장음표시 사용
121쪽
tionem aliquam Lunae nobi obversam collustraria quemadmodui, in plenilunio tota illius acies luce solari non completur, cum prae latitudine sua partem aliquam licet exilem, nobis exursam lolaribus i a diis collustratam habeat sed illud quantulumcunque est merito con temni possit. Ex his liquet, cur Luna nascens vi secundo, aut tertio die nonnunquam emergat vel quia in Austrum deflectitur, ac parat letos tropico Capricorni vicinos delineat; unde tardius oritur, kci lius occidit, uti Sol hiberno tempore vel quod tardissime procedat. Sed nescio quo impetu abreptus, longius qu, par erat excurri Lilluc ergo redeam quo coeperam
Vix quicquam curae est Astronomis, quae sit natura corporum coelestium utrum multiplici motu, an unico ex multis composito rapi.antur dummodo hypotheses suas siderum motibus accommodent,
atque eorum certas leges praescribant; quid amplius ab iis desiderari possit, non video. Sed Physicus in has hypotheses inquirit diligentitis, quaeque rationii naturae magis conflantanea videantur, accuratius expendit. Qtio si mihi in re obscura tintina divinare liceat. .Lunam ut Solem uno motu ex tribus conflato circumagi putem Nam ab ortu in occasum tardissime cietur, tum ab Aultro in Septrentrionem intra mensem, quod minus spatium habeat decurrendum: postr imo sursum deorsumve sertur ab apogaeo in perigaeum , eo quo de Sole diximus modo ita ut non circulum , sed ovalem sere figuram circuitu suo describat. Et sane nescio quid Astronomis in mentem venerit, ut tot circulos excentricos comminiscerentur, tantis difficultatibus coelestes motus implicarent cum uni ellipsi tot tim negotium iab solo possit. Diu est quod Erasmus Re in holdus Lunae motum ad o- valem fere figuram accedere subolfecerat. Neplerus propius vero a cessit, nam in tabulis Rudolphinis planetarum motus per ellipsini ex-sxempta plicari posse demonstrat. Nuperrime vero illustrissimus Comes Paga- motis lu-nus quasi ultimam manum Astronomiae imposuit, planetarum theo- Narari ina-ricas adeo accurate luxta hanc hypothesim explicuit ut nullum du- qua ita bitandi locum reliquerit, orbitas planetarum non circulares, sed elli- per esit iplicas existere. Rem totam oculis subjiciam. Sit ellipsis BC B, cujus psim ex centrum A, maior diameter BC, minor in haec porro figura non u-bicetur Nico centro instar circuli, sed duobus F,in G, quae foci dicuntur, solet delineari Funiculi GD F, extrema duo in punctis F, minas dia concipe, Wita duo radii FD,. D , stylo, vel digito circumdu- et ellipsim describunt tibi radii mobiles in punctum transferuntur, in radios GH, a H abeunt, qui simul iuncti prioribus GD, OD aequantur. Nam quantum crescit GH, tantum minuitur FH, ,
122쪽
quousque hylus ad B pervenerit: tum enim FB fit omnium radiorundi minimus , in B maximus. Jam licet mente concipere planetam non in circulo excentrico, sed in ellipn: BCB, ea lege deferri, ut aequabili motu circa focumi promoveatur adeo ut nobis in foco G constitutis, inaequalis motus appareat. Fingamus en in Solem in puncto Hversari, angulus BFH distantiam illius ab apogaeo B se anomalia in mediam in odiaco ostendit angulus vero GH, qui multo minor existit apparentem, seu veram anomaliam demonstrat. Angulus de- a tim
123쪽
mum GH utriusque anomalia disserentia sequatio sutura est, eo quidem minor, quo iijori diametro BC, sive utrique absidi propior existet adeo ut Sole vel Luna, in punctis B, C commolante, nulla aequatio futura sit sed in punctis D in E minoris diametri, quae puncta mediae longitudinis dicuntur, aequatio FD maxima contingita, Quod si Sol v. gr. superiorem suae orbitae partem decurrat, tarditis serri videbitur ut cum versatur in puncto Hri sic enim angulus BFH, longe major existit angulo GH mille mediiim, hic verum seu apparentem Solis motum exhibet. Contrarium evenit clim Sol inferiorem suae orbitae portionem perlustrat, ut si in puncto N constituatur, celerius progredi apparebit, sive quod terrae G sit vicinior, sive quod angulus CGN, qui apparentem Solis motum dimetitur, longe major sit ha- pertior angulo CF Κ, qui medium seu aequabilem motum X hiber . Taceo superiorem focum F non esse prorsus immobilem neque enim apogaeorum loca in eadem statione fixa permanent. Itaque licet concipere circulum radio GF centro G descriptum, quem socii Flento quidem motu iuxta seriem signorum peragrat ac tardissime incedit in Solis orbita, non enim absolvitur, nisi expleto a Ioas annorum spatio In Luna et tilis promovetur: nam py annis ac pomensibus perficitur. Id quidem omnibus planetis commune est, ut focus superiora sit centrum medii, aequabilis motus in Sole vero , ac Luna globus telluris inferiorem ellipseos focum obtinet. Reliqui planetae cum circa Solem moveantur, inferiorem cujusque orbitae lacum Sol occupabit. Nec metuendum est, ne haec hypothesis in ipsa Astronomiae principia impingat, ciun ellipsis sit figura simplex, uti circulus, nisi quod duplici centro ac radio delineetur Neque id absurae tim futurum est, si planetae motus circa in seriorem focum inaequalis, circa superiorem aequabilis existat, non enim aequabilis esse potest, si cum utroque comparetur Omitto centrum epicycli Lunae in ellipsi lunari deferri, unoquoque die X g. gr. Io . C. conficere,ctim duplo velociore motu Luna proprium epicyclum percurrat, ac singulis diebus et g. gr. 122 s ' progrediatur. Sed tamen hoc epicyclo nonihil ossendor, atqUe optarem, ut omnes illae rotae ab Astronomia exularent.
Mirum profecto quam pulcre vir illustris siderum rationes ex his principiis deducat quam sub aliter locum cujusque planetae in sua ellipsi inquirat quam accurate aequationes se medii, veri motus disterentias investiget. Nec clam me est, Simplici, qui mecum sentias, si doctissimi illius viri Astronomiae, Geometriae libros evolvere non graveris. Qtiod ad me attinet, cum eruditum illum Geometriae
pulverem vix attigerim, saepius offendo, .magis me physicae scientiae
124쪽
scientiae delectant, tu in mathemathicae, quae mihi spinosiores videntur, ac nimia subtilitate asperiores. Nec displicet tamen Astronomotum diligentia, dummodo usque ad supervacuum laborem non to leupata. Mihi quidem inter virtutes Philo scphi habebitur aliqua nescire , quod Fabius de Graminiitica , idem de Mathematicis licet pronuntiar: non obstant hae disciplinae per illas euntibus, sed circa
Sis . Dissimulare non possum,me in nobilissimi illius viri Astronomiii in incidisse, quae certe plus habet operis, quam ostentationis; nec tacile percipi poterit, nisi ab iis, qui jam interiora velut sacri hujus adierunt. Sed ne nimium excurramus, ad eclipses revertamura. Cum Luna terrae est finitima, tum profundior umbrae immergitur run- dein diutius laborat, quam cum apogae existit, umbrae mucronem vicinitis petit Addam ne quod Luna apogaea, atque is nobis remoti sima, rubrum Illum colorem, cujus jam meminimus, apertius prodit, Inde ra- qui in eclipsi paulatim diluitur, atque in omnes Iridis colores sensin bens color, detenerat. Sed ubi per i gaea deficit terribilem illum colorem non prae qui in Lu- se fert, ut Rein holdus scite observat quod sane illius, tuam de tu na labo e corpori lunari congenita sententiam jugulat. Profecto lux illa it ramo peris lustrior appareret, cum Luna densioribus tenebris circumfunditur , cipitur. Hinc de nocte splendidior Luna cernitur, quando a solaribus radiis ejus fulgor minus opprimitur. Unde ergo color ille prunis accensis non dissimilis, quem Luna tum, cum laboratu exhibet Non aliunde, si bene auguror, proficiscitur, quam a radiis solaribus per atmosphaeram, seu potius crassum adrem, qui circa terram diffunditur, refractis Radii quippe cum a densiori medio ad perpendiculum infringuntur, citius coeunt, unde non mirum si partem umbrae remotiorem diluant .
Hinc colores Iridi similes Luna sustinet ui si quis cubiculi tenebrosi rimulae, quam Solis lux subit, globum vitreum aqua plenum objiciat radii per globum transmissi colores Iridis in pariete opposito delineabunt sic solare lumen per densum, humidum aera trajectum varios colores in Luna, tanquam in adverso pariete depingit quod,
ut ego arbitror, primus omnium animadvertit, eplerus . Multum ergo sallitur Tycho Braheus , cum putat Lunam deficientem hunc colorem a Venere mutuari. Quasi vero semper Venus in eo situ
existat, in quo possit Lunam sua luce aiserpere. Sed habet vir ille doctissimus etiam sua deliquia Non inficior tamen fieri posse, ut reliqua sidera tenuissima luce corpus lunare persundant. Quod vero iam sydye pallescere incipiat priusquam terrae umbram subeat, id ab atmosphae umbra. a Lunae, ut plerique putant, neutiquam oritur cat quod solaris dis
125쪽
leu non subito, sed paulatim abscondatur. Hunc Lunae laborarissa pallorem, penumbram Astronomi divere. Tametsi non abhorret a vero unam, ut terram crassiores nebuloso quodam aere involvi Hinc fori Vctim Sol totalem patit tir eclipsim illius limbus aliqudndo, tanquam extremus lucis circuius apparet, ut semel a se observatum fui se anno Vs6 . testatur Clavius. Numque anno asso totum Solem obicuratum, ac terram densissimis tenebris involutam tradat adeo ut omnes stellae sub obtutum caderent, quaedam aves prae horrore in cu'nterram riterent i quod saepitis contigi lie ex historiarum monumentotum positis con sta C planum fit diametrum Lunae visibilem aequalem saltem essest dolam olis diametro visibili quidquid reclamet Tycho Brahetis. Inde ere in .n ii alio Solis deliqui circulus ille lucidus circa Lunam ii Clavio
observatus Fors est ut utriusque luminaris centra non accurat et coniuncta fuerint, tum cum eclipum Clavius observavit. Videndum quoque est an Luna peristaea sileri vel apopae, Nec mirum si totum Solein non absconderit, i ta maxima Nellure distantis extiterit; tum enim minorem arcum in suo coelo obtinuit Sed tamen una tum a popaea non fuit. Nec esse is itiir est,ut vel aer densior globo lunari circumfusus, lucem Solis instar exilis circuli infregerit vel aer terrae finitimus,
qtii prae densitate sua , albedine quadam insita crepusculorum est
causa, umbrae lunaris corporis non mersus, solares radios ad nos usque ines exerit. Quid tandem prohibet, ne Lunae ut aquas hinsulas, sicati nos phaeram quoque tribuamus , quae radios Solis infractos ad nos usque deducat Tycho Brahetis negat interpositu Lunae, adeo obscurari posse Solenn, quin extremi illius margines illustres appareando; quod diametrum Solis visibilem maiorem lanietro Lunae constituat. Replerus contra Lunae diametrum aliquantulum majorem apparere existimatu atque adeo, itot iracunque amborum luminarium centra coeunt, densi sit ma caligine aliquam terrae partem obvolvi arbitratur.
Ne plero magis favent et ipses plurimae, quas historiarum scriptores memoriae prodiderunt. Quamquam fieri possit, ut stellae te die appa-De rea,it, etiam cum Sol totus 5 corpore lunari non tegitur Maxime simulta quis sit ali itiantulum supra hori pontem magis quai Sol elevata , latrumque sidus hori Eonti vicinum Solisque infima portio appareat; tum enim aer superior ab umbra Lunae magis obscuratur quare nox maior capitibus nostris imminet. Hinc sorte ante medium eclipseos matutinae, majores quam post, tenebrae offunduntur lux enim creperasti in exstinguitur. Contrarium evenit in eclipsi vespertinal, in qua post medium eclipseos nox densior ingruit. cum vero eclipsis fit Sole, Luna ad verticem nostrum accedentibus, tum sane
126쪽
res omnes colorem mutant, id jue maxime aestivis radi serenis diebus videre est, quod oculos majore antea luce persulas subita obscuratio fortis offendat i unde species, qua visus imbuitur , lucem cum obscuritate miscens, flavum vel rubeum colorem exhibet quod non evenit coelo nubibus obducto vel cum eclipsi Thori Eontalis exitistit, quamvis inajores tenebrae incurrant, rebus tamen proprium coialorem non aufert; quia nihil insolitum patitur visus. Ita qui dein Leplero videtur. Haec sane pluribus quarti par fuit tractavimus, si coispites ea. quae hodie nobis evolvenda restantes paucissimis tamen per . strinximus, s rem species ita utrienti foecunditater
De reliquorum planetarum theoria, ubi fuse de Gero mundi Istemate.
si stem Copernui proponitur phases Veneris, si times, directkneri de regre sim planetarum, juxta hanc vothesim explicantur. II. Tria Ptolem et Tychons es opernici sis emata refellantur. III poscas omnibus phaenomenis Novum P. Libra puem exupenditur.
Equitur disputatio copiosa illa quidem , sed paul abstrusior de motibus quinque stellarum, quas errantes, seu planetas dixere cat nonnulla de corporum caelestius coordinatione, seu de vero mundi systemate dii cenda sunt ante breviter, quo facilitis oratio progre di possit longitis. Nisi enim pritis inter nos conven xit, quibus locis quaeque sidera aptata fuerint, quove ordine disposita. nihil certi de eorum motibus definiri potest dieque res esset adeo dis.ficilis , is recentiores Astronomi antiquorum decretis acquiescere maluissent, quam nova portenta fingere. Nam quid naturae conis venientius, quid intellectu facilius, quam Ptolemaei systema, ubi terra stima mobilis medium universi occupat, tanquam vas coelestibus influxi muhiubus excipiendis destinatui in Terrae finitima est L in , quam naturae Ptolemai conditor voluit perpetuum esset quoddam in manifestum, tia si calen- darium, ut ubique gentium ipsa accretione, vel diminution et turninis sui, tanquam fastorum dies notaret. Num, terrae umbram subeat
127쪽
Solem saepe obscuret, illam telluri esse proximam longe ii milio rem Sole, apertissime constat. Plusculum difficultatis est in Mercurio,
, Venerest nam eodem fere motu cum Sole progrediuntur; nec Ve- Rus longius quam 8 gr. Mercurius vero a . gr. ad summum, laincatque inde a Sole digreditur. Quare Mercurius raro sub conspectum cadit: nami minimus existit, dolaribus radiis opprimitur Lunam Mercurius, hunc Venus, Sol Venerem excipiat, ut medium inter pla. netas locum obtineat. Mars Sole sublimior est, cui succedit Iupiter, Saturnus denique inter errantia sidera supremum locum sibi vindi cat idque ex eorum motibus colligitur. Quo enim coelum aliquod sublimius est, eo tardius ab occasu in ortum motu proprio cietur seu potius ab ortu in occasum majori celeritate fertur. Sic Luna spatio menstruo Mercurius, Venus, Sol fere intra annum circuitus suos absolvunt hinc forsitan in eodem coelo versantur. Mars biennio Iupiter it annis daturnus denique o. annorum intervallo suos circulos explicant, stellae fixae non nisi post scooo annorum volumina revolutionem suam conficiunt. uocirca stellae celerrime ab ortu ins stema occasum rapiuntur. Quid igitur in mentem venit Copernico, ut hunc Copernici pulcherrimum naturae ordinem perturbaret, clarissimis rebus tenebras peroelii obduceret,in Sole in centrum mundi relegato, terram inter sideraturi consecraret; adeo ut Luna circa telluris globum tanquam in epicyclor circumferatur; ut in schemate iam a te, mi Simplici, delineat cernere est. Sole enim in punctora constituto, terra motu anuo magnum orbem
D BD percurrat. Cum in D existit v. gr. in principio Librae tum Sol sub puncto B, seu in principio Arietis apparebit. Jam telluris globus ad E, sive ad initium Capricorni perveniat, tum Sol per radium EMG sub
punctos, vel primogradu Cancri videbitur. Et ita tellure mota in Eo diaco, Sol ipse quamvis imotus progredi apparet Luna vero circa terram D in propria orbita H FH convertitur. Cum in puncto P existit, tum nobis Soli conjuncta apparet: nam ambo sidera per eundem radium DPM cernuntur ubi ad punctum H pervenerit, pleno orbe lucebit quique in terram versamur Soli oppositam intuebimur, ac totam illius faciem 1 Sole collustratam videbimus. Postremo, cum in punctis a G, vel I sutura est, tui reosa , seu in quadraturis apparebit. Jam
cedo quid Lunam terrae sic alligat, ut circa eam torqueatur; atque annuo telluris motu rapiatur. Coeteri quidem planetae circa Solem, si Co-ernico credimus, aguntur adeo ut Mercurii orbis Solem proxime am-iat, tum Veneris coelum, tum magnus terrae orbis, cui Mars, Iupiter,&Saturnus eodem quo diximus ordine succedunt sed firmamentum stat immobile. Cum enim, inquit, coelum stellarum omnia contineat,
128쪽
tanquam locus universalis, cur continenti potius quam contento mo tum tribuamus p Egregiam vero demonstrationem l quasi centro potius ulim circumferentiae motus conveniat. Jam non quaero cur Sol stellae quotidie oriri, atque occidere videantures id enim satis ingeniose ex motu terrae diurno explicata quamvis obscurior sit dierum, noctium diversitas. Sed cur polum eidem loco affixum contuemur quid causae est, ut motum annuum stellis ipsis, ut Solii re. liquis planetis non affingamus cum terra motu annuo ad certas stellas vel propius accedat, vel longius abscedat, quid est cur semper aequales, heodem tenore ferri videantur quae propiores sunt, celerius moveri, aliquantulum majores appareant necesse est. Mitto innumera, quae hanc sententiam sequuntur, incommoda, ut mirum sit
omnes sere Mathematicos, qui se profitentur cogere non persuadere,
129쪽
in tam absurdam opinionem non concedere modo, sed etiam hiasi praerapi et iret. Verum nullum aeque ad iror, a Carlesium, cui pa
rum fuit hoc ystema Copernici amplecti ni si alia quoque absurdiora lineteret Netaei quos vortice comminiscitur, qui ne concipi quio u li Illunt. Clum lio universum in alios in inores, atque innumerabiles mundos secat . Nec cognovi quemquam, qui maiori auctoritate nihil diceret. Sed vereor ne hic Menander Caitello juratus di cam inici viae, quidem atrocioris mihi impingat. Mem Desipiunt scilicet omnes, qui tecum non sapiunt. Liceat isti hirta hi cum furentibus paululum insanire se videamus an aliquus altem probabili conjectitra suaderi possit Solem in medio mundi non quid ei stares; sed circa luum axe in torqueri. Quid quaeso te, naturae convenientius, quam ill id Copernici systema, ubi Sol fons luminis, caloris, mundi centrum occupiit, ut planetas orinnes suo lumine collu-Γmbm titi et Quis inquit Copernicus, in hoc pulcherrimo templo lampadem rationibus lianc in alio meliore loco poneret, quam unde totum possit illuminare Coperme ita profecto tanquam in solio regali Sol residens gubernat astroruincam suum familiam. Non igitur aptitis locari potuit, quam in medio universi, ut stema cuu ta suo lumine incalore perfundat. Hinc planetae quo Solem vi- Propu cinius petunt, eo sunt illustriores , ut Mercurius, qui Solem proxime gnerat. ambit, spisndidior est Venere Venus Marte inita porro Jam in systemate Ptolemaico omnes planetae tumultuario quodam ordine disponuntur Luna citissime circa terram immobilem torquetur, tum Meracurius, Venus, insit eodeni fere passu inceduniri cumque Mercurius, Venus a Sole quandoque exorbitent ingentes ipsis epicvcli aptati sunt in quibus deferantur. Uenu serae S. gr. huc illuc excurrim quocirca eam immani cuidam epicyclo illi ea tam volunt, cuius diameter major sit quarta coeli sui parte. Quid absurdius fingi potest sed vide quam apte omnia in opernici systemate cohaereant. Sol circa suum centrum spatio 16 dierum volvitur Mercurius tribus fere mensibus Fenus novema terra annuo i patio Mars biennio Ju- piter ia annis, Saturnus 3 O suas periodos absolvunt. Sed, inquies, cur Mercurius, WVenus aliquot cluntaxat gradibus a Sole excurrunt; neque unquam ei opponuntur id sanet explicatu minime arduum est. Sit Sol in medio mundi , cuius centro describantur plures circuli, Vene se HS GS, qui Veneris aut Mercurii orbitam exhibeat. LN orbem tel. Terrari, tris magnum exprimata circulus denique C EC superioris planetae rhaebine orbem, vel ipsam eclipticam de in onstret. Cum Venus in puncto Guis versii bitur, tum in eodem cum Sole loco, atque a nobis remotissima
130쪽
videbitur, si telluris globum in puncto L constituamus: proxima apparebit in puncto S, iterum cum Sole conjuncta. Circa puncta H DF longissime a Sole ex curere nobis videbitur: nam per radium L inpuncto ecliptitae meam conspiciemus 8. gr. a Sole, qui sub puncto cer