D. Francisci Junii Opuscula theologica selecta recognovit et praefatus est d. Abr. Kuyperus

461쪽

igitur testimonium in Ecclesia Dei, a Deo proficiscens, aut intus, aut foris. Intus, est testimonium Spiritus Dei, vivificantis, fi os excitantis testimonium spiritus nostri, conscientiae inspiratione sua. Foris est testimonium verbi, symbolorum quae verbo coniunxit Deus. Prius testimonium ad formam inteream perimet. Est enim lux illa, qua Ecclesia Christi illustratur, singula membra eius: sed de hoc testimonio anto satis diximus pro consilio nostro, neque est huius loci. Quod autem foris est in Ecclesia testimonium, aut in sermone positum est nam sermo uitae atque salutis est a Deo aut in symbolis sacramentis eius. Quapropter in Scripturis Deuter S. in libro Psalmorum passim, verbum Dei nomen testimoni vel testificationis obtinet: Arca vero foederis, in qua nihil nisi lapideae legis tabulae continebantur, Wex qua Deus testabatur praesentiam suam, consulentibusque respondebat, consimiliter testimonium fuit appellata. His duobus capitibus continetur quidquid ad formam extemam Ecclesiae in rebus positam proprio instituit Deus. Quinetiam hae duae res ipsae vi modo diximus uno aspectu in Ecclesia videbantur; quia reuera unum sunt secundum substantiam, etsi in specie materiaque extem differunt. Nam quid fuit testimonium illud materiale arcae, quam capsa, loculus verbi V quid aliud verbum in tabulis exaratum fuit, quam anima quaedam corporis materialis illius tantum eo discrimen est, quod ut anima nunquam interit, sed permanet in natura sua, corporis autem figura transit ita verbum quod anima est in Ecclesia permanet, ut nota Constans perpetua Ecclesiae Dei corpus vero transmeat, antiquatur instituto Dei. Rectissime ergo saltes, cum rerum diuinarum quae formam exremam Ecclesiae ostendunt mentionem facturus esset, festimonium hoc loco pronunciauit synecdochicoriri loquuntur in verbum testimoni diuini, thecam illius comprehendens. Cum autem theca facit pereat, corrumpatur, muteturque, thesaurus vero in ea conditus sui modo dicebamus sit per prouidentiam Dei durabilis in Ecclesia eius: sic statuendum est, in forma extera Ecclesiae quaecunque res ad hanc formam constituendam pertinent, eas in duos ordines distribui posset permanentium iereuntium: quas etiam commodo antiquorum vocibus nominaueris illas statas,&has ambulatorias. Itaque ante legem fuit Ecclesia Dei, cum nondum esset Arca testimonis, inde quoque a deportatione in Babyloniam Ecclesia fuit sine Arca, quemadmodum in suis Commentariis passim ludaei a oscunto ex libris Errae ac Nehemiae non obscuro colligitur sed sine verbo Dei nunquam Ecclesia Dei extitit, nunquam extitura est: Deus in domo sua mutus esse non potest. Ac proinde cum aliae res omnes natura sua adesse, abesse possint sine corruptione rei, quae agitur, invariam ut ita loquamur faciem induant ex dispositione Dei sapientissima; non dubium est quin Propheta hoc loco maximo ad rem permanentem respexerit; ex qua velut specificatri vocant differentia, species vera Ecclesiae Dei secundum formam extemam illius dignoscatur. Nam etiam ut diximus in illa ipsa Arca inerat verbum Dei digito eius exaratum. Restat igitur ut dicamus, non ex Arca aut aliis eiusmodi accessionibus cognitam fuisse Ecclesiam, sed ex verbo quod continebatur Arca, quod Ecclesia in ea seruabat ac proinde verbum Dei extemum forma exterea est Ecclesiae, ad quam respicere oportet omnes qui certo ex necessariis, indubitatis indiciis Ecclesiam nosse foris voluerint Qquemadmodum per illud tempus hoc indicio cognita est, ita etiam memoria nostra Ecclesiam Dei cognosci oportere. Duo in obstare videntur, ad quae ordine paucis respondebimus Prius est. Ecclesiam priscam ante legem non habuisse verbum Dei scriptis exaratum, quo videri posset ac propterea hanc formam non esse ad iustam cognitionem Ecclesiae necessariam. Posterius, Legem fuisse in Arca, non Euangelium: Quod si Lex fuit Ecclesiae index, index perpetuus ac permanens apud Iudaeos potius quam apud Christianos s Ecclesiam

462쪽

Mesesiam esse, quia ex forma sit Ecclesiae aspectabilis, non autem Euangelium Christi. Ad haec soluenda ut rem ordine persequamur intelligendum est verbum Dei formam sensilem Ecclesiae esse, primum qua nunciatur, auditur, deinde vero qua scribitur legiturque enimciatum nam verbum est mentis index, scriptura, verbi Cumque sensilia omnia exterea sint, cerae ipsum verbum qua fuit enunciatum, antequam commendaretur scriptis, rationem habuit extemae formae in Ecclesia Dei: siue Deus per se, siue per alios nunclauerit ipsum. Et quod amplius est ut demus libros apud priscos illos patres ante legem minimo exutisse, tamen sanctos illos patres(prout centurias aliquot annorum vivebant prouidentia Dei libros loquentes fuisse in sanctis suis fa f. io miliis cum libris mutis comparandos ut qui Dei Prophetae essent ordi- narh; Gen. o. i. quorum fides atque auctoritas in dubium vocari non posset: praesertim cum ordinaria illis esset cum Deo communicatio, & Deo cum illis. Quapropter cum verbum Dei sensile habuerunt, id est, ii Deo pronunciatum, equotiescunque opus fuit, testatum amplissimis significationibus illius ante ora hoculos omnium non est cur desideremus verbum scriptum in Ecclesia illa, quemadmodum post illud tempus Matum est tum enim primum scriptum dari coeptum est, etsi iam anto in came Abrahami, seminis eius fuerat scripta quodammodo Dei reuelatio cis Des populus numerosissimus effectus esset .grauissimae comptiones ingressae ex MyPtiorum aliorumque impiorum conuersatione, postquam ducentos amplius annos in AEgypto, immemores diuinae promissionis, foederis cum Abrahamo initi, in peccatis

miser consenuissent, ut Apostolus ad Galatas scribens Confirmauit, Cap. a. v. T. Nam ex eo demum tempore Deus populum suum, tum a praesente Corruptione, tum

futura gratiosissimo vindicauit, cum doctrinam veritatis, salutis scriptis commen- daaset. Sic verbum nunciatum, auditum perpetua est nota Ecclesiae Dei verbum scriptum, ex quo est, perpetuum symbolum enunciati, enunciandi idem verbum, sed tradendi solum ratione differens. Quo respiciebat Apostolus, cum auctore Spiritu Dei scriberet in hunc modum: Quomodo credent ei de quo non audierinte quomodo autem audient absque praedicantet, paulo post Non omnes auscultarunt Euangelio. Esaias enim dicit, Domine, quis credidit sermoni Ergo fides ex auditu est, auditus

autem per verbum Dei. Rom. o. I . 6. i. Haec ad primam obiectionem satis.

Altera, quod verbum Legis, ac non Euangelij, in prisca illa Ecclesia fuerit scriptum, falsa propositio esto in sanctam illam Ecclesiam contumeliosa Nam habuit Ecclesia eandem fidem quam pater Abraham olim habuerat Abraham autem Promissiones, foedus ex promissionibus,, veritatem promissionum foederisque in Christo perceperat; quibus rebus Lex ne minimum quidem derogauit. Nam, inquit Apostolus, Pactionem priorem ratam factam a Deo, respicientem in Christum, ex quae post annos quadringentos originta coepit, non fecit irritam, ut vanam promissionem redderet, Galat. s. i. Sed inquient, Agitur de testimonio quod fuit in Arca fodideris illud autem testimoniiun solummodo decem praecepta Lem tabulis inscripta continebat Agnoscimus id quidem, si recto intelligatis dised non dicimus primitin nihil fuisse de teistimonio scripto, nisi quod Arca inclusum esset: nam Millam ipsam scripturam, reliquum Legis diuinae canonem Deus per Mosem conscribi, sacerdotibus

Ecclesiae tradi, religioseque coram eodem testimonio seruari mandauerat. Devi. 31. d. S. 6. Fuit ergo testimonium hoc in Arca illii ant Arcam In Arca, velut depositum seruandum Ante Arcam, velut beneficium utendum: Sed utrumque idem substantia, quamuis qui in Arca erat Canon esset canonis illius quem Medi dotes manibus terebant, Epitome Postremo, nequid glorientur qui hoc argumentorum genere insidiari cupiunt imperitiorum mentibus addendum est, quod illi fortasse non vident, ipsa deceni praeceptariquae vocant tabulas illas, non Legis solum mentionem

463쪽

facere, sed, Euangelij. Nam nonne , promissionibus Euangelicis, o recordatione illarum, Q recente typo, nempe liberationis ex AEgypto, Deus initium facit, dicens, Audi Israel Ego sum Iehoua Deus tuus qui eduxi tere terra AEgypti Nonne eas docuit Apostolus non fuisse abolitas superueniente Lege Omnino igitur pias mentes

statuere illud necesse est, verbum Dei enunciatum, scriptum formam extemam esse, quam Deus in Ecclesia positam voluit ut cum se, suos ipsa inremosceret, tum eam viij, prout Deum confitetur, hac forma extema obseruare possent. Atque hoc quidem testimonium quo sit argumento, nolumus hoc loco exponere, quia id est loci alterius. In praesentia id satis futurum esse iudicamus, si testimonium hoc intelligendum esse Dei moneamus, quo tum Deus de se ipso rebusque diuinis tantum nobis testatur quantum expedit loriae ipsius, saluti nostrae tum nostrum singuli illustrati potentissimo illo Dei testimonio adducimur, ut de nobis ipsis vicissimi testimonium exhibeamus Deo, in nobis habeamus se in oculis mundi sancta professione Dei, salutis nostrae praebeamus. Quae causa est, cur Prophetae visum est testimonium non simpliciter nuncupare, sed nominatim addere, fuisse Israeli datum, Ecclesiae indesinenter esse expositum. Sed quia hoc quod iam attingimus, ad locum secundum pertinet, quem deris. II personis esse diximus, tempus est ut ad eum

locum veniamus explicandum.

Personarum igitur quas Deus intus informat testimonio suo, S paliun testatas facit in oculis omnium, prout verbum Dei internum percipiunt atque externum profitentur, ratio a Propheta duobus modis ostenditur, uniuerso & particitatim Vniuerso Ecclesia ostenditur Amaelis siue Israelitarum nomine particulatini vero, prout in lares Ecclesiae a Deo distributae sunt, demonstratur tribuum auidem triguum a siue Iehouae appellatione. Quemadmodum autem in explicatione rerum docuimus, res typicas particulares 1 substantia, veritate earum in nominibus istis discem oportere, hic eodem modo fieri necesse est. Nam traicae sunt appellationes,&angustiores; quarum veritas diffusa est latissimo Traica illa duo sunt quod Arare vel Draesitae,in quod artibus appellantur. Nam cum populus Iudaeorum pars fuerit Ecclesiae Dei per illud tempus praestantissima, Ecclesiam Catholicam Christi certo quodam modo adumbrauerit, primum de ratione illius Ecclesiae proprio, tum de ratione Ecclesiae Cain licae, quod ad personas attinet, per analogiam videndum est. Cum ergo Israelem Propheta nominat, totum corpus Ecclesiae quam Deus tum vocabat verbo, intelligit: cum autem tribus nominatim inter se distinctas nam id sibi vult ex Hebraeorum usu repetitio illa nominis tribus, tribus Iah partes illius Ecclesiae, quam totam dixerat Israelis nomine, designauit ita quidem designauit, ut ordo membrorum in corpore voce tribuum comprehenderetur. Tria sunt igitur ex Prophetae verbis ad rationem personarum, quas Deus informat in Christo, pertinentia uniuersitas velut coraeus, partes ut membra corporis iusto ordine inter se constituta, Wapplicatio formae illiusquam anae exposuimus. Ecclesiae uniuersitas in illo ipso typo quem Propheta hoc

loco nominat, tribus modis spectari potest primum secundum rationem extemam eius, deinde secundum inremam, postremo autem secundum utramque simul SeCundum rationem extemam solum Israel dicebatur, qui erat in propatulo Iudaeus, cui erat in came circumcisio, ut Pauli utamur verbis Secundum inteream solum Israelis nomine dicebantur, qui in occulto Iudaei erant, .circumcisione cordis in spiritu ac non litera praediti, quorum laus non ex hominibus est, sed ex Deo ipso. Rom. a. S. v. Secundum utramque dicebantur, in quibus ratio interea, extema formae diuinitus impressae respondebat Ad quae omnia respexit Apostolus, cum diceret: Non omnes qui sunt ex Israele, sunt Israel, neque qui sunt semen Abrahami omnes sunt filij Rom. s. o. i. Secundum extemam formam fuerunt Israelitae, quos

464쪽

quos Deus profligauit in deserto se quicunque auditis promisatonitas non perceperunt sermonem fide contemperatum in se ipsis, ut Apostolus loquitur, id est Israelitae camates cimph, Hebr. d. a. Secundum internam nos Israelitae sumus, .semen Abrahae, ut scribit Apostolus ad Galatas nos qui , liter Wobseruationibus corporalibus liberati sumus in Christo Iesu Gal. s. s. IS. Secundum utramque dicti fuerunt Israel in Ecclesia illi, qui secundum carnem ex Israel descendentes vestigia fidei illius secuti sunt. In hunc modum, Propheta loquutus est, 1 uniuersitatem Ecclesiae, Israelis nomine designaret cui uniuersitati datum est , Deo illud testim nium. Nam uniuersitati illi promiscuo credi sunt eloquia Dei, Rom. a. a. quae singulis illis hominum generibus testimonio essent iis quidem qui solum secundum carnem fuerunt Israelitae, ad euictionem, iudicium ipsorum reliquis vero, ad informationem, salutem ipsorum Deo gloriosam. Quod autem illa Israelitarum uniuersitas in trihus distincta fuit, id partim ciuilis ex

naturae principiis petitae, parumque ceremonialis fuit obseruationis ex institutis se tiae. Principium naturae est, quod secundum ortum familiarum distinguuntur tribus: ex eo principio leges ciuiles, de tribuum distinctione in Israel obseruanda a Deo profectae sunt quae leges secundum rationem tum benefici a Deo collati, tum Israhlitarum tanquam emphyleutarum Sive perpetuorum ut vocant colonorum Dei, tum denique regionis ipsius latae sunt, cum in eius possessionem a Deo mittebantur Gratiae vero, quam Deus eccundum typum, veritatem Israeli contulit, praecepta sic suerunt lege temperata, ut ceremonialibus quibusdam ritibus ac distinctionibus instruxerit populum illum veterem ad gratiae suae commendationem. Sic omnibus rebus istis per singularem Dei prouidentiam in Iudaeorum populo adunatis, suus ordo singulis fuit attributus ordo autem partim , natura, parumque ab instituto, ut in optimis rebus publicis solet observari. Nam fuit ordo in illa uniuersitate, primum quidem Ecclesiae ipsius adris ita Deum, deinde membrorum partiumque ipsius inter se, tum Communium, quas vulgo Ecclesias particulares appellamus, tum vero singularium. In uniuersitate id fuit ordinis, quod tota Ecclesia, respublica sequebantur Deum, haereban que Deo secundum institutionem Dei, qui locum Hierosolymorum elegerat in quo habitaret, suamque praesentiam testatam iaceret,in ad illud velut consilium summum, cui certissimo praeerat Dominus .ad responsa extraordinaria ipsius in rebus Ecclesiasticis aeque ac politicis si quae grauiores fori obtingebant solita est accurrere In partibus uniuersitatis illius consimiliter ad ordinem pertinebat, quod alia tribus ad res sacras, Ecclesiasticas, alia ad humanas atque politicas cum auctoritate curam das , Deo erat disposita, dum aliae subessent illarum administrationi In personis vero singularibus id quoque fuit ordinis, quod praeter communem vocationem omnium, quae clinritatem in omnes spectat promiscuo, hanc enim cuique debemus semper, etiam tum ciun praestamus maximh, Rom. a. s. &c. aliae peculiari quadam obstrictae fuerunt vocatione ad rerum, hae diuinarum, illae humanarum procurationem, aut etiam utrarumque simul, qua priuata opera, qua publica, a ciuili, tum E clesiastica Atque hic quidem ordo totus a summa illa , essentiali forma Ecclesiae .Dei profectus est: qui donis Qvocationibus singulos instruebat, ut in rebus sibi ab eo mandatis ponerent operam. Sed quia totius ordinis usus in actione versabatur, restat ut ad locum tertium, qui de actionibus est in Ecclesia Dei, transeamus. Actiones igitur Ecclesiae, membrorum eius duobus modis circumscribuntur hoc loco. Nam primum dicuntur omnes ire ad testimonium, deinde vero in Dei laudibus occupari. De priore Propheta inquit, Ascendunt tribus ad festimonium aram Israe id posteriore vero dicuntur haec verba, vi celebreis nomen Mouae. Hae autem o cupationes duae sanctissimae in prisca illa Iudaeorum Ecclesia suas quasdam externas

465쪽

RIRENI CL PARS I. arceremonias habuerunt quarum aliae communes sunt omnium aetatum, puta quae ad

honestatem, iustum ordinem in sacris rebus agendis pertinen; Aliae singulares illius temporis ad umbram futurarum rerum pertinentes, quemadmodum scit distinxerunt Apostoli in celebri illo conuentu Hierosolymis habito, Ara. 15 as. kPaulus ad Galatas, Colossenses demonstrat euidentissimo omnino tamen perpetuum illud est, quod omnes ph in communione sanctorum comparent coram facie Domini ad testimonium ipsius, .celebrant nomen ipsius. Est igitur iam olim piorum in communione sanctorum osticium duplex unum, ut percipiant a Deo verbum salutare eius, .loquentem audiant Alterum, ut suis orationibus appellent ipsum, ingratiarum actione omnsque posessione sancta agnoscant beneficium eius. Atque haec quidem duo officia singuli apud se, intra priuatos parietes tenentur praestare Domino; sed cum hic matur ex professo de ordine publico in prisca Ecclesia ad communionem sanctorum instituto atque obseruato, commodo Propheta usurpauit ascendenis verbum:

ut eo significaret officium publico a piis praestitum qui ex suis domibus, sedibus,&tribubus etiam longinquissimis prodibant vltro, ut ad haec duo officia coram Domino praestanda casto, religios accederent. His officiis adiungendum est quartum illud capud quod anto diximus, nimirum

circumstantiarum, quae in rebus omnibus agendis solent occurrere, aliae perpetuae, aliae vero pro occasione variantes Perpetuas appellamus eas, sine quibus nec personae agentes nec actiones illarum constare possunt cuiusmodi sunt temporis , loci. Variantes autem eas, quae modo sese offerunt in nostris actionibus modo absunt

ab illis: cum adsunt alitis hoc modo adsunt, alias illo modo quia ut adsint in

agendis rebus, nec per ipsas, nec per nos certa est necessitas atque Perpetua.

Quinetiam illae ipsae duae quas diximus necessarias, suis quoque ceremoniis non simpliciter aut per se, sed propter significationem ipsarum necessariis olim fuerunt quasi vestitae mandato Dei, ut cum exempli causa dierum distinctio lege imperata est, Clariae anniuersariae constitutae Similiterque in ratione loci, cum locus Hierosolymoram est conuentibus sacris destinatus, quaecunque eiusmodi lege indixit Deus ut typi rerum futurarum essent. Ad hanc ambulatoriam ut anto appellauimus ceremoniam Propheta respexit, cum diceret, Nam ictu ascendunt, ad urbem puta Hierosolyaeorum, cuius duobus praecedentibus versibus proxime meminerat. Ex his autem omnibus quae de prisca Iudaeorum Ecclesia proprio hoc loco enunciata sunt, cum Spiritui sancto visum fuerit haec ipsa cantica ad Catholicam Ecclesiam, Christianam transmittere, ita colligimus eandem quoque rationem in forma externa, personis, actionibus, circumstantiis, quae quidem per se aut respectu alterius necessariae sunt, obseruari a piis oportere Forma exterea si fuit illis testimonium a Deo datum Israeli: Ergo formam externam Ecclesiae catholicae hoc etiam tempore in testimonio scripturae sacrae quam prophetae, Apostoli diuinitus inspirati consignarunt scriptis, Ecclesiae tradiderunt recognosci oportere. Personarum si fuit distinctio ex donis, vocationibus a Deo institutis, adcommoditatem: etiam extemae formae atque internae veritatem, Ergo eadem Ecclesia Catholica ex donis, vocationibus a Deo testatis distingui personas oportere. Si actiones, officiaque tum Ecclesiae ipsius, tum membrorum omnium eo pertinebant, ut Deus audiretur homines in verbo suo alloquens, illi Deum vicissim alloquerentur precibus, Wgratiarum actione omnem honorem ei exhiberent, atque ad hanc rem Conuentus sacros colerent diequentarentque ergo nobis dandam esse operam, ut Deum audiamus loquentem, eidem precibus, gratiarum actionibus honorem habeamus, denique ad hoc opus religioso conueniamus inter nos, facturi communiter seruorum Dei officium, cum audiemus mindata ac promissiones eius, gratiam implorabimus in rebus aduersis

466쪽

Qin secundis profitebimur. Hic ordo formae illius externae, quam in Catholica,

Christiana Ecclesia semper opus est obseruari ac propterea Circumstantiarum quoque non negligenda ratio, quae ad harum rerum obseruationem sine vanitate aut vehstitione commodare possunt.

Atque haec quidem omnia ubicunque esse animaduertimus, ibi cogitandum est Deum Ecclesiam suam statuisse id est, praesentem esse singulari praesentia gratiae, formam inremam atque essentialem Ecclesiae illi ac membris illius indere ex beneplacito voluntatis suae. Quod si haec omnia non comparent simul in eo coetu ad quem respicimus, tamen non existimamus temere sententiam aduersus ullum ferri oportere,

tanquam si a Deo abesset plan qui abest a iudicio nostro Serui alieni finxi, illius Domini, qui, nos, alios, illos ipsos redemit sanguine pretioso suo siue stent, siue cadant, stant, cadunt Domino suo. Ac propterea fugienda nobis sunt, mdiligentissim praepropera illa iudicia, quibus viij alios plus satis irritante Satana se mundo applaudente, infestamus atque offendimus. Quid enim an continuo siquid formae illius externae deest, quam circumscripsit tapheta his verbis, legitimum futurum est, alienos ab interna Ecclesiae forma conuentus illos aut habes illas iudicaret tamen proh Deum immortalem quotus quisque hoc tempore est , qui serio cogitet de impediendis aut inhibendis iudiciis eius modist quotusquisque non effunditur in acedibissima seuerissimaque iudicia, cogitatione, animo, semone, scriptis; usque non solum priuatim communicatis, sed etiam public in lucem datis maximo Mesesiae mala Si foris in una aliqua circumstantia, aut etiam altera pluribusue, priuatus aliquis dissenserit, si etiam publica auctoritate instructus, si Ecclesia una, si plures, incidcumstantiis, ritibus, ceremoniis, non plane iudicio nostro, aut moribus conformantur; plerique omnes clamant de pietate, de Christianitate actum atque utinam clamarent solum. Etsi clamores totidem sunt infesta tela, quibus imperitorum mentes ohfirmantur xlabefactantur infirmorum. Sed cum accedunt continneliae, proscriPtiones, Condemnationes halia id genus, ut ne mi homo, illud institutum a Christo esse, aut a Christiano sui compote prohari possest non vides dum ordinem extemum prinpugnas verbo, eundem ordinem a te ipso ante omne, oppugnari destrui quod ais exstruendum Sed quid si res grauior sit, iam quae his circumstantiis debeat accenseri nam circumstantiarum locus postremus est. Ergo quid si in actionibus, aut in ratione personarum vocationumque, aut in ipsa externa forma non sit conuenientia, quam oporteat esset Etiam hic suspendi cupio, inhiberi iudicium nostrum. Nam adactiones quod attinet, quas aequum est pluris fieri quam circumstantias, eas sic oportet

in personis Ecclesusque expendi ut non propterea oppugnentur Ecclesiae Dei, qua Ecclesiae sunt, aliquid in Christo obtinent quamuis actionibus malis, impietatem Winiustitiam plano redolentibus circumfluant. Erit quidem hic ille erunt Plerique si ita videtur impij sed tamen tantisper dum ordo aliquis est,ris. I forma

illa extema permanet, quam primo loco posuimus caue Ecclesiae nomen huic conuentu abiudices. Si feceris, non fecit Christus, non Prophetae in prisca Iudaeorum Ecclesia nam, Eliam iudicio suo facientem reuocauit Deus non Apostoli in tam nruitis Ecclesiis Christi, quarum ulcera grauissima animaduertebant, curantes malum(quoad eius fieri poterat prudentia, charitate sua, non abhcientes Ecclesiam importunitate atque confidentia imprudentissima. Sed quid si etiam in personis agnoscendis conuentus erretit seruos Dei in Ecclesia legitimo ordinatos non agnoscat illegitimo ordinatos habeat pro legitimis denique

Ecclesiam unam contra alteram aedificet, siue haeretico studio, siue feruore schismatis ardescente pergraue quidem hoc malum sed tamen ne hos quideli maximo

Publico

467쪽

publico imito ex morbo animi laborantes ita praestara , nobis oportet iudicari, uti si iam plano abdicati essent a Domino, qui ordinem illius hoc modo abdicant: non ita feruet iudicio Deus. Nam primum etsi ordinem Christi rehciunt iniquitate sua,

tamen non totum ordinem rehciunt, sed hunc ordinem, huius aut illius Ecclesiae, aut etiam plurium: non enim plano ordinem ab ipsis reqci ex facto ostendunt, cum ipsi ordinem in suo corpore, conuentibus suis observent quodammodo. Deinde quod est rei caput formam illam externam Ecclesiae seruant, id est, verbum Dei, i Scripturam sacram quae cum integra apud illos est, coliturque, non possunt iuret sic damnari, ut si ab omni Ecclesia plani discessissenti Quam ob causam orthodoxii Patres fidelissimo quidem aduersus haereticorum Ecclesias pugnauerunt gladio spiritalii Dei, sed tamen nec Ecclesias esse plane negauerunt eorum qui ita sentirent, nec ministerium illarum funditus deleverunt nec sacramentum baptismatis in eis perceptum, si eius substantia integra seruata esset, iterari censuerunt in Ecclesiis orthodoxis suis, oportere Iudicabant enim sapientissim ista infirmitate hominum, quamuis grauissima, i irritam fieri non posse veritatem Dei. Sed quid si ergo Scripturam S. quae forma externa est Ecclesiae a Deo impressa, accipiant quidem, habeant pro certissimo principio, sed tamen non satis accipianti hene Nam de illis qui Scripturam non accipitini plano, quaestio hi nulla est: cum id pro certo habeamus omnes, quibuscunque forma externa a Deo subministrata noni inest, iis inteream inesse non posse ac proinde infidelibus non competere nomen Ecclesiae, ac ne Iudaeis quidem, quamuis recipiant partem scripturae, tum quia pini lica testificatione renunciauit illis Deus, tum quia potissimam partem non accipiunt. Quamuis enim praesignificationem, quam in Testamento vetere habemus, colant; complementum tamen, quod in nouo doceri credimus, proterunt pedibus. De illis ergo qui Scripturam agnoscunt, colunt, absit ut iudicium praeceps seramus arbitratu nostro suspendi iudicia potius necesse est, quam in eos quibus Vatiam suam Deus testatam facit incurrere. Quod malum quot, quanta mala Christiano orbi hac nostra memoria attulerit, nemo homo est qui non videat, risi quidem vero homo est horreat. In hoc igitur hominum genere duo velim obseruari, quae piis spero satisfactura sunto quibus temeraria audaciaque esse eorum iudicia demonstrari potest, qui momento perrumpi omnia statutini oportere,, damnari quoscunque non probaudirint. Primim igitur quod in hoc genere pervelim obseruari, hoc est, utrum Scripturam teneant, habeant pro diuino principio regulaque fidei hconuersationis nostrae: Alterum est, si quidem Cipturam tenent, mini rem scripturae teneant id est, ea accipiant quae Scripturis sacris exponuntur. Nam primum Scripturam si tenuerint, retinent formam auam diuinitus quam formam exteram tanti voluit haberi Deus, ut Ecclesia Dei vocatione habenda sit quaecunque hanc formam retinet. Atque hoc illud est quod sibi voluit Apostolus cum ad Romanos scriberet Quae est igitur praestantia Iudaei aut quae utilitas circumcisionis cap. a. I. Multa per onmem modum primarium enim illud est, quod eis credita sunt eloquia Dei. Ex his enim eludentissune docemur, quibus credita Dei eloquia, eos uremque homines infidi sint plerique tamen adhuc praerogatiuam illam retinere, non per se, sed per illam es fidem quam ipsorum infidelitas non potest inanem reddere, dum ipsi in tolerantia empectare eos placuerit. Formam exteram ipsam imprimit Dominus traditione verbi sui: quod verbum qui retinent, tantisper dum retinent, principium formae a Deo impre me iudicandi sunt retinere quemadmodum nummo tritissimo, tantisper dum vestigia signatae formae permanent, promiscuhri Tas utimur, eumque iustum agnoscimus. Et certo maximus est pii hominibus aditus admiseros illos, qui Scripturam retinent, infori mandos in via Christi; si in spiritu charitatis lenitatisque cum illis egerint, cum primcipium

468쪽

- illae N CL PAR i. cipium corrimune utrimque agnoscitur, ex quo de religionis nostrae veritate conserre possimus o instrumento communi ali alios instruere. - tamen fieri non potest, ut qui Scripturam tenent, iidem non teneant rem Scripturae, saltem aliqua ex parte ipsius Nam si qui ut Iudaei tenuerint eam qne Scripturam quidem retinent, cum nihil retineant eius Vt ergo de iis dicamus in Scripturam cum rebus scriptura expositis retinent, gradus horum sunt innumeri Nam quantum interuallum est a perfectione huius aech, usque ad extimum imperfectionis gradum, qui uniuersae alienationi a Deo est proximus, tantus numerus graduum minstitui potest in iis siue hominibus, siue Ecclesiis, , quibus Scriptura cum re turae retinetur. Sunt autem hi gradus plano innumerabiles, cum hoc ab his, illud illis, plus minus, explicite, confuse, puro, impuro teneatur. Sed quia non est minsili nostri, ut gradus illos pervestigemus, duo summa genera solum destringemus ad institutum hoc pertinentia; quandoquidem hic de illis tantum laboratur qui Propter defectum aliquem non videntur habendi in Ecclesiae numero. Nam alioquin constat neminem hominem aut Ecclesiam esse in terris, quae perfeci perfectionem Scripturae cum rerum Scriptura comprehensarum persectione teneat; sed aliquam tolerabilem inter homines constitutionem Ecclesiae perfectionem humano sermone appetiario eos dici ab Apostolo perfectos, qui ad aliquem usque gradum per Dei gratiam as- Cenderint. I. Cor. a. I. Philip a. S. Eorum igitur quorum imperfectio facit ut, clesiam Dei habere penes se minimo videantur, respectu illius formae extemae quam Scripturam sacram appellamus, duo sunt genera Nam ali Scripturam, rem scri turae in fundamento tenent ali Scripturam sic tenent, ut , fundamento discedant longissimo Fundamentum appellamus, siue ut loquuntur vulgo articulos fundamentales fidei, eos sine quibus fides Christiana constare non potest cuiusmodi sunt articuli de Deo, qui fundamentum est salutis nostrae obiectumque fidei immutabile. Qui ergo Scripturam, fundamentum illud salutare tenent, quamuis in rebus singulis non aequo sit explicata illorum fides, tamen ex forma exterea quam impressit Deus, in Ecclesia Dei habendi sunt. Nam quae ratio est in memhro, eandem in Corpore quoque Ecclesiae oportet obseruari Membri in fide infirmi miseremur, rector quidni etiam corporis ex infirmitate laborantis Dum anima est in eo, visit dum aliquid est vitae, anima est in eo. Qui vero , fundamento absumo de liter Scripturae in carae gloriantur ij certo Ecclesia Christi haberi non possunt. Sed rvisum in illo genere multa veniunt obseruanda verbi gratia: Si ij qui fundamentum retinent, ipsum purum aut impuratum retinent si impuratum, quanta impuritate impuretur: Si impuritate summa virum aperto impuretur ab ipsis, an vero ab iis qui contradicunt reuincatur ex consequente impuritas. Nam in his rebus magno iudicio in hominibus mam religione opus est ne illud ipsum beneficium, quantulumcunque est quod a Christo Iesu perceperunt, importunitate, acerbitate nostra intereat. Atque utinam hic modus charitatis veritatisque inter Christianos his calamitosis temporibus obseruari posset utinam sententiae importunae animi infesti, semimes aculeati, actiones asperae atque vehementes a Christianis nominibus toties abessent longissimo, quoties cum iis qui aliud sentiunt, conferre cogitant. Nam quid agimus quid cogitamus, obsecro, cum sermonum eiusmodi absidorum necessaria notas offertur occasio plerique omnes in eo sumus, ut ostendamus nihil nobis Placere posse qulim quod a nobis cogitatur, dicitur, praestatur, in communicationibus eiu modis adeo suaviter nos ipsos nobis admetimur. Itaque praeiudicia nobiscum asserimus de iis hominibus quibuscum agendum est, de sermonibus ipsorum detrahimus, indiae nitatem augemus quibuscunque modis possumus, absurda accumulamus, quibus magis deterreamus ipsos, quam adducamus ad veritatem Christi, pro eo quod manus erigendis

469쪽

dis, fulcra firmandis iis admoueri oporteret, faces illustrandis. Nam his absurdis quae ne per somnium quidem ipsis in mentem venerunt iniuriam sibi fieri clamitant itaque clamores vltro citroque audiuntur, conuicia, contumeliae, maledicta, scripta etiam profunduntur his rebus onmibus instructissima, quibus animi qua iure qua iniuria obfirmantur: s. 16 sed nihil de penu charitatis, pauca de fonte veritatis, ex quo in praeiudicata de personis, mentibus, sermonibus, actionibus ipsorum traducimur. Imo quod longo grauissimum si qui veritate victi cogitent sine ignominia transire ad veritatem, inuidemus Christo laudem volumus vicisse se tropaea illorum nobis, non Christo cupimus: quo obfirmantur miseri, ne per nos dicantur pudefieri. Quousque tandem, o fratres in Christo dilectissimi, quousque abutemur patientia Dei nos studiosissimo ad veritatem suam in charitate in humilitate reuocantis, ad unitatem Ecclesiae suae quousque perturbationibus animorum nostrorum sinemus nos, qua prudentes, qua imprudentes abripit quousque dabimus operam ut ali aliis extorqueamus formam illam exteram, quam Deus nobiscum gratioso, cum fratribus nostris communicat Iam plus satis aliena bona minuimus, mala amplificauimus o noua insuper accumulavimus, ut deiiciamus quos ex mandato Dei opera nostra oportuiterio. Quin potius agnoscimus testimonium Iehouae apud hos, illos esse, in quos infesti ruimus Quin videmus Israelem esse quemcunque Deus informat in sui illius testimoni communicatione V Quin emimus eodem alios contendere atque nos facimus, ac de amplectendo Iehouae testimonio retinendoque laborare V Quin animaduertimus illos, absque nobis esset qui importun inter nos obstrepimus, ad celebrandum nomen Domini concurrere sinamus potius illos, per Deum immortalem, in sanctis his studiis occupari, bonum illorum studium Christiana prudentia duce omni studio industriaque adiuvemus neque committamus, ut facto nostro fi bonis institutis auocentur, atque ad mala inardescant, prout in contentionibus humanis plurimum eueniti Cur de circumstantiis rerum magnopere laboremus, Ecclesias imprudentia grauissima inter se committamus V Cur etiam propter actiones varias, si quas improbamus, reipsa improbandae sunt, perinde censores agamus in fratres nostros, ac si momento apud illos tota laclesia concidisset An ergo existimamus actiones hominum formam Ecclesiae esset Effecta sunt, consequentia illius se quibus homines quidem possumus cognoscere singulos: sed si Ecclesiam iudicamus mox ad eorum castra nos transfugere quod absit oporteret qui nullam Ecclesiam in hac vita iudicant existere. Cur etiam de personis, earum dignitate, ordine, auctoritate tuenda, ita contendimus, ut si extra hunc aut illum Ecclesiae modum non esset Ecclesia Equidem non probo

ab illis Ecclesias scindi sed ne hoc quidem probo, ut qui scindunt inscientia, infirmitate sua i scientia, auctoritate tua ac potius rannide quisquis es ita rescindantur. Si enim Ecclesiam, in qua versor per Dei gratiam, illi non agnouerint: at mihi tamen hoc tempore satis futurum est, si videro aliquam Christi Ecclesiam ab illis

agnosci ut me, ut hanc aut illam Ecclesiam agnoscant, non magnopere laborabo, modo agnoscant Christum: pro certo habens, si in Christo paulatim confirmenitur, fore ut confirmato mentis oculo me, alios vivere in Christo videant, hamplius cum coetu piorum coalescant. Quod si nitidissimum illum Scripturae fontem suarum inuentionum, traditionum coeno coinquinant, utrum nos meliores veritatis illius vindices putamus fore, quam Deus ipse sit 3 Conquiescamus igitur in voluntate illius, neque anteuertamus opera misericordiae aut iudicia eius nostris iudiciis quos expectat, expectemus sequentes ipsum quos vocat, si per nos vocare placuerit, vocemus inside spiritu lenitatis: si per alios, ne interuertamus; sed gloriam ipsi tribuamus quod alia xplura, atque haud scio an commodiora instrumenta quam nos simus, ad opus suum dignetur adhibere. Ipsius est praestare omniar nostrum vero ad perpauca

so tenuissima

470쪽

ficare ex voluntate enis .ed eo laetari sanctis in laetitia spiritus Ri vos o cum a Deo videbimus adhiberi qui dicant, Domum Iinouae adeamri s ia ibi considenrusron iviri, aroni domisi mata aes is explicatione proximo praecedentis versus ostendimus Prophetam formae intereae quam Deus indidit Ecclesiae suae, exteream formam subiecisse ordine commodissimo: ut omnes Ecclesiae partes intus, foris iustam proportionem W- --- habere videamus ullus autem extemae formae substantiam esse docuimus in canone verti Dei, quod verbum per Prophetas, Apostolos a Deo inspiratos literis consignatum est, in Ecclesia depositum hoc charactere signatam esse Ecclesiam Christi, ex cuius f. iii auctoritate, praescripto duplex opus in commmione sancto motae' mri possit unum a piis erga inima, verbum ipsius alterum a Deo erga pios, stomnes eos qui in Ecclesiam aspectabilem verbi diuini signo colligimtur operis nostri

erga Deum duas esse partes: nam, ut indesinenter ascendamus ad testimonimi omini, bontendamus ad perfectionem illius Alteram, ut omnia Conferamus ad eius gloriam, consilia, instituta, sermones, facta nostra. Nunc vero loCum alterum qui ad communionem sanctorum pertinet, Propheta hoc versu aggreditur, nequis se in incertum currere aut aerem caedere existimet, dum operam dat Mesraiae in communione sanctorum; sed potius ita statuat cum animo suo, non herem, ut Semimi Domini, in officio suo segnescere praesertim cum sciat Dominum in ea communione praesentem esse, nunquam ab actionibus suis salutaribus desinere.

Summa igitur est huius versus, nunquam Dei partes desinere, aut otiari Deum incommunione sanctorum Deum semper esse accedentibus, consulentibus se Praesentissimum, qui exaudiat, curet, praestet quicquid opus est ad suorum bonum, ut rex iustissimus, gratiosissimus ac potentissimus, sanctificans Ecclesiam suam, aeque non solum spiritu hoc enim ad formam internam pertinet, de qua anto diximus verum etiam ordine aspectabili coniuncto cum verbo, atque ex verbo ipsius. Ad hoc enim ordinem aspectabilem Propheta respexit, dicens: Cui ibi considenr Aroni iuri, dic Sensus igitur est pios omnes laetari cum animis suis, accurrere,in figere Pedes suos in Ecclesia visibili, tum propter formam internam quam Deus exhibet Spiritu. tum propter formam exremam inditam traditione verbii, officia ultro citroque ex verbo consequentia id est, non solum propter officia piorum ad testimonia Dei confluerutium, celebrantium nomen illius, sed ante omnia propter officia, quae Deus exercet in Ecclesia aspectabili, eam regens sceptro potente verbio iusto ordine ad sceptri illius exercitium ut vulgo loquuntur pertinente. Et certo neminem puto ita desipere, ut domi suae ordinem habendum putet, in domo Dei non putet cum Deus sit ordinis, non autem confusionis, status incompositi, ut dicit Apostolus. I. r. X . 33. Quod si quis ordinem illum diuinum in spiritu solum ac non in rebus externis esse contenderit, profecto eum hominem aut plane spiritualem, aut nulla ex parte spistualem esse oportebit. Nam si omnis ordo a recta ratione est, Crecta ratio a Deo velut principio omnis boni in natura rerum, quisquis ita sentit aut pure naturalis est Wψυχικὰ (vt Scriptura loquitur 1. Cor. a. d. qui ordinem in domo Dei non videt, aut quod amplius est ipsum naturae sensum amiserit spiritualem. n. hominis perfectionem, dum in hac vita est, imaginari ridiculum. Si ergo mundus naturae domicilium

est,m hoc domicilium ordinem suum habet; quid de Ecclesia, quae domicilium est Fratiae, dicturi sumus Scilicet tia naturam corruptam instaurabit, berficiet

in Perfectam domum vero suam sine ordine abire sinet auctor ille gratiae. rimus