장음표시 사용
391쪽
vero, exemplum institutionem aliis exhibendam. Similiter qui vetat praestigiatricem vivere, idem alio in loco finem interdicti exposuit euidentissimo, dicens: Abominationi est Iehouae quisquis facit istar, propter abominationes istas Iehoua Deus tuus
expellit gentes istas a facie tua. Desi 8. s. s. Integer esto cum Iehoua Deo tuo,&c. His etenim verbis non obscure demonstrat Deus ad gloriam sui nominis, ad gratiae suae communicationem, ad salutem nostram, via sanctificationem saluti praeuiam pertinere interdictum istud, .nos acquiescere huic interdicto propter hunc
Quae autem de his rebus ad pietatem spectantibus dicuntur ac fine ipsarum, eadem quoque accommodari necesse est legibus aliis ad humanitatem josteriorem tabulam Mosis pertinentibus. Nam omnium ratio est eadem nempe ut ius naturae ab omni iniuria perfidiaque hominum vindicetur, secundum gradus in natura ipsa Constitutos. Nam parentum in filios singularis est auctoritas ergo singulari iure asserenda vindicandaque aliorum in alios communis est obligatio, tanquam fratres natura coniunctos: Tuenda ergo germanitas, necessitudo fraterna illa denique suum cuique ex his
ipsis gradibus praemium suppliciumque tribuendum: bidendum ex lege, ne res bonis viris dignae indignis, aut indignae dignis conferantur. OAosscte aiebat Solon
αλvMegaeros i δι-sogaeros Ad hunc finem leges omnes spectare quae ab hominibus feruntur est aequissimum.
Evidentissimus autem omnium est locus ille Mosis: nicus testis in quemquam ne iurgii 'o iniquitate ista, aut 'o reciso MD, Deut. s. S. Nam etsi iuris Communis est, ut iniquitates, peccata: quae quidem reprehensione digna sunt, deferantur, caueantur, atque corrigantur tamen Deus propter iustissimum finem sanctissimo cauit ac prudentissimo, ne unicus testis in quemquam surgeret, pro testimonio diC-turus de iniquitate, peccato illius. Est quidem peraecessarium, ut tollatur malum de medio nostri sed alia est ratio latentis aut obscuri, alia comperti mali, si malum aut plano lateat, aut uni solum testi, aut pluribus compertum sit quia si cuius mali nullis testis est, nullius praetere, laborat conscientia latet enim si cuius autem LI Sor mali unicus testis est, laborat quidem illius conscientia, sed inconsultum foret unius solius hominis conscientiae permitti vitam alterius nam etsi hoc non plano latet, obscurum aliis est tamen in rebus autem obscuris interpretationes iudiciaque benigna sunt amplectenda. Finis ergo istius legis est, non ut feratur iniquitas aut peccatum cuiusquam simpliciter, sed potius ut vitae humanae habeatur ratio diligentissimo, ne unquam periesitetur temeri, nec, nisi certo exploratoque iudicio, cuiquam adimatur. Non esset autem certum exploratumque futurum iudicium illud, cuius incertabo itio nec certa futura cognitio, si ab uno solum teste procederet quia unus testis ut dicitur vulgo nullus testis. Quem unum testem cum animo suo vortet statuere, a Deo supprimi peccatum, cognitionem illius, si plures non sunt conmij, ac propterea de retegendo persequendove alieno facto laborari, cum illius facti cognitionem praeuertat Deus, ab ipso minimo oportere. Thes. s. Nis tribus modis quos hactenus exposuimus, perinde Oecies Tum expenaei Solet, rerum bonae sint, on malae, ac momentis ponderibusque res eae quae pondere constant ad trutinam expendi solent Et quemadmodum nummus meιχαρακτoc, id est, accisus, minutus pondere ad iustum suum aequipondium cognoscitur, ita etiam his modis humanae leges. Nam harum legum eae censentur bonae, quae tria haec momento contaneum obtinent condia ero mae habentur eae, di malae reum Sunt, quae destituuntur,es,no ictorum. Et si interdum in legibus humanis, quemadmodum, actonibus, illud usu uenit, ut obiectum, sinis earum idem omnino sint, Cres una eademque sit eiusdem legis aut actionis humanae obiectum, finis, sed distinguantur
392쪽
distinguantur ratione solum. Exempli causa, obiecti, finis alia ratio est, si quis rem alienam furetur ut rei furtim subreptae domino obsit alia, si ut suae necessitati consulat alia, si ut commodet alteri alia, si ut voluptatibus, libidini inseruiat. Nam in his exemplis unum obiecto, fine conuenit, reliqua obiectum a fine diuersum habent. Quaecunque igitur leges tria haec coniunctim, siue re diuersa, siue ratione distincta inter se obtinent rationi illi aeternae conformata, eae omnino pro bonis habendae sunt Clan autem contri unico defectu rerum ad bonum pertinentium vitium rebus accidat, inefficiantur malae, optimo statuimus eas tmes, actiones, quae vel uno momentorum illorum destitutae sunt, malas atque vitiosas esse. Cur autem nempe quia leges humanae de conclusionibus feruntur proprid, non de principiis: Conclusiones autem quae ex principiis illis eruuntur, vi principiorum illorum iustae, honestae, utiles, necessariae sunt xleges earum perinde inmutabiles. Principia autem in rebus moralibus quotiescunque appellamus, tria illa necessitate iusta coniungimus ut cum Scholasticis loquamur terminum a quo, siue fundamentum, unde existit actio terminum in quo, siue obiectum, in quo terminatur actio, sterminum ad quem, siue finem, in quo terminatur praecipientis legis aut agentis hominis intentio: qua ex intentione in rebus ethicis nostrae actiones plurimum, xlegum omnium conditio aestimatur. In his tribus principiis naturam boni, mali pituimum circumscribentibus posita est ferm ratio illius o saxo/oλo v siue immutabilitatis, quam ad humanas leges secundum quemdam modum diximus pertinere. Nunc ad alterum locum, qui de mutabili parte legum humanarum est, transeamus.
De ea sane quae in legibus humanis est mutarius, , de mutationum causis. DixiMus anto eam omnium legum humanarum rationem esse, ut partem sui immutabilem obtineant, partemque mutabilem illam semper, hanc interdum secundum personas, negotiam circumstantias eos qui subsunt obligantem. Immutabilem eam esse, docuimus quae principio, obiecto, fine rationi aetemae, quam adumbrauit in natura aut verbo expressit Deus, conformatur Sequitur ergo, si quid est praeterea
in humanis legibus, quo tria illa essentiam iustae legis constituentia f. So8 quasi
vestiantur, id esse mutabile, nec perpetuam rationem iusti auctoritatemque obtinere. Sunt autem in eo genere actiones, circumstantiae, de quibus postsi suo ordine dicturi sumus actiones enim secundum genus suum, per se mediae sunt, proinde modo bonae secundum principia illa, circumstantias habendae sunt modo malae, si quis defectus in iusta principiorum illarum obseruatione aut in circumstantiis ipsarum Ohtigerit. Quae cum ita sint, ex antecedentibus optimo definimus Thes. s. caetera quae feruntur humanis legibus, in eis continentur, nimirum praeter illos tres principiorum modos quos praecedente capite definimus, , mutabilia esse, , conditionem mutationis habere inflexam in sese id est, semper mutari posse, taliquando mutanda esse, siue ut vulgo dicimus mutari debere ut idem breuius dicamus, humanas leges mutandi non solum est possibilitas, sed etiam necessitas, quam ne, cessitatem conditionem mutationis appellamus. Est enim haec non simplex aux absoluta necessitas; sed ex hypothesi vel conditione earum rerum mutationibus infestarum,
393쪽
te quibus prospiciunt leges. Nam alia lex infanti fertur alia viro alia aratori serenti, metenti alia, alia vinito fodienti, pastinanti, putanti, alia vindemiam colligenti, alia ut ex Paulo sumamus exemplum caelibi, alia coniugato. Quapropter optimo Paulus de hoc argumento scribens necessitatem simplicem siue absolutam legum a conditionali necessitate discrevit, dicens de legibus quidem absoluto necessariis, fidis Dominus de legibus autem conditionem implexam habentibus, dico ego, non Domin S, I. Cor. r. a. Sic ubi de coniugatis habetur sermo, ad quorum coniugium sancta, id est, inuiolabilis adest necessitas iis, inquit, qui matrimon iuncti sunt, denuncio non ego, sed Dominus, uxor a viro sese ne separato quod si sese separauerit, manet innupta, aut reconciliator viro, Quir uxorem ne dimittito Quum vero de iis loquitur Apostolus qui cum infidelibus coniugati erant itemque de innuptis, diuersa plano ratione in loquendo utitur, quia his exemplis semper conditio mutationis implexa est ex personarum mutabilitate quapropter de istis dicit, reliquis autem ego dico, non Dominus: si quis frater uxorem habet infidelem quae consentiat ad habitandum cum eo, ne eam dimittito xvxor quae habet virum infidelem qui consentiat ad habitandum cum ea, ne eum dimittito at si infidelis seipsum separet, separatus esto, c. aliquanto post ibidem De virginibus autem praeceptum Domini non habeo. Est igitur in iis quae superiore capite diximus, absoluta neccessitas in his necessitas secundum quid ex conditione puta rerum singularum de quibus feruntur
Sed quia mutationes sine causa, ratione iusta admittere, praesertim in legibus ad rationem aequi boni, Cordinem publicum pertinentibus, turpis leuitatis foret ac inconstantiae, antequam de mutabili conditione legum, rerumque dicimus quae aguntur legibus, videndum est nobis in hoc loco de causis, ex quibus humanae leges natura sua dicuntur mutabiles. Nihil dicam hoc loco de illo axiomate in rebus
omnibus constantissimo atque exploratissimo quae ortum habent, ea interitu carere non posse quae ortu, interitu constant, iis necessario inesse mutationem quae a principio mutationibus infesto oriuntur, ea non magis vacare mutationibus quam principium suum a qua processerint .si qua sunt eiusmodi, quibus leges humanae demonstrantur ex facto mutabiles hic enim de iure ipso, non de facto quaerimus: neque id solum dicimus, leges humanas mutari sed quod amplius est mutari iure. Huius ergo mutationis quae iure legibus humanis conuenit, duas omnino causas Comperimus quarum una esto, modo, conditione personae ferentis leges, altera modo eorum ad quae respiciunt Leges. Nam in utroque mutatio frequenter accidit; qua ex mutatione existit mutandi humanas leges necessitas, quaeramque insuper ab aliis adferuntur, aut ad hoc argumentum adferri possunt, ea mihi quidem optimo iure videntur ad alterum ex his duobus capitibus referenda esse de quibus deinceps ordine, quam breuissim fieri poterit, dicturi sumus. Dies. o. Ac primum quidem quod ad personam Legislatoris attinet, cum lex nihil aliud sit, nisi rationis qua homo praeditus est ordinatio, omnino si tuimus prout ratio Legislatoribus variat, ita, legem illius, quae rationis est ordinatio mutationibus subiectam esse Variat autem duobus modis ratio hominis fe(L Sos rentis legem. Nam aut assurgit in melius, aut etiam abit in peius iamesius quidem, si ratio istius cum ratione recta principiis aetemae, humanae, diuinae legis conueniente rosuerit: in eius ero, si Iraeter rationem tuam communem, principiis illis immutabilibus consentientem defecerit. His positis, ita concludimus si Legislator in conscientia aeternae legis, aut in cognitione eorum aequare respiciunt leges profecerit: tum demum legem ab eo mutari posse, si euidens erit, iam(vt verbis Vlpiani via L. a. ae de cons princip. propter quam recisatur ab eo is equod
394쪽
DR POLITIAE MOSIS OB SER. 36Squod diu aequum risum est. Sin autem ignorantia, aut infirmitate sua, aut studio eo delabatur miser, ut conscientiam aeternae legis illius, aut cognitionem eorum ad quae respiciunt leges, minus attenderit, minusque tenuerit: eum affirmamus turpi hoc defectu
cum sibi, tum publico esse iniurium sibi, quia rationem negligit, quam a legislatore, principe necesse est eo amplius curari, coli, quo plus auctoritatis habet: publico autem, quia causa publici, ad bonum publicum ratione, auctoritate illa sua instructus est, qua in contrarium abuti est indignissimum. Sed quid si legem bonam commutet altera tam bona hoc enim aliquando potest contingere, ut exempli causa si quem sontem quem lex gladio addixerat, addicat laqueo nonne haec quoque mutatio, dixerit quispiam, potest contingeret si contingit, nonne falsa antecedens illa distributio futura est , aut in melius o m aut in peius mutationes legum existere Agnosco id quidem, fieri nonnunquam posse ut lex aequa
succedat aequae, fieri posse ut una peraequo ac altera nitatur aequitate iusta sed tamen non sequitur, si nulla euidens est utilitas propter quam recedatur a recepto a consueto iure non sequitur, inquam, legem pristinam cum ratione mutatam esse. Nam ut demus legem hanc cum illa in se aequo iure esse; in publico tamen, cuius causa feruntur leges, non potest eadem esse ratio utriusque illius legis: quia mutatio huiusmodi, temeritatis ac non aequitatis est, si non extat euidens utilitas per eam publico accessura Deinde quod rei caput est mutatio ista non iuuat, sed nocet publico quia mutationibus minuitur lvm auctoritas, quae nunquam nisi propter maiorem utilitatem communem conuelli aut commoueri debet. Qui ergo sic mutat legem, ut aequae uni substituat tam aequam alteram nisi utilitate publica quidem maiore eo adducatur, is, sine ratione o contra rationem facit. Sine ratione facit, quia rem ratione constitutam abrogat ex sola animi sui libidine atque voluntate: contra rationem facit, quia publico damnum adfert, minuens illam vim obligantem, constringentem legum, Cauctoritatem earum propinans illudendam qua ratione, hic quoque legislator in peius deficere praeter rationem communem illam dicendus est: Quia, ut demus leges inter se omni ex parte aequales esse, non est tamen aequalis earum ratio ad commune bonum, inrespectu illius; cui nunquam non obest secundum se legum permutatio. Sed haec causa in humanis legibus, quas homines solum ferunt, etsi verissima est: tamen misi ad Ierem Mosis amnes, cuius auctor , sancitor Deus. Cum enim earum legum quae simpliciter humanae sunt, ratio, auctoritas humana sit, quarum illa in homine, dum in vivit, semper imperfecta est haec a summa auctoritate Dei inordinatione pendet certum est humanas leges, ratione, auctoritate imperiectas esse. Est autem id de natura imperfectarum rerum, ut contendant ad perfectionem sui, id est, ad mutationem sui in melius. Ergo vel natura ipsa testificante, confiteamur omnes hsinguli necesse est, leges humanas, quae quidem simpliciter humanae sunt, Sisemutabiles, quia princidum habent ab imperfecta ratione&auctoritate, verum in Lege Mosis, utrumque longe aliter se habet, ratio, atque auctoritas. Nam quicquid Moses praecepit lege, id certim sim a ratione aeterna est puro profectum etiam ratione naturali in rebus naturae, Wratione diuina in rebus gratiae contestante. Sic nullam in se impersectionem rationis lex Mosis unquam habuit aut habuisse dicenda est. Quod enim se accommodauit populo illi cui ferebatur, Willis temporibus id certe rationis est maximae tantum abest, ut eo nomine accusari imperfectionis in se, aut rationis minutae possit. Auctoritatem vero lex Mosis utramque ahuit quod nemo homo sibi potest assumere, fuit enim auctor, sancitor legis illius publica testificatione Deus, cuius summa est, ineluctabilis f. tiro in ferendis legibus sanciendisque auctoritas, tum auctoritatem humanam, subordinatam ut vocant si in lege Mosis desideraueris,
395쪽
fuit Moses vir Dei, Legislator Israesitarum, ut Deutias nominatur Qui auctoritatem illam obtinuit non solum institutione Dei:, signis contestantibus amplissimis, verum etiam consentione iudicioque communi Israelitarum omnium, prout Exodi ao. a populus auctoritatem in eum transtulit, institutionem diuinam religione ductus comprobavit. Haec duo faciunt, ut rationem legislatoris illius in se assirmemus non potuisse proficere, quia ad rationem, auctoritatem illam diuinam respicimus, cuius instri1- mentum fuit, administer Moses. Etsi non propterea statuendum est, nihil ad legem Mosis accedere post illud tempus potuisse Nam saltem Euangelium doctrinamque euidentiorem salutaris gratiae superuenire a Christo oportuit. Sed agimus hic de ratione legis in se, non autem de ratione illius in nobis es secundum nos amplius exponendae agimus de principiis legis, cuius summum principium est aetemum, ανταρκέσατον,, immutabile, non de modo
.conditione illius. Respectu huius principij, id est, auctoris, legislatoris, dicimus nihil attinuisse mutabilitatem adscribi legi Mosis, quia rationi legislatoris nihil unquam
potuit aut potest accedere, cum omnia illi sint plano exposita, IN να και τετ-avia Aiaeae goeg op Mi a Cougoo, ut auctor ad Hebraeos inquit elegantissimo Hebra . Ia. Eh-- uero huius rei argumentum est euidentissimum, si quibus in rebus legislatores P sunt proficere, eas non posse Deo accidere hoc loco demonstremus. Nam si ratio mater est humanae legis, Cratio hominis potest incrementis suis augescere, haec incrementa iustam legibus mutationem afferunt. Non potest autem ratio Dei legislatoris augescere non ergo mutari leges respectu rationis Hus. Quinetiam augescit ratio legislatorum, proficstque duobus modis Nam aut in conscientia aeremae legis, id est, rationis ipsius naturali Si diuino iure conuenientis cum aeterea lege; aut in cognitione eorum ad quae respiciunt leges dicendus est proficere Lex aeterna velut matrix quaedam est, forma neisloivno primigeniaque humanarum legum materia in iis versatur ad quae respiciunt leges,, quibus legislatores commodo non possunt prospicere ad commune bonum, nisi res illas secundum mutationes etiam quasque, .διonoemiae; cognouerint. In hoc utroque argumento homines proficiant, Quirique studeant necesse est, quicunque leges laturi sunt Deo autem explorata sunt&m-Perta omnia secundum impervestigabilem sapientiam, infinitam scientiam ipsius. Nam Deus ipse est aeterna illa ratio, recta, immutabilis, ex quo velut fonte profluit omnis tam naturalis, quam summaturalis, diuinaeque rationis in res creatas Communicatio. Quomodo igitur in ratione proficiat, siue augescat is qui principium uniuersale, infinitum rationis est, non solum in natura, verum etiam supra naturam rerum Haec impervestigabilis illa sapientia, quam modo dicebamus. De scientia vero cognitione rerum omnium, ac non earum solum ad quas respiciunt leges, quid dicturi sumus Infinita est scientia illius, infinito res omnes secundum essentiam, Potentiam, actiones, passiones,, affectiones denique omnes, communes&particulares, uniuerahesingulariter comprehendens huic infinitae scientiae quid possit accedere quemai modum optimo sanctus ille Iob olim disserebat Iob. 8. O . Si ergo nihil Deo in utravis hac causa potest accedere,, Deus auctor est illius legis, quam legem Mosis appellamus hocceri respectu legem Mosis supra alias humanas leges extolli necesse est, quod ab eo legislatore prodili cuius ratio est perfectissima humanae autem omnes sunt ab iis legislatoribus, qui nunquam nisi imperfecta ratione dictante leges ferre
possunt, ac proinde mutare easdem leges quas Ipsi tulerunt, si ratione profecerint Thes. I. Altera causa mutationis, quam anto constituimus, omnino est necessaria,nemae modus eorum, ad quae respiciunt leges. Nam quisquis res mutabiles ratione& modo immutabili administrandas, procurandas putat, is domi prudentiam parentum in regendis liberis, ruri, peritiam aratorum in colendis agris, in alto, peritiam
396쪽
DE POLITIAR Mosis DB SER. 36et nautarum in obseruandis ventis damnaturus est xdum constantem perpetuamque rationem seruare putat, res ipsas quibus ratio consulit, Contra rationem perditurus.
In om(L SI I)nibus rebus procurandis sapientiam, rationem duplicem opus est adhiberi: nam communem, Darticularem alteram. Sapientia, ratio communis est, quae ab homine spectatur simpliciter siue absoluto, secundum naturam ipsius in se sapientiae Particularis est sapientia siue ratio illa, quam homo secundum quid, id est, secundum modum earum rerum adhibet, in quibus occupari opus est sapientiam Crationem ipsius. Haec duo sapientiae rationisque genera in rebus omnibus agendis opus est concurrere. Nam quisquis priore illa non utitur, insipiens est plano; quisquis posteriore, saltem quodammodo insipiens est; utcunque sibi sapientiae illius rationisque communis nomine applaudat ipse. Cum itaque earum omnium ad quae respiciunt numanae leges modus conditoque sit huiusmodi, is tum semer mutabita sint res in sese nam solus Deus immutabilis tum eae facio mutentur lurimum: omnino iusto ex eo concludimus, propterea quod eae res sunt mutabiles, ac mutantur plurimum, etiam leges quae de eis ordinant mutari sorae ad commvnh bonum, erumque mutari etiam oportere: Quia res alias aliis contemperari necesse est; praecipu vero eos qui publica auctoritate sunt praediti, ut rationem suam totam consumant ad commune bonum, eos inquam si quisquam aequissimum est ratione uti diligentissimo, ut consilia, leges, tactiones suas earum rerum modo quibus praesunt& conditioni accommodent, si rectum clauum quod aiunt in sua gubernatione tenere volunt sed intem semper tamen communi illa ratione, sapientia, quae leges necessarias docet simpliciter obseruandasse in rebus particularibus flectendam administrationem suadet utiliter. Atque haec posterior erit in legibus humanis
mutabilium ratio ad leges quoque ciuiles a Mose latas pertinet de quibus speciatim deinceps dicturi sumus. CAP. V. De ea sorte feriatim, quae in visus Mosis est mutabitis. svovAM igitur legibus humanis, non solum ratione communi illa, verum etiam hae singulari quadam, de rebus mutabilibus mutabiliter diximus prospici restat nunc ut in legibus Mosis, quid mutabile de rebus mutabilibus constitutum fuerit, demonstremus Lex enim Mosis ut anto capite secundo dicebamus etsi quodammodo secundum principium diuina est, tamen secundum formam exteream suam modo humano est, quodammodo humana quoque dicenda est. Ut ergo in legislatore, sic etiam in lege ab eo lata rationem duplicem opus est conuenire Communem, quae est immutabilis iure meritissimo; singularem quamdam, quae temperamento iusto mutabilis. De communi ratione, immutabili, eaque perfectissima in lege Mosis exposita, antea diximus de mutabili locus difficilior videtur. Quamobrem definitionem primum mutabilis illius partis sumus allaturi, deinde vero ex definitione partes singulas excerpturi, minutatim explicaturi aediget fixoν quae ad huius quaestionis m-telligentiam opus videbuntur. Def. a. Mutabiles sunt in lege Mosis sarticulares tuae determinationes, adguas ex immotis rinis is communibataque conclusionibus Iroceditur secunaeum modum conditionis eorum, quae subsunt orae,nationi legis: aut, si quis ita mauult ut commodius
397쪽
modius definitionem hanc cum immutabilis definitione comparet quam tertio capite tradidimus Mutabile est, quicquid versatur in particularibus illis deteraninationibus ad quas ex immotis principiis communibusque conclusionibus proceditur, c is hac autem definitione nihil de genere, nihil de causis extemis dicimus, id est, efficiente sine quia omnia haec ex communibus legis definitionibus, quas anto pomumus,
expromi possunt. Est enim unum, commune genus singularum partium, ac totam in unaquaque lege; similiterque causa efficiens, ranis puta rationis ordinatio ad commune bonum ab eo, qui curam communitatis habet, instituta. Hic ergo solum partem legis mutabilem ex causis intereis, quae rei naturam constituunt, definimus: nempe ex materiata forma illius. Harum enim mutabilium legum materia versatur in determiss Isia nationibus, quas particulares vocant Forma vero, illius relati, sest quam postea subhcimus in definitione, dicendo ad determinationes illas ex immotis principiis communibilisque conclusionibus procedi secundum modum, conditionem eorum quae subsunt ordinationi legis. De materia igitur, priori loco videamus. Determinationes ex conclusionibus, coinclusiones ex principiis nasci solent. Principia igitur, siue naturalia, siue, gratia sint supereaturalia, per modum rationis gignunt conclusiones quasi fundente intellectu de se eas res, quae certa scientiae via, ordine in ratione hominis concluduntur Conclusionum duo sunt genera, vi ex praecedentibus facit intelligitur. Nam aliae communes sunt, sarticulares aliae Exempli causa, Principium commune est, proximum, id est, hominem ab homine amari oportere conciusta communis est, eum non laedendum,' suum cuique tribuendum, c. Conclusio particularis vel singularis est Petrum, Ioannem, Maevium, non laedendum esse. Hinc deterininationes particulares exsurgunt, Petrum, Ioannem, Maevium hoc aut illo modo, tempore, loco, c. laedi minimo oportere interminationes proptere, appellantur, quia sunt ordinationes siue dispositiones ut ita loquamur terminales, ultra quas procedi non potest quia in rebus singularibus atque diuiduis omnis scientia, ratio, rationis actus terminatur Scientia communium est, singularium est determinatio secundum scientiam. Haec via in omni doctrinariun genere theoretico, practico semper est obseruanda Atque haec causa est, Cur determinationes istas, materiam humanarum legum, particulares appellamus quia minuta oninia ad iustam actionem pertinentia, secundum quamuis particulam quae personis, rebus, clam stantiis potest contingere, aut in eis singulariter obseruari, determinantur humanis legibus quae
singularia quis nescit mutari quamplurimum, .subinde in infinitum mutari posse
Forma vero mutabilium istarum legum siue partium quae sunt in legibus, tota in relatione versatur. Cum autem in relatione omni tria quaedam opus sit obseruari, terminos duos, ut ita loquamur j medium, singula in nostra definitione paucis complexi sumus, ut forma mutabilium istarum legum fieret euidentior Nam primus& summus terminus huius relationis est designatus immotorum rincipiorum communiumque concissionium appellatione Vltimus vero temnaemimissis, meticularium Merminationum inter hos duos terminos modus relationis interuenit, quod a sumno termino illo ad hunc vltimum proceditur secundi m modum cir conritionem eorum quae Maenaeis ordinationi legis. Haec tria ad iustitiam humanarum legum, siue constitutionem earum iustam necessarium est concurrere, nempe ex ratione communi per principia conciu-siones communes duci, ex particulari modum, conditionem earum rerum de quibus lex ordinat, explorari ut secundum illum particulares illae determinationesilant, quae propriae sunt humanae legis. Atque haec quidem uniuerso dicta sunt de illis detorminationibus ad quas respiciunt humanae leges. Sel quia in illis determinationibus circumscribendis dicimus eas fieri secundum
398쪽
i modum in conditionem eorum quae subsunt ordinationi legis, tria sunt ordine a nobis explicanda Primum, quaenam ea sint quae subsunt ordinationi legis: Semindum, i qui sit eorum modus quem praecipimus in legibus humanis obseruari: Tertium, qui modus determinationum ad ea pertinentium. Thestatis. Primum locum his verbis definimus subsunt ordinationi legis, sersonae, res quibus actiones complectimum , circumstantiae: quarum conditioni is accommo-i datur humana lege, sitimque determinationes secundum Iam, iubendo, Nimiaque: munerando, in puniendo, auque fremittendo. Non sum nescius aliter ab aliis tradii diuisionem eorum, quae subsunt ordinationi humanae legis. Nam veteres Philosophi obiectum humanarum legum duplex statuebant solum personas, inres, quae ad usum personarum pertinent. Alij v Iustinianus ex Cato Iurisconsulto last de iurenat gent. C. S. penul L. I. f. de stat hom. posuerunt triplex Omne ius, inquiunt, quo utimur, vel ad personas pertinet, vel ad res, vel ad actiones, alij denique circumstantias in quibus sermo tota personarum, rerum, hactionum vis consistit, putauerunt distingui oportere. Hae diuisione omnes, etsi modo differunt, re tamen substantiaque inter se optime conueniunt. Nam L SIa, qui personas, res solum definiuerunt obiecta esse humanarum legum, sapientissimo animaduerterunt haec duo summa esse capita, ad quae respiciunt propri humanae leges Actiones vero, circumstantias quasi appendices illarum esse, Wrelatione quadam necessaria cum iis comprehendi. Qui actiones insuper adiecerunt, eas, rebus certo consilio distinxerunt, a circumstantiis illarum quia ad commoditatem docendi putabant pertinere, ut iure personis rebusque exposito, ius actionum seorsum tradinretur quae iis mi solent ad iuris sui vindicationem. Qui circumstantias praeterea adhibent, ideo faciunt, quia circumstantiae plerumque in causis iudicialibus sunt eiusmodi, ut eis ex species causarum iudicioremq. pendeat quemadmodum euidens est ex ad Theseos argumento. Quamobrem utcunq. eas circumscribere placuerit quae subsunt ordinationi legis, non refert magnopero modo haec quatuor, siue impliciae, siue expliciae, retineantur una in ratione legis, determinationibus illius Nam harum rerum conditioni ius commune, quod recta ratio clictat, accommodaturin contemperatur humanis legibus,, secundum illam conditionem, fiunt determinationes deperisonis rebus, actionibus,, circumstantiis. Etenim res bonae iubentur, betantur malae personae pro benefactis afficiuntur praemiis,&malefactorum nomme puniuntur: ac postremo quia summum ius saepe summa est iniuria, neque omnia in rebus humanis ad rigorem iuris semper examinari aut curari possunt, permissiones adhibentur, quibus pro infirmitate personarum, incommoditate rerum, aut circumstantiarum qualitate, ius illud commune, quod a recta ratione est, reflectitur quodammodo, .constituitur ,πιδικ.c. Hunc modum Legalis virtutis ut cum Modestino loquar optimo Quinciblianus expressit his verbis: Si ius confessum est, haec fero quaeruntur: tra lex potentior: ad Deum pertineant, an ad homines rempub an ad priuatos; ete honore, an de poena; de magnis rebus, an de paruis permittat, an vetet, an imperet Inst. orat. c. r. Nam quod locum illum de honore, vel praemio, vel benedictorum remuneratione Modestinus praetermisit, L. i. f. de legibus certo consilio fecit cum omnis munerandi potestas iam illo tempore penes imperatorem esse videretur quam ob causam poste, Imperatoribus administri proximi fuerunt dati, qui bonorum foritium hominum benefacta apud illos in memoriam reuocarent, vide attribuendis praemiis admonerent; quod genus hominum Graeci auctores oue inno, Aus, Latini recentiores Graecorum exemplo a memoria nominarunt. Cuius offici memoria hoc tempore nulla vix mentio nominis, Thes ad Modus vel conditio rerum quae subsunt ordinationi legis nam hic secundus locus est, de quo recepimus nos esse dic- i turos)
399쪽
turos necessario est obseruandus, ut rit ex eo teneatur ius determinationum quae fiunt humana lege quandoquidem aequitas ex eo modo postulat determinationes fieri, sine eo iniquae determinationes omnes futurae sunt. Quod itaque principio huius capitis dicebamus, duplicem esse rationis modum qua feruntur leges idem etiam de iis quae subsunt ordinationi legum tenendum est. Nam eorum moesus, conditio similis est si eae communis atque singularis , ad singula ea omnino haec diuisio pertinet quae subsunt ordinationi legis. Communis modus, conditio dicitur, quae a natura est in reipsa simpliciter singularis est, quae ad naturam accedit quocunque modo .consideratur secundum quid, in eo quod subest ordinationi legis. Cum autem eorum de quibus lex ordinat genera quatuor paulo anto fuerint tradita, praestat iam expendi in singulis ea quae de modo, conditione ipsorum docuimus Thes. S. Primus igitur est personarum locus, de quarum modo sic paucis statuimus communis modus ' conisii sersonarum est quc considerantursem sonae issoluti si licii que is nomines, in rerum natura ex communi , numma
lege Singularis, qua consideranaur secundum quid, ut Iudaei vocati in ejus, Hy- missiones, eritatem, ordinem, , sena eratiae. Hic enim subiectum unum, idem, quod hominem appellamus, distinguitur communi, singulari modo Communi suisiectum consideratur, ut homo simpliciter singulari vero consideratur, ut Iudaeus olim .hoc tempore Christianus. Ad communem autem hanc personarum conditionem obseruandam pertinent duo fundamentum conditionis istius, .considerationisnvidus Fundamentum est natura omnium hominum inter se communis, secundum quam omnes aequo sunt homines, una specie comprehensio obstricti una humanistatis lege ad quam officiosissimo colendam curandamque secundum naturam tam olim Iudaeus tenebaturo nunc tenetur Christianus, quia alius quisquam Considerationis modus, secundum quem personarum conditionem accurati aportet obseruari, est recta illa ratio de qua anto dicehamus quae ratio primum quidem ex communi naturae lege in rebus communibus, deinde f. si vero ex humana leges humano ordine explorari solet. Nam in hunc modum aequo Iudaeus olim, aut his ultimis temporibus vir Christianus exploratur, atque alius quisquam CreCognoscitur unusquisque in hac vita, qua homo est, specie cum hominibus aliis communicans: virum ex ratione recta cum aliis hominibus, communi naturae legeo humana communicet. Quemadmodum enim ex quo Iudaeus erat factus, aut ex quo Christianus est quisquam, non desinebat ille, aut hic non desinit homo esse ita etiam ex quo Iudaeua
aut Christianus est, non desinit communi, humana lege obligari sed contra, quo amplius in Deo proficit, eo religiosius se ipsum debet communi, humanae legi accommodare; ne aut naturalis ratio, ordo humanus ab ipso oppugnetur, aut libertas Christiana, quae ad aedificationem data est, scandalo, offensioni sit prout recta ratione omni, naturali ipsa praecipitur. Singularis vero personarum modus, conditio, quae quidem a nobis hoc loco agitur nam caeterarum affectionum in hominibus consideratio nihil ad causam praesentem attinet est ea, qua considerantur homines secundum accessionem gratiae salutaris, ad quam Deus vocat Ecclesiam suam, tum ex Iudaeis olim ante aduentum Christi, tum ex Christianis hoc nostro seculo, ex quo promulgatum est Euangelium Christi priore aduentu eius. Hic autem quia de legibus Mosis agere constituimus, proprie Mdirecto ut ita dicamus considerantur homines singulari modo, conditione, qua Iudaei erant, obstricti lege Mosis secundum ordinationem Dei. Nam hoc respectu, praeter ius illud commune quod anto diximus, ius singulare Iudaeis oportuit accedere, propter singularem hanc conditionem ipsorum, eo quod Iudaei essent. Est autem haeCConditio, non naturalis, ut communis illa: sed gratiosa, ac proinde per Dei gratiam in
400쪽
in gente illorum singularis. Atque hanc gratiam, quae singulari conditione exornauit Iudaeorum gentem, Deus etiam circumscripsit modis singularibus, ut intus, foris tum Judaei ipsi probarent sese, tum ab aliis probari, cognosci possent. Ad hanc autem Iudaeorum circumscriptionem, disterminationem haec quinque pertinebant, quae totidem vocibus anto expressimus primum est edus, quo Deus gentem ludaeorum sibi assumpserat, dicendo: Ero Deus tuus,, tu mihi populus. Secundum promissiones in Christo ad edus accedentes: Nam cum Iudaei stare federi non post aeni, Deus promissiones ad Mus adiecit, quibus gratioso testatus est se, quamuisi labentibus, transgredientibus popularibus Iudaeorum, tamen praestiturum fidem veri laremque ederis constantissimi propter filium dilectionis suae. Tertium est veritas, siue complementum aliquod, praestatio rerum quas Deus edere ac promissionibus declarauerat genti Iudaeorum. Nam etam ederis promissionumque illius Iudaeis iactarum ratio fuerit duplex una temporalis, aeterea altera omnino iam suo tempore,& suo ordine veritatem rerum temporalium Deus praestitit Iudaeis omnibus: spiritualium vero veritatem suo modo perceperunt ij quemadmodum Abraham vidisse diem Domini, de eo exulinuisse dicitur Ioan 8. 6. Quartum est ordo publicus, quem Deus tum in politeia, tum in Ecclesia Iudaeorum constituit obseruandum, tantisper dum in sederis, promissionumque veritate, pro ratione temporum illorum alebantur, Cad expectationem futuri amplioris boni excitabantur. Postremum est signorum, quae ad haec omnia adiecit Deus, ut gens illa in expectatione promissionum verit usque diuinae confirmata conquiesceret in fide illius; nam fides obsignabatur documentis signorum imperatis a Domino. Secundum haec igitur omnia, Iudaeus priscis illis temporibus ratione singulari quadam erat supra communem hominum aliorum conditionem euectus in non solum legibus communiter cum aliis tenebatur, qua homo verum etiam singularibus, qui Iudaeus gratios adscitus ad tantorum bonorum participationem. Secundus locus est rerum quarum modus, conditio itidem distinguitur,in eodem
iure Thes. 6. Nam communis rerum modus est, prout communi re sunt in usu homi--m atque occusantur Singularisbero prout ad nngularem praeterea sederis, 'o- missionis, veritatis, ordinis, ederatoriamque sum, aut siem cationem adhibentur ex institutione Dei: id est ut dicamus paucis communem rerum modum tonditionum natura facito lex humana respicit naturae administra singularem vero facit in hoc argumento mam de aliis rebus nec libet dicere, nec vero expedit huic instituto supernaturalis institutio Dei per gratiam. Nam Deo auctore, quae res secundum naturam naturaliter occupantur in usu naturali ipsarum, eaedem res secundum gratiam supematuralem supernaturaliter occupantur in usu gratioso quem instituit Deus, nem(L ISi Sme ut fetari, promissionibus, veritati, ordinio sederatis ad quos illa pertinent inserviant usu, aut significatione a Deo instituta Atque hinc factum est, ut quemadmodum Iudaeus duoebus modis consideratus est, communiter, qua homo &m, Iudaeus, singulariter ita etiam Iudaeae siue Chananaeae o caeterarum rerum quae ad res sanctas significandas fuerunt occupatae, duplex fuerit conditio, modus naturalis, quo Iudaei naturaliter utebantur, Chananaeam arantes, colentes, habitantes e fructum percipientes illius;& singularis siue summaturalis atque gratiosus, secundum quem illi Chananaea pro tessera praesente ederis, promissionum, veritatis, tardinis diuini utebantur, prout fuerat ad finem superuaturali instituto gratiae Iudaeis habitanda,in colendo tradita. Huc respexit nominatim Deus praecepto quinto decalogi de honorandis parentibus lato, cum subiiceret promissionem illam ut prolongentur dies tui supcr terram quam Iehoua Deus tuus dat tibi. Neque enim solum ad naturalem usum illius terrae naturalem vitae huius commoditatem respexit Deus, aut pios animum voluit aduer