Renati Des-Cartes Principia philosophiae

561쪽

interim rota circa suum axem vertetur. Qua opera acies instrumenti omnem inaequalitatem, si quae remansit in latitudine rotae ab una ad alteram partem , laevigabit S cuspit Pius habebit enim Macicin cuspidem omnem illam, quae in longum porrecta occurret. PostQuam vero haec rota ultimam recepit manum, se icillime vitrum per diverios duos motus rotae cilicet

vitris con

mymphuris cui assigendum est, poterit expoliri, dummodo adsit aliqua vis, qua non impedito Orni motu, semper ad rotam agatur, atque inferior himus rotae pars talis, continuo per aliquem alveum feratur, arenae, miridi, semon pulveri lapidis Gothlandici, stanno combusto, vel imili materiae, laevigandisac expoliendis vitris commodi

immersa.

Atque his ita consideratis, intelli tu facile est, qua ratione figura concava vitris danda sit, factis scit primo laminis nop, ope instrumenti; is , deinde rota cxpolita, tam ope harum laminarum quin instrumenti 6 7,i reliquis omnibus eo quo diximus modo observatis. Notandum tamen, rotam qua ad convexa utinmur, pro arbitrio magnam est e posse illam autem qua ad concava, tantam esse non debere, ut ejus semidiameter distantia, quae erit inter lineas in machina cui ope formabitur, sit ma)or. Et in concavis poliendis multo celerius ham rota vertenda st quam mymphur; contra vero in convexis mymphur velocius rotandus; cui invmphuris motus multo vehementius oras vitri, o uam medium atterit, rotae vero minus. Utilitas autem

motuum diversorum mandesta est vitra nim manu in patina expoliantur modo, qui unicus in minc usque Giem receptus est, licet patinacam exactu

562쪽

DIop TRICE, CAP. X. nisi casu ipsis dari potest. Si vero utamur motu solius mymphuras, centrum Vitri centro patinae jungentis, omnes figurae defectus qui in patina reperientur, circulos in vitro describent; vitri medium in quo minimus erit

motus, nunquam fatis atteretur.

Multa hic sunt ad Geometriam spectantia, quorum demonstrationes omitto mediocriter enim in hac scien tia exercitatis, fatis omnia illa per se patent, reliqui sine dubio faciliores ad habendam dictis meis fidem, quam ad illa legenda se praebebunt. viii. aeterum ut ordine singula procedant, vellem primo artifices in poliendis vitris planis ab una parte, se ἡ conVeXis ab altera, exercerentur, di quidem in iis quaerum vitro Hyperbolen referant, cujus foci duos aut tres pedes ab

invicem distent. Nam haec longitudo sussicit specillo a

H is a tis perfecte objecta inaccessa exhibituro. Deinde multa h. . Vitra Onc Va e poliri Vellem, una aliis magis cava, cIιώ n, Ordine unum post aliud Vitro convexo conjungendo, exasiqiis iis- periri quodnam ex ipsis perfectius telescopium compo serv/μη neret habita etiam ratione oculi qui ipso esset usurus

i,f. kris quia conitat haec Vltra magis concaVa requiri, prociis Hienda qui tantum proxime admota cernunt, quam pro aliis. Vitro concavo sic invento, quum idem ad omnia alia specilla idem oculo possit in servire, nihil amplius ad telescopiorum structuram requiritur, nisi tantum ut exercitatione atque usu facilitas acquiratur alia vitra convexa poliendi, quae longius qua ira primum a conca, o removenda sint gradatim poliendi alia, quae magis magisque abducenda sint, atque etiam quae sint pro ratione tanto majora, donec hac in re ad summum quod fieri poterit perveniatur. Sed quo longius haec vitra Convexa concavis removenda erunt, consente ab oculo, eo exquisitius quoque polienda, quoniam

563쪽

DIOPTRICE CAP. X. 97ri iam iidem errores, longius in iis a debito loco radios detorquent Ut si Vitrum F, radium I tantumdem refringit, quantum vitruma refringit AE adeo ut an

guli AT G PH sint aequales datis

liquet CF tendentem ad H, longius recedere a puncto D ad quod tenderet si nullam refractionem pateretur, quam AE tendens ad G a puncto B.

Postremum, S quidem praecipuum quod hic vellem est ut vitra ab utraque parte convexa polirentur, pro spe s

cillis quibus oblecta propinquiora contemplamur; S ita perstitillamum factis iis, quae tubis valde brevibus includi debent,

quoniam haec facillima,illa gradatim pollea aggredi, quae hiis, longiores tubos exigunt, donec ad ea perveniatur quae longissimos,qui usui esse possint, desiderant. Et ne forsan dissicultas quae in fabrica horum specillorum occurrere posset quenquam deterreat, hic adhuc dicam, licet mitio illorum usus non tantum omnibus abblandiatur quantum telescopiorum, quae videntur in caelum nos csse evectura, S ibi in astris corpora aeque particulariam forsan

aeque diversa,ac ea quae hic in terra videmus, exhibitura, me nihilominus illa longe utiliora udicari quoniam spes est corum ope,diversas mistiones S dispositiones mi- utarum partium,quibus animaliam plantae,5 forsan etiam alia corpora quibus undiquaque cingimur, constant, nos inspecturos, S non parum de ad)umenti ad pernoscendam corum naturam habituros. Iaminina secundum opinionem plurimorum philosophorum omnia

haec corpora non nisi ex partibus clementorum dive simode mixtis componuntur 5 secundum meam,tota illorum essentia S natura, saltem in animatorum, tantum

in magnitudine, figura, situ, d motibus partium consistit.

564쪽

i98 DIOPTRICE ΑΡ. X. X Superest adhuc nonnulla difficultas C rca haec vitra, quoties utrimque convexa aut concaVa fieri debent ut 'ia duaria scilicet centra duarum ejusdem vitri stiperficierum di- rem sibi invicem opponantur sed haec facile tolli po- est, si primo eorum circumferentia fiat torno exacte ro-rent a dia tunda aequalis ei manubrii vel mymphuris, Cui ag- lutinanda erunt ut poliantur deinde cum ei aggluti-

ponantur. Habuntur, lyplum, aucpiX, aut bitumen quo ungentur ductile adhuc, sequax erit, si annulo accurate ad eorum mensuram facto tantae latitudinis ut extremitates vitrivi mymphuris simul includat, inserantur. Particularia plura inter poliendum observanda hic omitto ac etiam nolim in praxi eadem omnia quae descripsi observari quia non tam ipsas machinas, quam machinarum fundamenta, causas explicare conatus sum: Et artificibus imperitis inventa hic descripta non commendo, sed ea spero fatis egregia, satis magni momenti visum iri, ut nonnullos ex maxime industriis curiosis nostri aevi, ad eorum executionem suscipiendum

invitent.

565쪽

De sura terrestrium corporum.

Ta natura homines comparati sumus, ut imagis plerumque admiremur quae supra Quid Aunos, quam quae vel infra, vel in eadem: ' altitudine circa nos sunt. Et quanquam Do=bsitum nubes vix excedant quorundam montium vertices, saepe quoque infra fastigia

nostrarum turrium vagentur; quia tamen oculos ad coe

lum erectos contemplatio illarum exigit, tam sublimes illas imaginamur, ut ipsi Poetaea pictores regiam Dei sedem iis adornent S magnas illius manus ibi occupari fingant, laxandis atque obstruendis ventorum claustris, matutino rore osculis nostris perfundendis, S fulminandis editorum montium jugis. Atque hoc spem mihi facit, si ita naturam illarum explicavero, ut nusquam in iis, quae ibi apparent, vel etiam quae inde descendunt ad-m: rationi locus relinquatur inuemvis facillime crediturum non impossibile fore cadem ratione causas omnium indagare, quae terra mirabilia habet. in primo hoc capite de natura terrestrium corporum ii in genere loquemur ut eo felicius in sequenti exhalationes Z vapores cxplicemus. Et quoniam hi apores, tim. surgentes ex Oceano quandoque talem mis perficie illius componunt hinc arrepta occasione paululum descriptioni illius immorabimur atque in eo experiemur,

Num formas corporum, quae philosophi Munt mixtione perfecta composita esse ex elementis, aeque bene de-

566쪽

ii I.

sant, ex variis pa-

roo M ET EORVM hendere possimus, ac Meteora, quae ex iisdem non Visi mixtione imperfecta generari ferunt. Postea considerantes quo pacto vapores per aerem ferantur, dicemus unde ventis origo Et ex eo quod in regionibus quibus. dam cogantur, nubium inde exsurgentium naturam exponemus demum ex eo quod resolvantur, indicabimus quid nivi, pluviae, grandini causam praebeat ubi minime nivis illius obliviscemur, cu)us particulae velut circino dimens stellas exiguas senis Tadiis accuratissime repraesentant haec enim licet a majoribus haud fuerit notata, in maximis tamen naturae miraculis censeri debet. Neque magis tempestates, fulmina, fulgura, varios ignes ibi accensos, atque apparentia lumina transcurremus. Inter caetera autem studiose conabimur arcum coelestem bene delineare, Z causas colorum illius ita exponere , ut indectiam corum quibus alia corpora imbuuntur,natura possit intelligi his etiam causas addemus colorum quos vulgo collucere in nubibus videmus circulorum itidem astra coronantium postremo cur Sol iuna multiplicati interdum appareant. Caeterii quoniam harum rerum cognitio pendet ex principiis generalibus naturae, nondum satis bene, quod ego sciam, in hunc usque diem explicatis, hypothesibus initio quibusdam utendum erit, quemadmodum N in Dioptrice, sed adeo planasi faciles illas reddere studebo,ut sorsan etiam non demonstratas facile sitis admissi iri. Primo igitur suppono quam terram, acrem,in reliqua sit milia corpora , quibus cingimur, constare multis exiguis partibus , figurara magnitudine differentibus

quae nunquam tam accurat nexae continuatae sunt,

quin plurima spatia inter illas pateant Non quidem vacua, sed reserta materia illa subtilissima, per quam supra

567쪽

I. ro Idiximus actionem luminis communicari. Deinde sup iisti Apono exiguas illas partes, quibus aqua componitur, lon igas , laeves lubricas csse anguillarum parvularum in ἡ

star, quae licet jungantura implicentur, nunquam a sucorpomenita nexae cohaerent, ut non facile separentur. Et

contra fere omnes alias, tam terrae; quam ac lis ile damrorumque corporum particulas admodum irregulares inaequales guras haberes adeo ut tam parum im b. plicari non pollini, quin statim mutuo nectantur, qua snaereant elut impeditae, quemadmodum rami virqui π

torum in sepibus. Et quoties Illae ita ne untur, cor in Alio

pora dura componunt, ut terram , lignum S similia ramese, Contra , quoties simpliciter una alteri tantum imponitur, ton nisi valde parum, vel nullo modo implican i ii l . tur,4 simul adeo parvae sunt, ut agitatione materiae sub

tilis, qua cinguntur , facile moveri S separari possint,

multum spatii occupare debent; corpora liquid ra -- mtissimat levissima, ut oleum aut acrem, componere ' ρ'

rum instare ansas. Ex istu mori particum simul unctu edi i laxu corpora dura componi. Easdem, si non sint i laxa, nec tam cr s ruin a materia subtili pessint gitari, oleum vel aerem componereti

Praeterea cogitandum est materiam subtilem, omnia ri v. intervalla quae sunt inter partes horum corporum replentem , nunquam a motu Velocistimo cellare, sed alii titiis ἡδε dire huc atque illuc ferri, non autem eadem velocita sinentὸν

te ubivis, omni tempore: nam ut plurimum paulo concitatius fertur luxta superficiem terrae,quam in subli L . .,ti mi aere, ubi nubes consistunt; S sub aequatore locisque Hvicinis,quam sub polis & in codem loco Velocius aestate, . quam hyeme interdiu etiam, quam noctu duorum o uamnium ratio manifesta erit,si putemus lucem nihil alius esse quam motum quemdam, Vc actionem qua corpo f. .M

sus Polos, astate quam Ueme, ac die quam nocti.

568쪽

ra Iuminosa materiam subtilem , quaquaversum secundum rectas lineas a se propellunc quemadmodum in Dioptrica dictum est. Inde enim sequitur radios solares, tam rectos quam reflexos,validius illam agitare interdiu, quam noctu aestate quam hyeme tu aequatore, quam sub polis,4 denique prope terram, quam prope nubes. v Sciendum etiam cst hanc materiam subtilem diver maenitudinis partibus constare earumque alias licet

euis is Omnes perexiguae sint aliis longe ma)ores este; maxi- mas quidem, vel ut rectius loquamur minus exiguas, semper plus virium habere, quemadmodum in univerminus et: sum Omnia magna corpora tantumdem agitata, quan-ri m β' tum palva, haec robore multum exsuperant. Atque id , ,. I cssicit, ut quo haec materia est miniis subtilis, id est,commovιn . posita ex partibus minus exiguis, hoc vehementius partes aliorum corporum agitare possit. v I. Unde etiam fit ut plerumque minus subtilis sit eo in Cras sim locot tempore, in quo maxime agitatur ut JuXta su-: .h perficiem terrae, quam in media aeris regione sub aequa- Dei ubi tor quam sub polis aestate,quam hyeme & demum in-m in terdiu, quam noctu Cujus rei ratio in eo consistit,quod iris,' harum partium maximae, cum eo ipso sint validissima', muliorum omnium facillime eo tendere possint, ubi ob agitatio- ρ ρρω vehementiorem , facilius motus illorum continua-

meatus tu'

--ἡdi non tur. Semper tamen ingen numeru S minorum , mixtus posse i est cum his maximis fertur inotandum omnia terrestria

, , corpora, poris quibusdam pervia esse , qui minimas illas

cii frui quidem admittunt sed ex iis multa essesquae tam arctos. atque ita ordinatos hos meatus habent, ut maximaSΟ-mnino excludam Atque haec ut plurimum ea sunt quae gelidiora inveniuntur a tangantur vel tantum manu ad illla propius admoveantur. Si quantum marmor aut

metallum ligno gelidius est, tanto tiam dissicilius e

569쪽

marmoris vel metalli, cum haec ipsis multo fri ridior sit. Hic enim statuo ad natulam caloris S trigoris intelligendam , non opus este aliud concipere , quam exigua ut corporum quae tangimus partes solito magis aut minus mi velletnenter, sive ab hac materia subtili sive ab alia qua libet causa, commotas, intensius etiam vel remissius parva capillamenta nervorum tactu intervientium fer ρ ρ correri Et cum vehementia quadam insolita illa impellun ν -- cistur, hoc sensum caloris in nobis ciliceres frigoris vero in hiis cum solito rem illius agitant ut Ac licet haec materia sub sertilis non teparet ab invicem corporum durorum parte quomodo instar ramorum unplicitas, quemadmodum separat par fr ρ etes aquae , Vel aliorum corporum liquidorum tamen illo has agitare S magis aut manus concutere potest, prout temsemper impetu concitatior aut languidiori fertur, c ctiam 'prout partes magis aut mimis cra las habet quem ad , - modum venti ramos omnes arborum , quibus sepimen item quam- tum aliquod contexitur, agitare pollunt, nulla tamen ea rum evulsa. Caeterum cogitandum est inter himus ma- - teriae subtilis robur, vim resistentem partium corpo

rum aliorum, illam proporUOnem sic, ut quum non bili fis mimis agitatur, neque subtilior est, quam blet elle in hac regione Juxta terram, vim habeat agitandi exiguas

partes aquae quas interlabitur, c singulas seorsim loco movendi imo ctiam plerasque earum flectendi, atque ita hanc aquam liquidam reddendi sed quum non vehementiis pellitur, nec minus subtilis est, quam let elle in his plagis in acre sublimi,aut quandoque per hyemem juxta terram, non satis illi roboris adest ad illas ita infletactendas Sesagitandas unde fit ut confusim ine ordine unae aliis impositae sistantur, atque ita corpus durum,

570쪽

zo M ET EORVM glaciem videlicet, componant Adeo ut eandem differentiam inter aquam glaciem possimus imaginari, quam inter cumulum parvarum anguillarum seu V1Ventium seu mortuarum, natantem piscatoria scaphae foraminibus undique pertusae quibus aqua fluviatilis, qua moventur, admittitur; αCumulum earundem anguillarum quae siccaei gelu rigidae in ripa iacent. Et quoniam aqua nunquam gelu constringitur, nisi materia quae ejus partes interlabitur plus solito sit subtilis inde fit, ut pori glacie qui tam formantur ad mensuram particularum hu)us materiae subtilissimae, sic arctentur ut paulo ma)ores omnino excludant atque ita glacies maneat frigidissima, licet in aestatem reservetur atque ut semper duritiem suam obtineat , nec paulatim instar cerae mollescat Uus enim pororum angustia, impedit quominus calor ad interiora penetret,nisi quatenus exterio. ra liquescunt. VIII. Praeterea hic quoque notandum venit, partium lon-t , I garum Gubricarum , ex quibus aquam compositam, titi qui diximus, plurimas quidem esse, quae hinc di inde se infle-

etiamssiri inunt, in motu qui eas ita flectit cessant, prout materia

subtilis qua cinguntur, paulo Mori aut minori robore

ardentium pollet,ut paulo ante dictum est; sed praeterea etiam quas-Cμ -qη dam esse paulo crassiores, quae cum non ita flexiles sint, ME i. selis omnia genera componunt quasdam alias paulo latur, ut subtiliores, quae, cum non ita facile cessent ab isto motu,' conflant liquores illos tenuissimos, qui spiritus aut aquae

t seis. - Viice Vocantur,in nullo frigore olent concreicere. um autem illae ex quibus aqua communis constat, Omninoctis A . Cflant ab eo molli qui eas flectit, non putandum est earum naturam exigere, ut omnes in rectum instarbunci

porrigantur, sed in multis , ut potius hoc vel illo modo curvatae sint: Unde sit ut tunc non possint seipsas ad