R.P. Antonii Ruuio Rodensis, ... Commentarii in libros Aristotelis Stagyritae de ortu, & interitu rerum naturalium; ..

101쪽

Cap. IV. Tras. III. Qire p. I. Si

etangimus, quia in momento potest Deus totam resistet iam contrarij vinceret, hoc non tollit primum, quia considerata

natura contrariaria qualitatum.& virtute naturali earum, recquam resistentia unius vinceda est ad introductionem alteri in eodem subiecto, non potest in momento .sed paulatim vinci,& ex consequenti, nec potest alteratio si inui, aut in instanti fieri,sed successionem postulat. Tertia differetia seqvitur etiaer prima,& sumitur in ordine ad subiectum . nam si alteratio per se tendit ad qualitatem ; generatio ver , mutatio est cirea ubstantiam , sequit ut subiectum huius materiam solam est et debere, quia forma de nouo fit, atque etiam substantiale compositum, Ac sola materia potest mutari ab una sorina substan . tiali in alteram. Alteratio vere, mutationem dicit circa sola in qualitatem. non circa substatiam rei, quam praesupponit permanentem sub utroque termino a quo, & ad quem , & ideo subiectum alterationis non est materia nuda, sed compositum substantiale, vel saltem materia informata substantiali forma iuxta diuersas opiniones, de quibus inserius disputabitur. omitto minores alias differentias ab aliis explicatas, quia tres istae sint praecipuae.

B R E v E DUBIUM. An si impossibilis esset generatio ; impossibilis quoque ah

ratio censeretura Dubium hoc perimet ad connexionem alterationis cum igeneratione substantiali, an adeo naturalis sit,ut si generatio esset naturaliter impossibilis , censeretur etiam impossibilis alte latio, vel adhuc possibilis foret. Desumpsit vero occasionem ex Aristot. cap. i . huius lib. text. I. ubi ita naturaliter. esse connexam alterationem cum generatione docet, ut impossibilis haec censeretur , s illa non posset dari in rerum na- eura his verbis. Suapropter. si non 'possibile ex igne fieri aquam.

neque ex aqua terram , ne ue ex albo nigrum , neque ex molli du--m,eadem autem ratio, de aliis, hoe autem erat alteratio. Sed

ex alia parte videtur non habere necessariam connexionem cum alteratione, quia alteratio non versatur circa substantia, sed eam praesupponit;&alterain. aut altera tam sacit secundum valitatem: ergo licet nunquam generaretur de nouo substatia, pollet alterari, sicut videmus tuo modo alterari corpora

coelestia per illuminationem, licet nou snt generabilia. Degenera F Uicta

102쪽

gb Lib. I. De generatione Ur corrupt. Muid sit alteratio.

SEd 3. acceptio satis propria est, &omnem,ac solam alterationem Pnysicam comprehendit: ideo secundum eam deis finienda erit hoc loco alteratio,vt intelligainus quid sit, eamque a generatione distinguamus.Talis vero definitio eius assignari potest. Alteratio est motus P sieres , qui inter contrarias qualitates versatur.In qua motus Phy sicus ponitur pro genere, quia in eo conuenit alteratio cum augmentatione , dc aliis

mutationibus Physicis,a quibus per caeteras particulas distinguitur,& primo a mutationibus instantaneis, aut etia succe suis, Suae non versantur inter contrarios terminos,sed c radictorie vel priuatiui tantu oppositos: alteratio vero eo ipso,

quod versatur inter qualitates e citrarias,versatur inter teLminos positivos, quia veta contrarietas inter extrema positiva solum reperitur. Distinguitur etia a caeteris motibus successi uis,qui versantur suo modo inter contrarios,& positi uos te minos ex eo, quod ad qualitatem tedit tanquam ad terminuod quem alij vero motus ad quantitatem,vel ubi;nam unitas,

atque distinctio specifica motus a solo termino ad quem sumitur,ab utroque vero,nempe a quo,&ad quem,sumitur distinctio quasi generica, quia motus illi,qui inter terminum a quo,& ad quem positivos versantur, genere distinguuntur ab aliis,qui versant ni inter priuatiue,aut contradictorie oppositos,qui nomine mutationum fgnificari solent.

Quomodo di inguatur alteratio a generatione.

Ioi BRaeter uniuersalem modum distinguendi alterationem a I mutationibus instantaneis, quae versantur inter terminos contradictorie,vel priuatiue oppositos,inter quos numeratur generatio,& corruptio substantialis . specialiter nunc distinguenda est ab eisdem.Et Ite et in multis differat,tria sunt praecipua, quae ex principiis Aristo t. manifeste colliguntur. Prima differentia essentialis est ea parte terminoru ad quos tedunt; nam generatio terminatur per se ad substantiam,alteratio ad qualitatem ; ex qua sequitur alia ei proxima,na cum substa tia per se careat Fatitudine graduali & in indivisibili coli stat, per se petit simul, aut in initanti fieri;& non nisi per accidens Iucccstiue fieri poteli : qualitas vero habens per se contrarium petit ex oppo tuo fieri successiue ; dc ita alteratio secundum Propriam naturam facta successivus motus est ; & licet possie

fieri in instanti per potentiam Dei absolutam, vi s. lib. Physostendi

103쪽

Cap. IV. Tracp. III. Qitast. I. St

estengimus, quia in momento potest Deus totam resstetiam conitati j vincere; hoe non tollit primum , quia consulerata

natura contrariaru qualitatum.& virtute naturali earum, per quam resistentia unius vinceda est ad introduc ionem alteri

in eodem subiecto, non potest in momento .sed paula tina vinci' ex conseqtienti, nee potest ille ratio simul, aut in instanti fieri,sed successionem postulat. Tertia differetia se otii tui etiaeet prima,& sumitur in ordine ad subiectum , nam si alteratio ter se tendit ad qualitate mi; generatio veth mutatio est circa ubstantiam , sequitur subiectum huius materiam solam esse debete quia forma de nouo fit, atque etiam substantiale compositum, & sola materia potest mutari ab una soritia substantiali in alteram. Alteratio veth mutationem dicit circa solli in qualitatem. non circa substatiam rei, quam praesupponit permanentem sub utroque termino a quo, &ad quem , de ideo subiectum alterationis non est materia nuda, sed compositum substantiale, vel saltem materia informata substantiali forma iuxta diuersas opiniones, de quibus in setius disputabitur. Omitto minores alias differentias ab aliis explicatas, quia tres istae sint praecipuae.

BREVE DUDIUM.An si impossibilis esset generatio ; impossibilis quoque ait

ratio censeretura Dubium hoe pertiset ad connexionem alteratimis cum generatione iubstantiali, an adeo naturalis sit,ut si generatio esset naturaliter impossibilis , censeretur etiam i me ossibilis alteratio, vel adhuc possibilis foret. Destin,psit vero occasionem ex Aristot.cap. i . huius lib. text. I. ubi ita naturaliter. esse connexam alterationem cum generati e docet, ut impossibilis haec censeretur , s illa non posset dari in rerum natura, his verbis. Suapropter. hi non 'possibile ex igne fieri aquam.

De ne ex a Ma terram , ne iue ex albo nigrum , neque ex molli durum,eadem autem latio, et de aliis, hoe autem erat alteratio. Sea ex alia parte videtur non habere neeessariam connexionem cum alteratione,quia alteratio non Hrsatur circa substantia,

sed eam praesupponit;& alteram aut alteratam facit secundum 'ualitatem: ergo licet nunquam generaretur de nouo substatia, posset alterari, scut videmus tuo modo alterari corporacinestia per illuminationem, licet ure snt generabilia. Degenera F Dice

104쪽

6 Lib. I. De generat sive O corruit.

Tettio, quia mare iam hoc ordine prius intelligitur odisiano apta ad recipiendam formam,quam actu eam recipies: sed non intelligetur omnino apta naturaliter,nisi intelligat ut purgata ab impedimentis, vel expedita ab eis, qua purgationem,& expeditionem dicit corruptio,ut se tenet ex parte eiu dem materiae: ergo hoc modo sumpta prior natura est rece- .ptione formae, quam dicit generatio sumptaeodem modo. Si autem dicatur pro alia opinionerpurgatio materiae, aut . expeditio eius ab im redimento lorinae oppositae fit per informationem, vel receptione formae:ergo illa est effectus huius: quare repugnat priorem esse, sed omnibus modis erit post rior.Probatur cosequentia, quia effectus non potest esse prior sua causa ullo genere prioritatis. Neganda est consequentia,.quia de uno genere cauiae transit ad aliud. Et ideo no e li bonareoncedimus enim totu , quod in materia fit, dum res una generatur,& alia corrumpitur esse effectum causae effici entis, ta inter plures effectus, positivos esse priores natura negativis, quia illi fiunt per se,d isti quasi per accidens,atque etiam isti illis mediis. Vt introductio formae,informatio eius, de expulisso formae oppositae:sed cum fiat ab agete circa passum, utruque respiciun i,& in ordine ad utrumque con de rari de bet, aevi considerantur in ordine ad unum, & alterum suis propriis nominibus significantur,quia diuersas rationes formales, dc diuersum genus causae dic ut . Gratia exempli: generatio, ut est ab incienti, significatur nomine introductionis formae , dcvnionis cum materia,corruptio vero nomine expulsionis, aut distolutionis eiusdem unionis cum eadem materia , Ac introductio,atque unio cum sint effectus positivi, priores sunt expulsione , dc dissolutione.Sed eade introductio formae, & eadem unio eius cum materia, ut respiciunt patium, nempe materiam, aliis nominibus significatur, quia diuersam rationem formalem dicunt: cum aliud genus causae significent: Ac introductio formae vocatur consecutio eius a materia,vel receptio, ,

si propriu effectum materialis causae velimus significaret ut

autem coligerantur in ordine causae essicientis,&materialis, non possunt comparari: Bc si comparentur no erit bona argumentatio a prioritate alicuius in uno genere consideratae ad

prioritatem,vel posterioritate alterius consideratae in genere alio. Cuius ratio est manifesta, quia diuersia genera caularum, ut talia sunt,no possunt simpliciter comparari,nisi quatenus ad inuicem possunt mutuam causali tatem inter sese exercere, ut vidimus et .lib.Ph sic. quae tamen comparatio non pertinetho ad praesentem considerationem. Ex his ergo patet non esse

bonam

105쪽

Cap. IV. Trin. II. suasi. V.

bonam illam consequetiam , purgatio materiae a forma opposita fit ab agente retintroductionem nouae, aut per informatione eius rergotest effectus huius,quare non potest esse priorrprocedit enim a genere cauta materialis,quod dicit purgatio materiae, ad genus causet efficies is, quod dicit introductio foramae et licet enim re ipsa ab essiciente. procedat utrumque . seAsub his nominibus non comparatur utrumque ad causam eta ficientem, sed sola intio ductio: purgatio vero solum ad materialem: quare no est coaxparabilis cum introductione formae, neque cum expulsione oppostae in ordine causae efficientis contentis,sed solum cum consecutione, vel receptione formucontetis in eodem ordine ma erialis causae, in quo probaeum

est purgationem vel expiditionem materiae elle priorem nam

xa,& ex consequenti ccirruptionem,ut se tenet ex parte materiae,priorem elle generatione, hoc est, receptione formae: Su

uis in orditae efficientis sit natura posterior activa expulsio, quam activa introductio. Priirium argumentum alterius opinionis eo ne edendu est; nam solum cori igit, quod expulso formae praecedentis sit posterior introductione forniae sequentis,& hoc verum est, qui introductio,& expulsio se tenent ex earte agentis, & expulsi fit ab agente pes introductione alterius Drinit.Ex quo solum

seqditur, quod corruptio,ut se tenes ex parte agentis, dicenseque expulitonem. sit posterior seneratione, ut dicit introductibnem formae: sed eade generatio,& corruptio, ut se tenent ex parte materiae, opposito modo ordinantur, quia generatio ex parte matertiae dicit consecutionem formae, vel receptione esus; corruptio vero purgationem ea usidenr materiae ab opposita forma impediente ; purgatio vero a sorma opposita,qui est e Indatio maletiae pertinens ad potentiam V aptitudinem eius,per quam recipit spmam; l. quaeda dissolitio eius, prior est in hoc ordine materialis Eausae, qu1n, edieeutiae, vel receptio eiusdem formae, quia non in ligit ut recipere formam, nisi materia purgata, mundata, expedita .atq; disposita.

Et mdem prorsus modo soluitur avgumentum, quod probat

prioritatem generationis respectu corruptionis in eodem oris dine efficientis causae: cum tamen in ordine causae materialis

sit posterior,ut probatu est. Nec argui potest a prioritate eiu dem in ordine essicientis causis ad prioritate in ordine causiae materialis si quia licet generatio, & corruptio secundum rem sint effectus causae efficientis, & generatio prior corruitione in eodem genere et sed non solum respiciunt causam efficien-i .licet , ea sola fiant,sed etiam causam materilitem, circa

106쪽

et 8 Lib. I. De generatione F eorrum.

quam fium. Et quae in suo genere ad esse earum concurrit; urautem respiciunt materiam,diuersam rationem formalem ha hent,& diuerso, immo opposito m odia ordinantur,ita ut corruptio sit uatura prior,ut pcobatum est . . . '.

generatis corruptio distinguanturre aliter a materia

Ex his, quae diximus 3. lib. Phys distinctione reali mo

tus a mobili, intelligitur solutio huius dubij,nam motus..ut ibi sumitur ab Aristotele , communis est ad mutationes io- stantaneas,etia substantiales, quales sunt generatio,& corrupeio:&motus succestiuos,ut ex comuni lentemia probauimuS sed probatum ibide est uniuersaliter, quod motus distingua- cur realitera mobili; quia realiter potest ab eo separata ut eui- .denti experientia e6stat, qua videmus transeunte motu quo eumque permanere subiectum, quod per eum mouebatur, aut muta atur,ergo probatu quoque ei it,igenerat idnem.& cor- .Hptionem(quae luntrum utationes quaeatam, ae motus distingui realiter a materia, a qua realiter separatit r. Sed diuerso modo distinctionis reali g, nam veneratio cum sit mutatio rositiva, distinguitur distinctione se alludio sitiua, corruptio vero cum sic mutatio negativa, solum distinguitur distinctione reali nega- riua, sicut distingui potest negatio realis a natura reali postiua,vel res iam non existensa re actu existente.

; De alteratione.

' An sit, qui ii alteratio,ct quomodo distinguatur

i. a generatione sub iam talit

Los Postquam Aristoteles explicuit rationem generationis . &I corruptionis subst anta alis , iam incipit agere de uni S gem1. e. araonibus accidentalibus, de primo de alieratisne, de qua ieuident

107쪽

Cap. IV. Tract. III. u est. I. D

ellulenti experientia costat, quod sit in re ruin natura ; cum noso tu videamus, sed sensu tactus experiamur ex calefactionibus,& frigefactionibus alterari corpora. Sed ut caetera suo ordineeIplicemus, a nomine ipso alterationis incipi e dum est, quod multas habet lignificationes , & iuxta illas alteratio ipsa diuellas aeceptiones. Primo accipitur uniuersalissime pro quacumque mutatione. per qua res alteratur, hoc est fit altera, navi porphyrius docet in praedicabilibus, c. de differentia : sieue forma, seu differentia essentialis facit aliud, hoc est alia substantiani ita forma. seu differentia accidentalis facit alterum, vel alteratum ; unde alteratio hoc modo sumpta significat quamlibet mutationem accidentalem , quia pet eam dieitur subiectum alterari hoe est, fieri alterum,& comprehendit etiaaugmentationem. Seeundo modo accipitur minus uniuersaliter, pro mutatione secudum qualitatem quia qualitas magis proprie dicitur facere alterum, vel altera tu, quam reliqua ac cidentia. sed neque acceptio ista propria est huius vocabuli, quia comprehendit quascumque alterationes improprias, per quas subiectum fit alterum: tales enim sunt non sollim intentionales , ut sensationes, sed etiam spirituales , ut intellectiones,& volitiones, quae improprie dicuntur alterationes, quia

alteratio proprie sumpta disponit subiectum ad corruptione, istae veto illud potius perficiunt. Ideo accipitur tertio pro omni' sola mutatione Physica , per quam producitur qualitassensibilis habens contrarium 1 per hanc enim solam fit subiectum proprid alterum, vel alteratum, & quia in solis qualitatibus tertiae speciei, quae vocantur possibiles, reperitur propria contrarietas: ideo Aristoteles r. lib. Phys docuit propriam alterationem quae motus Phy si eus est illam esse, quae tendit ad qualitates tertiae speciei. Et cum motus Physicus proprid aeceptus ex propria natura sit successivus, ut docuit etiam Aristoteles s. lib. Physi ideo alteratio proprie sumpta succession Epostulat. Et tandem, quia qualitates habentes proprie contrarium, quaedam sunt primae, inter quas primo reperitur contrarietas, ut calor,frigiditas, humiditas, de siccitas: aliae vere, secundae, quae fiunt ex earum permixtione, ut albedo , nigredo, caeterique colores, qui per participationem primarum dicuntur habere contrarium, propterea ultimo, ac proprii isime potest senii alteratio pro mutatione circa primas qualitates peti

quam proprrissime fit alterum , vel alte latum subiectum. Et hoc modo sumpta deseruit primo ,& per se generationi sub - , Datiatu&ad eam tanquam ad finem ordinatur.

108쪽

gb Lib. I De generatione est corrupi.

Guid sit alteratio.

SEd 3. acceptio satis propria est, &omnem, ac solam altera.

tionem Pnysicam comprehendit: ideo secundum eam definienda erit hoc loco alteratio,vt intelligamus quid sit, eam que a generatione distinguamus.Talis vero definitio eius assignari potest. Alteratio est motud P siciae , qui inter contrarim qualitates versatur.In qua motus Phi sicus ponitur pro genere, quia in eo conuenit ateratio cum augmentatione , & aliis mutarionibus Phy scis,a quibus per caeteras particulas distinguitur,& primo a mutationibus instantaneis aut etia succe suis, Suae non versantur inter contrarios terminos,sed c radictoricivel priuati uitantu oppositos:alteratio vero eo ipso, quod versatur inter qualitates cotrarias,versatur inter te minos positivos, quia veta contrarietas inter extrema positiva solum reperitur. Distinguitur etia a caeteris motibus successi- uis,qui versantur suo modo inter contrarios,& positivos te minos ex eo, quod ad qualitatem tedit tanquam ad terminuod quem alij vero motus ad quantitatem,vel ubi nam unitas,

atque distinctio specifica motus a solo termino ad quem sumitur,ab utroque vero,uempo a quo,&ad quem,sumitur distinctio quasi generica, quia motus illi,qui inter terminum 1 quo,& ad quem positivos versantur, genere distinguuntur ab aliis, qui versentur inter priuatiuE,aut contradictorie oppositos, qui nomine mutationum significati solent.

Quomodo distinguatur alteratio a generatione.

et oi BRaeter uniuersalem modum distinguendi alterationem a

I mutationibus instantaneis, quae versentur inter terminos contradictorie,vel priuatiue oppositos,inter quos numeratur

generatio,& corruptio substantialis, specialiter nune distinguenda e si ab eisdem Et ne et in multis disserat,tria sunt praecipua,quae ex principiis Aristo t. manifeste colliguntur. Prima differentia euentialis est ex parte terminoru ad quos tedunt; nam generatio terminatur per se ad substantiam,alteratio ad qualitatem ; ex qua sequitur alia ei proxima,na cum substantia per se careat latitudine graduali,& in indivisibili cosistat, per se petit simul, aut in initanti fieri; dc non nisi per accidens successive fieri potest : qualitas vero habens per se contrarium petit ex oppolito fieri successive ; & ita alteratio secundum Propriam naturam facta successivus motus est ;&licet possie

fieri in insta liti per potentiam Dei absolutam, vi s. lib. Physiostendi

109쪽

Cap. IV. Tracp. III. Quae p. I. Si

etangimus, quia in momento potest Deus totam resistet iam contrarij vincere; hoc non tollit primum, quia considerata

matura contrariari qualitatum.& virtute naturali earum, petquam resistentia unius vine eda est ad introductionem alteri in eodem subiecto, non potest in momento .sed paulatim vinci,& ex consequenti, nec potest alteratio simul, aut in instanti fieri,sed successionem postulat. Tertia differetia sequitur etia ex prima,& sumitur in ordine ad subiectum . nam n alteratio per se tendit ad qualitatem a generatio veth mutatio est circa substantiam , sequitur subiectum huius materiam solam esse debere, quia forma de nouo fit, atque etiam substantiale compositum, de sola materia potest mutari ab una forma substantiali in alteram. Alteratio verb mutationem dicit circa sola In qualitatem. non circa substatiam rei, quam pCesupponit permanentem sub utroque termino a quo, & ad quem , & ideo subiectum alterationis non est materia nuda, sed compositum substantiale, vel saltem materia informata substantiali formae iuxta diuersas opiniones, de quibus inserius disputabitur. Omitto minores alias differentias ab aliis explicatas , quia tres istae sint praecipuae.

An si impossibilis esset generatio ; impossibilis quoque ait

ratio censeretura Dubium hoe pertinet ad connexionem alterationis cum generatione iubstantiali, an adeo naturalis sit, ut si generatio esset naturaliter impossibilis , censeretur etiam im fossa-hilis alteratio, vel adhuc possibilis foret. Desumpsit vero occasionem ex Aristo t.cap. i . huius lib. text. I. ubi ita naturaliter esse connexam alterationem cum generati e docet, ut impossibilis haec censeretur , s illa non posset dari in rerum n&eura, his verbis. Suapropter. hi non siilpossibile ex igne fieri aquam.

neque ex a 3Ma terram , ne jue ex albo nigrum , neque ex molli durum,eadem autem latio, e de aliis, hoe aut m erat alteratio. Se a

ex alia parte videtur non habere necessariam connexionem cum alteratione,quia alteratio non Hrsatur circa substantia, sed eam praesupponit;& alteram aut alteratam tacit secundum qualitatem . ergo licet nunquam generaretur de nouo substatia, pollet alterari, sicut videmus suo modo alterari corporae celestia per illuminationem, licet non sint generabilia. Degeneri F Dice

110쪽

get Lib. I. De generatione ct corrupi.

Dicendum tamen est, aiterationem pio pria, de qua loquimur , & quam defintirimus, ita talem connexionem habere cum generatione substantiali, de ideo si hac esset impossibilis natui aliter. etiam ess hi impossibilis naturaliter alteratio. Probatur hac ratione. alteratio Hopria est motus Physicus , qui versatur inter qualitates pro prae contrarias : ergo sua natura disponit suci lectu ad corruptione , ad differentia alterationis impropriae . quae potius perficit subicctum, ut sensatio,intellectio,illia triuiatio, sed ii in coi rum I itur una substaritia , nasi vigenemur altera, quia natura non intcdit per se primo corruptionem .sed solum propter generationem: ergo de Primo ad ultimum glie ratio ordinatur naturaliter ad generatione quare ii linae uosi s At possibilis, nec alteratio naturalis ercenser tur po ludii lis, nain deliciente fine, nat ira lit*r quoque deficit medium ex se ad illum ordinatum. Tetriinoia tum autem Aristotelis icet siri pro nostra sententia adduc uni o ge diuersum habet sensum, ut ex contextu facile potest intellini. Loquitur enim a ducetius Empedocle duo

asseretrie inquimum nunqua posse transmutari unum elementum in aliud, nec ideo uni ini ex alio generati. Secudi , qualitates elemen torum tam primarum, quam i condas, ut calor, se igiditas, suini dita HS siccitas,durmes, in olliritalo,& sinities, esse proprias passiones eorundem elemen ru Quo supposito euidenter se sumit non posse secuit dum easdem qualitates traii in utari. quia impossibila est transinutationem fieri secundum proprias passiones, si non pote t lieri secundum substantiam,

quam naturaliter sequuntur: dc eum transmutatio secundum illas qualitates vere sit alteratio, infert Aristoteles, quod sicut

non est posIibilis generatio substantialis apud Enipedocle ita non est possibis is mutatio secundu qualitates apud ipsum, qui

eum re vera sit alteram, ,haec etia erat apud iptum impossibilis. Qtrid sit autem sentiendum de connexione naturali verae generationis ae verae ali rationis secundum te, in eo loco non docet, ex aliis vero eius pet incipiis deduci potest quod asserimus, nempe connexionem naturalem habere hanc cum illa,&ita, si impossibilis ellet naturaliter generatio, impollibilis

quoque cense trita esset naturaliter alteratio.

Probat ut sic udo, qui a s impossibilis ei et naturaliter generatio, impossibilis etia e et naturaliter corruutio; quc non ii ita tenditur per se primo .i natura, sed secundario in qtiantu conui ouitur necessario ge iteratione: ergo sublata generatione naturaliter aufertur cor ruptio. Quare sequitur hac est, natura

i uir inrupos bjuni, si uti possibilis cilctha uiri ex gens ratio