장음표시 사용
91쪽
Caput VII De criteriis internis. 29siones deducat. Eadem e causa peCCant quidam recentioreS, qui Semper ad profanos recurrunt scriptores, ut diCtionis alicuius sensum aperiant cum enim argumentum Criptorum profanorum diversum sit, etiam voCabula ab eis adhibita saepe numero significationes habent differentes ab eis, quae S. Cripturae oCibu Sub Sunt. 4. Fons, e quo argumenti notionem haurimuS, St, Ut per Se patet, accurata libri aut pericopae lectio. Interdum ipse auctor initio aut in decursu sui sermoni argumentum indiCat, ut Ι Cor. 7, I S. Paulus argumentum totius Capitis edicit verbis: De quibus autem scripsistis mihi bonum est homini mulierem non tangere a CtC.
1. Notio et divisio. Ubi contextus aut orationis argumentum sensum dicti non manifestant, saepe id perficiunt loci paralleli seu illi textus eiusdem vel variorum Criptorum, qui eandem Vocem aut eandem
a ratione obieet in verbales et reales; a loci paralleli et bales sunt, qui easdem expressiones Vocabula aut phrases Continent, etsi hae diversas habeant significationes; β loci paralleli reales sunt, in quibus idem argumentum CCurrit, etsi interdum diverSe XPTeSSUm. Loci paralleli, qui idem argumentum eodem modo XPrimunt, sunt simul verbale et reales; b ratione veritatis in veros et falsos; c ratione fontis in locos parallelos etiιsdem auctoris aut diversorum; d ratione imbitui in adaequatos et inadaequatos; a loci paralleli duequuti ii dicuntur, qui idem sub eadem extensione referunt β loci paralleli inreduequuti adsunt, si aut eadem vox in alteroo Currit, at Cum significatione arCtiore, aut idem argumentum in pluribus locis tractatur, sed minoribus Cum adiunctis in uno quam in altero. a. sus. Loci paralleli sive sunt eiusdem auctoris sive diversorum, valde utiles sunt interpreti ad SenSum obscurum eruendum aut etiam ad Sensum iam erutum Confirmandum et illustrandum. Fucilius, inquit Origenes in um tom. 24, 3) in . Scriptura quod quaeritur
92쪽
80 Caput VII De criteriis interni S.
agnoscitur, si ex pluribu lociS, quae de eadem re Cripta Sunt, proferantur. ε Ad obscuriores locutiones illustrandas de manifestioribus sumantur Xempla, et quaedam Certarum sententiarum testimonia dubitationem de incertis auferant x S. Aug. De Doctr. Chr. I, 9). )Horum ratio in promptu est aut enim loci paralleli eiusdem sunt auctoris aut diversorum. Si eiusdem sunt auctoris, tunc ad se invicem illustrando conferri possunt, quia nemo gravis et sanae mentis sibi Contradigere praesumenduS St, nisi e retractare velit. Si autem loci paralleli diversorum auctorum sunt, bene Conferri possunt ut testes usus loquendi, contextus et interdum etiam adiunctorum historicorum, cum auctores in multis similem loquendi modum adhibeant, quare loci clariores Comparari possunt ad illustranda verba illius auctoris, qui magis Obscure et minus CCurate loCutus St. Quae omnia multo magis de Scriptoribus acri Valent, qui a Spiritu Sancto inspirati, neque sibi ipsis neque reliqui Contradicere OSSunt.
In specie loci paralleli ad sequentia utiles sunt
a Sensum vocabulorum obSCurorum et ambiguorum aperiunt, aut quia in uno OC Synonymum Clarius CCurrit, aut quia tropice dicta alibi proprie enunCiantur, aut quia epitheta vel opposita clariora sunt, aut demum quia ConteXtus in uno loco Clarius patet quam in altero. Si vox ''LΤz, qua a Sam. 8, I filii Davidis designantur, et quae communiter saCerdote Significat, in teXtu allato exponitur ex loco parallelo I. Chr. 18, 17, ubi Cum VN' permutatur, quae vox primo ad manum regis indicat.b Indicant, num dictio aliqua proprie an improprie sit intelligenda. Ho modo etiam probatur, Verba varii linguis loquis, quae ACt. 2, 4 CCurrunt, de Vero dono linguarum esse intelligenda; etenim Μarc. 6, 17 Christus Dominus in se redituris promittit: Signa autem eos, qui Crediderint, hae Sequentur in nomine meo daemonia eiicient, linguis loquentur novis et Ct. Io, 44-46 narratur, etiam Cornelium et socios eius per Spiritum sanctum linguis peregrinis locutos esse, e quo S. Petru sib. II, 15 asserit, Spiritum sanctum cecidisse Super eoS, ut Super po Stolo in die entecostes. o Indicant num dictionis significatio sit amplianda an restringenda. Ita in Novo Testamento lex ad Moysis legem restringitur, suo χ at Ilva Gai. I, 16 de hominibus per oppositionem ad Deum dicitur.
Cf. etiam De Doctr. Chr. 3, 26: Obscura ex locis apertioribus explicanda sunt et S. Bonaventura in exaem. Serm. 9.): Tota Scriptura est quasi una cithara. Et sicut chorda per se non facit harmoniam sed cum aliis, similiter unus locus Scripturae dependet ab alio, immo unum locum respiciunt mille loci. γ
93쪽
Caput VII De criteriis internis. Id Inserviunt ad rem aliquam, doctrinam Vel facta, plene Cognoscendam. Sic historiam populi graelitici e solis libris Regum plene CognoSCere non possumus et de essi in Antiquo Testamento praedicto omnino inadaequatam haberemus ideam, si unum tantum ex prophetis
legeremus aliosque textu messianiCOS Omitteremus. AuCtore enim aeri non solent doctrinam suam in uno OCo plene et SystematiCe proponere, verum ut doctore populare materiam Suam non Xhauriunt, Sed partem
eius lectoribus revelant, prout orationi Scopus et CCasio id exposcit. 3. Fontes, e quibus loci paralleli hauriri possunt, Sunt a Concordantiae biblieae, et quidem locos parallelo Verbale Con- Cordantiae verbales, locos parallelos reales ConCordantiae reales in).
continent.b Leaeie bibliea tum verbalia tum realia. C Oser dogmatica et moralia, in quibus doctrina proposita etiam ex s. Scriptura probatur. d Commentarii in s. Cripturam. e Propria lectio S. Scripturae. 4. Cautelae in usu locorum parallelorum ab interprete observandae
a Ne habeantur ut loci paralleli, qui tales non sunt ideo bene distinguendi sunt a locis similibus, ubi quidem adest dictorum quaedam
Congruentia, at reipsa essentialis differentia. b Νe alicui loco parallelo plus tribuatur, quam quod ei revera inest. Contra an regulam peccant, qui locis parallelis semper idem SubeSSe redunt, non attendentes ad hoc, quod in aliquo ex eis interdum quiddam addatur. In omnibus Scripturis sanCtis, inquit S. Hieronymus in ZeCh. 33, 1), observare debemus, ubi videtur aliqua similitudo e SSe SSentiae, non in omnibus eadem dici, Sed vel subtrahi pleraque vel addi et singulorum inter se verborum discrepantium habere rationem. γc Ne locus clarior obscuriore explicetur. Regula hae Sole clarior est, at interdum ab iis negligitur, qui ex opinione praeconcepta sensum loci clari respuunt. Hinc etiam sponte Sua fluit, textus, qui obiter tantum rem tangunt, ex iis Sse intelligendos, qui eandem rem
d Utiliores sunt loci paralleli ex eodem auctore hausti, quam ii qui e diversorum scriptis desumuntur nam quilibet optimus est sui ipsius interpres. Regula hae tamen potius locos parallelos verbales spectat quam reales. Inspiratio enim non impedit, quominus scriptor
94쪽
82 Caput VII De criteriis internis.
sacer suum modum loquendi retineat, indeque Seipsum optime explicat, quemadmodum Homerus ex Homero et S. Paulu ex s. Paulo aptius illustratur. Quod autem ad OCos parallelo reales attinet, nunquam oblivisci licet, auctorem primarium totius . Scripturae ipsum Deum esse. inc, ut pulchre ait S. Ioannes Chrysostomus in atth hom. 4,5) c Scriptura sancta haeret ibi tota et uno Spiritu Copulata est, atque ut circulus circulo innectitur et si quid desumpseris, aliud late pendet. γ
Ad parallelismum locorum referendae sunt etiam allegationes biblicae et parallelismu membrorum.1 Notio allegationis. Allegatio locum habet, Cum verba unius Scriptoris sacri ab alio Hagiographo referuntur seu Citantur. Allegantur autem praecipue textus Antiqui Testamenti a Scriptoribus Novi Foederis. a. Allegationes varie dividuntur a Ratione formue distinguuntur: αἶlegatio striCte sumpta), accommo
9 Allegatio in sensu strictiore adest, cum verba non aliqua circumstantia aut factum unius auCtoris ab alio referuntur si non omnino eodem modo, quo diCta fuerunt, at Saltem absque mutationeeSsentiali. β Aeeommodatio habet locum, si verba a referente ea alium SenSum obtinent, quam quem habent in loco, e quo deprompta sunt. )y Allusio obtinet, si unus auctor adhibens terminum ab alio usurpatum ad eius significationem quidem respiCit, at simul ei novam
adsignificationem addit.b Ratione eos allegatio fieri potest a ad aliquam veritatem probandam praesertim hoc in casu applicatio appellatur
an ad dictum aliquod Xornandum. 3. Formulae allegandi variae sunt. Raro ipse liber, e quo textus desumitur, CCurate designatur, sed solum classis, in qua liber ille ponebatur Saepissime autem allegatum s. Scripturi tantum
95쪽
Caput VII De criteriis internis. 83
desumptum indicatur phrasibus: SCriptum est enim , Scriptura dicit, , Ho factum est, ut adimpleretur, quod dictum Sis, aut Deus Vel 4 Spiritus . illa dixisses asseritur 4. Cognitio textus allegati interpretem saepe iuvat ad sensum
Librorum sacrorum eruendum a CaVeat, ne allegationis SpeCies Confundens, textui allegato plus tribuat, quam continet. eminerit etiam illorum s. Hieronymi: Crebro dixisse me novi, Apostolos et Evangelistas ubicunque de Veteri Instrumento ponunt testimonium, si inter hebraicum et Septuaginta nulla diversitas sit, vel suis vel Septuaginta interpretum verbis uti solitos. Sin autem aliter in Veteri Editione Sensus St, hebraiCum magi quam Septuaginta interpretes sequii prooem. l. V. Comm. in Isaiam et: In quibus cunctis illa semper observanda est regula Evangelistas et Apostolos absque damno sensuum interpretatos in graecum ex Hebraeo, ut sibi visum fuerit, Lib. IX ad IS. 29, 16).
Quemadmodum poesi antiquorum Aegyptiorum' et Assyriorum, )ita et hebraicae proprius est quidam rhyimus dearum et Sententiarum, qui parallelismus poeticus vel parallelismus membrorum appellatur, et in eo Consistit, quod integra sententia duobus, tribus vel etiam quatuor stichis, in quibus re rebu et Saepe etiam Verba verbi Correspondent, eXplicatur. δ)2. Species parallelismi poetici tres inveniuntur synonymus, riti-
a Ρarallelismus synonymus adest, si eadem dea bis aut ter exprimitur vocabulis idem aut fere idem significantibus, ut
4 Adda et Sella, audite vocem meam, uxores Lamech, auscultate Sermonem meum Gen. 4, 23). . Prohibe linguam tuam a malo,
appellans, et imchi eum definivit: Duplicatio sententiae verbis variatis, Plene de eo disseruit Lowth in opere suo: Ρraelectiones de sacra poesi Hebraeorum v in praeleci. . et I9. eumque definivit: Ρoetica sententiarum comPositio maximam partem Constat in aequalitate ac similitudine quadam sive Parallelismo membrorum cuiusque periodi, ita ut in duobus Plerumque membris res rebus, verbis verba quasi demensa et paria reSPOndeant. ν
96쪽
84 Caput VII me criteriis internis. Quandoque illa dentitas sententiae magis MCCultatur, i quo parallelismus synonymus vel pulchrior evadit, ut
e Sitivit anima mea ad Deum, fontem vi Vum quando veniam et apparebo ante faciem Dei λ PM MI I).
Interdum alteri sticho vocabulum additur quo SenSu Completur
aut augetur, Ut . I. Domine, Deus ultionis, Deus ultionis, PParet 2. Exaltare, o iude terrae, repende actionem Superbis l3. Quousque impii, o Domine, quousque impii exultabunt i PS. 93, I-3).
Interdum versus bini et bini paralleli sunt ut
e Dominus lux mea et Salu mea, Quem timebo Dominus protector vitae meae, quo trepidabo λSi consistant adverSum me caStra, Non timebit cor meum Si exsurgat 'adversum me Proelium, In hoc sperabolo PS. 26 I. 3.).
Quandoque unus verSus alterum probat, exponit, illu Strat, ut
4 Fortitudo et laus mea DominuS, Et tactus est mihi in salutem. Dominus quasi vir pugnator, c Omnipotens, nomen eius EX IS, 2. I).e Aufer rubiginem de argento, Et egredietur vas puriSSimum Aufer impietatem de vultu regi S, Et firmabitur iustitia thronus eius Prov. 25, 4. 53.c Supra mortuum Plora, Defecit enim lux eius Et supra fatuum Plora, Defecit enim sensus, Eccli a Io).b Ρarallelismus antitheticus adest, si unus stichus Contrarium eiuS dicit, quod in Correspondente Sticho enunCiatur, Ut
4 Ipsi lapsi sunt et ceciderunt, Nos autem Surreximus et erecti Stetimus Ps I9, 9 .
97쪽
Caput VII De criteriis internis. 85. Statera dolosa abominatio est apud Dominum,
Et pondus aequum Volunta eius.
Ubi suerit superbia, ibi erit et contumelia, Ubi autem humilitas, ibi et Sapientia. Simplicitas iustorum dirigit eos, Et perversitas impiorum devastat illos. Non proderunt divitiae in die ultionis: Iustitia autem liberabit a morte. Iustitia simplicis dirigit viam eius, Et in impietate sua corruit impiuS. Iustitia rectorum liberabit eos, Et in insidiis suis capientur iniqui. - Prov. II, I AES).c Responsio mollis frangit iram: Sermo durus suscitat surorem. ΡrOV. IS, I).c Ρarallelismus syntheticus locum habet, ubi membra ne Synonyma ne antithetiCa sunt, tamen eadem Constructioni forma adest,
licet sermo sit de diversis rebus. Cum hi parallelismus ab oratione soluta parum differat, imprimis praesentia parallelismi synonymi et synthetici cognoscitur. Exempla
Et exaudivit me de monte sancto Suo PS. 3, 5).. Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis PS IO9, IJ.
Saepe omnes tres parallelismi species variis modis alternant, ut
coculum, qui subsannat Patrem et pernit obedientiam matris, Effodient corvi de torrente, Et comedent pulli aquilarum, Prov. O I73. et Excaeca cor populi huius, Et aures eius aggrava, Et oculos eius claude: Ne forte videat oculi suis, Et auribus sui audiat, Et corde suo intelligat, Et convertatur et sanem eum Is 6 Io).3. Usus Parallelismus poeticus, praesertim synonymus et antithe ticus, interpreti est egregium subsidium; etenima Indicat interdum, quinam textus sit praeferendus, ut in S. I, 17
docet legendum esse non ad instar leonis sed cum versionibus antiquis LXX, Vulg. q. Hier Syr. retinendum esse ' foderunt ,
c Foderunt manu meas et Pede meOS, Dinumeraverunt omnia OSSA mea. γ
98쪽
86 Caput VII De criteriis internis.
b Uno membres intellecto, membrum torrespondens illustratur, ut in Ps. 75, 3:
. Et factus est in pace locus eius, Et habitatio eius in Sion,
vox in pace ob parallelam in Sion intelligenda est de Civitate sancta. 4. Cautelae ab interprete hac in re observandae a Interpres semper inquirat, quaenam parallelismi membrorum Species in textu exponendo locum habeat.b Ne confundat synonymiam cum tautologia, indeque ne Credat, in parallelismo synonymo membra ibi ad amussim Semper CorreSpondere. c Membrum obscurum ex Clariore XI licetur, non ViCeVerSa.
99쪽
Orationi auctor. 1. Interpretis maxime interest nosse, quaenam Sit persona loquenS, cum inde non solum dictorum auctoritas pendeat, Sed etiam eorum
notio et notionum limites. Inspiratio enim non impedit, quominus auctor scribens loquatur modo humano, et quidem modo illo, qui eius Characteri, eius animo respondeat et qui a leCtoribus vel auditoribus intelligatur.
2. Su8. Ea quae personam loquentis spectant, ad duo revocari poSSunt, C. ad eius CharaCterem et animum Seu affectum.
a Characterem loquenti quod spectat, tamquam lex Statui poteSt, omnem sensum, qui characteri SiVe intellectuali sive morali repugnat, esse reiiciendum. in si novimuS, aliquem auctorem Semper graVem fuisse, nullo modo sensum ludiCrum in eiu Verbi Supponere OSSumus, etsi eius verba interdum in Se sumpta talis sensus sint CapaCia. Similiter si de humanitate auctoris constat, non licet verbi eiu Sensum inhumanum supponere. Propterea verba Christi Joan et, ) Quid mihi et tibi est mulier Θ nullo modo sensu inhumano Sunt XPliCanda, cum Christus Dominus, erga omne semper humanuS, praeCipue matrem suam continuo, ab adolescentia Sque ad extremum spiritum, maximo amore filiali prosecutu Sit.b Assectum loquentis quod Spectat, Scire oportet, num RuCtor affectu abreptus loquatur an animo sedato. Si enim assectu abreptus
loquitura potestas vocabulorum interdum augenda est, cum alio modo Sumpta sensum nimis frigidum redderent si dictionum hyperbolicarum sensus mitigandus est Hyperbola adeSt, quando loquens verbis utitur, quae in usu Communi plus valent, quam ipse vere intendit. Talium dictionum ergo sensus non Si premenduS
100쪽
88 Caput VIII me criterii externi S.
sed potius restringendus, et dandum est aliquid etiam affectui. Hoc modo restringendae sunt quaedam imprecationes in salmis, in libro Job, apud Prophetas CCurrenteS. v Affectus loquentis indicat etiam, ubi sit aposiopesis seu figura reticentiae, qua sententia vel idea faciliter supplenda omittitur, ut LuC. 2 2, 42 Gπερ ε βουλεc, παρένεἴχε OBTO T TOTθροου 7 ἐμου Tiην sub To fi Vlua Ot alia T σου ζευεσδ co. δ Constructionis praegnanti rationem pandit, ut S. ΙΙ7, 5 . Exaudivit me in latitudine Dominus a pro exaudivit me in spatium
3 Fontes, e quibus orationi auCtor dignoSCatur, non semper adsunt. Generatim ipse libri auctor loqui Censendus est, nisi aliud elucescat,a ex ipsius auCtoris teStimonio, b ex certis aliorum auctorum relationibus,c ex orationis indole. Ρersona loquens praecipue in libris poeticis et propheticis saepe variatur, quin lector de hoc moneatur, ut S. 58, 3 Quare ieiunavimus, et non aspexisti Humiliavimus animas nostras et nescisti Ecce in die ieiunii vestri invenitur voluntas vestra, et omnes debitore vestros repetitis. Ubi iam certum est, aliam personam loqui, interpres etiam
Orationis CCHSio. 1. Notio et divisio. Orationis CCasio est quaelibet Circumstantia, quae auctorem movet ad aliquid dicendum vel scribendum. Sicut enim in genere ad aptionem aliquam saepissime Circumstantia aliqua movemur, ita et orator ad dicendum et Criptor ad scribendum.
a Internam et aeternαm interna dicitur, si circumstantia illa, quae auctorem ad dicendum vel scribendum movit, in ipso auctoris animo quaerenda est externa dicitur, si extra auctorem in cirCumstantiis loci, temporiS, PerSonarum etC. quaerenda St.b Primariam et secodariam, secundum quod plus vel minus
Universalem et sαrticularem, quatenus ad totam orationem vel solum partem eiu moVerunt.
2. Usus huius loci exegetici multiplex est a Indicat, quamnam vocis polysema significationem auCtor Certo in loco intendat. Si vocis benedicere a Job. I, HI in phrasi Sed