M. Tullii Ciceronis Fragmentorum tomi 4. cum Andreae Patricii Striceconis adnotationibus

41쪽

dando,quam ut hoc quidem in loco rem optimam appellat orator,ita in ea qui est post redi. in senatu,luec verba haliat. Α.Gabinius, nisi in tribunatu rogationem de pyratico bello tulisi set, profecto, & egestatu & improbitate coactus pyra ricam ipse fecisset. Iure igitur rem optimam appellat. Plura vide iura pro lege Manilia. tiram que ex S.C. ferebatum, repudiabatI Fortassis Calpurniam intelligit quam legem repudiatam cum auctore ipso fuisse, significat infra Pedianus in fragmento. At enim extremi. Quam aut, aut cuiusmodi lege tuc promulgaret de ambitu Cornelius, quam hic a populo l . flagitata esse ait,aliunde perquirendum.. tque vir is doctissimo J Corruptas voces esse, facile intelligi

p. teu. verba aucem esse Ciceronis,ex Asconio conieci,qui fragmentum,Vt spectaclitum, recitaturus, sic addit. Et de eadem re, inquit, paullo post. itaq; ergo ad contextum apposu i. Co stat enim inantiaste Ascontu eo loco xespexisse ad duoru coss.designatocii calamitatem, te quam tertita fragmentu loquitur. Reprauat enim J Hoc ex prima Corneliana esse,iestatur Marcianus Capella, ubi agit de repugnantibus. Vt spectaculum I De cade re loquitur non solium, ut diximus, fragmento ab hinc tertio, sed etia n oratione in toga candida. Res vulgare nomen esse Philerotis 3 Propter asteriscum, quem

meus Asconius hoc in loco prae se ferret,sic.R ES VULGARE NOMEN ESSE PHILE ROTIS: scripseram olim ad hunc modum in scholijs editionis prioris. Q idZ si,in quam

lacuna,hoc loco & esse concedatur,& cadem repleatur si RES

NOTA EST, VULGARE NOMEN ESSE PHILE R OTl S. Quod ipsum ne nunc quidem admodu repudio.

At enim extremi ac di temp. vocem illa J Non elimi ru quod

si peritis, dixerit S. C. de lege Calpurnia factum fuisse ut d 'ogaretur, cum hic de lege eadem, ut aperte significat A sconius, verba faciens,per tantam contentionem latam eam fuisse ostendit,ut ad vocem extremi ac difficillimi teporis decurrere coss necesse fuerit. Ac de contentione quidem vide Alconium, de uisa autem voce, quam extremi ,& difficit imi temporis appellat, vide ipsum Ciceronem. iiii. Tusculana, ubi de nece Ti. Gracchi, R eundem in ea pro Rabirio perduellionis reo,& Iiuium lib. xxi i. post Cannensem pugnam, & alibi alios. Cicero

ipse sic in ea, qui in senatu post reditum ab ipso est habita, de

42쪽

ea voce loquitur. Quid magnificetatius,inquit quid praeclari mihi accidere potuit, quam quod illo videtur autem loqui de

Lentulo conscite) petente vos decreuiliis,ut cuncti ex omni Ita lia,qui rempub. saluam vellent,ad me unum hominem fractum& prope dissipatum restituendum,& defendendum venirent ut qua voce a te Romule post Romam conditam consul usus eiast pro uniuersa repub. apud eos sbsum, qui eius vocem exaudire possent, eadem voce senatus omnibus agris, vicis, atque oppidis cities totamque Italiam ad unius salutem defenden eam excitaret. ιPotestate abalienemur quirinituerunt. J Hic aliquid deesse &res ipsa indicat, & notat asteriscus. Ac omnino totum huius

fragmenti initium suspectum mihi videtur. Interdum pro , ANNOS, ANIMOS, legero in mentem venir, &i A N-N E pto, ANTE. Sed ne id quidem satis est,imo sortassis ne

satis tutum quidem . Omnino in hac voce. A N TE, sepe ab Asconij librario error est commissus tui in illud in orationem in Pisonem. Ante biennium aute antequam restituerentur collegia, in Metellus Celer consul deLVbi, ANTE, bis frustra

repetitum est. P t paullo infra . Ante coeptum bellum Punicum tertium. Vbi Sigonius, Manutio teste,legendum putat POST C OE P T V M. Et in huius ipsius orationis argumento. Paucos ante me ergo Cornelius,perterritus Manilij exitu, in iudiacium adhibuit. Quo in loco idem Sigonius leoti ΡΑV COS AUTEM ERGO.

Romam armati, Nam infra ubiqtie eodem casu, consederunt, venerunt, creaverunt. Alioqui libri, quos vidi,

hoc quidem loco habent , REVERTUNTUR. . Per Pontificem, quod magistratus nullus erat. J Notadiis locus de Pontificatu,quem quidam magistratum este negant aliis affir- maistibus. Qua de reqtiae sit nostra sententia, in Miscellaneis nostris coniectationiblis exposuimus, an potius exponemus. Ibidem autem paullo post, ubi legitur, sumagioriam ius potestari: conualuit,mallem, sustragiorum vis potestasq;: sicut e rare quoque video in Asconio Manutij. iCum primum senatores cum L quitibus RoU. lege Plotia iudicarent. JNon dicit, lege Plotia primum Senatores cum Equitibus Rona. iudicasse. id enim multo ante Plautium trib. usitatum mille,

pluribus verbis alias exposuimus. Sed dicit, cum primum lege D a Plotia

43쪽

Plotia senatores cum equitibus indicaret,Pompeium lege Varia causam dixisse de maiestate. Cum primum alitent intelligit statim vi,id est, primis ipsis Plotiae legis temporibus. Hoc primum . Deinde sciendum,quod nos etiam uberius, in eodem illo libro nostro, in quo id argumentum de industria persequimur, demonstramus,id quod hic praecise de senatoru & equitum iudicio dicitur,plene intelligendum esse de iudicio utrius sue ordinis ex sciuis partibus:cu antea videlicet iudicassent ex iniquis. Lege enim Plotia, ut notat hoc loco Asconius, tribus singulae ex eo numero quinos denos suffragio creabant, qui eo anno iudicarent. Quanquam hic quoque libris Asconij menda insidere videatur, quae mea dem sentetia,unius verbuli mutatione tolli poteti, si pro, E A EO NUMERO, legatur, EX SUO NUMERO.

Hominem qs ae nobilitati perinullum Cn. Pompeium.J Dijs, quia fulmine ictus intersit. Cuiusmodi hominibus ne iusta quidem fieri oportebat legibus Numae, quarum particulam huc pertinentem exponit Festus, dictione occisus lib. x lv. Nobilitati

autem peruiuisum,quia,nec mortuus odio ipsius eximi potui qitin,& lectus eius diriperetur,&corpus unco traheretur,& cor Pus unco traheretur. Plutarchus, alij. Est autem hic Pompeius

Strabo, Pompeij Magni pater. Qui eloquentia ceteris antecellit. J Ex Prisciano lib. x. quanquaalibi, EXCELLI A pro, ANTECELLIT. legitur. QMd, quod ne cum iis quidem.J In Cominium accusatore, qui duces operarum,per quos Manilius iudicium turbauerat,in ius

non uocauerit.

Aperuis fores scala .J De eodem fortassis Cominio qui iudicio turbato in scalas quasdam profugerat, ibiq; se occultauerat. Pedianus in argumento.

Legite ut legebatis. J Haec Boethus in lib.de definitione,Ciceroni tribuit. Ego autem adorationem pro C. Cornelio alterutram putaui pertinere. Nam & Cornelii aperta est mentio,& locutio ipsa illi est persimilis,quae extat item in oratione I I. Pro eode,ex Frontone. Facite,ut facitis,qui ad causam adestis

44쪽

IN FRAG. OR. PRO COR N. II.

In secunda pro Cornelio Orationem.

Vc Nun aper te. J Hoc fragmentu extat etiam in sortimatiani rhetorica, pr er Aquili: sed ibi multo magis truncatum. videlib. I II. e. tremo. Omittit enim primum, P V G N E MAP ERTE, deinde omittit etiam verbum,

VOLUNTATES: pro, COGIT Α-TsONE S,autem habet, RATIONES.

dis dare Hlumus J Testes, nimirum, qui vidisse se dictu .ri sunt, eum Cornelius ipse trib. pl. codicem, quod nefas elu

recitaret.

Sed si familiariter a Recte sigonius adnotat, cum Catulo agi: sed plura non dicit tamen, praesertim cum menda in contextu insidiet:quam ego hoc in loco leuabo,ut opinor,ex ipsius mente atque sententia. Si enim cum Q Iatulo agit, proicino cum palillo infra loquitur, ΑvUNCULI TUI A T VLI, expeditius est,ut legatur, AVUNCULI TVi Q CAT U LE: nec expeditius selum, sed etiam verius. Loquitur γnim de Domitio tribuno pl. QSatuli auunculo,ut aperte e tremum fragmenti ins uentis attestatur. Quid λ Idem Domitius,& q. LM autem Catulus R. Catuli,quem Cicero alloqtii-xu avunculus esse non potuit, quod notum sit, uel iam ex libris iurisconsultorum,ccgnatos in familia non esse,adgnatostatum esse: quod uidelicet ij soli gentilitatis ius habeant. Legendum igitur,ut dixi,auunculi tui in Catule, non autem: 'atuli,Evidelicet non I. De menda,vidi etiam, postea, tua id adnotata sem, Paullum Manutium suspicari,in suis in Pedianum scholijs eruditis. Cum autem emendationem quoque ipsitis re mecum consentire animaduerterem,verbis solum differre,Cn. Domitium enim, & intelligit, & in contextum recipit, non dubitaui meam,quq a vulgata scriptura fere non recedit, iterum hic proponere, in ipsumq; adeo contextum referre. Lego igitur pland

Q id e auunculus tuus, clarissimus vir J Qiud sit clarissimus,alio loco ollandit Asconius: cuius uidelicet maiores magistratus adepti fuerunt. Sane hunc Domitium Q Catuli auunculam, etiam clarissimiun appellat idem Cicero in oratione de

45쪽

Ieg. agr. ad pop. qiro loco deerepta comandi potestate colle gijs loquitur. de qua re ipsa scribit etia buet. iii Nehone,& causam commemorat.

Nam neque me dimitiae I Cicero in Oratore,habet. NE 'EME DIVITIAE. Ego exinainct. lib. ix. cap. Iv. reposui. NAM NE ME. Illud autem, quod statim sequitur, IREBUS HIS. URBEM &c. sic legit Prist. li. x. QVI EIs REBUS URBEM. ITALIAMQUE REFERS Γ-RUNT. Ego autcm praeteri a in illo Ioco,MULTI V ENALICII MERCATOR ES QV Ellegendum existinM, MULTI VENALICIARII, MERCATORESQUE. Venalicius enim i pse semus venalis dicitur: Venaliciarius autem venditor ipse seruorum, quem alij alio nomine mangonena vocant. Locus est apud Africanum lib. iv. quaest.Extat aurem repetitus in D. verb. &reri significationibus. is ita habet. Morci x appellatione homines non contineri, Mela ait: Mob eam rem mangones non mercatores,sed venaliciarios appelIari ait:& recte. Coniunxit igitur Cicero venaliciarios cum

mercatoribus, ut omne genus negotiatorum complecteretur. Vtitur hoc vocabulo Ulpianus lege. I.D.tribui.act.& Lxxxv I I.

D. Aedilicio edicto. L. Papinianus Lui i. D. Mandati. Vtitur& Varro, & Plinius. Error autem idem qui huic fragmento inhaeserat , libros quoque Sucton ij de claris Rhetoribus videtur occupas e ubi venalicios, cum gregem venalium Brudusj producerent, puero ait bullam,&iprs textam imposuisse. in is tam abundans J Eius Dagmenti praeter Priscianum meminit etiam Fronto ipso, initio libri tui de exemplis eloc

tionum.

Qui tum afueri ηtJ T VM, non dicit in iudicio cu per qua

tuor dies causa haec acta sit, praeter enim Globulum ipsum, qui prius intercesserant, deinde autem in iudicio aderat, paucos Cornelius, perterritus Manilii exitu, in iudicium adhibuerat, ut scribit Asconius in argumento: sed , T V M, cum videlicet legem perferret de CC. tenatoribus. Ea enim quanquam in- ni tis optimatibus, tamen sine tumultu est perlata, teste eodem Asconio. Quid enim J Legendum fortassis. RVOD ENIM. Sed ad νrbem dierum J Hoc citatura Frontone, in exemplo locutionis eius,cum dicimus, abesse alique tot millia. Cuius quidem

46쪽

dein tresvo libelripsadaristaeo, quod inde palams id quod c-tiani alioquin niva valde eratDbscudum 'agnientumapiunxno omnino bene se habere. Nusquam enim video fieri mention verbi abesse: ad quod verbum uersiun hoc in inius Ciceronianae exemplum accommodatum est a Frontone. l

In orationem in togi candida i

N s s N A T v esse habitam orationem, praeter Quinctilianum,quem citat Sigonius, primum etiam ipsum fragmentum testimonio Notio cogniti J Non existimo prorsiis locum

Cum siquestribus sns. J Hoc QArater in lib. de

Petitione colas. de Marcus ipse in oratione 'pro Collio, sodales cuiuspiam appellat: in Verrem,interpretes corrumpendi: Pro Plautio,corruptores. Erant videlicet amici candidatorum, qui pro ipsis candidatis pecunias tribubus largiebantur. taui tot ciu strucidauit.J De Catillina. Mui in Ira ciuitate.ὶ De Antonio. Adnotauit Pedianus. uc in peregrino negauis se iudicio afluo.J Cicero de petitio. ne sonsulatus.Vocem audiuimus iuratis snomae iudicio aequo cum homine Graeco certare non posse. Quid sit autem aequum iudicium,ita exponit M. Cicero in ea pro Cluentio sub initiu. Illa definitio, inquit,iudiciorum aequorum, quae nobiSamaim ribus tradita est,retineatur,ut in iudicijs,&sine inuidia culpa plectatur, Asine culpa inuidia in natur. Hoc etiam in ea pro Quinctio,item sab initiuna,ius par,videtur appellare.Cum ade- huc ei,inquit,propter vim aduersariorum,no ius par, non agendi potestas eadem, non magistratusaequus reperiri potuerit.

Aliolii ius par, aut ius aequum dici videtur inter ciues, si nemsiimmissi & abiecti in ciuitate simus,neque nos denique efferamus: quemadmodum definire videtur Cicero idem in libro deosncijs primo, ubi de magistratuum & priuatoriani officio lis quitur. Sic Anno Carthagihiensis de Annibale, apud Littium lib. xxi. Ergo istum iuuenem,iuquit, domi tenenduna sub legibus,sib magistratibus docendum vivere aquo iure cum ceteris censeo. ζ

47쪽

Nee se iam tum respexit. 3 NEC, pro N E, reposui. Agere au. tem de Catilina incipit, cum hactenus de utrisque egisse vi

deatur.

Ovem inmanis. JEx Asconio in periodum,quae praecest..em enim,aut amicum&c. Is ibi ita habet. Catilinam, cum in Syllanis partibus fuisset, crudeliter fecisse, nominatim etiam postea Cicero dicit,quod occiderit Q. Caecilium &c. Hominis maxime popularis. J M. Marii Graia iani.Vide Asconium in eandem illam periodum. -m enim,aut amicum &c. Vide & infra ipsum Ciceronem in fragmento, QKod caput mtiam tum. De eodem enim Gratidiano loquitur,ut aperte ait ibi Pedianus: nec minus Q. ipse frater in libro de petitione consulatus. Cuius verba ainribam, faciunt enim ad superi ris periodi explicationem. Catilina, inquit, inter ceteros, hominem optimum Caecilium seroris suae virum, equite Rom.

nullarum partium,cum semper natura,tum etia aetate iam quietum,suis manibus occidit. Et mox. Quid ego, inquit, nunc dicam petere eum tecum consulatum,qui hominem carissimum Pop. Rom. M. Marium,inspectante pop. Rom. virgis per tota urbem ceciderit,ad bustum egerit,ibi omni cruciatu lacerari vivo stanti collum gladio sua dextera secuerit, cum sinistra capillum eius a vertice teneret,caput sua manu tulerit,cum inter

digitos eius rivi sanguinis fluerent. De hac nece Gratidiani vide etiam Dionem lib. x x X v II.

Vtrum aequo animo. J Ita Sigonius in Asconio suo, nam in me abest,Animo Quod autem mox dicit de familiarissimo Catili. nae,eo C. Verrem significari,manifestum esse scribit Pedianus. Quod cum ita sit,illud quoque,ut opinor,manifestum erit,per aliorum iniurias,quod ibidem ait,Siculorum Brtassis iniurias fgnificari. Alter pecore omi. J Transit ad Antonium a Catilina itaque a

superiore fragmento segregandum putaui. Antonium autem praedia,ob magnitudinem aeris alieni,mancipasi Wbonaque sua in potestate non habuisse, etiam ex nota censoria cognoscere est,qua recitat Pedianus in altera particula eius orationis e

plicanda: & icero bona ipsius proscripta se vidisse asseu

rati in libro de petitione consulatus. Quod vero mox sςquitur Alter induxit eum.J em induxerit is alter,notum est ex Α-

sconio: quis autem sit is ipse alter, qui induxit, non ita. Est ' enim

48쪽

enim lacuna in Asconio, ubi id fortassis exponebatur. Nisi quod,si contextus ipsius cursus non est interruptus,de Catilina accipiendum est. Quod no satis placet,propter ilhid,quod inferius dicitur de Antonio ipso teste Ascoitio. ATQUE UT ISTUM, inquit, O M I TTAM. QuamobrEaugere.J In Asconio est a steriscus. In meo aute ibi. UT COEPIT SENTEN. COSS. Vix sine ope manu scriptoriim proficias in emendando: nisi quod pro, PER VERTI, vereor ne legi debeat, PERFERRI. hoc sensu.

Si vultis P. C. praemia vestra augere,debetis Mucium, lege perferri impedire, ut coepit,cupiente,nouo S. C. prohibere.quanquam ego quid inquit,facile lege Calpurnia contentus sum. Cui autem legi Mucius trib. intercellerit, exponit Asconius in argumento. Quod autem idem de duobus damnatis coss.quorum hic facit Cicero mentionem,dixisse se iam ait,vide in oratione pro Corn. t. ubi sunt illa,Vt spectaculum illud. & q. s. Tetainen J QEid vetat sententiam suam libere expo. nere, praesertim si absit temeritas Nihil muto,sed tamen puto

hoc fragmentustatim post illud. IN IVDICIIS QUANT A VI S,esse collocadum. Na Asconius in expositione illius IN IUDICIIS QUANTA VI S,recitaturus fragme- tum hoc. TE TAMEN VCI sic habet. Quod ita esse manifestum est ex eo,quod statim dicit. Minus diligenter scit sibi constituere defensoremJ Sic omnes,quos vidi. Nid autem est, MINUS DILIGENTEM.

Africanis oratoribus J Legatis ex Africa,qui de te tuisq;depredationibus,& expilationibus grauiter sunt questi,quorum Oratio ita senatui persuaserat, ut cum te equitum, & tribunorum decuriat ab luerent,illi prorsus condemnarent.

Quod caput etiam tum J Descripsi ex Asconio, ubi lectionem sie distinguo.

Quo loco dicit Catilinam caput M. Marii gestasse. QV O DETIAM TUM P L E N U M, de quae seqliuntur.

Eue autem haec verba Ciceronis indicant sequentia, Asconii, Primum cum ait. Ne erretis. Deinde quod, de qua aede Apollinis locutus fuerit orator, declarat: quanquam declarationis etiam extremum per teli it. Sepulto auicin hoc fragmento, nuΩquam apparet,ubi de hac aede Apollinis locutus sit in hac ora. tione Cicero. Est autem hoc fragmentum unum ex ijs, in qui-

49쪽

bus Cicero Catilinae saepius,ut scribit Asconius, Gratidianum crimen hac oratione obijcit. Nam cetera fragmenta eiusmodi,& nos superius adnotauimus,& facile ipsa per sepossuti abs quiauis obseruari: quod ipsum, vel hoc quod proxime praecessit itagmentum luculentissime demonstrat. Diu potes indefensione I Asteriscus adimonuit,vide iore lectione cogitaretur,insequens autem peri, dias effecit, ut ea propemodum inueniretur. Cum enim passim antea legeretur

sic. Q V ID TV POTES, &ci primus, ut arbitror Sigonius legit,& distinguit sic. Quid ρ tu potes &c. Sed hoc recte est. Ego enim praetere videndum puto,an reliqua ad eum,quem dicam,modum distingui,eamq; sententiam,quam exponam, praeie ferre possint. I De TV POTES IN DEF. TVΑDICERE, QU O D I L LI l 'uitur autem, ut notum est de hs, qui caedes plerasque ciuium in Syllaedictatura perpetrarant. Vt deinde aliquid addatiir eiusmodi QVI D SI ID

LI EA IN SUA DEFENSIONE IUXERUNT, VAE TIBI DICERE NON LICEBIT Infra mnim certe in Asconio osteditur, quid ad suam illi defensioneni attulerint: IMPERITOS videlicet HOMINES SE ESSE, ET SI O VEM INTERFECISSENT, IMPERATORI AC DICTATORI PARUISSE, DENI E NEGARE POSSE,&c. Nam ego sane ea verba,qtiae infra quoque in contextum stamentorum relata sunt, Asconii magis,quam Ciceronis,esse puto : quanqua adhuc quidem delenda esse de fragmentis non existimavi. Avuncidum tuum. J Ex Asconio: vide scholium ipsius in periodum praecedentem. Significat autem L. Bellienum, Catilinae, ad quem hic sermo est,auunculum. Is ergo negat. J Dixi,no me arbitrari Ciceronis esse,sed Asconij. QEod quidem si ita est, lego pro, IS ERGO, HIS ERGO, ut intelligatur, verbis. Sic legendum item illud quoque eiusmodi Ascoiiij in orationem in Scaurum. In huius, inquit,

domus atrio fuerut quattuor columnae marmoreae &c. usus eratis. aedilis, in ornatu theatri. Lego enim ibi quoque. Vsus erat his aedilis: ut intelligatur, columnis Qvamreliquarita es consecutus.J Meus Asconius,m A RGLI HVM VITAE CONSEVVTVS Z Quod autem statim de turpitudine vitae Catilius loquitur,idde pso

50쪽

fratre hausisse videtur. Sic enim ille in lib. de petit. cons mi tum in locum tam sanctu,tanto religiosum accessi in quo non etsi in alijs culpa non esilat, tamen ex sua nequitia dcdecoris su-0icionem relinqueret. Quid ego. 3 Et hoc de in. fratre sumptum videtur lib. de pstit. consulatus. Tam studiosius eius libri M. noster fuit,ut phrases pene illius uniuersas imbiberit. Sic igitur in frater. Quid ego nunc tibi de A frica,quid de testiu dictis scribam λ Et paullo inferius. Quid ego nunc dicam petere eum tecum consulatum λ cum autem alias prsci se legeretur, QV.ID E G O, V TVIOLAVERIS PRO UINCIAM,PRAE DICEM 3NAM UT TE ILLIC, dic. repleui, PRAEDICEM, CUNCTO POPVLO R. CLAMANTE, AC R SISTENTE. NAM UT Idque ex ipso Asconio,qui duobus in locis recitat fragmentu,primum, erit ma parte auctilis, deinde prima locupletius. Quoniam autem de menda magnopere vereor, incommoditatem eius orationis cosiderans, quod, quem violasse prouinciam dixerit, is ut se in prouincia generit.

non audere se dicit dicere idcirco pro,V IO L A U E RIS, Iegerem. VI OCCUPAVERIS,vel , V I INV ASERIS prouinciam: vel denique VI INVOLAVERIS in prouincia, vel sane prscise , INVOLA VERIS IN PROVINCIA M, vel aliquid tandem huic simile. Cui demum lectioni. accommodatissime respondet,quod statim seqtiatur. POP. R. CLAMANTE AC RESIST ENTE. Error sane a librario facile comitti potuit, propinquitate verbi VIOLAVI T,quod est in stagmento praecedente. Prstereo illum nefa rium. 2 Etiam hoc fragmen tum a seperiori esse putatii secernendum. QMdauunculus nunquam J Hic est locus ille ad quem respexisse A sconium, explicantem superiora, blim arbitrabar, cum his verbis uteretiir. L. quoque Bellienus damnatus est,quem Cicero ait auunculum esse Catilinae. De qua me deinceps sententia cum illa ratio facile depelleret, quod quae hic dicuntiir,de Catilina intelligi plane non postini, qui non praeturam, ut hic dicitur,cum Cicerone petierit, sed Cicerone prestore ipsim ia consulatum petiturus hierit,iai fuisset prohibitus, propter repetundarum iudicium, ut significat Salliistius & paullo superius Cice m ipse,& Asconius. Ergo opinionem illam cum ea,quam dico, E a ratio