Mich. Archangeli Lupuli ...Theologiae dogmaticae lectiones

41쪽

I Dis AERTATIO I.

que enim Theologo quid , de Deo , eiusque legilnis quid de superis atque inseris , quid de vit is atque virtutibus landi unquam copia fieret , nisi per Sanctas Scripturas , veluti per epistolam Omnipotentis Dei ad creaturam

suam verbis utor Beati Patris Gregorii

cum Deo misceret commercia , Veritatemque

- ipsam audiret loquentem. Ea quo sit ,i ut disciplinurum omnium , ' aliarumque 'arisum , studiorumque Scriptura sinis sit , in quo COΠ- quiescimus , quippe ad vitae beatitatem unice spectat. Quamobrem Clarissimi Ecclesiae Patres quum in linguis , quum in dicendi copia, quum in philosophiis , ceterisqtie externis

facultatibus comparandis diu multumque se Exercuisserat , non alio demum tendebant , quam ut veluti olim Aegyptiorum spoliis Israelitae , sic ipsi tanto penu sussurcinati Tuber naculum Dei eΝornarent. Porro quum is primuS , et sine controversia maximus Christi nae Theologiac sons sit , unde uberrimi urgumentorum scatent rivi, hinc potissimum veluti a. sui uinciato sermonem uuSPicamur , Ut eo tundem iacu, , a C Constabilito , universum Theologiae aedisicium tuis superstuere possis

42쪽

De Testamenti notione.

I. I E Divinis Scripturis displuationem ad gressuri , illud primo videamus , quid TESTAMENTI 11 omine veniat ; non enim Ea VOX Supremas morientis tabulus Dutat, sess ex Hel- Ionistici schmonis iugonio expo1jenda, Sive ex dialecto illi, , qua ira' Iudaei Hellenistae 'usurpabant i) specie tenus graecaui , at Proprietate puram putam Hebraicam.

II. Quod igitur nebraei n='di berith foedus,

ad Septuaginta interpretes δtaθηκην diathecen 1 Iudaeorum Helletiistarum meminit Lucas in Aet. v. VI. t. Hi qui fuerint, non huius est loci pluribus disputare , quum lis gravissima apud eruditos serbuerit, Heliasium , Salmasium , Sehookium, Croiiunt, nee adhuc consopita sit. Ego vero Hellentis stas hosce non alios puto quam Iudaeos Graecis santes , quippe inter Graecos commorabantur , , quo-xum linguae Hebraismis quaquaversus scatebat, licet specie quidem Graecanica esset; quem in modum LXX viralis Bibliorum versio conscripta est, tum et ab Apostolis novi Foederis tabulae.

43쪽

4 nissERTAT VO I. udpel hiruiu , qtiu voco quum raro aliud quam allania O voluntates apud profanos notentur idcirco vetus interpres usitatiorem graeci vo-cubuli notionem more suo sequutus , I Sta mentum potius , quam aut laedus , aut aliud posuit. III. Graecum tamen vocabulum ex liebrai et berith vi heic est exponendum , qua nonnisi pacta , conventionesque Significantur. Vnde in Epist. H. ad Corinth. III. κat νηδtaθηκη novum teStamentum Opponitur τη πα- λaia antiquo. Atqui καινη διαθηκη, si hanc Pro ultima Christi voluntate accipias, Cum πGλαιο comparari non potest , nou Enim Deus moritur ; Ergo διαθηκη nihil in Scriptura cum testamentaria notione habui commune et . IV. Testamentum itaque in Scripturis tantumdem ac διαθηκη apud IIellcni,tas valet ;δάιθνὶ κη vero tantumdem ae Hebraicum herath, quo pacta , SponSiones , foederaque notan- a Ac nonnisi uinis est Apostoli locus ad IX. 16. quo certe ad tritioιem διαθηκης significationem spectavit, hoc est ad supremas tabulas: Ubi enim , inquit, testamentum est, mors intera cedat testatoris necesse est. Quam in notionem scripsit Lactantius Firmianus Diμia. Instito Lib. IV. ev. XX. Ac bic sensus Secuudarius est , priori supexadditus.

44쪽

tur. Diio autoria Testamenta , sive Dei cum tominibus foedera in Scripturis patetit: alterum cum una Hebraeorum gente , eiusque conditore Abrahamo percussum, atque Cum Mose repetitum ; alterum cum Christiario coetu , quem Jesus Christus Dei Filius Salvator noster non ex solo Hebraismo , sed ex omnibus Gentibus coegit. Quemud modum Vero tribus potissimum seriri foedera eOusueveraret, mutua repromissione . in qua adprime vis pactionis sita , inunguine, quo sanciebantur δὶ ac publico instrumento , quo consignabantur. ita vetus novumquo foedus his tribus perse,

elum habes. Nam ibi Deus Chanan 11itidis possessionem Hebraeis promittit , h. vitam aeternam Christus Dominus spondes , quum Chanaanitis adumbrabat. In illo gravissimae Iegis observatia , in hoc dilectio ab homini bus repromittitur. Vetustum illουd foedus hie d) Hinc foedera Ierire , et perculere dicebari

tur ; nam peeu de caesa sanciri solebant. Unde Hebraicum berith ex radice es a bere , quod est suecidere. Μorem Hebraeis , Graecis , ' Latinisque frequentissimum perbelle Diinii in Bello So-- uiali cust exprimunt, quos in peculiari Sehediasmata de numis Corsiniensibias produxi , et stravi. vide meum Commentarium in mutilam μου. terem Cassulensem Insors iovem. Neo P. ex TI.

45쪽

Corum Vitulorumque sanguine ; novum ist9qfilii Dei cruore sancituita est : illud γetustis , hoc novis Scripturarum tabulis , iamquam putilico insti 'metito Con Signa tun l. V. Pqrro autem no 3 Redus utrumque ita tum , Sed cetera duo , quae s*le iit'tis Caussa accedunt , passim Testamenta audiro Consueverunt. Hinc sapguinem vides eodeui Domine donatum in Lucae Evangelio XXV. 2o. et,i' E st. I. . ad Corinth. I. *5. tum et ipsum instrumentum , quo Di Vinae Sponsion*ν consignatae ruerunt: ut eo laudem Ven tum sue i it , ut Vulgo Vetus novumque Testamentiam codicum potius putentur adpellationes. At Tertullianus Lib. de corona milit. veteres lotini Patera continuo codices illos

eius Norumque INSTRUMENTUM scitissi

me nuncuparunt, quippe noVerant, eos commentarios , nonnisi publicorum tabellionum instrumenta esse , quibus divina foedera tradita Dere. VI. Verum antequRm hinc abeam , ointio- 'nis opportunitate moneor , ne reliquas Sancti

Codicis adpeliviones praeteream. Passim enim xiiii SCRIPTURAE dicuntur , ut quum Dominus noster inquit Matth. XXI. --

46쪽

plebuntun Scriρtume. Eodem modo mollis abhinc saeculis usus invaluit, ut BIBLIA dicerentur. QuorUm caussa Dominum non alia Certe , quam quod tum auctoritatia pondore, tum eruditionis plenitudine libros omnes in gissimae superant. Saρientiarum enim onmium haec Scriptura ) magistra est, ut ille dixit apud Augustinum per quam Ide Orna mur , me conserviamur , et choriuue corro, bonamur quam qui inveneris , inveniet Pi- om , et hauriet salutem a Domino.

duplici populo Dei foederato Hebraeo , Christiansque. Q.

Uuni recens Dot unius Creatoris nio moria , mundo inhuc rogeutui, mortalium animis inhaereret, nulla utique ido Iolatria eos invasit. At ubi vivida illa veri Dei recordatio , a patribus ad filios continua traditionsi iratismissa paullatim oblitterari incoeperit, simul idolorum cultus in mundum intravit, eoque dire vi processit, ut mortalibus cunctis superstitione inquinatis , p uci quidem ex II buris familia unius Dei veritatem tonuertuti

47쪽

Ea ex gente Salus Abraham , sed in Ur Chaldaeorum , nimirum media in gentilitate ortus, qua facile erat ut ad idola se v rteret. Quamobrem Deus peculiarem sibi, stabiliturus populum , qui sincerae sidei tenax esset , Abrahamum elegit , cuius ex lumbis gens Sancta prodiret. At ne qua superstitionis contagione cum illo , tum populus ex eo nasciturus Pol. Iueretur , Abrahamo adfuit , eumque iussit de torra, et cognatione sua exire , atque in Me, Sopotamiain proficisci, inde postea in terram Claanaan transducendum ). Atque haec ost

Φ Tunc primum Abraham Gen. XIV. 13 HEBRAEUS est adpellatus ; quod nomen siliis

posterisque suis est propagatum. Unde vero huiusmodi defluxerit adpellatio , lis magna est apud Clarissimos Viros. Nisi quod plane in eo conveniat pars horum potissima , quod quemadmodum transa*ini, t anspadoni ii dicuntur, qui ex transalpinis , transpadanis oris advenere : soletque Pa-aentum adpellatio ad posteros transmitti : sic Abrabamus, qui trans fluvium Euphratem i, vita hal , Deique iussu ρmnem transmiser't, ut in ChaWaaii itide consideret , Hebraeus idest tron. sitor sit dictus , idque nomen in stirpem ab eo satam sit productum. Cui favet LXX. Viralis verbio , in qua Genesis illud XII . 13. in quo Abraham miraeus dicitur κερατ is transitor, Si e

48쪽

illa perillustris Abrahamitica vocatio qua, si- dei , religionisque Israeliticae primordia du

cuntur.

II. Τametsῖ vero cum hac gente , in Primis vero cum eius. conditore Abrahamo Deus primum icerit foedus , de quo supra disputatum , non omnes tamen Abrahamidas suissa Dei foederatos constat, sed eos tantum, qui ab Abrahamo per Isaacum , Iacobumque. diis manarundi. Atque ex eo intelliges , quod quoties Hebraesis Deum invocare oportuerit , Deum Abraham , Deum Isaac , et Deum Iacob sedula incescatione adpellabant. Porro iidem etiam ISRAELITAE audiebant , ab Israele scilicet, altero Iacobi nomino , qui duodecim filios totidem tribuum Patriarchas suscepit. Sed et ultimis temporibus hi ipsi IUDAEI passim a tribu Iuda adpellati ,

quae una , duce Zorobabele , florens atque integra a deportatione rediit , cui deinceps Beniaminitae , decemquo aliarum tribuum parvae laciniae immistae fuerunt. - IV. Adhuc unum it que Hebraeorum Pο-

transamnicus legitur, convenitque cum Iosue XXIV. Trans stiPium habitaνerunt Patres Mestri, quo Ioeo

in Hebraico 'textu habetur de Heber fluini, hocpst de trans Aurium.

49쪽

lum Deus i deratum habuit ; ceteri vero hospites testamentorum erant , uti loquitur Paullus , atque in pravis errorum tenebris consepulti a veritate deerrabant. Ex quo Psalmographi vocem illam intelliger datur :

NOTUS, IN JUDAEA DEUS quippe iustitias

Sol non risi uni terr'rum angulo , Palaestiuau solserat.1V. Atque vero Israeliticum huiusmodi s das nonnisi exemplar , et lineamentum quoddam suturi, et longo divin oris foederis suit, quod aliquando Deus eum Gniversis nationi ibus Por Iosum Christum mediatorem , atquctsequestrum orat sanciturus. dam uiri PlenItudo tempormo advenit , umbrae imago successit, atque in Proclivi fuit , ut Hebraeo'rum Respublica , qu e veluti praeludium erax Ecelesiae, dissolveretur V. . ubi igiιur sanguine sub Samelissimo Christus perilluMe foedus eum Ecclesia a se laudata 's n isset , ecce Centurio Cornelicis gentium primitiae , Ecclesiae ' se adiunxit Quo inter novos foedoratos adlecto , ECCMmi

omnibus ianitiati illam Palesariam , quae unis deb-ia ad c usque , ea elusis guntibus,

patuerat. .

50쪽

., WisAsis scaroua1 rade si qui ex Ethnicismo ad Ecclesiam adespararent , lege accipiendos , ut pon prius 3ditum ad Ecclesiam haberent, quam per circumcisionem , ceteramque rituum ΝΟ --rum observationem , Iudaismum .mplexi fuerint. Atque eo dissidium illud processerat , ut nonnisi primo omnium Concilio Hieroso

lymis coacto ML XV. dirimi lis potueritis

paussa cadentibus Judaeis. prope bismillesimo a priore laede' Te 'uno , maximum illud a Prophetis omniabus Vocotiunis Gentium opus consummatumost; dum in mea Viveraus orbis prae senibus:

Evangelicis Personaret , qtque lex ultimis usque terrae p'rubus , csseserti' nationes ad , reseratas sibi Ecclesiae laxes Rstinarent. Aemerito tunc voci Propheticae: NOTUS . LX:

IUDAEA DEUS occinebat Apostolus in hunc modum : NUMQUID IUDAEORUM TANDI US Z NONNE ET GENTIUM ' 'ET GENTIUM. Atquo h eo de Vete

ras novique foederis inconomia. Nunci Ceis

Persequamur. -