장음표시 사용
371쪽
DEMETRODO. multasque ad virtutem cohortationes utilissimas contineri:Theologiam Coelo potiundi rationem docere: Philosophiam verisimiliter de omnibus differendi copiam dare, non parvam sui admirationem apud simpliciores excitare;Iurisprudentiana,Medicinam S scientiarum reliquas honores, divitias in cultores suos congerere, nec Omnino ullam esse, etiam ex maxime superstitiosisi falsis, cui aliquam operam dedisse non sit utile, saltem ut possimus quid valeant judicare i non facile ab ulla fallamur. Verum an satis temporis linguarum studio, d lectioni librorum veterum , corumque historiis de fabulis me impendisse arbitrabar Idem nim fere est agere cum viris prisci aevi, quod apud exteras gentes peregrinari. Expedit aliquid nosse de moribus aliorum populorum ut incorruptius de nostris udicemus, nec quidquid ab iis abludit statim pro ridiculo atque inepto habeamus, ut solent ii qui nunquam ex natali solo discesserunt. Sed qui nimis diu peregrinantur, tandem velut hospites Jccxtranei in patria fiunt quique nimis curiose illa quae
olim apud veteres agebantur Vestigant, ignari corum quae nunc apud nos aguntur esse solent. Praeterea fabulae plurimas res quae fieri minime possunt,tanquam si ali quando contigissent repraesentant, vitantque nos hoc
pacto vel ad ea suscipienda quae supra vires, vel ad ea speranda quae supra sortem nostram sunt. Atque ipsae etiam
historiae, quantumvis verae, si pretium rerum non au-oent nec immutant ut lectu digniores habeantur, earum saltem viliores S minus illustres circumstantias omittunt unde fit ut ea quae narrant nunquam omnino
qualia sunt exhibeant, 'ui suam videndi rationem ad illarum exempla componere nimium student, proni sint in deliria antiquorum Heroum, tantum hyperbotica
372쪽
s DrssERTATIO Eloquentiam valde aestimabam, non parvo Poestos amore incendebari sed utramque inter natura dona potui quam inter disciplinas numerabam. Qui ratione plurimum Valent, quique ea qua cogitant quam facillimo ordine disponunt, ut claret distincte intelligantur, aptisti me semper ad persuadendum dicere post int, ctiamsi barbara tantium Gothorum lingua uterentur,
nec ullam unquam Rhetoricam didicissent. Et qui ad
ingeniosissima figmenta excogitanda, eaque cum maximo ornatu suavitate cxprimenda sunt nati, optimi Poeta dicendi estent, etsi omnia octici Artis proc-pta ignorarcnt. Mathematicis disciplinis praecipue delectabar , ob
certitudinem atque eVidentiam rationum quibus nituntatur Ged nondum praecipuum earum usum agnoscebam cum ad artes tantum Mechanicas utiles esse mihi via derentur, mirabar fundamentis adeo firmis io is ni hi praestantius fuisse superstructum. Ut contraici rum Ethnicorum moralia scripta palatiis superbis admodum S magnificis , sed arenae tantum aut coenocinaedificatis, comparabam. Virtute summis laudibus inice lum tollunt easque caeteris omnibus rebus longe inteponenda esse recte contendunt; sed non satis explicant quidnam pro virtute sit habendum, &cipe quod tam illustri nomine dignantur Immanitas potiust durities
vel superbia, vel desperati , vel parricidium dici debe
Theologiam nostram reverebar , nec minus quam quivis alius beatitudinis aeternae compos feri exoptabam. Sed cum pro certo atque cxplorato accepissem,
iter quod ad illam ducit doctis non magis patere quam
indoctis, veritatesque a Deo revelatas humani moeni captum excedere verebar ne in temeritatis crimen in ciderems allas imbecillae rationis meae examini sub ice
373쪽
DE METHODO. Trem. Et quicunque iis recognoscendis atqne interpretandis vacare audent, peculiari ad hoc Dei gratia uidigere ac supra vulgarium hominum sortem positi esse debere mihi videbantur. De Philosophia nihil dicam, nisi quod , cum scirem
illam a praestantissimis omnium saeculorum ingeniis fuisse excultam, S nihil tamen adhuc in ea reperiri, de quo non in utramque partem disputetur, hoc est quod non sit dubium S incertum non tantum geni meo Confidebam , ut aliquid in ca melius a me quam a caeteris inveniri posse sperarem. Et cum attenderem quot diversae de eadem re opiniones saepe int, quarum singulae aviris doctis defenduntur, S c qiribus tamen inquam
plus una vera elle potest , quidquid ut probabile tantum a stertur propemodum pro alio habendum elle existimabam.
Quod ad caeteras scientias, quoniam a Philosophia principia sua mutuantur, nihil illas valde solidum cirmum , tam instabilibus fundamentis superstruere potuit se arbitrabar. Nec gloria nec lucrum quod promittunt satis apud me valebant, ut ad illarum cultum impellerent Nam lucrum quod attinet, non in eo me statu cito Putabam, ut fortuna cogere liberales disciplinas milliberalem usum convertere Gloriam vero etsi non plane ut unicus aspernari me profiterer illam tamen nonina mi faciebam , quae non nisi alio nomine , hoc est obscientiarum non Verarum cognitionem acquiri posse vi debatur Ac denique am satis ex omnibus , etiam maxime vanis de falsis degustastis me udicabam, ut facile ca-
me uti litam et Alchymista vel Astrologi
raedictiones, vel Magi imposturae, vel cu)uslibet alte-nis jactantia fallere posset.
374쪽
t DissERTATIO Quapropter ubi primum nihi licuit per aetatem, e praeceptorum custodia exire, literarum studia prorsus reliqui Captoque consilio nullam in posterum quaeren di scientiam , nisi quam vel in me ipso, vel in vasto muri di Volumine possem reperiri, insequentes aliquot annos ravam peregrinationibus impendi Atque interea temporis, excercitus, urbes aulasque exterorum principum 1nvisendo, cum hominibus diversorum morum Mordinis conversando, varia hinc inde experimenta coli ii ildo,' me ipsum in diversis fortunae casibus probando, . 1ic ad omnia quae invita occurrebant attendebam, ut mnil ex quo eruditior fieri possem mihi videre omittere. Quippe multo plus veritatis inveniri arbitrabar, in lus ratioCinationibus quibus singuli homines ad sua negotia utuntur, rivorum malo successu paulo post nuniri solent, quum non recte judicarunt, quam in iis quas doctor aliquis otiosus in Musaeo sedens, excogitavit circa entia rationis, aut similia quae ad usum vitae nihil ju-
tanto plus maius gloriae sit habiturus, quo illae a veritate ac sensu communi erant remotiores, quia nemo tanto
plus ingenii atque industriae ad eas et ileneddo
debuerit impendere. Ac semper scientiam verum falso dignoscendi summo studio quaerebam, ut re in iter
Vltae clarius derem, majori eum seduli 2 ἡ
tamen .e ViX'uidquam certi didicita quamdiu sic tantum aliorum hominum more consideravi totum in iis propemodum diversitates aium ver bam, quot antea in opinionibus Philosophorum Atque hunc tantum fere luctum ex iis percipiebam cum notarem multa esse, quae licet sibi nostilio ne insolentiam ridicula videantur, communtati s
375쪽
sensu apud quasdam alias gentes comprobantur, disse bam nihil nimis obstinate esse credendum quod solum exemplum e consuetudo persuaserito Et ita eniim
multis me erroribus liberabam , mentemque Veri rationibus annoscendis aptiorem reddebam. Sed postquam sic aliquandiu quidnam in mundo ab aliis ageretur inspexissem, de nonnulla inde experimenta collegii lem, semel etiam mihi proposui serio me pium examinare , omni ingenii vi quidnam a me optimum fieri pollet inquirere. Quod salicius,ut opinor,mihi iuccessit, quam si prius nec a patria, nec a scholasticis studiis unquam
reccibiscio. Eram tunc in Germania, quo me curioiitas videndi
eius belli , quod nondum hodie hi 'tum est, 1 M.
Et Quum ab auguratione Imperatoris verius castra re i
Verterer, huc mandum forte mihi fuit in quodam lo- co, ubi quia nullos habebam cum quibus libenter Ol- , iis loci ueret,i prospero quodam fato omnibus curis i inti ber e in tot os dies solus in livpocausto morabar , b Que variis meditationibus placidiilina vacabant. Et ' re caetera, primum fer quod mihi venit in mentem si nota rem illa opera quibus diversi artifices, in ei seno contentientes, manum adhibucre raro tam do construxerxi paula-
376쪽
tur. Et quamvis singula earum aedificia inspicienti, simperius artis atque ornatus in plerisque appareat quam in ullis harum , consideranti tamen omnia simul quomodo magna parvis ad)uncta plateas inaequales CurVas emciant, caeco potius, fortuito quodam casu quam nominum ratione utentrum voluntate sic dis os taelle videntur: Quibus si addimus, infletamen semper diles aliquos in istis urbibus quorum onicium erat procinare ut privatorum aedes publico ornatui quantum heri posset inservirent uersimcue intelligemus
quam dissicile sic ahenis tantuli operibus lant m ad
movendo aliquid facere valde perfectis ata etiam putare licet illos populos, qui cum olim valde barbari atque culti utilent, non nisi successi temporis urbantitatem asciverunt, nec ullas leges nisi proiit ab incommodis quae ex criminibus, discordus p cipiebantuCre coacti condiderunt, non tam bene institi est:
blica solore uti, quam illos quia primo mitio quo simi lcongregata fuere, prudentis alicu)us legislatoris constitutiones observarunt. Sic certe non bium est uinbernatur, sit omnium optime constitutu , cum nul
o alio comparandus Sed ut de rebit, quae ad ita
solos pertinent potuis loquamur, si olim Laeo morum respublica in f rentissima, non uo ex eo
contiguste, quod legibus uteretur quae siti tatae meliores estent aliarum civitatum aeu n
contra multae ex iis ab usu communi abhorrebant arque tiam bonis motibus adversabantur, bd ex ' otio ia vino tantum legislatore conditae sibi omnestiebant atque in eundem scopum collimabant cidem modo mihi persuasi scientias quae libra coiit inen tur illas saltem quae perspicuis demonstrationiblis a
377쪽
rentes, verisimilibus tantum argumentis fulciuntur, quia non nisi ex variis diversorum hominum sententiis simul collectis conflatae sunt, non tam prope ad veritatem accedere, quam opiniones quas homo aliquis ibi ratione naturali utens, nullo praejudicio laborans, de rebus quibuscunque obviis habere potest Zodemque etiam modo cogitavi, quoniam infantes omnes ante tuimus quam viri S diu vel cupiditatum vel praeceptorum consilia sumus sequuti, quae ut plurimumanter se pugnabant, de forte neutra quod optimum erat semper tuadebant jam fieri vix posse ut judicia nostra tam recta sinti firma , quam si ratio in nobis aeque matura atquc
nunc, ab ineunte aetate cxl tisset, eique ibi nos regendos tradidissemus. Verumtamen insolens foret, Omnia urbis alicuius aedificia diruere, ad hoc solum ut iisdem postea meliora
ordines forma extructis, jus plateae pulchriores evaderent. At certe non solens est dominum unius do mus illam destrui curare, ut cjus loco meliorem aedifice: Imo saepe multi hoc facere coguntur, nempe timaedes habent vetustate jam fatiscentes, vel quae inhrmis tundamentis superstructae ruinam minantur. Eodem Que modo mihi persuali, non quidem rationi esse conasentaneum, ut privatus aliquis de publicis rebus reformandis cogitando, a prius a Iundamentis velit ver.
re ut postea melius instituat. Nec quidem scientias vuleata , ordinemve a docendi in scholis usu rece. otum sic debere immutari unquam putavi. Sed quod ad
2 opiniones attinet, quas ego ipse in cum usque diem
fueram amplexus, nihil melius iacere me posse arbi
traba , quam si omnes simul, semel c mente mea de
erem ut deinde vel alias meliores vel certe easdem sed postquam maturae rationis examen subiissent d-
378쪽
ii IssERTATIO mitterem credebamque hoc pacto longe melius me ad vitam regendam posse informari, quam si veteris aedificii fundamenta retinerem , iisque tantum principiis inniterer , quibus Olim Juvenilis aetas mea nullo unquam adhibito examine an veritati congruerent , credulitatem suam addixerat. Quamvis enim in hoc varias dissicultates agnoscerem, remedia tamen illae sua habebant, nullo modo erant comparandae, cum iis quae in reformatione publicae alicujus rei occurrunt. Magna corpora si semel prostrata sunt, vi magno molimine rursus eriguntur. Concusta, vix retinentur, atque Omnis illorum lapsus est gravis. Deinde inter publicas res siquae forte unperfecta sunt, ut vel sola varietas quae in iis apud varias gentes reperitur , non omnia perfecta esse satis ostendit, longo illa usu tolerabilia sensim redduntur,s multa saepe vel emendantur vel vitantur, quibus non tam facile esset humana prudentia subvenire; ac denique illa fere semper ab asilietis populis commodissis ferri possunt quam illorum mutatio. Eodem modo quo videmus regias Vias quae inter amfractus montium deflexae contortae sunt, diuturno transeuntium attritu tam planas, commodas reddi solere, ut longe melius sit eas sequi, quam Juga montium transcendendo se praecipitia ruendo rectius iter tentare. Et idcirco leves istos atque inquietos homines maxime Odi, qui cum nec a genere nec a fortuna vocat stat ad publicarum rerum administrationem, semper tamenuans novi aliquid reformare meditantur ut si vel minimum quid in hoc scripto esse putarem, unde quis metali genere stultitiae laborare posset suspicari, nullo mo-Ho pati vellem ut vulgaretur Nunquam ulterni me Cogitatio ΦrOVecta est, quam ut proprias opinione, e
mendare conarer, atque in fundo qui totus meus est aedi al
379쪽
aedificarem. Et quamvis, quia meum opus mihi ipsi satis placet, jus exemplar hic vobis proponam, non ideo cuiquam author elle velim, ut simile quid aggrediatur loterunt sertasse alii, quibus Deus praestantiora ingenia largitus est, malor perficere sed vereor ne hoc iplum quod suscepi tam arduum 5 dinficile sit, ut valde
paucis expediat imitari. Nam vel hoc unum, ut opiniones omnes quibus olim fuimus imbuti deponamus, non unicuique est tentandum. Et maxima pars hominum sub duobus generibus continetur, quorum neutri potest convenire.Nempe permulti sunt,qui cum plus aequo propriis ingenus confidant, num celeriter solent udicare, nunquamque satis temporis sibi sumunt ad rationes omnes circumspiciendas idcirco si semel at sint opiniones omnes vulgo receptas ini dubium revoca re de velut atrita via recedere, non facile illi semitae ouae rectuis ducit semper insistent, sed vagi potius o incerti in reliquam Vitam aberrabunt Alii vero fere omnes cum satis iudicii vel modestiae habeant ad existimandum nonnullos cile in mundo qui ipsos sapientia an
feedant 4 quibus possis doceri,debent potius ab illis
opiniones quas sequuturi sunt accipere, quam alias pro-orio ingenio vestigare.' Quod ad me, procul dubio in horum numero suissem si unum tantum praeceptorem habuissem nun- uam diversas illa opiniones cognovissem,quae ab Omni' inori doctissimos quosque colliserunt. Sed dudum in 'holi audiveram, nihil tam absurde dici posse quod
ii nclicatur ab aliquo Philosophorum Not eramquin' ei, non omnes eos, qui opinionibus ac di valde iemotis sunt imbuti, barbaros Idcir-
stolido esse putandos sed plaeroique ex us cl
aeque bene vel etiam melius quam Os ratione uti;
380쪽
14 IssERTATI conssideraveram praeterea quant: in idem homo cum cadem sua mente, si a primis annis inter Gallos aut Ger manos vivat, diversus evadat ab eo qui ret, si semper inter inas aut Americanos educaretur Et quantum etiam m multis rebus non magni momenti, ut Circa vestium quibus duimur serinam, illud idem quod nobis
maxime placuit ante decem annos,in ric post decem annos rursus placebit, nunc ridiculum atque ineptum videatur adeo ut exemplo potius, consuetudine quam ulla certa cognitione ducamur. Ac denique advertebam circa ea quorum veritas non valde facile investi a tu , nulli rei esse minus credendum quam multitudini 1ustragiorum longe enim verisimilius est unum aliquem illa invenire potuisse, quam multos. Et quia neminem Inter caeteros eligere poteram , cimus Opmiones
dignae viderentur,quas potissimum amplecterer aliis ueOmnibus anteferrem, fui quodammodo coactus, proprio tantum consilio uti ad vitam meam instituendam Sed ad exemplum eorum qui noctu, in tenebris iteriacmnt, tam lento suspenso gradu incedere decrevi, ac tam diligenter ad omnia circumspicere, ut si non multum promoverem, saltem mea lapsu tutum servarem. Nec statim Conari Volui me iis opinionibus, quas olim nulla suadente ratione admiseram, liberare sed
ut veterem domum inhabitantes, non eam ante diruunt, quam OVae in Mus locum exstruendae exemplar
fuctant praemeditati Sic prius qua ratione certi alui dpostem mvenire cogitavi: iam multum temporis im
pendi in quaerenda vera Methodo quae med ere ad Corum nantii in V r