장음표시 사용
421쪽
EIRENICUM DE PACE ECCLESIAE CATHOLIC .
423쪽
Imur Aristianos, quamuis diuersos semientiis, religiose rocuram , cosendo, atque continenda In Psalmos Dauidis xxiij cxxxii Meditatio FRANCISCI IvNII. I ustrissimo Princisi, Domino solentissimo,
Comiti in Catetenelbogen, Dictet, Zigenhelmo Nidda, c. Domino elementissimo, gratiam , fauem a DR Hare , Domino Iesu CHRISTO.ACRABIMIMvM quidem, Princeps Blastrissime, luctum intulit Deus familiae vestrae, quum Illustrissimum Principem parentem tuum ex hac misera commoratione ad se in stationem beatam euocauit. Quem luctum eo acerbiorem T. C. scio accidisse, quod eo semper optimo parente, duce fidelissimo usus sis ad totam rationem vitae estudiorum tuorum institutum. Quod si tristis ille, funestus casus aut solus extitisset, aut solam T. et affecisset, aequiore animo fuisses laturus ipseo minus sensura Germania tota de cuius pace, tranquillitate sempermula fidelissim optimus ille parens lataurauit At quam multa funera in Germaniae vidimus anno nota limmultis casibus fuit Germania de ira Dei minante xterrores, plagas, mala grauissima denunciante certior facta , Domino Intus fimera, foris la utrimque in fines indignissimo, atrocissimo irrumpentia: quae T. C. scio afficiunt vehementius iun
424쪽
quam vel domestica haec calamitas. Etsi in domestim hac calamitate, id est incommodi quod dum Gemaniae commune ex malis tantis laborat, eodem tempore illa subsidio, immo praesidio pacis, tranquillitatis firmissimo, parente tuo, orbata in Quid dicam, nisi iram Dei exardescere taminari ferulam ita veram pacem cum Deo, cum Ecclesia, cum fratribus Germaniam totam reuocare Nam grauia quidem illa, adeoque grauissima. Sed video iuro dolor malum Germaniam exedens longo grauissimum Scindi Germaniam non tam per hostes exteros, mundo, cami, ambitioni, tyrannidi iniustissimae seruientes, qui in per eos ipsos Germaniae partes Malumnos,
qui ex naturae conscientia pacem corporis ut membra, ex gratiae conscientia Pacem
Ecclesiae ut fili pacis procurare debent. Video ipsos quos rem f. et et ui canere tu, religiosissime oporteret, administros pacis euangeligaturos pacem in Domino, eos ipsos quam bellicum canere quam ardentissimo,, primos in ordines Ecclesiae,
ordines pacis, contra quae Deus pacis mandauit, contentione summa incurrere.
Quid nonne vident discidia nostra esse amicorum dispendia, hostium compendia(vt cum Hieronymo dicam , publica irae diuinae incendia Misereatur Dominus:
me quidem miseret secundum Dominum: Qquamuis iam absentem ii Germaniae solo per voluntatem Dei, tamen ut praesentem animo grauiter assicit istorum malorum, quae video, praeuideo, cogitatio. Atque his quidem malis prouisurum confido Deum se prouisuros pios Principes amantes pacis publicae, suae, amantes pietatis, amantes patriae. Sed quia tu, Maurici mustrissime . non postremus es in eorum numeros qui studio meditantur pacem, officio Procurant, exemplis quibus abundas domi ab auo a parente tum incitantur: non potui quin, Germaniae communi vestrae QT. C. animum meum constantem, studiosum vestrae pacis vobis exponerem iliscessu meo. Scripsi de pace documenta communia, quae in mente sunt, in ore omnium; sed non sunt aut comparent usquam in opere. Nam eo ipso quod communia sunt, negliguntur, teruntur pedibus curant singuli singularia de particularia, ut vocant Latino scripsi, ut Germaniae vestrae aliqua saltem T-a e renumerem, qui annos amplius xxv in ea vixerim Optimo animo cupiui aereissaianais . Haec causa me adduxit ut hoc opusculum, qualecunque est T. C. inscriberem, per manus eius offerrem Germaniae tuae. . . oro ut hoc meum officium sibi exhibitum in bonam partem accipiat, studiumque interpretetur bene Deum vero opi mali.
torem pacis, chari(f. 6i8 tatis verae, ut benedicens precibus, labori meo, in fiam Germaniamque ipsam vestram stabilia in pace, sanctimonia, lamnium animos, procerum ac popularium, in primis T. et ut in consiliis, atque ad pacem dirigat constantissimo , ut instrumentum pacis sanctificatum, Domino ad vi riam ipsius, Ecclesiae, Reipub utile futurum ac salutare Diim diutissimo. T. C. studiosissimus,
425쪽
NATURALE studium est omnium ut fruantur hono; had fructum boni consequendum depellunt a se contraria naturae luce, quibus oppugnatur bonum. Hunc autem appintitum, qui rebus omnibus naturalis est, multa insuper accidentia solent acuere, inprimis autem molestae malorum infestantium moles, fluctus procellarum qui quo grauius impendent atque exagitant, eo plus animi humani premuntur sollicitudine. Ac sollicitudo quidem de proprio, singulari hono ita est singulis indita, ut moneri quemquam non sit opus de bonis singulamus, priuatis commodis persequendis, aut propulsandis incommodis. Sed cum , natura ita sit comparatum, ut singula quaeque ad unum aliquod commune bonum referantur, homines vero supra res creatas Per singularem Dei gratiam luce rationis Q in plurimis ad bonum adiumentis instructi sint quod indignum aliis rebus existimant, ac bono communi discedere. id multo amplius de se ipsi debent statuere qui, bono proprio instructi, de ad commune documentis tam multis prouocati, tam fugiunt quam qui maximo suauissimum illum fructum communis bonio in publicum mahim velut coniurati ruunt pertinacissimo. Etsi quid de bono illo naturae ponendo ante oculos omnium, aut de malitia hominum dicamus multis, commune bonum, quod natura exhibet, oppugnante Esthonum longo praestabilius, summum bonum, optimum bonum in Deo positum, &ab eodem expositum, velut principio omnis boni, cum in natura, tum supra naturam rerum creatarum omnium ad cuius boni conscientiam, exspectationem, &apprehensionem a Deo regi imur, instituimur, prouocamur, ducimur, trahimurque vi quadam salutari Wincredibili misericordia equo Deus impium hunc mundum prouocat, suos tranaenissuras ad participationem supernaturalis suae, diuinae gloriae. Huius tanti boni fontem se exponit Deus, plenitudinem in Christo exhibet, riuos in mundo statuit, aquas salutares in ecclesia distribuit suis, omnes denique in communionem sanctorum omnibus modis salutaribus prouocat, ad ipsius aeterea bona aeremum
percipienda in raristo Iesu, hic etiam in terris, dum peregro absumus a Domino, munitate corporis, spiritus una fide per vinculum pacis degustanda.Hic vero quid dicturi sumus, cum miserabilem istam funestissim-que mundi ruentis constitutionem animaduertimus simul videmus, simul horremus eiusto dolores
426쪽
dolore, si quidem vero Christiani sumus, in isto Christianitatis funere ac busto comtabescimus Ierem. s. I. O si quis daret caput meum esse aquas, Coculum meum scaturiginem lacrymarum, ut deflerem interdiu, noctu tot funestos casus mundi, cruentissima ecclesiae vulnera, intus, foris, a domesticis, ab exteris indignissimo imposita O si quis poneret me in deserto, in deuersorio viatorum, ut derelinquerem populum istum rebellem, habirem ab eo migraturus ad dominum meum, Deum veritatis quae exulat, Deum pacis quae a filiis pacis oppugnatur Libet enim, adeoque iustissimus dolor cogit me erumpere in illa Ieremiae Prophetae verba: quibus funestum gentis suae, ac potius priscae illius ecclesiae statum deplorabat. Nam si haec tempora cum illis comparem, omnino statuo illa vetera utcumque fuerint misera, ab his nostris omni malorum genere, ut cum maximo, superari: Quibus neque ad summum f. is illud, unicum ver bonum conmuni studio aut gelo priuato contenditur neque via certa ad illud pertinente insistitur, neque pietatis ratio ante mundi peruersi oculos versatur, neque inclinatio ad iustitiam vium, neque amor veritatis ad omnia haec consequenda tenendaque peraecessariae, neque prudentiae modus ad publicum priuatumque bonum in pace, sanctimonia promouendum: Sed contis ut verbis prophetae utamur Hal. I . s. omnes omnino corrumpunt vias suas, in mente ipsorum impietatem colunt, abominandas actiones animo perpetrant, reipsa non
est qui faciat bonum sibi ipsi, nedum fratri, conseruo suo. In hac tanta strage ruinique miserabili orbis Christiani, quem sua ipsius membra, tum aduersus seipsa, tum vero inter se pugnantia, praesertim resigionis, pietatis nomine, lacerant indignissimo, porro pessumdatura sunt, nisi salutaris a caeso manus Dei fecerit medicinam Quid agerem, nisi ut oculos meos in caelum attollinrem ad Deum salutis nostraeo illa arma militiae nostrae spiritalia caelitus emissa corriperem, ut in Dei nomine cui seruio, WEcclesiae cistolicae eius secundum ipsum fratres meos, membra Christi, tam quae vocata sancta, quam quae vocanda per Dei gratiam, sermone, exemptoris quid exemplo possum ad pacem unitatemque spiritus reuocem, in unitate corporis illius quod Deus redemit sanguine suo Quam ad rem primum Deum omnipotentem oro supplex, Patrem domini nostri Iesu Christi, ex quo omnis cognatio nominatur in caelo, terra, Deum veritatis pacis, ut abiecta ratione peccatorum tot, tantorum, quibus maiestatem ipsius&viij alios plus satis offendimus, veritatem suam demonstret errantibus,, veram pacem intus, foris stabiliat, qua ali alios ferre, Comnes ad Deum contendere uno animo possimus in Christo Iesu redemptore, seruatore nostro. Deinde vero fratres onmes meos, fratres inquam in uniuersali naturae lege excommuni vocatione gratiae, singulari spiritus communicatione, rogatos volo quam diligentissim per summas illas Dei miserationes, quae nobis perituris affulserunt, Wadhuc nos circumfulgent in malis nostris pro dolor pereuntes: si qua est consolatio in Christo, si quod sol tium charitatis, si qua communio spiritus, si quae viscera ac miserationes, ut de explendo sanctorum gaudio mecim laborent diligentissimh ut itidem sint assecti, eandem charitatem habentes, unanimes, sententiis uni nihil gerentes per contentionem aut per inanem gloriam, sed ex modestia algalios sibi praestare existimantes, quisque non sua spectent, sed etiam quae sunt aliorum Denique is sit affectus in nobis omnibus qui in Christo Iesu, velut capite iummo exemplari nostro. Postremo autem, quia de hoc ipso argumento, dum omnia inter Christianos miseresesamoribus de vociferationibus impotentissimis personant, artibus eueriuntur,in Cruentantur a clibus constitui secundum Deum ex sanctissimo ipsius verbo aliquid pronunciare, quod secundum veritatem, charitatem quam omnibus imperauit Deus ad utilitatem publicam iudico pertineret Peto ab omnibus QSingulis quam possum amantissimi, ne
427쪽
quid aut de me homine abiectissimo, aut de scripto hoc instituto meo praeiudicati Concipiant in animis suis, tanquam si in harum aut illarum partium quibus hodie Christianus orbis misere scinditur odium, inuidiam, aut notam qualemcunque sim allaturus, aut de me ipse magnifico supra quam decet aut oportet sentiam, aut meam
meram Praesidenter aliorum, quos amo, Colo, venerorque, operae anteponam: Sed Potius sic de me statuam, me omissa causarum, rerum, hactionum singularium, quae
in hoc tempore discutiuntur, ratione, citra praeiudicatum ullius hominis, ex sola veritatis diuinae contemplatione de pace Christianorum, quae communia sunt hinc enim traducimur particularibus studiis, occasionibus dicturum esse qui de me sic sentiam, non solum aliorum cccata, sed mea quoque ipsius in Deum grauissima his lamentabilibus Christianitatis dissidiis castigari: qui denique de mea opera non aliud praedicem, quam quod sit tenuissima, Wa sine proposito absit quam longissime, sed tamen a Deo sit, qui etiam tenues operarios, infirmos cum valentioribus occupat in domo sua extruenda, ad sanctorum coagmentationem haedificationem corporis Christi. Deus nouit, cui serui in spiritu mentis meae quantum incendium ut ita dicam in praecordiis, animo meo sentiam hac tristi facie Christianitatis excitari: quantum me horum Willorum simul misereat, qui religionem imprudentes oppugnant religionis studio, naturam auctoritate naturae,in Deum ipsum diuinae auctoritatis specie ipsin rum oculos, dum ad se ipsi non satis attendunt praestinguente. Quod si meam hanc vellam, cuius studium in me concitavit Deus, ille pater miserationum &omnis consolationis auctor sua benedictionis manu direx L 68o rit uti veritatem in se habeat, Comnibus praebeat, ebonis saltem aliquot testatam faciat veritatem hoc officio meo, maximum mihi operae precium fecisse videbor per benedictionem illius. Hanc autem scriptionem meam ita certum est temperare, ut a Deo omnia, a me nihil cuius quidem conscius esse possim in medium afferam. Quapropter materiam totius sermonis ex Dei verbo deprompturus sum, ne a forma veritatis illius quam Deus expressit verbo, temere abscedam Tractationem vero diuinae huius materiae atque argumenti iusto ordini, quoad eius fieri poterit, conformatum pertexam breuiter, dilucido, ac populariter. Summa argumenti ergo futura est Iam plus satis in orbe Christiano dimicatum esse; pacem quaerendam secundum Deum, inueniendam, amplectendam, & modis omnibus retinendam, ut fructus illius, quos Deus verbo proponit, amplissimos assequamur.Partes autem sermonis istius duae futurae sunt: na, de modo pacis Altera, de fructu illius. Modum ex verbis Dauidis Hal. Iaa. Fructus ex Psalmo Isa eiusdem verbis exponemus Antequam vero ad sini arem venimus utriusque loci interpretationem, cum utroque in Psalmo communis extet inscriptio, de ea prout ad rem praesentem attinet, nobis dicendum est. Inscriptio sic habet, Canticum excessentiarum, id est, omni excellentia instructum, Dauidis quibus verbis modus,&res quae agitur, auctor proponitur Auctor quidem, Dauidis nomine Res excellentiarum Modus vero, Cantici appellatione. Clan autem ad iustam istarum rerum intelligentiam id primum ratio naturae nostrae postulat in docendo, ut de Re ipsa antequam de Auctore aut Modo cognoscamus, quam rem excelsentiarum nomine diximus demonstrari; Duo hic nobis expendenda sunt, quae in dubium adduci possent nimirum Hebraei nominis interpretatio,, conditio rei quae his Psalmis exponitur. Nomen enim Hebraeum plerique omnes
interpretantur vario Ali gradus Ali adscensus Ni denique excellentias, quod
Qui gradus interpretantur, ex coniectivis, sine probatione certa, quae quidem ex scriptura constare possit, narrant gradus intemplo fuisse: secundiun quos Levitarum Musicam
428쪽
Musicam excercentium ordines in ministerio sacro consisterent, quo tempore fiebant sacra coram Domino. Alij vero diuersum tempus stationum illius ponunt: nempe tum Levitas inMusico opere per suos ordines suisse occupatos, cum sacerdotes, alij ad lectionem legis, tractationem Scripturae S. Comparabant sese, expectabanturque coram populo, dicturi de Cathedra Mosis quam ad rem historia Nehemiae s. vi abutuntur. Sed nec factum illud, meo iudicio, confirmari potest, nec testimonia quae adferuntur, cum hac narratione facti consentire. Nam si Levitarum ordines Musicam excercentium plures multo fuerint, ut ex X Chron. I S. Quem locum adducunt vulgo confirmatur, Wsecundum portas, ac non secundum gradus fuisse dicantur distributiones illorum passim non video quo pacto res istae diperentia tam perspicua distinctae confundi possint. Quod autem ad illum Nehemiae locum, tantum abest ut de re musica exponi possit, cum Levitae occupati fuisse dicuntur in sanctissimo illo ministerio, ut contin ex ipsius capitis argumento, narratione tota constet euidentissimo, nihil tum ad musicam, sed omnia ad flebilem luctum fuisse composita, cum populus totus a ieiunium religiosissimum, sanctissimam confessionem peccatorum vocatus esset. Nam cum in eodem Psalmorum libro fideles pronuncient, Quomodo cantaturi essemus canticum Iehouae in regione extera, id est, in hoc Iuctu publico: quis putet illos eiusdem pietatis in altero luctu, eoque acerbissimo, oblitos esse Hac igitur interpretatione omissa, statuunt viij adscensus hoc loco denotari: quorum adscensuum occasionibus circumscribendis discrepant. Hi enim hos Psalmos pertinere putant ad illa tempora, quibus in singulta suis stationibus adscendebant Hierosolyna apparituri solenni modo coram facie Domini quem ritum lex docet quamplurimis locis , Propheta celebrat Psalmosa. Casa exemplaque docent in Vetere Nouo Testamento passim Illi vero ad tempus reuersionis ex Babylonia iudicant pertinere siue ut adscendentes Hierosolyma se his meditationibus sanctis confirmarent, aliique alios inter se hortarentur, siue ut liberationis illius diuinam memoriam his sacris cantionibus meditationibusque recolerent. Vesum cum istarum rerum, utut speciosae sint, nullum vestigium in scripturis compareat, mihi religio est ex nare tionibus eiusmodi, quas sola coniectura gignit, interpretationes afferre,&res probandas linquam probatas, compertas in L Si medium adducere. Quodsi ex coniecturis solum agendum esset, mallem Hebraeam vocem Acensus quidem exponere, sed itari de spiritali iorum uectione ad Dominum potius quam de corporali motu latebligeretur: quae interpretatio cum ea ipsa quam nos amplectimur conuenientiam esset habitura Sin gradus mesit quis reddere, ut Esai. 38 hos Psalmos secundum horas solario distinctas cantatos in templo dixerim ut et Psalmo a testatur inscriptio post reuersionem Babylone. His itaque omnibus omissis iudicamus Hebraea voce non eradus, aut adscensus, sed eaeceletentias ut anto diximus denotari Moris est autem apud Hebraeos, ut quae in summo, superlativo ut loquuntur eadu nuncianda sunt, ea substantivis nominibus Pluralis numeri exprimantur. Sic Canticum canticorum,
Dan. f., o desertum desolationum, Ierem. a. verba Senti, Iob. 16 nimbus vocum
Iob ag quibus in isto genere nihil comparari possit ac proinde Caninum excellentia illis cum dicitur, tam sonat quam dixeris exciam simum, vel omni excia meidac equidem vero excellentia disto praesumi summa instructam. At e havmilem quia usui Hebraeorum communi omnino respondet, homnibus coniecturis narrationum factoremque caret, mihi omnium probatur maximo.
Non sum nescius fore, qui obiiciant eandem quoque aliis psalmi hcanticis sacris inesse excellentiam xpropterea iniquum esse, ut praesulis excellentiae laua his perbrevibus Psalmis adscribatur. Sed si ad rem phattenderint, animaduertent in hoc inscriptionum genere duo quaedam oportere obseruari, sine quibus indignus hic inscriptionis modus
429쪽
esse videretur. Vnum est quod apud Hebraeos hae inscriptiones absoluth, ac non comparat accipiuntur, tanquam si dixeris Canticum omnem in se excellentiam continens quae res citra aliorum canticorum comparationem ita praedicatur, ut his Psalmis sua excellentia adseratur, de aliis vero nitu derogetur plano Alterum, quod etiam certo quodam respectu singularis est his Psalmis excellentia, quam prae aliis obtinent, mei spiritus testificatus est. Est autem excellentia summa illis anteponenda in his Psalmis aut respectu auctoris sui siue principil, aut rei, aut modi ad eam pertinentis. Non autem auctoris: nam rerum excellentissimarum Muniuersam naturam quam longissimo superantium omnium, de singularum, auctor unus est Deus Pater in Filio per Spiritum. Restat igitur, ut dicamus excellentiam inesse his Psalmis propter rem aut modum ipsorum: Quae duo secundum rationem, respectum quendam ducimus coniungenda.Nihil hic ducimus de horum Psalmorum comparatione cum exteris siue humanis Cantionibus secundum quam omnes Psalmi, spirituales daeo Deo sanctificatae inscripturis communem habent excellentiam, Principio, Re,, Modo simul omnia
humanarum cantionum genera omnibus modis superantem: Etsi hac quoque Communem excellentiam his Psalmis adscribi necesse est, vel eo ipso quod sunt in cantionum diuinarum, spiritualium genere. Sed tantum hoc loco agimus de comparatione horum Psalmorum cum aliis eiusdem generis, qui omnes Principio, Re, Modo spirituali communicant. Hi enim certo quodam respectu excellentiam sibi vindicant auctoritate, testimonio Spiritus, non in se aut respectu sui, sed in nobis potius Wrespectu nostri quia si ad Rem quae continetur illis respexeris, simplicissimam habent rei quae agitur applicationem supra quam ali Psalmi aut Cantica Scripturis S comprehensa Si ad Modum eandem habent breuissimam ac Promde ad memoriam hominum commodissimam. Sed quia de his rebus perspicuo ordine dicendum est secundum eas partes quas anae inscriptione proponi docuimus, praestat iam ad
excutiendas partes singulas veniamus.
De excellentia itaque dicturi principium illud a natura ingeneratum, quod anae
dicebamus, toti huic argumento praestruimus Naturam quamque bonum appetere. Huic autem principio alterum quoque adiungi necesse est, Naturam quamque sic bonum appetere, ut appetat melius, si potest contingere ac proinde ubi ad bonum quo melius nihil est, ad bonum inquam summum peruenerit, in eo Conquiescere, ut quo nihil melius. Bonum autem amiculare communi, de humanum diuino cedit, naturale supereaturali quia commune summaturale, diuinum est excellentius. Haec bona homines, prout sunt disciplinabiles, re sic assequuntur, ut certa doctrinae via atque ratione ad inuestiganda, noscenda, consequenda, tenendaque ea Perducantur. Quapropter ut bonum unum praecellit alteri, sic una doctrina alteri pro conditione obiecti illius circa quod ut loquuntur doctrina quaeque occupatur, rationis sui vocant formalis ad obiectum oertinentis f. 68a . Hic autem quis neget ipsissimam excellentiam in his verbis tradi in quibus non quodvis particulare, Sed commune non naturale, sed supereaturale non humanum, sed diuinum plano bonum hominibus exponitur Res igitur est excellentissima, doctrina rei excellemtissimae his Psalmis consi ata ac proinde si ad res caeteras respexeris, Communis est in his impressa ut in caeteris quoque scripturis supra res omnes ex lientia.
Quod si excellentiam appetimus, Ergo, horum Psalmorum doctrinam quae nihil
nisi excellentia est appetamus necesse est.
Deinde vero cum in rebus ipsis supereaturalibus, diuinis alia bona aliis praestantiora sint, id etiam nobis videndum est, ut singularem horum Psalmoram exces- lentiam sancto recognoscamus, , ad eam probo cognitam religios colendam Si amplectendam
430쪽
- RIREMI CL PARS iam ecrendam accendamur. Est autem horiun Piamorim excinentia siue meminis: una communiis, Altera Propria Communis est quod a Deo auctore Sunt quod res diuinas traciunt , quod diuino modo ad eam rem sanctificati sinu ut retiarii Scri vae loci, Praeterea Psalmorum, minorvin spiritualium in Scris uris ea mi ratio, trespectu nostri excellentiores, aliis Scripturis in doctrinae modo esse videantur Nam res sanctas singulari quodam modo usui nostro accommodant, quasi tenuerati scima modulum naturae nostrae ex inscientia com- ius lammandae ex infirmitate confirmandae, at lue in veritate, iustitia, sanctimonia, aduersus omnes animi perturbationes, impedimenta intus forisque obuenientia, Per singularem illum a p-tionis modum constabiliendae qui modus non ita est in aliis scriptionum sacrarum generibus. Itaque, hanc excellentiam Psalmorum, canticorum spiritualium comm nem Uss,almis adscribimus. Nam scriptura quidem illa diuina aliis omnibus antecesse: sed in scriptura respectu applicationis ad vulnera, Perpessiones, actiones ecliincubtates quamis animorum nostrorum Psalmi aliis scripturae partibus animonendi sinc duemadmodum autem Scriptura . aliis scriptis toto genere, re mi iniquae scripturae secundum quendam applicationis modum antecellunt ita etiam hi Matini. quamuis perbreves, suo quodam iure aliis dicuntur antestare. Cur autem quia etsi rem eandem cum aliis communem tradunt, eodem modo in re tamen&in modo
ipso singulare aliquid recognoscendum est. In re enim Lux quaedam miliaritatis emicat supra quam in aliis plerisque psalmis , quasi , multis circumstantiarima singularium, quae alibi occummi, tenebris expurgata in modo autem, breuitas adiacilitatem accedens, quam vel puerilli memoria facit complecti potuerint. Quaecum ita sint, non dubitamus quin ph omnibus expensis in eam sententiam nobiscum venturi sint totius quidem scripturae tum in se, tum in nobis excellentiam esse homini psychico incredibilem, nobis admirabilem sed psalmorum libro atque argumento singularem inesse modiun excellantiae his autem inter caeteros summo singularem. At iu haec quidem de excellentia, si comparationem huius cum illa ex inscriptione instituere quisquam voluerit quam excellentiam Spiritus sanctus affirmauit prouidemtissimo, ne illa breuitas atque facilitas ut fit in contemptum abire posset. Alioquin mihi non displicet, si prout Hebraei plurimum faciunt hanc excellentiae praedic tionem absoluth, citra comparationem acceperis. Caeterum quia excellentiam huic doctrinae, huic scriptorum generi attribuit Deus, cum omnes tum natura iubente, tum Deo per Apostolum Pramipientes. r. 12. a X. ad viam excellentiae teneamur contendere id nobis obseruandum est, Omnis do trinae praestantiam esse in rebus duabus positam. Nam aut eo doctrina una alteri anteponitur, quod dignior in se ipsa est, aut quod est certior Dignitas, in re Cerilitudo, in modo illius exploratur. Ac rei quidem dignitas ad scientiae dignitatem facit, si res alias multas dignitate superauerit. Scientia vero diuinarum rerum, non dico multas, sed omnes alias omino superat,b transcendit longissimo adeo ut quod minimum est illius sit maius quavis humanarum scientiarum amplitudine. Cum autem scientiarum, quae quidem apud homines habentur diDissimae, aliae in contemplatione, aliae in actione versentur, Womnes scientia diuinorum ex aequo superet ex eo plan conficitur quicquid dignitatis in Theoricis, quicquid in Practicis obseruari potest id totum plenissimo non naturali, sed supernaturali, non humano, sed diuino modo in hoc existere. Est autem rheoricarum dignitas partim ex Rei vel Materiae natura, partisque ex Comprehensionis modo huiusmodi, quod ea considerant sua quadam ratione secundum naturam, cluae a f. 8a tioni subiecta sunt Practicarum vero dignitas potissimum iis tribuitur, quae ad ulteriorem finem non sunt ordinatae, sed in eo proprio conquiescunt; sicut, exempla