Vacuum proscriptum disputatio physica authore Paulo Casato Placentino Societatis Jesu: in quâ nullum esse in rerum natura vacuum ostenditur; & potissimùm examinatur, an ab argento viuo descendente in fistulâ supernè clausâ vacuum relinquatur, huiusqu

81쪽

&aequalibus t inporibus inaequalia respondere spatia tuita Arithmeticam numerorum imparium progressionem ab Vnitate exordium sumentem, iam satis est notum adeo ut lapis descendens , si uno scrupulo tertio hor primuina quiete pati palmum percurraxas cundum consequentem palmu horae scrupuli quar'tis circiter viginti conficiat tempore nimiriam Ier subtriplo, nam aequali tempore tripliam spatium con ficit. Quemadmodum igitus mobile successive re spondet aequali spatio modo citius, modo tardius ab soluendo motum, quem morulis interpositis non 8artitur in plures , sed toti tempori longiori , ac breuiori motus, si a spatio mensuram desumat, aequalis respon dςp: quidni idem corpus modo rarum maiori loco ,

modo densum angustiori spatio respondeat, nullis ina nitatibus interie Riso ut enim morialae ad motum se habent, ita vacua ad corpus nam Milta negationes motus sunt,&haec corpus excludunt. At si quis descendentis molaris lapidis motui morulas interserat cumbhoc mihi res non est, tu oculis fidelibus non credit, sensumque dimittit, cum tamen Naturalis Philosophia

rationem sensuum comitem exposcat, ita ut nihil af

serat racio , quod seris ot aditoriatur, nisi sensus sellacia ac imposturam revelet huius mori VCro mortalas mo

tui immiscere, omnino fictilium esse alibi ostenta

dam.

Vt autem nullam esse Vacui in corpor raritate ne cesidiatem innotescat, explicandum superest, qui a .ra fiant , ne postmodum dissicultas hac eorum , quae inter us dicentur, explanationi moram faciat. Neque vero hic omnia, quae ad arefactionem spectant, exat amanda sint, aut omnes sententiae recensendae, ac

82쪽

ν APUT SEPTIM M. ac re sellendae, quae minus placuerint id enim Deo alinuente in Primo Tomo Naturalis Philosophia abunde

praestabitur.

O Vnicam sententiam, meo quippe instituto minime Rarefacti m omnium opportuna , breuiter quoad fieri poterit per-- vis stringam , alijs alium in locum reiectis. Ea autem est Πήημi quam Recentiores plurimi, Aristotelem alioqui audientes eunt Nimirum rarefactionem in eo sitam esse opinantur, quod corporis rarestentis pori dilatationis

motu aperiantur, proximique corporis tenuissimae

particulae hiantes poros subeant, adeo ut moles una maior coalescat. Sic aquam ebullitione rarescere existimant, quia calore aquae pori dilatantur, seque in cauernulas illas proximus aer insinuat qui demum excluditur poris iterum se constringentibus,cum aqua ad pristinam reuocatur densitatem . Ne vero a Philo sepho recedere videantur,eius verba ad proprium sensum aliena interpretatione distorquent.

8 Cum enim Philosophus Phys tex. explicat Sa

Aristoteli,sen qua ratione materia eadem , quae densa erat, rara fiat, 'ias, vi compararisque Ctam ea, qtiae minia Calida cum esset,

magis calida fit, nulla addita substantia, quae calida

poris maioria magni, E parui eadem . Manifestum per es; quando enim ex aqua aer j, eadem materia non aliud aliquid

amplius accipiens facta est; sed id facta es actu, quod erat

83쪽

n . is a sim m aliquid materia , extenditur, sed quia potentia es 4 mi triusque . iuvim es idem densum k ,- , in ,, eorum materia o autem densum quidem

graue rarum ero leve.

Cum, inquam, tam drserte Philosophus asserat eandem esse rari, ac densi materiam nihil praeterea ma' teriae accipientem, quae densa , aut minus rara non ei set ipsum loquutum interpretantur de materia non omnino eadem sed tantum quoad denominationem, cura . . . ut non alia sit aqua , quae dicitur rara , ab ea, quiprius m

densa erat. Nonne enim o uam a peripheria maioris circuli peripheria minoris Circuli applicata, acleoque umcitur. magis curuata secum tamen nihil curuum fiat, quod curuum non esset, sed rectum comparationem ducit, iugulat hanc recontiorum interpretationem Z Subdic

siquidem comparationem appliCariS, ο γαρ , Q

θερμαῬηςσνντιντο . Mnenim quia intermittitur, ipsum minus

aut magis est pneque est accipere aliquam sammae magnitudinem, in qua non to albedo, V calor. Iuxta vero recentiorum mentem ipsum magis fieret, quia intermitte

retum rarum videlicet fieret, quia partes interiecta ca

uitate seirioAQxQxvix mammae ex Pyrio puluere excitatae aliquid intermisceretur, quod Hamma non esset,

sicut aquae rarescentis, ut maior sit, aliquid, quod aqua non est, immiscent. Constat igitur eos ab Aristotele , recedere. . o Sed quoniam sortasse non tanti iaciunt cum Aristo teIe sensisse, sententiam hanc penitius spiciamus eum rarefactio Illud Vero extra omnem controuersiam positum centa . 'suo, quod nunquam effectus aliquis Physicis causis tribuendus est, cum quibus eiusdem effectus essentia,qua

84쪽

' CAPUT SEPTIMUM,

communis notio,, Metaphysicus rei conceptus e pli

cant, integra, incolumis consistere nequeat. Cuigi tu corporis rarescentis notio communis sit, idem corpus ad maiorem locum Occupandum se extendere, haec autem cum sententia raritatem constituente in or rudilatatione iacextraneorum corpusculorum immixtio ne , non C haereat taliunde quam ab hac sententia expectanda est rarefactionis explanatio. Si enim aquae

aer admiscetur , non continuo anua maiorem OCCupavlocia at aqua ipsamarescit;ergo ecacis aere ad amplioris

spatij terminos se aqua ipsa extendit:quod aute aere repletur spatiu,aquae locus non est, nisi duorum corporum ole unico spatio includas . Nec magis diceda est aqua maiori in spatio esse,si eius pori dilatat augeantur, quasi complicata stragula explicentur quae sane aequalem semper occupant locum nisi forte rude aliquod indoeitae plebis vocabulum in Philosephiammuelias.

Praeterea quod rarum sit, leuitatem acquirit; at si in rarescentis corporis poros , non mutata illiu ex

ti aequalia, non sic maior Ieuitas Admis ocius compositae molis raritatem igitur euitas non consequitur, nisi casu, seper accidens leuiora corpuscula immisceantur. At cum partes aliquae ab ollaesundo ebullitione separantur, sesuprema perunt, quia calore rarefactae aqua quoque leuiores sunt nulluin corpus in earum poros ingredi potest , quam ex proxima in circumfusa aquas haec vero cuicunque corpori addatur, non ficit illud leuius aqua ip a igitur huiushiodi partium substantia extensionem adepta est maiorem, secluso quocunque ali corpore in earturis poros se recipiente. Agesis

85쪽

Agesis nunc poros istos rimemur in prosundania aliaue Philosophia in cauernulis istis exploremus Aqua

ne rarescit poroxum dilatatione, in quo sese contiguta γ Σ - cortus metu vacui ollicitatum conijciat Ais a go vero percontor, antiquine sitit, an recens pateant hin iusmodi pori Neque te captiosis interrogationibu circumstriptum, a Circumuentum putes, si Sc hoc exquiram , num fluidorum corporum minima inuicem copulari existimes, an vero contigua tantum esse mecum sentias. Si contigua dicas, idem erit aquam raresceres, ac minima aque disterminari, illamque in tercapedinem aeris minimis repleri qua plane ratione congestam auri scobem si dilii paueris, argentea granula potes intermiscere; sed haec non estet aurea scobis

rarefactio;nec illa igitur aeris permixtione aqua rarescQret, sicut culim Ose gurgite fertur torrens, rara aqua n

dicitur rara tamen esset dicenda, quia terra in cauertanulis inter aquae particulas interiectis continetur, neque enim cum aqua penetratur

Quod si fluidoru partes cotinuo nexu copulatas, ve alis, non sane pororulatera sibi adhaerere concedes citra st

cotinuatione , neque enim illud de fluidis unitate sum tinua B-

matre asse Charici laxas, iacillime Coeuntibus, asserendu

videtur , quod in solidis fieri de sentius docet, α ratio partium siccitatem , atque consistentiam perpenden, suadet. Quare non satis apta inductione argumentaniatus, qui poros in aqua,&aere admittendos censent, quia caeteris corporibus auiusmodi cauernulas inest compertum est Quam dispar enim ratio intercedat, ipsa Iolidorum, ac fluidorum natura palam facit ex h-gno enim si aliquid auferas, reliqua partes ad cauarate replendam non accurrunt; t non potes minima gu

86쪽

CAPUT SEPTIMUM.

eo tam ex aqua abstrahere, quin reliquae partes conquatit, necauernula relinquat ur Si itaque nec rati0,nec sensius docet poros in fluidina liquido corpore relinqui,aqu porosam esse nemo ine concesserit, ita ut pororu latera sibi inuicem adhaereant, hiatu mox aperiendo, cum raritas assumetur.

Nouo igitur caloris opificio perserada est aqua aperiendique pori, qui tamen cuniculorum in modii loga

serie ducantur necesse esst,ut ab extimis in intimos adi tris pateat corpusculis se in eos insinuantibus ad autem

qua ratione contingat, libens audire In solidis, quae ad I electoricas attractiones attritione praeparantur, satis in- πω, telligo, qui possint nouae cauernulae excavari rat tritioneri. si videlicet tenuissima particulae luxaniux , quae sua leuitate avolantes, Min corpus attrahendum directae, locurelinquunt aequalis corpusculi capacem In caeteris solidis siue uiuentibus, siue vita carentibus, scio vi cal ris humidum attenuantis, ac tandem avolantis relin qu inter sicciores corporis partes intercapedinem ,

quam porum dicimus, ac proinde nouos poro patere O ctexu in vicientibus antiqui pori non nis per acc1 bilis, o dens calore dilatatu quatenus intimae humoris partesia I liis rarefactae maiore quaerentes locu extimam cute disten F -ημi ρ' dunt atq;adeo cutis porcis ampliores reddunt. Si enim de interioribus poris term Iit, rarefactione potius Co-

stringuntur,4 quod i ijs detinebatur corpus , expri mitur: Siesvehementior calor sudorem elicit, quia spiritus carnem peruade te rarescunt, maioremque quaerentes locum hinc inde poros Oprimunt, exprimuntque inde humidii, quod facile expelli potesst; quia vero cutis tensione eius ori dilatantur, inde humor in sudorem fui d. Cuius rei documentum non leue sumere

87쪽

potes, si pomum igni admoueas, videbis enim & corticem distendi. tenues guttas sudoris instar exprimi.r Ioui aure pori,q uos in viventibus natura aperit, relinquuntur potii simu ab humido,&spiritibus auolantibus calore rarefaciente,ac ad fugam extimulante Hos vero spiritus si rarescere dicas porom suoru dilatatione, adhuc integra manet quaestio , qua de aqua pariter excitaui,qua nimiru ratione noui in hisce spiritibus pinri aperiantur; nam si ab aliqua particula abeunte locus relinquitur, haec ad stiperiora euolauit, quia leuior est; qui aut facta est secudu specie leuior,nisi raritate quid vero in hac particula auolante raritas sit, exquiro Neq;cu de aqua,aut spiritu rarescente sermo est, id te responsuru mihi persuadeo, quod in vivetibus, ac mix 'stis in specie alte,locu habere posset;calore scilicet sotu Tae restς

maticis iungebantur, hasque leues sponte uolante porum relinquere.

Nam vel spiritus rarescere neges , necesse est, ne ijs i. - , . iterum alios, Lalios leuiores spiritus admittas, vel alia, praeter spirituum fugam soluto cotinuationis vinculo,

pororum aperiendoru rationem excogites.Ex ipsa vero aqcia non solos araolaro spiritus , sed Mipsim aquae substantiam, ex ascendentibu Vaporibus perspi Criam est

De hoc igitur ascendente vapore, qui porum relinquit, exquiro, qua ratione factus sit raru , ut ascenderet Anapertis in eo poris ex alio vapore uolante minime vestro nisi sorte in infinitum progredi libeat. At me noduin scirpo quaeritate calumniaris Calor, inqui , qu partes di 1criminat, ac inuice seiugit locali quadam translatione, qua porro consequitur, interea intercapeditu alioru corpusculor capace relinqui. F. ici

88쪽

te, considenter dietur quo tamen naturae letificio id contingat, nondum explicatum. Cum autem ex Arist. 7 Phys rex Lo motuu .ui ab alio fiunt, quatuor stastui possint genera, ad quae Caereri commode reducantur, edissere, an localis haec partium aquae translatio a calore facta Pulsio siit, an Tractio an Vectio, an Vertigo. 9 6 sed misia a aqua calore sollicitante rarefacta, qu rons a G. Mψζiςi unq in corpore a quo tenu:siimi pori ape

periamu . es luntur, eosque nouum corpus ingreditur , illud raro ,ο- . ccxe dicendu sit. Negas sario, nisi idcici, quo raru fieri dicitur, maius quoque fiat saltem denominatiue, nam

in electricis attractionibus effluentia corpuscula poros relinquunt, hi autem no plane inanes sunt, adamas tamen electrice trahens rarostere non dicitur , quia noni augetur. At quaero, si adamas tunc augeri diceretur,rari resceretne Z Negas quid amplius requiris ais Z Igitur aqua plurimo vino inlusa vinu rarent vinu enim tota illa moles maior iacta denominatur sicut aqua exijs buli: 'ut tu quidem is, plena, qua simpliciter dicitur aqua infusa se in tenuissimos vini poros, hoc est inter

vini particulas. Cipit, ita ut a viri aqua discerni ne

'ueat, qui de multo minus quam aeriae bullae in aqua feruente dignoscantur. Quis autem unquam adeo he bes fuit, ut vinum rarescere inivsa aqua diceret Q At, inquis, aqua vini particulas non subit ex di . latatione ororum . Ouid i itur est pororum dila

γαμή-- tatio, quam particularum in recessus, res adeunti

corpori alieno locus pateat Aqua ne vino immis.cu ni ni partes elimgerentur, inter quas aqua inter peretur, Dilatati ergo sunt pori, ideoque aqua in tenuissimas particulas stributa ij se in sinuauit molem ue illaim ampliorem fecit. Quid itaquC

89쪽

uaque ad arcia tione n defuit, nisi ipsius vini, seclu- se quocunquς alio corpore, ad ampliorem locum occupandum extensio Non hic addam aerem condensatum, aut cum ilIum pyulco in lusoxium sollem immittimus, aut cum i scopi oli receptaculum plurimum trusillo ingerimus , rarum potius esse dicendum, Cum tunc nouus aer aeri permisceatur, eiusque poros ingrediatur Ideo enim rarum non esse diceres, quia non maiorem Occupat locum. Cur ergo densum voca. non sane facta Sest aliqua hiantium pororum restrictio nam pyuic codositio tingestum aerem antiquo aeri permisceri, ac proinde 'illius poros ingredi,nemo negabit, qui liquorem Cum

liquor confundi, si par organo immittatur, Obseruauerit. Ipse igitur aer , qui densus dicitur , minoris spatiJ, quam natura ferat, angusti, concluditur, ad ampliorem locum se extensurus, cum aditus remoto

obice patuerit; ut docebit impetus, quo ex Eolhosci po globum excutiet. An tam valido impetu movebitatur aer,ut conclusi pori aperiantur, khienes At si alius aer hosce aeris poros subeat, unus continuus aer coale

scet, nullusque erit porus alieno vero corpore aer Te-plexilo Pim xiv , ix , Praxos aperiat perexrina cor

puscula exsuct uruS.

Eadem plane est difficultas in organis hydraulicis, quae animantur aere prius condensato ab aqua in idem conceptaculum subeunte. Si enim tantundem aeris euasisset ex occultis quibusdam rimis, quantum aquae immissum fuit reserato deinde epistomi non se aer in organi fistulas multa vi conij cerer, illasque sonum

edere cogeret.

Vulgaris est ars sonticuli ex vitrea phiala construen Fontieuli bra

90쪽

di, quam manibus comprimere videaris,is ex com pressione quam exprimere ac evibrare: Rem tam zrta,ce qua disputatio nobis est, apte insinuar. Sit Itrea , phiala AB, cuius osculumsim- missis sis hunculo recto CD ita, ut Dasiundo distet, quantum susticit , ut aqua in tubulum possit insinuare accuratillime

remque ex phiala exsugeratque illico oscul 1 C digito clau dens, antequam aer libere subeat, illud aquae immeriage aquam enim per tubulum CD ascendentem v 1deta

bis,&aliquam phialla partem repleri. Qu'd si ite

rum phialam in uertas , vi osculum C superius sit, aquaphsal infimam partem occupabit, adeo ut aer Ela Iete si rare fiat, nequeat per osculum D erumpere. Quaesre si manu calente phialam teneas aer arescin am pliorem locum quaeret , quamque per D in C sursum

1 oo Certum est itaque quam attractum iri in phialam

Ris .fiis,. diaere raro densitatem reparante cum enim candentim η-μi, ρ' phialam replere debeat relio uus aer, post attractionem ρ ρssub, aeris ab exsurgente Iactam lare1cat necesse eit; quan tamen incongruam raritatem dimittens, ubi corpus ad amoliendum Vacuum saccedere poterit, in anguiastiorem locum se recipiet, quamque trahet. Fiet 1gi tur raritas aeris non solum non additis alienis corpuia stulis sed ipso aere diminuto iterumque raritatenuit assumet, ut non ex proxima aqua particulas sibi aca