장음표시 사용
91쪽
Poti es culi omnium minimi, quos motu diurno poli odiaci describunt hie,reuli. Polares dicuntur, at uera utroque mundi cardine et g. grad.&so diastant, quanta nimirum est Solis maxima declinatio. Nam polum .it
Pres. ih culo in X imo, quadrantis circuli seu so grad. intervallo dissidere iam ostendimus Unus ex omnibus sphaerae circulis podiacus sua latitudine donatu: non enim Solis modo, sed etiam coeterorum Planeta tarum, qui nunquam a Zodiaco desciscunt, circuitus exhibet. Sol au tem a media Zodiaci linea, quam eclipticam vocant, nunquam defleetit, a qua caeteri planetae hinc, inde octo, amplius gradibus pos sunt aberrare. De circulis sphaerae, quam potui brevissime dixi, maxis ut nini omittere viderer, quam ut vos quicquam docere praesumerem Ibi pauca de diversitate dierum noctium addidero, totam sphaerae tractationem absolutam iri existimo, cui rei plerique alii non libros tantum, sed etiam ingentia volumina destinant opus enim quaerunt. Ad re in igitur. . Dequis Totum terrarum orbem in quinque partes, quas veteres Zonasque xu. dixere, distribuunt Primam quae inter utrumque tropicum interiacet, torridam appellantes nam radiis solaribus ad perpensiculum vibratis aduritur; hanc ex utraque parte excipiunt duae mediae, ac temperatae, inter tropicos .circulos polares comprehensae harum alteram, quae ad Septentrionem vergit, incolimus. Reliqua sunt duae ri-n, n mT, tu circuli' pol dribus concluduntur. Qtii sub Eona tomisis, A, d*grant, vi uti di dicrum, noctium diversitatem expetiuntur. -- HV i iiDm verticem habent, iis dies omnes noctibus ni/nxur, c Pli Trdi recto in habere dicuntur, quod aequatorioli H On qm didr 'rangulo' dividat uterque enim per alterius polos
demonstrata, circulum nempe, qui per alterius polos ducitur, eum ad rectos angulos dividere, atque omnes illius parallelos in aequas secare partes Quocirca Sol tam diu supra hori Zontem, quamdiu in hac ommoratur. Bis uno quoque anno eorum verticibus imminet; atque adeo aestatem habent duplicem nempe cum Sol ad aequi nccti-inum puncta accedit Circa solstitia Sol quam potest maxime ab eo-rni vertice recedit. lis etiam omnes stellae oriuntur, occidunt rnam quae sunt vel polis finitimae, sub hori Zontem deprimuntur. vi inter tropicum, aequatorem verssintur, jam aliquam dierum inaequalit item obtinent,eo majore in , quo longius ab aequinoctiali discedunt: Per c. t . tum quippe hori eo non amplius ad pares angulos aequatorem, neque illius parallelos in aequas portiones dispescit, cum per eorum, i n transeat. Umbras habent in omnem partem porrectas et Sol
92쪽
enim exoriens in occasum, ubi occidit in ortuna cum versatur in signis, quae ad Austrum vergunt, in Septentrionem reum denique e X iasti in . signis, quae inter aequatorem, , Septentrionem deflectunt, umbias versus Austium porrigit. Nullam vero umbram projiciunt corpora ubi Sol eorum eniti in ipsa meridie attigit, quod semel unoquoque anno evenit. Nos qui Zonam temperatam incolimus, umbras in meridie semper in Septentrionem, nunquam in Austrum projicimus, quod Sol ad verticem nostrum nunquam perveniat, inubi cui que existit, magis ad Austrum vergit quare in oppositam partem Umbras dirigit. Contrarium usu venit iis, qui meridionalem plagam inhabitant, atque inter tropium Capricorni circulum potarem inter. iacent; his enim umbrae in ipsa meridie ad Austrum tendunt, atque illis etiam hiems eo tempore quo nobis aestas contingit. Utrisque dies sunt noctibus inaequales ineo magis, quo longius recedunt ab aequinoctiali, quod hori Zon aequatoris parallelos in partes magis inde. quales dividat , quo polus magis super eorum hori Zontem attollitur. Hinc etiam terram in varia climata veteres distribi ierunt. Climabo s28 cant tantum terrae spatium, quantum satis est, ut maximus aestatis di m terr es per semihoram varietur. Primum ergo sub aequatore constituitur: postremum sub altero odiaci pol, ita utri . climata , non septem modo, ut veteres credidere, incolantur. Qui verticem habent in circulo potari clim Sol ad tropicum Cancri pervenit, tum diem artificialem ad horarum obtinent; cam enim idem sit illis circuliis ho-ri Zon, qui Zodiacus jam ab eodem polo describuntur ubi Sc principium Cancri attigit, totus super eorum hori Eontem extat, nec sub illo delitescit. Sed si qui sint, qui verticem habeant sub ipso aequato. ris polo, diem continuum sex mensium habeant necesse estu cum idemst illis circulus aequator inhori Zones quamdiu Sol in sex signis, qliae ad Septentrionem declinant, versatur, tamdiu ab illis conspicitur, nec unquam , nisi toto vertente semestri, sub eorum hori Zonte deprimitur. De ortu, Moccasu siderum solent hic disputare commodius in alium locum differemus Piget profecto minutiis diutius immorari.
93쪽
Astronomia Ph*'a. CAPUT TERTIUM. De si lis theoria.
uaesiit anni magnitudo definitur, ubi de emendatione anni Alimni II varii Sol motus, juxta omnium fere Vironomorum,
unc nisi tari alienum est, planetarum Theoricas agi gredere. Id, hi constat per esse paucos e Philoso- Phorum turba, qui hanc materiam, ita ut par est, tractaverint Astrono ini vero sic eam tradunt, ut stibi totis scribere videantur. Quotus enim quisque in terpretis opera non indiget. Quod si totum impli-Cum Aculicris, mihi persuasum est fore ut hahcsublimem scientiam non Physicae modo restituas, sed etiam pronam,i facilem omni-
Simo. Quam vellem ditici de mentis cogitata enunciare id cum in omnibus philosophicis disciplinis, tum maxime in scientiis physico- mathematicis arduum est, quarum demonstrationes acriorem animi coni attonem postulant. Quo magis mihi veniam dabitis, si in redi incillima, quaedam vobis subobscura videantur. Unde porro exor-oiar, nil a Sole, qui inter sidera principatum obtinet, ac caediterorum P dnetarum motus regit, qui diem noctemque, nec non vicissitudines anniversarias conficit Ante omnia de anni maenitudine pauca per-ringam necesse est 'inc enim caetera, quae dicturi sumus, quasi religantur. Annum in civilem intropi eum partiuntur Civilem diveri nationes diversum constituunt alii ad Lunam annos describunt,o. '' δ', 3s dum 8 horas cum l. continent sed de an i pollea Civilem ita De anniim dicimus, qui ad popularem usum commodatur. Ex eo genere est Iulianus, qui diebus constate est. 6 ridem toxae diem unum e finiunt, quarto quoque o. ''IO; Bis xiii nominatur, quod vigesimus quartus Fe
m,ridi ila xx -nte alendas Martii or nno usurpetur Tropicus ' ' ess Volo circuitum suum absolvit, atque cardine ad
eundem revertitur. Non eni in hoc nomen oblimiit, quod ab altero stitio annum veteres inchoarent: quidem facile est demonstrarem x Vonon soliti pro soli litiis, sed etiam proiequinoctiis Accipi. Sic igitur dictus est, quod ab aliquo ex quatuor cardinibus
94쪽
incipi .it. Ja in quae sit illius magnitudo, miruin quantum inter se digla dientur id unum constat Iulianum annum, cujus recipiendi Iulius Caesar Romanis auctor fuit, quemcque ad usum suum Romana adhibet Ecclesia, paulo majorem, quam par sit, existere. Ptolemaeus, indem; oo Cop.rnicus vero Iso annis uno die abundare existimat. Quocirca annus tropicus erit dierum pG horarum c. p. Est igitur an Annis nus Iulianus tropico major ii fer minutis. Haec scrtipula post mul liam et annorum volumina effecere, ut aequinoctium vernum, quod tempo mendatio. re Concilii Nicaenicii diem Martii obtinebat. post sco. annos undecimum ejusdem mensis obsideret, ac decem saltem diebus anteverteret et cum Julianus annus in eodem loco consisteret, tropici initium post Dio annos versus principium mensis recurrebat. Hinc Greeorius X l I annum It 8a decem diebus mulctavit, jussitque ut dies quintus Octobris, illius anni decimus quintus haberetur sic aequinoctia insolstitia suis locis restituit quod certe permagni fuit momenti in ipsis festorum temporibus obsignandis. Nam Paschatis festum praestituto tempore celebrari non poterat, quod Judaeis, infidelibus nostri irridendi facultatem praebebat Sentis, mi Theophile, quantum Astronomiae cognitio ipsi Ecclesiae profuerit. Jam ut in posterum quatuor cardines in sua statione permaneant, iussit Gregorius, ut centesimo quoque anno unus dies bisextilis expungaturui quia non ioo. sed is o fere annis, Julianus tropicum uno die superat, statuit quoque, ut quadringentesimo vertente anno, dies bisextilis non praetereatur. Summus itaque Pontifex certo quodam iudicio, frementibus licet haereticis annum emendavit, cavitque ne deinceps hic error minime contemnendus obreperet. Nunc ad Solis phaenomen acce
Th. Uberius ista quaeso: non enim mihi constat, qua ratione Ptolemaeus , Topernicus, ilia Astronomiae lumina, solarem annum tam exacte defuerint. Si, Rem totam paucis dabo Hipparcus Rhodius anno ab obi sua ratiatu Alexandri circa mediam noctem diei ineuntis p. mensis ove anni Septembris, aequinoctium autumnale Ptolemaeus anno g. Alex In magniimeri, die ad ejusdem mensis, idem quoque aequinoctium observavit o. . tamne Inter utramque observationem anni AEgyptii ais dies et o horae p. ta fuit. min. Ia intercedunt atqui si annus foret dierum age, sex horarum, II dies, .sex horae abundarent ergo eo temporis intervallo desunt anno tropico horae et r. hoc est soci annis dies integer deficit. Eadem arte Alba tegnius conclusit tropico anno centesimam
sextam unius diei partem deesse. Nam anno Christi 88 et die Septem. brumis
95쪽
btis 3 aequinoctium autumnale observavit. Inter Ptolemaeum, AI bategnium interjacent annio et dies II 8 cum tamen debere iret dies Igr. incedere itaque redundat annus Julianus , si Albategni Ar ibi credimus, septem fere diebus in et s. annis itis ut Io6 ani orum spatii , uno die abundet. Copernicus acerrimo vir ingenio, rastronomiae instaurator egregius anno Isis .in sic idem aequinoctium observavit, reum veterum observationibus suas comparans, deesse anno vertenti, seu tropico nonnunquam partem II 6 aliquando a l. comperit res est adeo lubrica hincerta, ut tropici anni exacta magnitudo definiri prorsus nequeat Tot enim occurrunt inter observandum impedimenta, partim ex visus deceptione, partim instrumentorum vitiis, vel denique ex ipsis refracstionibus, ut mirum non sit, si praestantistimi Astronomi aliquot minutis aberrent. Men. Nec dum plane assequor, cur inter Hipparchii Ptolemaei observata aequinoctia anni ut vocas Tretri ESs .i dies o. interjaceant, cum tamen diesit intercedere deberent. . Cur enim dies illi superfluant non video.suid si imp. Recte tu quidem interrogasu quid enim esset annus AEgyatinis AE ptius, in quo a Juliano dissideret, exponendum mihi ante fuit X- inniti. si anus itaque annus semper ab eodem dies, nempe a Ralendis Ianuariis ducit initium et cum Egyptius principium habeat instabile, desultorium constat enim ad s. diebus praecise neque ullo bisextili intercalatur. Hinc quarto quoque anno die uno Julianum anticipat .
Si hoc anno Gri RalendisJanuariis incipiat; anno i 66 a die si Decembrisu anno i 666 die so ejusdem mensis, atque ita deinceps inchoabitur adeo ut post annos i si illius ad Nat. Januarii fiat reve so Quocirca hic annus Iuliano minor est quarta parte unius diei, Di rooo annis aso dies deficiunt , Hinc igitur liqtiet, cur non modo res anni Egyptii inter Hipparchumo Ptolemaeurn , sed praeistere aso dies numerentura De civilis, ac tropici anni dit Terentia, tum de utriusque magnitudine, haec sint statuta.' Sequitur ut varia Des solaris motus phaenomen a paulo diligentius contemplemur. Solo mo Sol duplici motu orbis .centri agitur: motum quippe orbis ma-ties, orbo culae demonstrant, quae ab ortu in occasum spatio fere menstruo, tora centri tum Solis ambitum absolvunt Circulus GP OG in superiori schema. te Solem nobis exhibeat, cujus ecliptica sit in maculae is puncto in C, tum in m atque ita deinceps spatio a . dierum deferuntur. Circa punc stum majores, ac celerius promoveri videntur, quam versus utrumque limbum quod ibi sub majori angulo cernantur Sol quippe licet globosus existat, planus tamen apparet, incirculus, qui per
96쪽
medium Solem ducitur, quem eclipti e nomine signamus, tanquam recta linea accipitur. Sed si arcus aequales I, I H sumantur, his respondebunt rectae lineae in Solis diametro prorsus inaequales BD, D H, quaru in BD est longe major. Nihil igitur mirum est, si maculae prope centrum B velocius ferri videantur, licet motu aequabili promoveantur. Nullae maculae prope utrumque polum corporis solaris P, m visuntur: sed saltemur graduum intervallo, hinc inde distant, quod Solis motus sit tardior versus polos , ac prope eclipticam concitatior Quidquid sint illae maculae, seu instar spumet Soli innatent quas tandem Sol ipse resorbeat, seu nubes a calore Solis sublatae ad eas semper partes eis pelluntur, in quibus motus est concitatior, neque unquam circa polos Pim abripiuntur. Non etiam BD lineam, M vel
Disei solaris ecliptica Tu tecta
lux est, nec facile exhiberi potest. Hi tamen per Ori
97쪽
vel illius parallelam circuitu suo delineant; sed hujus motus poli , imor. in L ab eclipticae solaris polis P, O, septem vel circiter gradibus
bi anna recedunt. Quemadmodum poli Zodiaci circa utrumque mundi cardi-- nem motu diurno rapiunturn sic motus menstrui macularum poli V kL circa polos eclipticae solaris P, O, spatio sere annuo e tuntur. Quod quidem longo observationum usu compertum est: nam motus macularum curvilineus nunc sursum versus P ntinc deorsum versus O, convexitatem suam obvertit. Jam ad inotum centri solaris
De motis Annus, ut dictum est, conversione Solis finitur, ac sci dierum, centri an s. horarum si mines absolvitur. Necesse igitur est, ut Sol sing tuis di bus '. min. Wis secunda vel circiter in propria orbita progrediatur. Motum illum esse aequabilem, ac regularem, jam superius con- elusum est . Sive enim coelum ab Angelis rapiatur, sive naturale, intimum sui motus principium obtineatri motus ille non potest non esse aequabilis, cum causam habeat constantem,c aeternam, cumque nullis obicibus retardetur Nihilo tamen fecius, magna difformitas in hoc, ut in aliis motibus corporum coelestium apparet. Nam Sol jum t Ptolemaeum quartam Eodiaci partem a principio Arietis, usque ad principium Cancrispatio 33 dierum, decem horarum ma . minuti decurrit. Estivalem vero portionem, quae usque ad principium Librae extenditur, diebus 'g. horis a g. min. s. peragrat adeo ut insignis borealibus diebus sermens p. immoretur 'cum sex reliqua signa diebus ip8. cum quadrante conficiat. Haec sane minus videntur
eum uniformitate motuum coelestium convenire.
Ptolema uo igitur ea difformitas ad certam redigatur aequalitatem sup- pothissi ponit Ptolemaeus Solem moveri in circulo nobis excentrico , in quo per circ' aequis temporibus , aequa spatia confidit quanquam nobis extra illi.
Ium ex Tres circv I centrum constitutis, motus solaris non parum inaequalis a Mumri m. pareat. Rem totam ponam ob oculas. Sit circulus D CD centro Mile scriptus, in quo Sol singulis diebus is in I 'V. decurrat. Sit mundi centrum in quo stamus S principium Arietis , initium Librae L. 'Licet e Ii aque recta linea ST Zodiacum in duas partes aequales, Solis veronim in Vi eae centricum in portiones penitus inaequales dirimit majorque en uestieri 'CI Uium L, Ergo malus temporis spatium Sol insumet, in D tro de a granda portione ret boreali quam in reliqua parte I ET ' Pun- scriptum, ristum C, quod longissime a terra abest, Ptolemeus Apogaeum vocitat: u qmmu i Sol tradisti me serri videtur, quae enim longius a nobis distant,tar-h' 'sic' dicis moveri appa rent: ut manifestum est in volatu avium, qui prin
cipio lentissimus, deinde cum capitibus nostri imminent, citissimus
98쪽
eonspicitur Punctum Eoppositum, ae terrae proximum, perlgaeum dicitur: in hoc puncto motus Solis apparet celerrimus. Quare motus diurnus, quem circa summam absidem, seu apogaeum Sol conficit, est fereri 2 circa perinaeum longe major existit nempe si . cum emi se Prope apogaeum Sol vix so grad. spationi dierum cum semisse
Percuriit T in tundem vero peragrat spatio 1'. dierum cum triente, ubi ad perigaeum pervenit. Clim itaque, por, seu dies naturalis, qui definitur diei noctisque spatium , a . horas, ac praeterea tantusu temporis includat, quantum interea Sol in Eodiaco motu proprios inpendit non omnes sibi aequantur revolutiones diurnae, sed aestate aliquantulum prolixiores, quam hieme existunt, quod aestatis tempore Sol apostae sit vicinior, ac proinde motu proprio tardius incedat. Discrimen quidem vix est sensibile Astronomo tamen minime contemnenduin Solis apogaeum Ptolemaeus in sexto gradu Geminorum
99쪽
comperit, atque hinc quanta esset excentricitas S geometricis dea monstrationibus investigavit, quod qua arte compererit, dicetur a nobis, ubi ad partem Astronomiae practicam pervenerimus Credidit ita aue excentricitatem, S esse vigesimam quartam fere partem radii C, atque apogariim Solis esse immobile existimavit. Rem aliter se habere, atque apogaeum secundiim signorum Zodiaci seriem, leu, ut loquuntur in consequentia paulatim promoveri ,recentiores compererunt ii od enim Ptolemaei tempore sextum Geminorum gradum obtinebat, Copernicus ad sextum grassi Cancri pervenisse depre
e Ptolemaeus quidem per excentricum circulum solaris motus an
: maliam , seu inaequalitatem explicat, eamque alii aeque commode per ps' 'I' ebi vehim exponi posse putant. Sit enim centrum mundi , a quo Solis orbita describatur DBDI Podamus epicyclum FH, cuius, centriim spatio annuo odia cum BD perlustret, ea lege, ut cum S, T ceni in epicycli erat in punctos, tum Sol supremam partem epicy-
elim obtineret. Promoto quidem epicyclo adjunci tim , ubi quartam sui circuitus partem confecit, Sol eodem tempore inaequali motu adprectum G perveniet supponimus quippe eodem prorsus tempore Solem suum, pieyelum percurrere, quo centrum epicycli Zodiacum peragrat, sic tamen ut Sol in epicycI contra successionem si-rnorum , atque ut loquuntur in praecedentia ab H per G, in F deferatur. Cum igitur centrum epicycli punctum E obtinebit, tum Sol in nobis proximus existet,atque eadem prorsus, quae in excentrico evenient, cum raditis epicycli H in aequalis excentricitati rara supponatur tibi Sol in utraque abside, seu apogaeo vel perigaeo consistet, tum medius seu aequabilis motus ab apparente , seu vero neutiquam sui ' dissidebit Medium vero motum dicimus, quem centrum epicycli deme sic scribit, hunc inaequalem reddit alius Solis motus in epicyclo, qui ubim dueerm ac D pervenerit,atim utriusqtre motus maxima differentia futura est. mpi Sol quippe existet in G, medius motu erit C D, verus seu apparens qmda , CG, d tarentia utriusque G, seu angulus M G, quem prosla-phaeresim maximam Ptolemaeus, maximam aequationem recentiores
dicunt aequatio enim est differentia veri inmedia motus. Ex iis liquet eadem omnino pham omen per epicyclum ac per excentricum exoticiari nam hi duo motus epicycli in Zodiaco,& Solis in epicyclo seorsim quidem sumpti sunt aequabiles imii iuncti mollim apparentem penitus inaequalem exhibent. Minc o a potarii in occupans contrariis motibus in diversa trahitur. Nam in epicyclo ab ortu in evasum, seu in piae cedentia centrum vero epicycli ab occasu in
100쪽
ortum, seu in consequentia nititur. Ex illa veluti pugna tardiorem motum sequi necesse est. Sed cum in perigaeo versatur,i centrum epicycli,5 Sol ipse in epicyclo , in easdem partes conspirant: quare hic celerior erit motus Hinc facile colligitur, Solem in sex signis, quae ad boream declinant, diutius , quam in reliquis australibus com
Sol igitur iis motibus cietur. I. Ab ortu in occasum quotidiana vertigine abripitur. II. Sub odiaco ab occasu in ortum spatio annuo circumducitur, sive in excentrico, sive in epicyclo, nihil moror Ill illius apogaeum in consequentia motu tardissimo defertur, ut nihil loquar de duplici motu orbis, tum menstrao, tum annuo. Copernicus tres alios motus non quidem Soli, sed terrae quod Alii solo eodem recidit assingit. Primum, aliam esse excentricitatem Solis, motivi exqvlim tempore Ptolemaei exist at ri Tum enim vigesima fere quarta mente Copars tui totius radii M C, sed successu temporum paulatim imminu pernici. tam esse, ex suis, Arabum observationibus deprehendit adeo ut I. Exemnunc temporis vix trigesima pars existat. Quare centrum excentrici incitatra Solis m, in parvo circulo M P M tardissimo motu circumagi putat . et ivim. Quod si terram in puncto Altam esse intelligamus, excentricitas maxima sim circa tempora Hipparchi, A Pi centrinia orbuariolis in P, minima tempore Copernici Ari centro excentrici ad punctii in delato. Declinatio Solis maxima sensim quoque imminuta est et nam ab T. Varia. Hipparcho deprehensa sui ag grad. .set . ab Alba tegnio 3 grad. tio obliqui 38'. a Copernicoras grad. 18'. nunc demum 3I. gr. 3O . invenitali a talis eodi Quod quidem ut explicent recentiores decimam, indecimam sphae aci.ram commenti sunt, ac si Deo placet, brevi novum Ii quod coelum excogitabunt Copernicus orbitam terrae ii Septentrione in Austrum, hinc inde librari putat, ut ab H ad F, adeo ut aliquando in . aliquando in F post longam annorum seriem excurrat , neque H DFa inpii iis quam ad minuta complectitur. Hi sunt enim maximae, taminimae declinationis velut extremi limites. Postremo aequinocti non iisdem in locis fixa permanere, atque . Antici anni maenitu drnem non esse constantem observarant Astronomi ita patio aut aequinoctia hinc inde motu que, da in librationis ab omi in occasum, quinoelio, invicissim fluctuent. GEquinoctium autumnale sit in puncto D posti Mn. aliquot annos excurret in G, tum reverretur in D, atque hinc in Idcllectetur sic ut uno gradusi'. 6'. a medio aequinoctio inpossit evagari illiusque periodus HGH annis IIII absolvatur. Motus obliquitatis Zodiaci seu maximae, minimae declinationis duplo tar-