatur, et fidem praevaricatur Et Christum laedimus, cum evocatos quosque ab illo, quasi miserandos, non aequanimiter accipimus 3 .s Patientiam siesca superbia mentitur, christiana caritas ge
72쪽
sEPTINIUS PHILOSOPHUS. Nemo, Septimium jam cernens philosophic pallio prodire indutum, ex professo philosophaium fuisse arbitretur, novamque, qualem Plato aut Aristoteles, instituisse disciplinam: non Deus haec otia christianis scriptoribus secerat, ut ejusmodi studiis, animi causa, indulgerent. Si nulla haereses integinatem fidei temerassent, Noster totus in erigendis fidelium animis, totus in confirmanda morum sanctitate, versaretur. Nunc, quoniam plerique haereticorum, errores quibus
evangelicam adulterabant doctrinam a philosophis mutuati, veritatis defensores, ui rhetori ri l) ita philosophari cogebant, in hanc quoque Septimius arenam haud invitus descendit, quippe quem ingentia quaedam pugnacitas praeliando quam docendo, et depellendis nubibus veritati offusis quam philosophiae placitis uno tenore exponendis, aptiorem secerat. Praeterea, quoniam quisquis de divinis humanisque rebus disputat, velit nolit philosophatur, pretium operae sorsan suerit quid Noster in hoc genere secerit inquirere, quo potissimum argumentandi genere sit usus, quid de Deo, de mundi Origine, de hominis natura senserit, dispersique quasi membra philosophieolligere.
I. Ante omnia igitur, de ipsa philosophia, atque ea mentis
73쪽
sologi cujusdam ui ait Plato, personam videtur sustinere. Nemo philosophos acritis insectatur, nemo philosophiae soci talem, christiana disciplinae a nonnullis oblatam, indignantius respuit nemini de humana ratione plus licuit, quam se nihili sacere apertissim profitetur. Longum est singula reserre:
pauca si multis in Septimii libris seligemus: ii Quid simile philosophus, et Christianus Graecis discie pulus, et coeli fama negotiator, et salutis verborum, et faciorum operator rerum aedificator, et destructor 1nte et potator erroris, et integrator veritatis' surator ejus, et
custos l)' Philosophi in incertum miscuerunt etiam quod invene-
et runt certum inventum enim solummodo Deum, non ut in venerant disputaverunt. . . Alii incorporalem asseverant, alii corporalem; . . alii ex atomis, alii ex numeris ... Et Platonicie quidem curantem rerum contra Epicurei otiosum et in exercitum, et, ut ita dixerim, neminem humanis rebus 2).
Deliquit, opinor, divina doctrina, ex Judaea potius quam ex Graecia oriens erravit et Christus, piscatores citius quam sophistas ad praeconium mittens 3). 30ptimo igitur jure Christiani cum philosophis inimicitias gerunt nec quidquam fidei propugnatores antiquius habere debent, quam, purum et candidum aerem veritatis, philoso- phiae nidoribus infuscatum, nubilare si). Ipsam habes philosophiam a Septimi culpatam, non tantum philosophos
illa et magis dicendo persuadens, quam docendo, formas rebus imponit, eas nunc peraequat, nunc privat, de ceriis incerta praejudicat, . . leges naturae suas opiniones facit 5). , Quid enim 'nonne philosophi, dialectica utuntur, quam miser illis 1 Apol. 3 46. 2 Id. g 47.
74쪽
M DEAE S. P. TERTULLIANOc instituit Aristoteles, artificem struendi et destruendi, versi pellem in sententiis, coactam in conjecturis, duram in ar- gumentis, operariam contentionum, molestam etiam sibi ipsi, omnia retractantem, ne quid omnin tractaverit l) sDenique, non philosophiam tantum, sed rationem, imo commune omnium de veri salsique diserimine judicium, gravissima contumelia assicit, cum de morie tristi disserens, exclamat: Prorsus credibile est, quia ineptum est, et e re
et tum est, quia impossibile est 2).
quamvis haec omnia, muliaque alia in eamdem sententiam Noster seripserit, tamen non sine gravissimo errore misologis adnumerandum censeo. Neque dicam enim liberδ quod sentio quidquam horum, si nota hominis in dicendo nimietati aliquantulum concedas, veritatis fines excedit. Quod ut eluceat, totam rem et rationibus ei exemplis altius repetemus. Humanam rationem intra fines arctissimos contineri, de multis tacere, quae tamen cognosci vel maximi nostra interest, imo, sic malis moribus opinionibusque depravari, ut, etiam mira terminos suos contenta, de recta via saepissimδdiscedat, antiqua praesertim Maiis philosophos, tota via, toto Melo haud semel aberrasse, et, certissimis quibusque in dubium vocatis, in insanas, alium alio, abiisse opiniones ins per de parte exploratae sibi veritatis, sive metu, sive aliquam ob aliam non meliorem causam, reticuisse, eumque his enim Apostolus verbis utitur sibi eognitum non, Deum magnitie se inter omnes christianos scriptores convenit. In hoc uno dissentiunt, quod alii, aciem humanae rationis, nona betem tantum, sed omnin caecatam contendentes, nihil certi divinis in rebus ab illa percipi posse arbitrantur; alii, lumen illud intimum et naturale non ita restinctum asserunt, ut nubila vitiorum aliquantum depellere nequeat, et nonnulla de Deo, de moribus, firmiter tenere. Nunc, si quaeras utra fuerit
1 De Praescript haeret. 3 I. 2 De carno Christi, Dd.
75쪽
omsGLUM PHILOSOPHICUM. 13 Septimii sententia, in illa firmum immotumque invenies quam nostrorum scriptorum pars long melior majorque semper amplexa est, eam dico, quae rationem saepδ quidem, sed non Semper, errare confitens, inesse illi vim quamdam potiundae veritatis defendit, per quam multa per se patentia, multaque
ex his legitima ratiocinatione deducta in lucem proferre
Quod ita esse duplici modo ostendi potest. Si quis enim in
medium afferatur, qui, strenuus notusque humana rationis
fines suos non excedentis defensor, iisdem, quibus Septimius, verbis, vel durioribus etiam, de philosophia, nativisque ejus cum christiana disciplina inimicitiis locutus fuerit, apparebit ambo conciliari posse, severum de audacioribus humani ingenii ausis judicium, et aequam benevolamque de his quae feliciter tentare et perficere valet, sententiam. ubd si ipse Septimius, duplicem, qua iget ratio, potestatem, nempe, manifesta quaedam de rebus divinis, sine argumentorum ambagibus, percipiendi, et inde alias remotioresque educendi verit tes, constantissim agnovit, si multa in certamina ratione proditi armatus, multosque adversarios telis ab una ratione depromptis confodit, muli magis erit latendum Septimium
verbis quae quosdam laedunt ea mente usum esse, ut rationem non conculcaret, sed evagantem cohiberet, aut aliquam aliam subesse quaestionis enodandae rationem, ni sortypugnantia Se- eum omnibus in scriptis lanium virum praedicasse malis ad quam interpretationem, numquam, nisi desperatis omnibus aliis, confugiendum videtur.
Audi ergo quomodo utrumque consciam. Non unum multis Septimio laesae rationis reo exempli sui auctoritate patrocinabitur, sed qui duplici heologi philosophique laude, clarissima in aetate, super alios claruit, homo, ut ita dieam, rationi simillimus, ipse Bossuetius qui si probare velimus quam en omnem vim rationis notam habuerit, quamque libenter divinis in rebus adhibuerit, totus nobis liber de Dei et sui ipsius etaniιione recitandus sit. Ille tamen,
76쪽
M DEAE S. F. TERTULLIANO non superstitiosus aliquis monachus, ille non mysticorum d liramentis deditus, sed mentis suae in omnibus compos, de
philosophia haec locutus est: c Procul clamas, o philosophia, mihi lubrica ancipitique via in terris incedendum quod
esse verum, ipsemet expertus, lateor. Manum porrigis, quae firmet dirigatque gressus. Sed, ant omnia, explora tum esse velim, satisne fido me duci tradam. Quae ergo tibi fiducia habeatur, infelix philosophia cujus scholae vanis tantum nec umquam terminandis contentionibus strepunt: in quibus multa moventur, multa ambiguntur, nihil um- quam expeditur. Illud autem animadvertendum, quod, ex quo homines philosophari aggressi sunt, unum summo studio quaesitum est, quaenam sint praecipua humanae a et turae ossicia, quis humanae vitae fimis in quo, si quid ab aliis pro certo positum est, ab aliis idem ut salsum reiici vid e mus. In hac opinionum varietate, indueatur mihi in coetum philosophantium homR quid sibi per vitam agendum sit ambigens eumdem in locum colligatur, si fieri possit, quidquid umquam hominum fama sapientia clarorum exti ut ecquis erit misello dubitationum finis, expectanti donec inter omnes de aliquo conveniat Ante frigus et alor ve- ieres deponent inimicitias, quam philosophi de placitorum suorum veritate inter se consentiant. Absit ergo ut me soli humanas rationi committam, quae adeo varia est, et quasi titubans, ut nemo sin manifesto periculo se totum illi tra dere possit Nec mihi, intra me, procellosum illud vastum que humanarum rationum aequor intuenti, ullus iam plac cidus apparet fluctus, ullique iam semoti recessus, qui
non illustri aliquo nauseagio infamentur l). x Alias, idem
philosophos compellans cinxi ades, x inquit, et qui arcana Dei scrutari audes naturae secreta eoram Iolve, Sive proxima, sive longo intervallo semota malis, sive quae sub pedibus jacent, sive quae capitibus imminent. Itane ratio 1L M. Sem de lege Dei.
77쪽
0PUSCULUM PRlLOSOPHICUM. 57 tua ubique haeret itane semper aut a reeta via aberrat, avi defessa humi prostemitur 1 Denique, vis durius aliquid habere, paucioribus veritis inclusum B sueti eum laeum lege, in quo philosophiam eapitalem veriιviis inimieam, et omnivo errorum patronam 2 nuncupat. I nunc, et in Septimium invehere, caecum rationis contemptorem, modo haec scias in eum redundare, quo non alius majorem rationi o riam circumsudiit Sed quid aliena testimonia invocamus Sua Tertullianum abund opera defendunt, in quibus rationis ille serus conculcator quanti rationem, si non philosophiam, faciat, ostendit. Non ambiguae voces nostram in interpretationem detorquendae erunt nec ullus erit interpretando locus, cum ipse quid sentiat apertissim profiteatur, non quasi fortuito, aut vi veritatis victus, sed suam sententiam in libris evolvens ad id compositis, ut maximas ejus quam uos naturalem religionem nuncupamus veritates, animae estimonis niti appareat. Iam ipsum audire praesiui conima, licet corporis carcere pressa, licet salsis deis exancillata, cum iamen resipiscit, ut ex crapula, ut ex somno, ut ex aliqua valetudine, et sanitatem suam po- utur, eum nominat. ... 0 testimonium animae naturaliter christianas 3 l. . . Natura pleraque suggeruntur, quasi de publico sensu, quo Deus animam dotare dignatus est 4)... Haec testimonia animae, quanio communia, tanto natuc alia, quanto naturalia, tanto divina. . . Magistra natura,
et anima discipula. Quidquid aut illa edocuit, aut istac perdidicit, a Deo traditum est, magistro scilicet ipsius
magistrae. . . Anima, etiam circumventa ab adversario, me
minit sui auctoris, et bonitatis, et decreti ejus, et exitus sui, et adversarii ipsius. Sed qui ejusmodi eruptiones animae non putavit doctrinam esse naturae congentiam et ingentiae
1 Boss. Sem de divinitate Religionis.
78쪽
M DEAE S. F. TERTULLIANO eonscientia tacita commissa, dicet potius, diventilatis in vulgus opinionibus publicatarum litterariam, usum jam et quasi vitium corroboratum taliter sermocinandi Ceriae prior anima quam littera, et sermo quam liber. . . et homo ipse luam philosophus et posita. Numquid ergo credendum est, ania litteraturam et divulgationem ejus, mutos ab ejus modi pronuntiationibus homines vixisse Nemo eum et bonitatem ejus, nemo mortem, nemo inferos loquia a
Ergo mens humana capax Dei est, ad quem , ceu levia in auras, sua natura sertur, ubi se carnis et vitiorum eatenis exsolvit imo, vel corrupia, vel caligine rerum obcastata, t me de antiqua flamma quosdam servat igniculos, qui illam ultra certos fines desipere non sinunt. Nemo Dei, nemo honesti, nemo poenarum culpas manentium, sine suo vitio omnino ignarus ita communes sensus communis natura omnium pectori infixit. Ad haec integra natura tesumonia omnem disputationem Noster censet revocandam, nec quidquam magis curandum, quam ne humanorum errorum Veneno divinas illae veritates adulterentur, quas in omnibus judices constitui oportet, si quis velit aequam de singulis quae tionibus ferre sententiam.
Habes totam Septimii de humani ingenii auctoritate doctrinam eam de utilitate a publieo illo sensu derivanda professus
est opinionem, ut praenuntiis hujus scolae merito annumerari possit, quae a ommunia sensus veritatibus sortiter occupatis et constantissim defensis, nomen decusqqe nostris temporibus adepta est. Verum κοι9ας illam Oiαο hac lege a Deo accepimus, non ut steriles nostra in mente maneant, sed ut argumentandi
aut vivendi fiant nobis principia. Si igitur quaeramus quomodo illis in disputando quoniam hic de vero, non de honesto agiatur usus sit Septimius, emetur huic potissimum argume iandi scurmas adhaerens, quae sceptico minime placeret Totum
79쪽
opUMULUM PHILOSOPHICUM. Menim humanae cognitionis aedificium ignoscatur nobis scholastie. loquentibus in eontradietionis prineipio nititiir, per quod idem simul negari et affirmari salva veritate non licet Indi est quod quemcumque in disputando eo adduxeris ut
gnantia secum loquatur is manifestissim te victorem agnoscere debeat, modo de hoc undamento rerum tibi cum illo conveniat. Verum, si scepticum illud, ουδε μαλλο probaveris, sublato jam veri salsiqis discrimine, nulla daeque oppositae opinionis consulandae, neque tuae confirmandae tibi ratio supererit nulloque postea jure te canes victorem, quum adve sarius tuus ea quae negaeat ammaverit, negarit quae affirmaverat illud enim est scepticae disciplinae proprium, ut omnia destruens, nihil, ne se ipsam quidem, aedificet. Nonne ride tur Κantius, principio contradictionis, ad fulciendam aliquam Suam sententiam, utens, quasi ullus apud eum huic principio laeus relinquatur, quod tot jam labefactavit antinomiis Vo-rumenimvero nihil Septimio tantoper placet quam sententiam suae adversantem, aut in manifestam impingere contradictionem, aut communi cuidam consessaeque veritati ita illidere, ut, vel error merii relinquatur abiiciaturque penitus, vel principium contradictionis, aperta stonte violatum, contemptori suo nil humani intellectus superesse ostendat. Hac ratione, eum multa alia, tum inprimis Marcionis duo numina prostiagat neque ingratum erit Septimium cernere, eadem illa di
lectica, veritati tuendae, lentem, quam ad pravos Suid tortam, tam vehementer carpserat et Deus, si non unus est, non est, quia dignius credimus non esse quodcumque non
ita dieri ut esse debebat. . . Deum autem id definio, quod et
omnium conscientia agnoscit, summum esse magnum in aeternitate constitutum. . . . Cum de isto conveniat apud
omnes, quae erit ram conditio ipsius summi magni' nempsi ut nihil illi adaequetur. . . Ergo unicum sit nee cesse est quod fuerit summum magnum, par non hac bendo; ne non sit summum magnum . Non aliter Deus, nisi summum magnum nec aliter summum mag-
80쪽
60 D u. S. F. TERTULLIANO num nisi parem non habens, nec aliter parem non hac bens, nisi unicus fuerit. . . . t Ineluctabilis iste complexus in hoc sententiam constringit, aut negandum Deum esse summum magnum, quod nemo patietur sapiens, aut nullic alii communicandum 2 Sed fortasse duos deos inducere licebit, modo non sint inter se pares Minimδ cidenime ummum magnum quod Deo adscribimus ex substantiae lege, non ex nominis sorte contendimus ex pari esse debera in duobus qui ea substantia constant qua Deus dicitur; quia in quantum dii vocantur, id est summa magna, substantiae scilicet merito innatas et aeternae, ac per hoc magnae et
summae, In tantum non possit summum magnum minus et
et delerius alio summo magno haberi. Si summi magni felicu ias, et sublimitas, et integritas stabit in deo Marcionis, aequDei in nostro si non in nosaeo, aequ&nec in deo Ma e cionis. Ergo nec paria erunt duo summa magna, quia prω hibet disposita jam regula summi magni, comparationem non sustinentis; nec disparia, quia et alia summi magni re- gula occurrit, diminutionem non admittens Haesisti, Ma e clan in medio ponti tui aestu utrinque te mictus veritatis involvunt nec pares nec dispares deos sistere potes a). Ueeat etiam alterum proferre exemplum, quo plenius i telligatur ea qua Noster usus est, ratio philosophandi talai ejus liber adversus Hermogenem, aeternae materiae delamorem, conscriptus in quo, non tam cum isto tantuli nominis, quam cum tota veterum philosophia manus conseri. Quippe communis hic suit omnium apud illos sectarum morbus, quid inter Deum et mundum intersit non intellexisse, et alterius in alterum transtulisse proprietates Postquam igitur, sub operis
initio, causam ad communes sensus pro more revocavit, atque
ostendit materiam, si insecta aeternaque fuerit, in divinitatis