장음표시 사용
71쪽
rectam rationem rem totam exigimus. Quod si terra nihil procrearet nihi profecto foret quam vasta solitudo. Numquid melior est, ac praestantior, cum in omnis generis stirpes, atque animantes se resolvit Non quod ita insaniam vi in coelo novos incolas, vel animalia inesse putem: praeterquam enim ex Scriptura contrarium facile colligitur, nulla ratio ne id potest persuaderi Ex his ergo quid sequitur, nisi ut taceam liam conclusio ipsa loquitur, coelum non esse solidum, hincorruptibile, sed fluidum potius ac spirabile. Primo enim, cometae in caelo solido generari qui possenti nec facile concipitur quomodo ab inferiori coelo in subuli inius conscendere queant. Deinde qua ratione fieri potest, ut caelum Iovis Martis orbem abripiat, nec Mars motu Iovis proprio feratur. Profecto tot orbes excentrici innumeras refractiones inducerent nec unquam sidera in propriis locis liceret observare meque adeo perspicui erunt, quin praesoliditate multum luminis ad nos usque reflectant ita ut nunquam nox Solis lumen nobis eripiat Denique Sol, ut diximus. circa suum axem torquetur, quod ne concipi quidem potest, si suo coelo affigitur. Hic plura adderem de Marte, quem Sole inferiorem recentiores Astronomi post Tychonem Braheum observarunt; quare necesse est ut caelum Martis, Solis orbitam intersecet, quod cuni soliditate caeli non convenit. Sed haec vobis sunt notissima , mihi ad commemorandum non necessaria. Omitto etiam Solem quinque planetarum motus regere, ac moderari, quod explicari minime potest, nisi coelum fluidum, ac liquiduin statuamus. Sed de natura coeli, ac siderum satis multas nunc motuum coelestium tractationem aggrediamur.
I. Problema de teguris motu De quiete holvitur. II. Suaedam ex Euclide Theodosio demonstrationes , ad shaerae coelestis explicationem necessariae exprimuntur. III. Circulorum qui in 'haera delineari solent, usion percurrimus.
Erit te amo, mi Theophile, quod apud te plus ratio po sit, quam auctoritas quid enim nobis cum Aristotele, vel Platone si a veritatis semita deflectant. Nunc vero quis tam imperitus, quis tam procul a Philosophia, ut coelum solidum, ac veluti adainantinum esse pertendat, atque astra
72쪽
ut clavos in rota moveri existimet. His etiam rationibus, quas fuse e X-
posuisti sphaerarum coelestium distinctio penitus destruitur, ac primum mobile de medio tollitur, quod nulla mentis agitatione concipi potest, si eo tum instar aeris spirabile constituamus. Sin . Clim sidera duplici saltem motu ferantur, diurno nimirum, qui omnibus communis est,ia alio quodam motu singulis proprio, quem Luna menstruo,Solanuo spatio emetitur necesse est, ut ex his duobus alterum concedamus, vel eidem corpori coelesti duos motus, etiam sibi adversoS 5 repugnantes tribuamus; vel ptimum mobile , quod omnes abripiat sphaeras, esse fateamur. M. Quid si ego contendam diurnum motum, quem tu primo mo Rationes bilitat fingis, ad terram ipsam pertineres Profecto cum eadem prorsus pro terra
phaenomena contingant, seu terra, seu coelum moveatur, cumque natu motu dira compendio, quanto potest maximo operetur; quis non fateatur ter urno.ram potius, quam coelum quotidian conversione ab occasu in ortum . moveri Hanc rationem non praetervolant, sed multum dilatant Copernicani Qtiis, inquiunt, credat stellas incredibili celeritate torqueri, adeo ut intra arteriae pulsum multa milliarium millia conficiant, cum natura eundem finem per terraemotum consequi possit. Idem hic usu venit, ac si quis urbestimontes circum se moveri iubeat, ne oculos vel caput circumagere cogatur. Addunt illud monstri esse sint te, coelestes a. globos eo velocius ferri, quo terrae sunt viciniores ' Nam Luna intra mensem, Sol unius anni intervallo, id ars biennio Iupiter 2 annis , Saturnus go Firmamentum g goo o. annis suas absolvunt revolutione Siquod vero omnem ordinem conturbat, primum mobile spatio et . horarum, inaestimabili celeritate gyrat, inferioresque sphaeras etiam renitentes, imo ipsum aerem rapit. Hujus enim aeris motum perpetuum, ac minime interruptum experiuntur qui sub aequatore navigant, ae longe facilius ab ortu in occasum, quam vicissim ab occasu in ortum devehuntur uis autem ignorat terram in medio aere pensilem, atque ad s. motum, vel quietem prorsus indifferente in , totius mundi agitationi non pol se restile res quid enim est cur tam praeceps impetus tellurem non abripiat 'An id ius pondus obsistitue Sed quam minimo impetu de loco suo depelli potest, cum in ipso aere suis liberetur ponderibus. quid igitur obstat quominus instar rotae, quae hori ponti ad perpendiculum insistit,&parvo momento impellitur, circa suum centrum agitetur. Est quippe terra tamquam globus exquisitae libellatae planici ei impositus, unde quam in mimo appulsu cieri debet. Numquid Luna,&cceteri pia g. nerae majore ni cum terra quam cum Sole, rex is, quae propria lueefulgent, atque ignis, vel flammae naturam referunt, cognationem ha
73쪽
bent ii quidem planetae inter corpora opaca recensentur: a in ex planetas non stire immobiles constatu de terra Sole, fixis controverti-- tur. Quis non potius telluris globo, qu .m Soli, instellis firmamento infixis, hunc motum concesserit Nisi quod Sol etiam, fidiae circa suum centrum volvuntur, quem motum solares maculae demon strant stellarum scintillatio, atque earum cum Sole ars nitas, eodem illas motu agitari sacile persuadent. Fluxum vero aeris ab ortu in occasum, qui sub tropicis percipitur, potius terrae motui qu5m primi mobilis rapiditati tribuendum puto: nam globus terrestris velocissim dcirca aequatorem agitur, atque huic celeritati miniis aer obsequitur, unde in contrariam partem videtur refluere Accedit illud etiam minime contemnendum, quod si ellae novae, atque ipsi cometae, de quibus supra diximus, diurno motu feruntur, cujus causa non facile reddi potest nam primum mobile jam expunximus, atque omnis violentia, vel motuum contrarietas procul ia coelo abest nec cometae ulli coelo sunt atrixi Quare subductis omnibus rationibus, restat ut diurnus terrae motus ab occasu in ortum, cometis affingatur ita ut ab ortu in occasum serri videantur quemadmodum qui in navi pervehuntur, arbores in partem oppositam agi putant; juxta illud Poetae,
Provehisur portu, terraeque urbesque recedunt. Hic non disputo utrum terra in medio mundi constituta, circa suisum vertatur centrum, ut placet origano MLongo montano An potatius Sol in medio mundi consistat, terra vero ut planeta non ignobilis Martem inter kVenerem , in magno orbe circa Solem spatio annuo revolvatur, ut Co pernicus&alii bene multi contendunt. In praesentia mihi satis fuerit , telluris motum diurnum firmissimis rationibus stabili isse, quem si , ut aequum est, admiserimus, nulla in motibus s. coelestibus contrarietas negotium nobis lacesset Atque, ut quod res Hic moti est loquar, terra Sole, stellis indiget, non Sol terrai Quidni ergo te Sol an ra potius qui in Sol moveatur. Nec Solis ignea natura cum motu annuo num circa bene convenit et maxime cum circa se jam duplici motu torqueatur; pioprium alterum intra mensem, alterum intra annum absolvit, ut ex solaribus centrum maculis colligitur duos insuper motus his adjiciemus, diu in subste num unum, alterum annuum, ut nihil dicam de motibus apogaei. suenti in His rationibus instructi in aciem prodeunt Copernicani, ut opini
pite demo nem suam ab illa, quam prae se fert, absurditate vindicent. Irabitur Th. Nihil sane dici potest inconsideratius nec quicquam magis
Ratierim a communi sensu abhorret, quam Soli motum detrahere, ut terrae tri- contra ter uatur. An qui ita sapiat, non prorsus insaniat quid terra gravius,
ramotum quid stupidius, quid ad motum ineptius VHorum alterum concedant
74쪽
necesse est, vel terram in medio mundi circa suum axem gyrare, quae sententia minus ablurda mihi videtur, quamvis ea sit centri conditio ut quiescat vel inter planetas loco Solis substitui ut magnum o hem circuitu suo perlustret, in quam sententiam praecipites eunt recentiores fere omnes Astronomi Sed sacrae Scripturae auctoritas eos erroris convincit Terra, inquit Ecclesiastes in aeternum flat, Sol a. SorDoritur, es occidit. Et apud Iosue, Sol contra Maon ne movearis,m-ptura au-titque Sol in medio coeli. Hinc saltes Regius, qui fundasti terram ctoritate.
si per flabilitatem suam, non inclinabitur in sculum seculi. Aliata
sim occurrunt loca , quae hujus novellae opinionis jugulum petunt . Quod de Platone dicit Cicero , id sane meliori jure de Scriptura divinitus inspirat' pronuntio. Etiamsi nullam rationem afferre possem, qua illam defenderem, tamen ipsa auctoritate me frangeret Uerum, inquiunt, Scriptura lese ad captum nostrum accomodat, non quid sit, sed quid videatur docet maxime clim haec ad morum institutionem non pertineant. Sic Angelos, qui Abrahaei Apostolis apparuere, viros aut juvenes identidem appellat. Sic Lunam, luminare magnum o citat, ctim inter sidera sit fere mole minima Crede mihi, praestat ignorare, quod sacra reticet Scriptura, quam impugnare quod docet. Non ignoro saepe eam infirmitati nostrae blandiri, atque ad vulgi captum sese deprimeres sed ubi vel nulla demonstratio, vel nulla contrarium persuadet experientia, quid est cur verbo Dei non credamus Lunam, inquiunt, vocat luminare majus. Qui ditim nonne majus quam reliqua sidera nobis lumen affundit Non inficior tamen quas hactenus titiista contra terrae motum rationes adduxerunt, vix ullius esset momenti: taut at nam sive terra cessante Sole , sive Soli fixae moveantur quiescente. M tum teria, eadem prorsus phaenomena apparent exemplum navi quod eis liberetisque ad nauseam regerunt, satis pulcre rem totam explicat. Primum isti stuenim, lapis e pede mali sursum emissius, in eundem locum relabitur, et in masive navis quiescat, sive moveaturri tam facile versu Prordia quamuisti,nversus puppim ambulabis disces in pelvi repositi, in omnes partes
aequa facilitate natant aves in magna navis camera existentes, non aegrius in unam, quam in alteram partem volitant neque etiam hombarda longius versus puppim, quam versus proram exploditur. Haec ad terram facile transferunt, quae licet citato cursu promoveatur, nihilominus eadem prorsus accidunt, ac si immota consisteret Nam gravia ad perpendiculum cadunt et in omnem partem libere ambulam usu nec motus illae terrae vel animalium incessum, vel avium volatum quicquam moratur, quod communis motus imprimatur terrae, aeri, omnibus quae terra , atque aere continentur. Duo sunt tamen , ure
Copernicani non facile expediunt. Ita Pri-
75쪽
i. Prii mim quidem, vi obtinebunt aerem eodem cum terra motu agitari. An terra suum motum aeri imprimiti an potitis utrique cor, pori, diversae licet naturae, hic motus congenitus est i nemo facile crediderit universam aeris molem a terrestri globo abripi nam illi us partes male sunt colligatae, ac motum reluctantis aeris, non sub aequatore modo, sed etiam in aliis regionibus nullus non perciperet. Quod asserunt Solem circa suum centrum contorqueri, atque hoc motu totum expansum aethera movere, quo agitato terra, incaeteri planetae tanquam naves in mari cientur, eo tardius quo longius Sole distant; quod volunt somniant. An motus adris, qui nequidem percipitur, tam ingentes moles , tanta celeritate impellet i Sol intra mensem circa se vertitur terra spatio diurno revolvitur quid hunc terrae motum adeo concitatum procreatri Sed sorte terra in medio aere pensilis, quam minimo momento impellitur. Praeclare quidem . Nullum tamen corpus movetur, nisi ab impetu per omnes partes di
fuso. Quid hunc impetum effcitu An insensibilis materiae coelestis, a vel aeris motus Deinde cum objectiones Ptolemaei diluunt, nescio an satis apte respondeant opponit quidem Ptolemaeus, quod si terra
spatio a . horarum circa suum centrum ageretur, aedificia corruerent ac terra ipsa tanto impetu agitata dissilueretur. Respondent, aedificiatina cum terra deferri nec globi terrestris motui resistere , qui cum sit naturalis, non violentus, nihil est quod metuamus ne terra dissipetur, nisi sorte in corpus aliquod solidum offenderet, vel repente sisteret. Clim etiam stellarum motus sit saltem quinquagies millies velocior, cur timet Ptolemaeus ne terra propter diurnae conversionis pernicitatem dissolvatur, non autem metuit stellis fixis, aut firmamen to Haec sane rationem Ptolemaei minime instingunti Nam ut rotarei
iissime agitata globulos sibi impositos procul expellit sic terra tanta
incitatione acta turres, inaedificia excuteret et non secus ac qui secundo flumine, velis passis in navi pervehuntur, hunc motum mi ni me sentiunt sed ubi navis in orbem gyrat, tum qui stant, vacillare incipiunt, insaepissime cadunt. Quod descensum gravium attinet belle explicant qua ratione terrae motus nullatenus obstet, quominus ad perpentaculum decidant sed tamen ne quid dissimulem, lapis e sumum navis malo demissus, aliquantulum tarditis delabitur, quam si immota navi descenderet, quod hic lapidis motus jam compositus, quasi curvilineus existat tametsi iis, qui navi vehuntur, rectus , perpendicularis appareat. Maanto etiam celerius navis promovetur, tanto tardius lapis decidit, qaia diagonalis, seu transversa linea,
quam motu suo describit, longior existit. Siquidem lapis duplici impetu
76쪽
petu in diversas partes actus Onam, navis motum hori Zontalem consequitur,t proprio pondere deorsum ruit media in siisti via , ut suo loco cumulate demonstravimus. Nec dissicile est haec omnia ad terram traducere, ubi gravia non perpendiculari motu sed composit, curvilineo deorsum se rentur, quod non aegre admittitis; sed nepatis illum curvilineum motum percipi posse. Cum vero terrae motus sit celerrimus, longe tardius decidant necesse est, qu limi immota teris r supponatur. Jam utrum haec cum experientiali ipsius mechanices legibus bene conveniant, ipsi videritis nobis haec commenta non
Nunc videamus quae contra ab his disputari solent Sol, inqui Obj fiaunt, tanta incitatione fertur, ut celeritas ejus quanta sit, ne cogitari dilivuntur. quidem possit quanta ergo firmamenti pernicitas futura est 3 Quam . metuendum erit, ne stellae fixae tam praecipiti motu actae, penitus dis solvantur cum immensa prope sit earum a nobis distantia, ac nullam patiantur parallaxim. Illud scilicet est omnium, qui sese in Copernicisa miliam tradidere, formidolosum argumentum. Et quo magis motus ille incredibilis appareat, distantiam fixarum ambitiose augent, ut fi mamenti motus pernicitas nullam fidem obtineat. Qitibus id unu inrepono, ne omnipotentiae divinae terminos praescribant, neque illud impossibile definiant, quod facile animo non comprehendunt. Quis nescit circulum eo sacilius, ac celeritis moveri, quo major exiliit Hinc firmamentum incredibili celeritate agitur, quia longissime a centro distat. Nec major subest dissicultas in tanta pernicitate concipienda, quam in aestimanda firmamenti mole prope immensai Negant stellias omnes in gratiam hominis fuisse conditas, atque eas esse quasi totidem Soles arbitrantur cadeo ut si e firmamento Solem intueri liceret, is non major, quam stella videretur illud quidem recte conseruitur, si tanta sit firmamenti a nobis distantia, quantam ad libidinem neunt. Quod si locis non rationibus pugnandum foret, non dissicileelset ex sacrae Scripturae inconcussa auctoritate demonstrare, stellas propter hominem creatas fuisse, ut essent in signaui tempora Sed
occurrunt. Nunquam natura per ambages operatur, quod paucis ex L pedire potest cur igitur tanta sphaerarum coelestium machina moveatur, cum ex telluris motu iidem consequantur effectus haec sane opponi non possunt ab iis qui coelum, ac terram moveri concedunt. Non enim Copernicani idem cum Nicet 2 Syracus censent coelum, Solem, Lunam, stellas, supera denique omnia stares: neque praeter terram, rem uti im in mundo moveri, quae circum axem se summa celeritate convertat, torqueat. Imo artesius tot vortices, seu mundos In conm
77쪽
constititit no lunt in i ita ut Sollit vella in entro missor
recis existens, quae circa suum axem vertitur, a totum hunc planetarium mundum circumagit, ohere vero agitato, planetae an quam
pertineat Quemadmodum navis secundo fluvio delata, nullisque ven-
et II pris', ' in sevclux, si proprie, ad veritatis legem subh ' μ' ii PQ ndui, sed aquae praeterfluenti sit
tribuendus. Simili ratione terra in agitato aethere defertur quidem, non movetur maxime, cum a vicinia corporum non receda . Et idquid autem movetur, Iocum mutat, T corporum circumiacenti-
aquam, irradiant. Quanquam prae nimia distantia planetae stellis fini timi non non videantur. Sed tamen cum ibi sint corpora lucentia
herin quo fluitant ordo, series universi id videtur postulare ut ret V corpor mlacentia,' opaea, quae planetae dicuntur, occurTant. Hos quidem, ut diximus, planetas stella quaeque circuma ait. Netc mirum, si corpora adeo erassa a subtilissimo othere loe antur cum enim in medio coelo suspendantur, necesse est, ut lanx imposito pondere deprimitur, sic eos minimo appulsu moveri. Haec tarte sint omnia Cartesii non docentis, sed optantisti hinc tamen con cludimus totum coelum agitari, seu quiescat, seu moveatur terra Pro.
I: edyddycum, qud ni indius fingi non potest, non levisti
utraque hypothesi eadem appareant phaenomenati sed motum anni
qui vulgo Sol tribuitur, firmissimis demonstrationi Astho
di m M',ubcxiu prosequae mur. Nunc tuae sunt partes, εώ rum port*m , tuam proferre iudi si me arbitro, haec lis diiudicaretur, paucis eam di-h e Trum . ii qmq* xo id in pur unum, ac summam coni et ij, ter Nam dolem moveri terram quiescere, nulla aut mihi uide
mis in lixa tum etiam quod in hanc partem scriptura auctoritas mu
tum propendeat. Quid respondeant inotus ter I assertores non igno
78쪽
ro nihil tam esse vulgare, quam nihil sapere, ac Philosophiam paucis esse contentam judicibus hinc multitudinem consulto ipsa fugit, elique ipsi, suspecta, invisa est. Scripturae auctoritatem putant se solvere alia Scripturae loca proferendo, e quibus terrae motus colligi videatur. Illum imprimis objiciunt, sui commorata terram de loco tuo. Neque tamen sacri codices pugnantia loquuntur; sed quid videatur, quid appareat omnibus exprimunt. Scriptura, inquiunt, viam,
qua in coelum conscendamus, traditu quanto autem a nobis distet intervallo quibus item machinis moveatur, non docet. Haec sane mihi non probantur; nec globum terrestrem moveri ex sacrae Scripturae auctoritate colligi potest. Partes quidem terrae propter sulphurea in exhalationem in illius visceribus accensim, nonnunquam de loco suo eo moventur; non vero terra ipsa circa Solem imo tum obambulat: sed contrarium plane Spiritus sanctus insinuat Potest quidem multa, quae ad naturae contemplationem spectant, reticere, sed cur quod salsum est, toties inculcaret. Qui terram in medio mundi mobilem constituunt, facilius hanc notam abstereunt fatentur quippe Solem cum te Dra moveri Ctim vero clamat Ecclesiastes quod terra in aeternum stat id ita fere interpretantur terra in aeternum permanet. Praemiserat enim,
generatio transit, generatio praeterit terra in aeternumstatu hoc est, ut iis uicum sit omnium se regenerationum locos ac sedes, tamen in e dcm parti artatu perseverat Sed fortasse in his jam sum nimius. Quod vero Theophi, gum istalus metuit, ne si terra moveatur, aedificia excutiat id Copernicani mi librat,iuramim reformidant. Nam ut rota celerri in agitata, globulum sibi impositum secundiim lineam contingentem expellit; sic terra, etiamsi foret accuratissime rotunda secundum contingentiae lineam corpora gravia excuteret, quae plusquam eoo passus cum tellure conficerent, antequam ad unius digiti altitudinem elevari possent. Jam quis non videat a proprio illa pondere deprimi, atque impediri ne subsultent . Sed negabas aerem eodem cum terra motu posse abripi. Quidni cumcinium, planetae eodem motu deserantur. Quare mirum non est si
aer una cum terra moveatur. Luna autem circa telluris globum, ut
Jovis satellites circa Jovem torquontur. Jam vero tot rationes pro terrae motu Menander attulit, ut velle caeteris, sibi autem persuasisse videatur. Illud inprimis urgebat, motus omnes coelestes perturbari, si terra immobilis supponatur. Nam globi coelestes eo tardius feruntur, quo longius a terra recedunt. lnde ergo primum mobile omnium supremum raptissime cietur qui . Ham erat hanc coelestium movi tuu in contrarietatem l Ego vero crediderim primum mobile de medio potius esse tollendum, quam terrae motum contra Scripturae oracula, asserendunia.
79쪽
Th. Sublato primo mobili vereor ut possis phaenomen coelestia explicare. Nam uni corpori unus competit motus stellae fixae duplici saltem motu cientur, diurno scilicet ab ortu in occasum, Sciroprio ab occasu in ortum tendente, qui quidem motus post longa taculorum volumina observatus fuit. amo cuin inaequalis videatur, cumque coelestes motus sint aequabiles, atque uniformes, plerique Altronomi alium titubationis motum adstruunt, quem nonae pia aerae concedunt. Tum denique maxima Solis declinatio longa annorum Ierie mutetur, atque uni corpori coelesti unus duntaxat conveniat motus aequum est ut decimam sphaeram , quam alii coelum crystallinum vocitant, agnoscamus : hoc coelum primum mobile involvi . Quocirca undecim coelos omnino mobiles admittere compellimur , quibus coelum empyreum beatorum sedem, si uti par est, adjeceris, duodecim coelos nam hoc verbum usus Latinum fecit obtinebis Quod Menander non aegre feret cum Cartesius mundum infinitum vel certe indefinitum constituat, cujus nulla figura , nulli terminias lignari queant adeo ut Divinae Majestati injurius videatur, qui totum hoc universum circumscribit, Instar globi concipit. Sunt quippe lixae innumerabiles, ut ex sacris codicibus deducitur, ac novae quotidie per telescopium deteguntur. Nemo etiam nescit viam lacteam quam Aristoteles inconsideratius Luna longe inferiorem constituita, nihil esse quam stellularum congeriem, quarum lux debilior hunc lacleum candorem efficit quod jam Democritus, teste Plutarcho, nimadverterat; nuncque illa stellulae beneficio ubi optici conspiciuntur. Cum igitur stellarum numerus sit indefinitus, ac singulae stel-
si Cartesio credere dignum est totidem sint systemata suis plane.
tis instructa : quis huic universo limites maescribat, cum nulla ratione, nulla item revelatione nitaturi
Cartes, Men Optime tu quidem , mi Theophile. Adde etiam stellas esse
pinio de totidem Soles nam, ut diximus , propria luce fulgent, nec uti pla- motura el netae huc illuc errant, sed instar Solis vel constantissimo, vel nullo rum, si feruntur motu Nec verisimili est omnes stellas eidem circumferen- efflorum tiae esse, Exasti sed aliae aliis sunt longe remotiores coelum quippe numero. elle luidum iam evicimus et nec bene fax aliqua in extremo, melius in ipso medio collocatur, ut in omnes partes radiet , Quod si stellae lint immobiles, unaquaeque sui vorticis, vel coeli centrum obtinebit degamus tamen stellas penitus esse imotas , cum motus sit corporis naturalis quasi appendix inproprietas; at instar flamae perpetuo motu , non quidem centri,' progressivo, sed orbis i in seipsum refle-Xo, ac turbinationi simili, agitantur. Cum autem quamint, an sidera
80쪽
ut clavi in rota,velut pisces in mari ferantur, hoc est, utrum coelo celisante astra moveanturna vice versa sidera una cum coelo rapiantur; perfacile hanc controversiam dirimimus nec coelum quiescit, nee sidera Cum enim coelum sit liquidum , moveri affectat; planetae autem, ut naves, motu centri. M progressivo deferuntur Solo stellae motu orbis circa suum axem rotantur. Quot vero sint coeli, quis numerabita unum est; cum totum sit fluidum, unius modi innumerabiles quoque existunt, si unaquaeque stella suum sibi coelum, aut vorticem vindicet, Aptissime tamen tres coeli numerantur. Primum est, in quo degimus, cujus medium Sol occupat planetae autem , interra in circumfuso aere suis quique locis disponuntur, atque eodem vortice continentur. Illum dicimus vortice in cuius partes centro propiores velocius contorquentur sol quippe spatio p. dierum circa se gyrat Mercurius fer infra quatuor menses Uenus P. mensium terra unius anni spatio circa Solem revolvitur. Quod si Sol una ex fixis, fixae totidem Soles censeantur secundum coelum di camus quod omnes stellas, atque innumerabiles complectitur vortices, cum quo si nostrum quod incolimus componatur, vix erit sensibile. Tertium denique est nobis penitus incognitum, idque latissim Eultra stellas fixas patet, ac prope immensum illud esse existimo. Qui vero a coelo reconsent,nuita probabili ratione ducuntur. Quod enim de anticipatione aequinoctiorum, vel de stellarum motu, ab occasu in ortum; nec non de maxima Solis declinatione afferunt: id praeclare per telluris motum Copernicus explicat, cujus axis declinationem suam paulultim mutat Sed hae alterius sunt loci, ac mihi videor jam plus satis evagari. Sim. Facile patiebar te ab eo, quod erat propositum aberrare , Larte ii Nec tibi tamen, nec Theophilo plane assentior Primum, mirari satis sententia nequeo quomodo Cartesius, cujus merito summa est apud me aucto excutitur. ritas, hunc mundum, nec finitum esse, nec infinitum, sed indefinitum statuat infodi sua continetur figura, finitus in sectis, erit infinitus tetaod nisi in Physica plumbei simus, nunquam concedemus. At quis illius terminos praescribat nemo homo, sed Deus, qui cuncta in
pondere mutnero, tamen sura disposuit. Iam quod Theophilus de
motu tirmamenti tardissimo adduxit, nihil contra dico, nisi quod non necesse eli, tot coelelies sphaeras multiplicare. Enimvero corpus unico motu cietur, detur id tibi: at multi negant motus ab ortu in occasum atque ab occasu in ortum esse diversos. Unus forte, Idem est, qui non penitus absolvitur . Imo nec motus Solis annuus ab occasu in or uiuilitatur, sed . Septentrione in Austrum, vicissim com-