장음표시 사용
41쪽
Dp MORBI GENERIB Vs asstuod calor praeter naturam,lapis in vesica,aut
alia parte consissens,unguis in ocul'magnitudo, numerus itiatus, olutio continui, caetera huiu1modi morbi non sint. A P. II I VIR A sunt,ut putamus esse,qua posuimus
principia,hoc est,si sanitas constitutio est secundum naturam , moibus vero eadem praeter naturam,quur est,qubd morbos quosdam dicimus esse calidos,ut quum febrem definimus esse, Orem praeter naturam,alios in numero ut lapidem in vesica . vel renibus in unguem in oculo8profecto si intelligimus haec morbos esse erramus. Non enim aliquid istorum est compositio,siquidem compositio non unu indicat ex componentibus, ut est calor, lapis,& caetera praedicta.Vt enim domus non sunt lapides, ligna tectum, siandamenta, vel parietes, sed quod ex illis componitur resultat sic sanitas similarium partium temperies est ex iusta proportione inter se mixtis,& temper tis qualitatibus proueniens Estque ea non calor, non frigus, sed certa corporis compositi, forma ex illis resultans sic morbus sane praeter naturam constitutio est, quae excessu,aut defectu componentium fit,veluti intena peries,quae caloris vel frigoris, aut alterius qualitatis exuperantia nascitur: Namsi haec morbi sunt, quaenam quaeso erit causa proxima morbi Esse autem morbi causas non morbos ipsos satis constat Caloris enim excessus temperiem vitiat, lapis in vesica unguis in oculo, sextus digitus in manu, eo quod pars una adda Qtur superflua, numerus partium, an de structura corrumpitur. Quod si calor ipse morbus est,quid erit ipsi intemperies; qu ob calorem exuperantem committitur Z si lapis, vel n- quis morbus esse creditur quid erit ipsa structura partis naturae cotraria3eadem est de aliis ratio: Liceat vero idem ex actione intelligere Nana morbi causa est, qua morbi interuentu actionibus obest. At si quis quaerat, quit lapis actionem lae dat statim afferet, quia aliquid addit vesicae, cuius ratione ipsius structura corrumpitur,addo quod omnis morbus Galeni
42쪽
authoritate assectus sit: hic autem alteratio, haec vero motu ad' inlitatem a lapis,unguis in Oculo alterationes non sunt,
nec tua litates ex alteratione nate, quare nec assectus,nec morbi sunt ergo illa omnia morbi causae: qubd si a Galeno morbi aliquando esse dicuntur, non quod morbi re vera sint, intelligendum est, sed illorum nomine quale sit vitium in compositione. quae causa ostenditur ut quum febrem dicit esse calorem praeter naturam , intelligere oportet sebrem est intemperiem caloris excessu factam, quod aperte os endit, quum octavo,& non Methodi febrem intemperantiae excessum in caloris abundantia definit esse: ubi no caloris, sed intemperantia excessu febris natura circumscribit, quod etia ostendit Galenus in libris de temperamentis,& passim alibi; ubi scribit excalilido, frigido, humido, sicco; siex illorum mixtione fieri
temperamentum partium adeo ut stupidi sint, qui credunt has qualitates esse ipsum temperamentum, aut illorum excessum esse morbum nec non idem docet quum morbum inaequalitatem calidi,figidi, laumidi,&sicci alibi vocari statuitire in libro de Causis morborum similarium, morbum intemperiem vocati Eodem plane modo quum lapidem in vesica morbum appellat, intelligit vitiatam esse structuram illius
partis ob malum numerum additione lapidis factum. vnde nec numerus ipse corruptus dici morbus debet ut quum dicimus morbum esse in numero, sed morbi etiam causa est ob eum enim partium naturalis structura labefactatur quemad-m .,dum ob magnitudinem excedentem , vel diminutam,&sokitionem unitatis,& reliqua huiusmodi, quae corporis par te constitui mi, alioqui si partem ipsam numero excedentem morbum esse contendas, ut sextum digitum concedas etiam Oportet eam, quae a naturali numero ablata est, ut digitum ab scusum inter morbos reponi. At Galenus non id, quod ablatum est, sed quod relinquitur nempe structuram ipsam deprauatam , ablatione illius partis, morbum esse conuincit: Nihil enim aliud se sto digito in corpore relinquitur, in quo morbus poni possit Quod satis quidem patet ex Galeno quum scribit in libro de Differentiis morborum, ob magnitudinem
partis instrumentum corrumpi: Requiri vero adprobam illius compositionem iustam conformationem , magnitudinem, numerum,&coniunctionem similarium. exiliis autem nasci morbum, quum a naturali mediocritate excediant, vel
43쪽
vel deficiunt, gurgulionis abolitionem palato morbum in ferre. Est porro peculiare Galen dispositiones caustrum no mine donare, ut quum stuporem nunc frigiditatem, nunc dispositionem ipsim a Bigi locontractant passim libro secun- do de Locis affectis vocat. Haec qui distinguere nesciunt, naon- stra pariunt 'quum rixose contendunt lapidem in vesica , unguem in ocul0 morbos esse dubitant lite an substantia ali qua possit esse morbus, ct huiusmodi alia proseiunt non in tellecta verbo uno authorum agitati, minime spectantes quid illorum principi rei natura postulet. Principium enim apud eos est siquidem est definitio sanitatem esse con
stitutionem secundum naturam morbum eandem praeter naturam .ex quo intelligere deberent constitutionis nomine non unum ex constituentibus sumi, di id quod constitutionem.& symmetriam vitiat, morbi causam, non morbum esse ponendum.
Degeneribus brum ero Morborum. A P. III. DE R A morborum cia disserentiis a Galeno
saepius consura di,certius est,quam ut demonstrari debeat. Nam in libro, quem inscripsit de Dipserentiis morborum, non disserentias, sed en ra, numerumque illorum explicat: id quod sitis ostendit, quum proponit se inuestigatur uia i , quot quive simplices, compossiti sint morbi, tum maxime ex ipsa tractatio ne id patet: docet enim quendam e illa morbu, qui intemperies dicitur alium , qui ex solutione continui Vel consormatione. magnitudine numero, aut coniuncctione vitiata consistit quae
profecto morbi ipsi sunt, non Oiborum dii serentiae quippe quum ille primo Methodi contendat aduersus Methodico uid quod per se consistere valet , Ut temperiem,' alia, quae retulimus, differentias morbi esse non posse. Alibi vero pas. sim,d praesertim in libro de Typis, Mundecimo Methodi ni hil referre dicat,sive genus, siue speciem, aut differentiam, vel formam, vel naturam dicas. Qua in re mirari licet, quod alio vehementius reprehendit in eo, quod ipse equitur, tanta non
nunquam vincendi auiditate commotus, ut iiii ipsius saepe im
44쪽
memor reddatur, dum eam, quam sibi vindicattiam , aliis negat. Itaque nos illius imitatione genera a disse. rentiis seiungimus , vocamusque genera morborum ipsos morbos, ut intemperiem, differentias autem ea quibus morbi inter se differunt,quaeque per se conssistere nequeunt: ut morbi,
exempli causa, inter se differunt,quod quidam magni, quidam
parvi,quidam salutares, alij lethales existant: magnum autem, paruum, salutare, aethalequum de morbo dicuntur, sine eo consistere, nec intelligi possunt. Porro si morbus compositio est praeter naturam,& sanitas secundum naturam riuot erunt compositiones inter se genere discrepantes, tot profecto sanitatis,& morbi genera ponere oportebit. Sunt vero duae duntaxat,compositio similarium ex elementis, Galen authore,quae temperies illarum dicitum alia ex partibus similaribus,quae ad instrumetarias pertinet, quam si velis structuram simplici nomine nuncupabis: quae autem ad totum corpus spectat compositio, eadem genere censetur cum instrumentaria partis sompositione nec tertia addeda est,quatum ad genera morborum tradenda attinet ut enim instrumentariae partes ex similaribus certa consorinatione, magnitudine numero coiunctione, Munione inter se coeuntibus coalescunt: sic uniuersum corpus ex instrumentariis ipsis eodem modo inter se compositis constituitur. Duae ergo sanitates,temperi est sic enim nunc statua mus omnem morbum similarium ad intemperiem pertinere,
quod postea diligentius expendemus structura secundum
naturam; tuo morbi, intemperies, structura naturali contraria Iam vero quemadmodum ex diuersa compositione, duo genera morborum primo resultant: sic in unoquoque genere, xx diuerso componenti uin numero alia peculiaria genera prQueniunt: quum enim morbus immoderata constitutio sit,quo erunt quae singulam compositionem efficiunt, tot sane morbos ponere oportebit,
de quibus sigillatim iam agendum esse puto.
45쪽
rium partium. A P. IIII. ROPRIOS similarium partium morbos, Momnem illorum naturam vim ex calidi frigidi, humidi, siccique temperie pro uenire,passim Galenus commemorat quod quam recte sit dictu,operaepretium esse duco,
paulo diligentius expedamus: est enisi res
haec multis difficultatibus implicata , quis enim queso similarem partem male efficta non censebit, quam, breuiore in vel maiore videat este, quam oportet Nan i si na-
quaeque illarum non solum intemperiem ex quatuor qualitatibus in se habet, sed etiam certam magnitudinem, certamque figuram a natura accepit, Videtur rationi consonum , quem a s modum vitia, qua ex intemperie oriuntur similaribus pro . pria iudicamus: sic&alia quae in magnitudine, alit consorma-.tione contingunt ad easdem pertinere putemus. De numero vero, e mutila coniunctione alia est ratio , quum haec non possint, nisi inter plures partes reperiri Propriam autem magnitudinem, in conformationem singulae requirant quam librem si morbus constitutio est praeter naturam:Omnes autem
eam constitutionem similarium damnent, in qua magnitudo, vel consormatio patitur , quur horum corruptione nasci in hi partibus morbos non dicemus praeterea morbus in eo, uod est aftionis causa, ponitur, videbuntur talia genera esseddenda: Est enim partium singularum propria forma actio num causa , eaque a temperamento diuersa, ut philosophi omnes censent, qui temperiem a qualitatibus primis fieri for mam vero a generante, efficietateque rebus indi, immittique docent, mratio etiam docere Videtur Alioqui quia r partes, quae eiusdem temperamenti, aut certe non multum diuersi, ut os, pilus, ligamentum , cartilago , tantoperii inter se natura de usu differunt' quod si ita est, quia etiam in partium forma morbos quosdam non ponimus 3 quinetiam ex duritie, ollitie raritate, densitate, crastities, tenuitate 3 nonnunquam sensu. colore partium actiones laedi certissimum est,
siquidem ob duritiem impressiones in partibus dissicilius re
46쪽
cipiuntur, 3 factae pertinacius retinentur qua ratione eos. qui duro cerebro ad imaginationes, Tormarum susceptiones ineptos memoria autem plurimum valere credimus: parten vae duriores existunt quoniam facile secti nequeunt,
di molliores eo quod non satis firmam naturam obtine int,
ad motione, inhabiles existimamus Galenus in Arte medicinali ing'niosos eos esse tradit, non qui exacto aut calidiore vel frigidiore vel sicciore aut humidiore sint temperamento; sed qui cerebri substantiam tenuem ab initio sint sortiti Contra vero ingenio tardo habet eos, quibus ea crassa contigit: ob cutis nimiam raritatem humores immoderate digeruntur, si tores copiosius emanant ob densitatem vero parcius, quam expediat corpus vacuatur quum tunica cornea proprium colorem amisit, visioni nocer Ob exactiorem entriculi sensum vomitum singultum fieri ,3 alio modo illius ossicia turbari, docet Galenus quae vitia, ut in morbis instrat mentariarum partium a Galeno non sunt comprehensa sic ad similare petetinere videbuntur. Nec tamen eius generis , quales stultiuntur , qui in primi, qualitatibus 1 ueniuntur : Aliud enim est actionum laedi a crassiti partium , aliud a temneramento, aliud raritate vel densitate.
aliud a calido vel rigido. Nec vero illud recipiendum est
quod recentiores putant in definitione morbi parti, similari,' non solum ipsam intemperiem .sed etiam quod intemperiem' secluitur morbum esse. Nam imprimis contra Galeni decreta quem omnes sequimur, tanquam huius definitionis au chorem , id creditur nusquam enim ille id asseruit ut qui si lius intemperaturae ex primis qualitatibus, dum agit de morbis similarium partium mentionem faciat. Praeterea hoc pacto a 'i nem laesam inter morbos ponere cogeremur, vis oleuia ex vitioso temperamento ea magis quam alia, quae retulianus prouenia e quippe indurant quae nec siccant nec calefaciunt. aut una ctant, vel refrigerant, quo modo duras frictione fieri scribit Galenus , quum p. artes corporis mani validiu premimus. At interim nihil siccitatis , aut alterius irilitatis praeter ouam durities corpori adiunctum putatur, alioq liquiar quae siccandi vim obtinent, eorpori admota id non eicerent quod huiusmodi frictione corpori comparare studemus 'uondam etiam vidimus quorum temperiem damnare no possis, quibus tamen assidue ob cutis raritatem
47쪽
tem sudor erumpebat. An putamus exquisitum obtusumaue sensum ex temperie nasci qua quaeso calida ne vel trigida 3 at quot inuenimus ventriculo aeque calido vel longe calidiore vel frigidiore qui tamen ob sensum exquisitum nihil patiuntur: nam quia non liceret calidis , vel frigidissensum acuere , vel obtundere, mira nativa hoc imodo sunt vitia emendare An putamus struthiocamelum vi caloris ferrum concoquere atquii leo idem non facit, qui longe calidior putatur unde quaeso ea quam vocant medici tenuitate partium in medicamentis, quum inter ea reperiantur calida humida, frigida, icca riuur Galenus ingeni causam, non ad temperiem , sed crassitiem in tenuitatem, gracilitatis venarum causam ad atrophiam libro tertio de causis Sympto matum, non ad prima qualitates, ut duritiem, Ac mollitiei a reuocauit,si omnia proueniunt a primis qualitatibus credi isne colores,&sapores omnes ab illis nasci: quii ergo herbarqu.ae eiusdem temperamenti statuuntur a medicis, eundem, lorem saporimve non obtinebunt 'Mvue oculi tunica vario colore suffulta conspicitur , quam totam tamen eiusdem temperamenti esse, nemo nisi qui tergiversari vellet inficiabitur An credimus crystallinum humorem, gemmas eum colorem splendorem, eam leuitatem, perspicuitatem, puritatem . alias quas habent insignes dotes ex mistura, aeniperie quatuor qualitatum obtinere sed a qua quaeso aut quibus notis ea deprehendi potest. Dulcia omnia a mediocri calore, amara ab immodica fieri putamus: at interim multa aeque calida inueniemus, diuersis saporibus praedita quae is frigidissimis amara , copium , ct quaedam duleia ut cicutam; Qubd si omnia eiusmodi mala ad temperamentum reuoc mus, quid formatrici relinquemus 3 cuius errore ea prouenire saepe docet Galenus ut quum scribit tertio de Causis symptornatum molliores', durioresve partes, vel vitio illius , vel materiae multitudine in paucitate ἱ quibus prosecto crassiores, rariores, densioresque easdem quoque gigni necesse est. An non etiam morbos oriri in similaribus partibus concedit Galenus, quas ad primas qualitates minime reserre possumus, quales sunt sebres pestilentes, morbus Gallicus Maiij, qui maligni morbi dicuntur,4 quos venena ea, quae toto genere lethalia putantur, concitant: Contra quos, o calidis, frigidis, hu
48쪽
quod ' genus hoc medicamentorum ponit Galenus , quodatota substantia, vel tota natura , non obstas iridente qualitates corpori similaris mala propellit, quia etiam non eo dem morbo in corpore statuemus, quibus illa mederi solent alioqui prosecto rustra erunt excogitata haec alteriti esse naturae, quam alia , quorum effectus ad manifestas, primanque qualitates rediguntur. Praeterea quum tria sint, ruibuς singularum partium natura constare videtur propria forma. temperies idoneaque materia, rationi ne videtur consonum, ut in unoquoque illorum morbos quo iam ponamus quorum beneficio reste valent, e recte sua ossicia exercent Ar materiae vitia statuamis esse si pars laxior , adstrictio , tenuior, cras star, rarior, densior, i nunquam etiam mollior, du.rior,&alieno colore infecta reddatur . vel etiam exactione, vel obtusiore sensu sit praedita. Haec enim ut antea diximus. non semper temperiem sequuntur, sed saepius etiam materiae paucitatem, e exuperantem copiam puritatem e sorditiem, quemadmodum sine magnitudo quoque consormatio au rhore Galeno ob illiu qua iam conditionem variant. Porro ad formam omnes morbi reserens videntur qui maligni dicim-tur, qui vero ad temperiem spectent, a Galeno docentur Icomnes agnoscunt eos ex primis ipsi qualitatibus pullulare. Verim enim uero si paulo diligentius rem expendamus inueniemus profecto nonnulla ex predictis ad partes similare non pertinere alia vero morbos excitare proprios his partibus ab his . quos prima qualitates committunt omnino diuersos. Etenim quae ex magnitudine conformatione duritie, mollitie colore sapore, crassitie, tenuitate, raritate, densitate, laxitate , adstrictione oriuntur in partibus similaribus nata, ad illarum constitutionem non pertinent, sed forte ad instrumentarias qui e ex similaribus consciuntur Nam si partes bene constituta putamus quae ita sunt assectae, ut sibi roprias actione obire valeant, male autem constituta iudicamus, quae ineptam conditionem ad easdem edenda sunt o
litae id quod sati Galenus ostendi quum ait morbum esse constitutionem vitiatam per quam agimus in eo, quod est actionis causa , mon in alio , quod in parte sit, eum ponendum censent constat similarium compositionem praedictorum vitio non corrumpi, quoniam propriae similarium actiones integra permanent, quocunque ex illis affecto. Sicut enima
49쪽
1magnitudo figura, qtiae in similaribus reperitur, nihil ad eas
pertur e re dicitur eodem modo nec omnes actiones, quae a similaribus proficiscuntur propriae illarum existimari debent: sed illae sol unx, quae ab illis, ut similares eduntur. Suntio rosimilarium actiones quatuor duntaxat , ut alibi ostendimus, attractio, retentio, concoctio 3 expulsio, quandoquidem hae omnes similaribus sunt communes, inuitis mcdi partes, quatenus similares sunt, unam naturam obtinent, omniaque communia habere debent, millis solum actionibus egent, quibus augeri, nutriri, inisormem, similemque denas naturam aqua similares dicuntur, tueri queant:os enim ut similaris est pars nihil diuersum carne, aut ligamento. xel cartilagine obtinere debet : quatenus vero os conssideratur, non iam ut similaris pars, sed ut durum, solidumque quoddam corpus, quod aliis substernitur, quo uniuersiim o pus sulcitur intelligitur sic pellecto neruo nihil confert senius , aut mouendi vis , ut pars est similaris, quandoquidem absque illis similaris nihilominus esse potest, sed ea ratione, ut aliis partibus, sensum , motumque impartiri valeat in quo operae, non iam ut similaris sed ut neruus iensus, motus aque instrumentum spectatur. At ut sine illis quatuor facultatibus nutriri nequit, sic nec pars esse potest aliquid, quod in corpore continetur. Quid vero intelligendum sit, quum dico nertium, ligamentum, carnem , alias huiusmodi partes considerari ut similares, ut neruus, ligamentum, caro, palicis hic expedire volo ut haec reliqua quae sequuntur , facilius in- tethgantur. Nam quod diuersa sit ratio ligamenti, neruia parte similari, nec dici illa possint quatenus liga meta sunt, aut nerui esse partes similares facile docere possum. Si enim pass-milam est ut Aristoteles capitulo primo libri primi de Historia animalium scribit 'quae in similes partesdiuidi est apta,
cuiusque particulae idem nomen , eandemque rationem cum integra parte retinent, quo pacto ligamentum, membrana, caro, de quibus magis dubitandiam est arteris, neruus, vena, cerebrum, cor partes similares ab eodem authore,& Caleno dici possunt Si quis enim me ni branam definiatd; ceteste corpus tenue, densum, latum, aptum, de natum ad alia ambienda quod non est,nec praestare potest sit amentum , aut minima quaelibet illius particula; si ligantentum est corpus du- rum,rotundum,breue, viscosium,flexile factu ad partes, ossa
50쪽
potissimum inter se vincienda, quis dicet filamentum ab eo
detractum a lim ligamentum esse Zeodem pacto siquis venam ldefiniat, dicet esse corpus ex tenui substantia concauum, rotundum, longum, ad sanguinem continendum aptum: cuius linaturae esse nequit illius pars minutim diuisa ibi nulla a mplius potest esse concauitas,nec usus, nec actio, quam vena ipsa praestat Neruum recte quis dicet esse corpus longii, solidum, exangue motus sensi' instrumentum, cuiusmodi nequitesse 'exempta ab eo auaelibet fibra aut filamentum, aut exigua alia ii
illius portiuncula; An poterit cor,& cerebrum vocari minima hillorum pars, quae nec usum, nec actione totius exercere valetii:
Quod si hare dum in corpore adhuc sunt diuisa, ut nequessi pr. z- stare quod faciebat pars ipsa integra, non amplius partes dici
possunt, tanto minus dicere licebit fragmentum, quantulumcunque, avulsum a parte, quae amplius cum toto non est coniuncta eis partem similarem, quomodo ergo recte dicemus quamlibet nerui, membranae, carnis,ossis, venae particula esse
neruum, membranam,carnem, os, venam, partemque simi
larem quum nec pars sit aliquo pacto,tantum abest, ut appel lIari possit pars similaris, quae vivit, sineruus id est instrumen lium sensus,&membrana, id est pars apta ad alias ambiendas, ct os id est pars quae ob duritie alia sustinere quae sunt in cor pore sit apta Equidem puto nonae partis similaris nequaquam pertinere ad partem ipsam sed ad partis materiam,ex qua pars conficitur: illa enim sola est,quae nunc similaris, nunc dissimi - laris dici,&in dissimilia, aut similia diuidi potest: nam vito tum non est materia, ex qua illud conficitur, sed forma quiresultat ex materia,sive partibus, inter se certa ratione coniunctis,ueluti domus, non est lapides, ligna,calx sabulum, sed somma, quae ex materia inter se pro ratione, forma domus coniuncta resultat, ita pars aliud est quam substantia, materia es quae conficitur est enim pars animalis, quae potest ardere aliquam actionem. Ae ut totum ipsum, quod nihil aliud est, quam constitutio illa, formais ratio quae ex coniunctione , partium resultat, non diuiditur, sed totius materia sic re vera nulla pars est similari , aut dissimilaris, sed materia ex qua pars fit, haec nomina, diuisiones recipit. Quod Aristoteles, Galenus, neruum, arteriam, cor, partes similares, dissi lini lares dicant est e, ratio est, quod partem aliquando sumant pro materia ex qua illa conficitu raperinde enim est ac si dicant