장음표시 사용
131쪽
Interpres tenetur Sensum ab Ecclesia authentice expositum amplecti et tueri. 1. Regula hae sponte fluit ex immediate antea dictis. Inde sensum a Summis ontificibus vel conciliis ecumenicis sive directe sive indirecte definitum admittere et defendere obligamur. a. Mempla definitionis directae praebent Conciliorum Tridentini et Vaticani decreta Si Tridentinum Sess. 5. . a. 4 definivit, Apostolum Rom. 5, 1 de peCCato originali loqui, Oan. 3, 5 neceSSitatem
baptiSmi doceri, et aquam veram, naturalem esse de necessitate baptismi SeSS, . C. 4 et SeSS. 7. De bapt. C. ), Verba quibus s. EuCharistiae Sacramentum institutum est Matth. 26, 26 S., arC. 4, 22 S. LUC. 22, I S. I. Cor. II, 24 S. in Sensu proprio et non translato intelligenda SSe SeSS. 13. C. I etC. Concilium Vaticanum Const. de ECCl. . . definivit Matth. 6, 16 S. et Joan. I, 5 S. XPonenda
esse de primatu iurisdictionis in universa Ecclesiam B. etro directe et immediate collato. Expositionis indirectae exemplum habetur X. gr. in ConC. V. Constantinopolitano, quod Theodori Mopsuesten plurium textuum expositiones damnat et hoc modo interpreti viam rectam indicat. 3. Cautela. Caveat interpres ne species sensuum ab Ecclesia definitorum confundat, quoniam interdum substantia sensus desinitur non eius qualitas. Si definitum est, s. 7, 14 virgines intelligendam SSeB. Virginem, at non est determinatum, utrum in Sensu litterat an typiCo.
Sensum a SA. Patribus traditum interpres amplecti et tueri tenetur. I. Se Cunda regula, quae ex Conciliorum Tridentini et Vaticani
decreto ponte sua fluit, respicit Patrum auCtoritatem in s. Scriptura exponenda; C in rebus fidei et morum a SenSu, quem S. Patre tradiderunt, recedere non Cet.
132쪽
120 Caput XI De regulis interpretationis catholicae ab interprete observandis.
2. Probatur a Ss Patres Sensu proprio vocantur illi scriptores ecclesiastici, qui doctrina orthodoxa, anCtimonia, antiquitate notabiles, ab Eccelsi approbati sunt. Si igitur s. Patres, Cum in rebus fidei et morum Consentiunt, errarent, error in ipsam Ecclesiam infallibilem recideret, quod nullo modo admitti potest.b Idem confirmatur constanti ECClesiae testimonio. Cribit x. gr. Origenes Traci et in atth.), S. Cripturam non aliter Xponendam eSSe eniSi quemadmodum per u Cessionem Ecclesiae tradiderunt nobis, et Clemens Aleae. Strom. l. 7 asserit illos, qui adversus C-clesiasticam traditionem Cripturas interpretantur, regulam veritatis amisisse a. S. Augustinus C. Julian. I, 9 scribit: Quod invenerunt Ρatres in Ecclesia, tenuerunt; quod didicerunt, docuerunt quod a Patribus acceperunt, hoc filiis tradiderunt. Concilium Trullanum c. 19)iam diu ante ridentinum definierat: si ad Cripturam pertinen Controversia aliqua excitata fuerit, ne eam aliter interpretentur, quam quomodo Ecclesiae luminaria et doctores Sui scriptis expoSuerunt. In Concilio Viennensi sensus Verborum Joan. 19, 33 S. O modo de- Claratus est Nos ad SanCtorum Patrum et D OCtorum Communem sententiam apostolicae Considerationis aciem ConvertenteS declaramus eicis Concilium Lateranense V sess. II)statuit: Mandamus omnibus Evangelii praedicatoribus), ut sacram Cripturam iuxta interpretationem octorum, quos CClesia vel usu approbari OXPlanent. Obi. I. Admissa Ss. atrum auCtoritate, interpretum libertas laeditur. Rev. Libertatem falsam hoc modo laedi, Concedimus, at negamus Ρatrum auctoritatem libertati verae obstare, cum haec nullo modo in eo ConStet, ut homini quodCunque, Sive erum SiVe falSum, Cogitare et
loqui liceat. Obi. 2. Christo Domino obedientiam praestare debemus atqui
Christus per . Scripturam nos docet ergo Patrum auCtoritas est reiicienda. Rev. Obediendum est Christo et Ecclesiae rectoribus, quibus Servator tamquam ministris utitur unanimis autem Patrum ConSenSuSexprimit doctrinam Ecclesiae, i. e. Christi per Ecclesiam loquentis. 3. Cautelae a Doctrinam Patrum tenere obligamur in rebus fidei et morum; quapropter in eno. Prov. Deus legtur Quod Vero
defensio Cripturae sanctae agenda Strenue St, non e eo omne aeque
Sententiae tuendae sunt, quas singuli Patres aut qui deinceps interpretes in eadem declaranda ediderint qui, prout erant opiniones aetatis, in locis edisserendis, ubi physica aguntur, fortasse non ita semper iudi-CaVerunt e veritate, ut quaedam posuerint, quae nun minu probentur.
Quocirca studiose dignoscendum in illorum interpretationibus, quaenam reapse tradant namquam spectanti ad idem aut cum maxime
133쪽
Caput XI De regulis interpretationis catholicae ab interprete observandis 121
Copulata, quaenam unanimi tradant Consensu namque in his, quae de necessitate fidei non sunt, licuit SanCtis diversimode opinari, sicut et
nobis', ut est . Thomae sententia in Sent. a. diSt. q. I. R. I).3b Praeterea requiritur Patrum consensus unanimi non quidem physice seu mathematice, Sed moraliter et relative, qualis adesse censetur, Cum Patre diversarum nationum eminentissimi eiusdem sunt opinionis aut si longe plures consentiunt et alii silent. C Consensus requisitus non adest, quando atres sensum alicuius textus solum per modum ConieCturae aut opinioni proponunt, quin asserant, locum illum hoc vel illo modo intelligendum esse . Potest etiam fieri, ut atres in aliquo sensu reiiciendo Consentiant, at non sint eiusdem sententiae in vero Sensu adStruendo. 4. Quaere8, undenam Patrum ConsenSus unanimis mi hauriendus ΘRe 9., eum hauriendum Sse ex eorum scriptis praesertim iis exegeticis, ubi sensum litteralem investigant, atque e eorum operibus
dogmaticis et polemicis. eminerit tamen interpres etiam illius moniti Leonis XIII: Caveat idem i. e. interpres), ne illa negligat, quae ab
eisdem Patribus ad allegoricam similemve sententiam tranStata Sunt, maxime cum ex litterati desCendant et multorum auctoritate fulCiantur. Talem enim interpretandi rationem ab Apostolis CClesia CCepit, Suoque ipsa exemplo, ut e re patet liturgiCa, ComprobaVit, non quod Patres ex ea Contenderent dogmata fidei per se demonstrare, sed quia bene frugiferam virtuti et pietati alendae nossent experti Prov. Deus).5 Quaeres, num Patrum auctoritatem interpreti etiam adversus acatholicos allegare liceat ξRess. Omnino licet, tum quia Patres Apostolorum coetui propiores multa ab eis tenent, tum quia Cientia praeClara excelluerunt atque usum loquendi biblicum aliaque interpreti necessaria omnino nota
habuerunt, tum etiam, quia catholiC Saepe saltem ad Suorum patrum auctoritatem provocant et interdum, Cum res eis favere videtur - etiam Ecclesiae atrum testimonia Contra no proferunt.
S. Scriptura iuxta fide analogiam exponenda St.
I. In Ceteris analogia fidei sequenda est et doctrina catholica, qualis ex auctoritate Ecclesiae CCepta, tamquam Summa norma Stadhibenda nam cum et sacrorum Librorum et doctrinae apud ECClesiam depositae idem sit auctor, Deus, profecto fieri nequit, ut Sensus ex illis, qui ab hac quoquo modo discrepet, legitima interpretatione eruatur. E quo apparet, eam interpretationem ut ineptam et falsam reiiciendam, quae vel inspirato auctores inter se quodammodo pugnante saeiat vel
134쪽
122 Caput XI De regulis interpretationis catholicae ab interprete observandis.
doctrinae Ecclesiae adversetur a Prov. DeuSJ. Qua de causa summus Pontifex iure meritoque inculcat, ut interpreS Omnem theologiam egregie
2. Analogiae fidei in interpretationem . Scriptnrae duplex est influxus alter negativus, alter po8itivet S. Influyus negativus adest, inquantum . Scripturae nullu Sensus est Supponendus, qui de analogiae repugnet influxus autem positivus o involvit, ut textus aliquam doctrinam continens iuxta eandem doctrinam, prout fide tenetur, X-plicetur. a Inssuatis negativus analogiae fidei fundatur in veritate illa certissima, eundem s. Scripturae auCtorem etiam CCtesiae SSiStere, ne
aliquid falsi doceat. Si igitur Ecclesia aliquid docet ut credendum,
s. Scriptura nequit Contrarium SSerere. Verum hi notanda est cautela etsi sensus analogiae fidei repugnans falsus Sit, tamen non liCet aSSerere, eum Sensum, qui analogiae sidei Conformi est, Semper verum SSe i. e. eum in Certo textu inveniri plures enim sensus possunt analogiae fidei Consorines esse.
b I maeus sositivus analogiae fidei in s. Cripturae interpretationem duobus sequentibus innititur principiis
a Obscurum e Clariori interpretandum est. Iaeram Scripturam multis in locis obscuram SSe, Constat quapropter primi nominis exegetae quorundam locorum SenSum ut nullo modo percipiunt aut solas Coniectura Statuunt. EX altera Vero parte Certum est, fide analogiam ea
gaudere Claritate et firmitate, ut dogma propositum homini, facile ab eo intelligatur, prout se ab homine intelligi potest. Hinc ex clara fidei doctrina eadem doctrina . Cripturae illuStratur, Ut X. gr. ea, quae de divina et de humana Christi natura in Scripturis sibi specie contradi- Centia SSeruntur, X ECClesiae fide claresCunt, quae clare duas in Christo
8 Pars illustratur toto. - o Ctrinae revelatae non nisi par invenitur deposita in s. Scriptura, tota autem in Ecclesiae traditione et vivo eius magisterio hinc e plena CCtesiae doCtrina . Cripturae lux affunditur, ut in iis, quae de ligandi et solvendi potestate alibi omnibus Apostolis, alibi soli etro dicta sunt.
Hoc principium autem non ita intelligendum est, quasi in Corre- Spondente S. Cripturae textu semper tota Ecclesiae de illa re doctrina reperiatur saepe enim Sola par in textu exponendo Continetur, et qui tali textu totam doctrinam SuppGneret, sensum inferret. Hagiographi enim non ut scholastici modo systematico doctrinam suam in uno loco plene exposuerunt, sed han vel illam doctrinae partem solum tetigerunt, prout adiunCta exigebant.
135쪽
Caput XI De regulis interpretationis catholicae ab interprete observandis 123
De interpretum Catholicorum auctoritate. 1. Quartum, quod interpres CatholiCus observare debet, est exegetarum catholicorum, qui Post Patre floruerunt, auCtorita maxima, ita ut temerarium sit ab ei recedere, Cum omnes in exponendo textu dogmatico consentiunt.
I. Probatur a Magis Credendum est in propria arte homini, qui eam profitetur et ex professo tractat, quam alteri, qui id minime e professo facit. Ne enim Sanus haberetur, qui nautis in navigandi ratione non crederet Melchio Canus, De locis theol. l. 8 C. ).b Ecclesia in exponenda s. Scriptura errare non poteSt. Atqui Consensio omnium interpretum Catholicorum in re, de qua quaerimuS, mentem Ecclesiae exprimit; ne ipsi, ait Joannes ara Thoma Cursus
theol. . . diSP. 2. a. a. n. 9.), Si ConCordant, nisi quia Ecclesia
virtualiter ita approbat vel definivit, vel e Scriptura deducitur a Hinc pulchre e XIII . Ceterorum interpretum catholicorum est minor quidem auctoritaS, attamen, quoniam Bibliorum studia continuum quemdam progressum in Ecclesia habuerunt, istorum pariter Commentariis suus tribuendus est honor, ex quibus multa opportune peti liceat ad refellenda contraria, ad difficiliora enodanda. At vero id nimium dedecet, ut quis, egregiis operibus, quae nostri abunde reliquerunt, ignoratis aut despectis, heterodoxorum libro praeoptet, ab eisque Cum praesenti sanae doCtrinae periculo et non raro Cum detrimento fidei, explicationem locorum quaerat, in quibus catholici ingenia et labores suos iamdudum optimeque Collocarint. Licet enim heterodoxorum Studiis, prudenter adhibitis, iuvari interdum possit interpres
Catholicus, meminerit tamen, e Crebris quoque Veterum OCumentis, incorruptum Sacrarum Litterarum sensum extra Ecclesiam neutiquam
reperiri neque ab eis tradi posse, qui, verae fidei expertes, Cripturae non medullam attingunt, sed corticem rodunt Prov. Deus).3. Singulorum interpretum auctoritas maior est vel minor iuxta quod magis vel minus mentis dotibus et animi virtutibus, quae ad s. Scripturae interpretationem requiruntur, Xornati Sunt. ah Sunt autem ea, quae ex parte menti requiruntur a ingenium exegeticum seu facilitas quaedam alterius cogitationes cognoscendi et diversas de textu aliquo emissas hypotheses et expositiones colligendi β iudicium exegeticum seu facultas quaedam, Cuius ope interpres expositiones varias rite diiudicat atque aestimat et cuiuslibet argumenti vim accurate perpendit
136쪽
124 Caput XI De regulis interpretationis catholicae ab interprete observandis.
I persecta theologiae cognitio atque scientiarum biblico isagogi
b Virtutes animi, quibus interpres praeditus sit oportet, praeSertim hae sunt amor S. Cripturae, amor veritatis, humilitas laborque Con
4. Interprete proteStantici, Cum S. Scripturae expositionem dogmaticam negligant, a ex parte ConSulendi non sunt quoniam autem Cetera plenius et CCuratius evolvunt, scriptis suis exegeticis interpreticatholico interdum prodesse possunt, id quod bene noverat . Augustinus monen noS, ut etiam haereticorum et ethniCorum Scriptis adiss Litteras illustrandas utamur et Philosophi autem, qui VoCantur, si qua sorte vera et fidei nostrae Ccomodata dixerunt, . . . non Solum formidanda non sunt, sed ab eis etiam tamquam iniustis possessoribus in usum nostrum vindicandas De Doctr. Christ. l. a C. O et Neque enim et litteras discere non debuimus, quia eorum repertorem diCunt SSemercurium, aut quia iustitiae virtutique templa dediCarunt et, quae Corde gestanda sunt, in lapidibus adorare maluerunt, propterea nobis iustitia virtusque fugienda est immo vero, quisquis bonus VeruSque ChriStianus est, Domini sui esse intelligat, ubicumque invenerit, Veritatem. Quam Confitens et agnoscens, etiam in Litteris sacris superstitiosa figmenta repudiet doleatque homines atque Caveat, qui CognoSCente Deum, non ut Deum glorificaverunt aut gratia egerunt, sed evanuerunt in Cogitationibus suis, et obscuratum est O inSipiens eorum, dicente enim se SSesapientes stulti facti sunt ib. m. I 8).
137쪽
Systema lumini interni. Pietistae et uakeriani statuerunt, Christianum S. Cripturam legentem nullis indigere regulis ad Verbi diVini interpretationem, cum quilibet immediate a Spiritu sancto illuminetur et sensus s. Scripturae legenti
Systema hoc reiiciendum St, quia I nullo argumento solido fundatur, sed falsis quorundam textuum s. Scripturae interpretationibus. Si abutuntur Joannis I, 9, ubi dicitur Verbum illuminare omnem hominem Venientem in hunc mundum. Jam-Vero non attendunt ad hoc, quod Verbum potest illuminare interne per gratiam et etiam externe per Ecclesiae praediCationem et doctrinam. Idem Verbum, quod in loco allegato omnem hominem illuminare dicitur, iuXta eandem s. Cripturam Ephes. 4, 11 dedit quosdam quidem ApostoloS. quoSdam autem prophetaS, alio autem pastore et doCtores, ad Consummationem sanctorum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christia. a. Contradicunt facta. Cum unus sit tantum Spiritus illuminans, expositiones eiusdem textus ContradiCtoriae essent impossibiles. Sed notum est, non Solum apud alios Christianos, sed apud ipsos huius
SyStematis fautores, . Cripturam non solum diversam Sed et Contradictoriam expositionem naCtam SSe.
Systema CCommodationiS. I. Rationalismus biblicus, qui a medio saeculo I 8. apud rotestantes florere Coepit, nova systemata hermeneutica introduxit, quorum principalia sunt systema accommodationiS, Systema morale, Sychologi-
138쪽
126 Caput XII De quibusdam salsis s. Scripturam interpretandi principiis.
Cum mythicum. Ut antea Cum iis praeCipue res fuit, qui privato iudicio freti, divinis traditionibus et magisterio Ecclesiae repudiatis, Scripturam statuerant unicum revelationis fontem supremumque iudicem fidei: ita nunc est cum rationalistis, qui eorum quasi filii et heredes, item sententia innixi sua, vel has ipsas a patribus acceptas Christianae fidei
reliquias prorsus abiecerunt. Divinam enim vel revelationem vel inspirationem vel Scripturam sacram omnino ullam negant neque alia prorsus ea esse dictitant, nisi hominum artifiCia et Commenta illas nimirum, non vera gestarum rerum narrationeS, Sed aut ineptas fabulas aut historias mendaces ea, non VatiCinia et oraCula, Sed aut Confietas post eventus praedictiones aut ex naturali vi praeSenSioneS ea, non veri nominis miracula virtutisque divinae ostenta, Sed admirabilia quaedam, nequaquam naturae viribus maiora aut praestigia et mytho quosdam evangelia et scripta apostolica aliis plane auctoribus tribuenda Ρrov. Deus).2. Systematis accommodationis auctor fuit Joan MI0m Semler ' 1 91). Hic primum plures libro SaCro e Canone eieCit SSerens, eos ab ipsis Judaeis tanquam profanos habito fuisse, qua ratione praesertim Antiqui Testamenti libris quam plurimi Characterem divinum denegavit. Accedens deinde ad ovum Testamentum, plura in eo rationi repugnare deprehendit, at non Vult JeSum aperte impugnare, ne leCtore Suos offendat. Excogitavit igitur suum systema accommodationis, iuxta quod Christus Dominus et Apostoli erroribus Judaeorum e Conformassent, id quod tanquam impium et blasphemum reiiciendum est. 3. Accommodatio alia est moralis, alia paedα90gica, alia negative dogmαtica, alia positive dogmatica.a Accommodatio morαἰis dicitur positio actionis non praescriptae aut omissio actionis in se licitae, propter alterius Conscientiam, qui exinde
b Accommodatio paedαgogic adest, Cum quis ita doctrinam suam auditorum captu attemperat, ut ab eis intelligatur, aut Cum eam omnino praetermittit, si ab auditoribus non intelligeretur. c Accommodatio negαtive dogmatic locum habet, quando docens auditorum errores a se Cognito non statim reiicit, sed id ad tempus conveniens remittit aut nonnisi indirecte errores refutat. d Accommodatio positive dogmatic adest, ubi qui aliorum erroreS, etsi eos fortasse apud se reprobet, aperte docet et ita externe approbat. Concedimus quidem, Christum Dominum et Apostolos primis tribus
a Commodationis speciebus usos esse. Si Jesus a ConVersatione Cum gentilibus abstinuit, ne Judaeos a se averteret, qui erronee Credebant, Messiam ad se solos mittendum esse, et s. Paulus, ne Iudaeo offenderet, plures legis antiquae observantias servavit. in Commodationis paedago-
139쪽
Caput XII De quibusdam Talsis s. Scripturam interpretandi principiis 127gicae multa habentur testimonia, ut illud quod a Christo Domino Apostolis dictum est Ioan 16, 2) Adhuc multa habeo vobis dicere, sed
non potestis portare modo Cum autem Venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem. Et illud ApoStoli I. Cor. 3, 1. S.) Et ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi Carnalibus. Tamquam parvulis in Christo a vobis potum dedi, non escam. Etiam CCommodationis negative dogmaticae exempla referri possunt Si notum est, Christum a pluribus pro Elia aut Jeremia aut aliquo ex prophetis habitum fuisse, ipsum autem nullibi hunc errorem directe refutasse, quia sufficiebat ei asserere, se esse essiam, unde illae opiniones ut inanes Corruebant. At aCCommodationem positive dogmaticam, ita ut Christus erroribus Judaeorum Se CCommodasset eosque doCuisset, admittere non licet, quoniam ho repugnata sanctitati Christi Domini et intentioni eius; venit enim in mundum ipso id asserente, ut testimonium perhiberet veritati Joan. 18 37),
non ut mendaCia doCeret.b Repugnat hoc etiam modo docendi et agendi Christi atque
Apostolorum Christus Dominus Matth. 5, I s. Clare dixit, Omnem Plantam eSSe eradicandam, quam ater non plantavita, idque ea CCaSione asseruit, quando audivit pharisaeos sermonibus eiu graviter offenso esse, eo quod traditiones eorum reiiceret. Joan C. 5 et O Sermonibu de
sua dignitate Judaeis ita displicuit, ut eum ad lapidandum quaererent
et atth. 16, 63 s coram Summo Tribunali SSeruit, se Verum esSeMessiam, filium Dei, ob quae ad crucem condemnatus fuit. Similis erat ApoStolorum modus agendi. S. Paulus Gal. 1, 8 anathema dicit omnibus, qui aliter quam ipse evangeligarent, etiamsi angelus de Coelo OSSet, et ib. V. IO dicit non esse Christi legatum, qui in tradendo Evangelio hominum auribus serviret. S. Joannes et O , 31 aSSeruit, Se suum Evangelium eum in finem Composuisse, ut ostenderet eSum SSeMessiam et filium Dei et . Porro ad Christi exemplum, perSecutionem et mortem passi sunt, ob suam doctrinam, quod locum non habuiSSet,si Judaeorum errores doCutSSent.
Systema interpretationis moraliS. Auctor huius systematis fuit Imman Mnt ' 8oq), Cum Semlero
in eo ConVeniens s. Cripturam a sola ratione interpretandam SSe. Iuxta eum sola praecepta moralia religionis essentiam Constituunt et dogmata non sunt admittenda, nisi ut inserviunt ad virtutem promovendam. Revelationem nullam dari asserit, omneSque religiones revelatae non sunt ei nisi figmenta, non utilia nisi inquantum Cum ratione
conveniant S. Scripturam rigitur homo interpretaturus mihil sim ea
140쪽
128 Caput XII De quibusdam salsis s. Scripturam interpretandi principiis.
quaerat, quam principia rationi purae. iracula, prophetiae, ipsa historia sacra nullius sunt valoris, et ita in exponenda . Criptura etiam contextus negligatur, ut interpres ad scopum illum perveniat. )Non est noStrum, omnes antii errores refellere philosophi enim atque apologetae Christiani id saepe iam fecerunt. Sufficiat dicere,
systema antii hermeneutiCum Sse omnino abSurdum, Cum non doCeat, quomodo senSu Veru S. Cripturae eruatur, Sed potius quomodo salsus inferatur.
Systema interpretationis SYChologicae. Auctor huius systematis H. E. G. Paulus ' 1851), professor Heidel-bergensis, Cum antio in eo Convenit, religionem solis praeceptis moralibus Constare, at non reiicit integram historiam, sed eam Solum suo modo explicat. Opinatur igitur, miracula utpote impossibilia esse removenda et doctrinas supernaturales naturali modo explicandas ope
methodi cuiusdam notiologico-philologicae vel psychologicae in eo Consistentis, ut facta in Scriptura narrata ab iudicio quod spectatores de eis ferebant, distinguantur, id quod ab ipsis Hagiographis omissum sit. Ubi
igitur aliquod miraCulum narratur, bene ConSiderandae Sunt erSonae, tempus, locu aliaque adiunCta, et faCile detegetur, quasdam CirCum StantiaS fuisse omissas, unde faCtum mere naturale CharaCterem supernaturalem praeselarat. Quapropter illae Circumstantiae ab interprete apponendae Sunt, ut rem, quomodo Venerit, CognoSCat. pSe Suum syStema XempliSillustrat. Si narrat Scriptura, Christum Dominum quinque panibus quinque hominum millia saturasse at hoc doctor rationalista impossibile credit. Quid ergo facit Supponit Christum et Apostolos quidem Solum quinque pane dedisse, at alios horum exemplo motos, liberalitate Sua etiam Contribuisse et Ceteros panes neCessarios dedisse. Si s. etrus dicitur statere in ore piscis invento tributum solvisse, hoc ita intelligendum esse arbitratur S. etrus piscem a se aptum vendidit atque pretio acquisito tributum solvit. Systema hoc impium est absolute falsum etenim a falsis hypothesibus innititur, ut religionem non Constare niSi
praecepti moralibus, res supernaturale impossibile e SSe etc. b Non docet, quomodo sensus S. Scripturae eruatur, Sed qua ratione pervertatur atque falsus inferatur. f. mant. Dies Religion innerhai, Her Greneten Her itosset emunst. KontgSber I 793.