장음표시 사용
291쪽
inhaerere alicui rei propter seipsum ἰ uti alitem , in i uium venerit, ad id quod amat obtinendum referre , sttamen amandum es; nam inus illicitus , abusus potius vel abusio nominanda est. Et c. 3. res illa quibusfruen-. dum est, nos beatos faciunt: illis, quibus utendum es, i tendentes ad beatitudinem, ad uvamur F quasi adminiaculamur , ut ad illas , quae nos beatos faciunt, pervenire atque in bis in rere postimus. . Ergo virtus & observatio mandatorum Dei est honestus finis intermedius actuum humano
rum . . Finis quidem, quia perficit hominem, melioremque reddit, ac proinde propter se ex
petenda. Quis dubitat, inquit. S. Augustinus lib.
2. de pecc. mor. c. 18. volantatem nullo modo just-tiam diligentem, non modo essee malum , sed etiam pessimam voluntatem p Sed est finis intermedius, quia non ultimato perficit, nec proinde totaliter in eo quiescendum, sed ad aliquid melius, nempEad Deum summum nostrum bonum referendus est. Unde sanctus Augustinus lib. 19. de Civ. Dei cap. I S. contra Stoicos; qui summum bonum in virtutibus collocabant, sic scribit. Virtutes daem propter se appetuntur, superba vitia fient. Ergo bona temporalia, ut honores, fama, divitiae, noli possunt honeste habere rationem finis intermedii, sed pura sunt media, quia ex dictis nedum meliorem hominem reddunt, eum potius corrumpunt, si in iis quiescere concupiscat. Epicurus ait creserente S. Augustino9 frui carne mea, ' sanitate mea bonum est: - stoicus , frui mento mea, virtute mea bonum est i Christianus vero, mihi adhaerere Deo bonum est, & hoc totum bo
Q. 6. Quid est finis ultimus p
292쪽
R. Est finis, ad quem omnia reseruntur, quia eo obtento, possidentur omnia, quae ad hominis p*rsectionem expeti possunt, ac proinde in illo appetitus plane conquiescit sine fastidio sati tus , proptereaque finis ultimus dicitur hominis beatitudo.
Q. 7. Qintuplici modo spectin potest beatitudo pR. Duplici, nimirum objectivo & formaliter. Beatitudo objectiva est bonum summe perfectivum; beatitudo vero formalis est persecta summi boni possessio. Possessio autem illa debet esse operatio , &quidem persectissima, ac perfectissimae potentiae,
quia ultima hominis persectio , sicut aliarum rerum, est operatio , cum res quaelibet in tantum , sit persecta , in quantum est in actu; quae enim sunt in potentia, censentur imperfecta, tendunt. que ad operationem , propter quam natura instruitur facultatibus, facultates ornantur habitibus laudabilibus. Denique quies appetitus est gaudium & delectatio in bono possessis. Atqui delectatio ex istis exurgit ex operatione non impedita : ut autem delectatio sit plena & appetitum satians , operatio . debet esse perlactissima, S potentiae perfectissimae, alioquin non esset ut lima persectio, nee quietaret appetitum. Porro in homine nihil est mente perfectius, in cujus obsequium naturaliter tendunt operationes inseriorum facultatum. Ergo persectissima mentis ope ratio est ultimus ejus finis & beatitudo formalis. a Ergo beatitudo objectiva hominis est solus Deus; quia solus est summum hominis bonum, S summe illius perfectivum , . ut supra diximus cap. 3. formalis verb beatitudo est visio Dei intuiti-
293쪽
va : tum quia est perfectissima persectissimae facul- . tatis operatio; tum quia Deus est prima veritas& infinita sapientia : Atqui veritas & sapientia hoc ipso quia possidentur cognoscuntur, ut ob- serUat S. Augustinus : denique quia , qui videt Deum sicuti est, nihil aliud expetendum ipsi oz- currere potest: Ergo in illa visione totaliter quiesscit, ac proinde beatus est. :. Dices: qui possidet sapientiam, non intelli. gitur beatus, nisi eam diligat: Ergo praeter intui. tivam Dei visionem requiritur amor , ut homo. Vere sit beatus. R. I. Ad antecedens, fieri non posse, ut quis possideat sapientiam, nec eam diligat, cum in ea possideat omne bonum, nihilque ei supersit
' - R. a. Distinguendo consequens , ut sit be tus beatitudine integrali, Concedo: beatitudine, essentiali, Nego consequentiam ς amor enim , gaudium, & corporis immortalitas fluunt ex visione Dei intuitiva', tamquam proprietates eNessentia: Tam potenti natura Deusfecit animam, inquit S. August. Epist. II 8. alias S6. c. 3 . ut ex ejus plenis ma beatitudine, quae in me temporum sumitis promittitur,. redundet etiam in inferiorem natinam . quod es corpus , non beatitudo quae fruentis θ' intelligentis es propria, sed plenitudo sanitatis, id es, incorruptionis Uigor. Q. 9. Leneturne bomo dirigere omnia opera flua ad Deum tamquam ad ultimem mem Abi determinatum , Mobjectum fluae beatitudinis P R. Tenetur saltem intentione virtuali. Matth. s. Quaerite ergo primum regnum Dei, F justitiam ejus ςN haec omnia alicientur vobis. Quae Uerba eXPem dens S. Augustinus lib. 2. de serm. Domini in monte
294쪽
cap. 2 s. sic habet, non dicit, deinde issa quaeritequamvis necessiris . . . Ne cum ista quaeratis , illinc aυertamini , aut ne duos mes constituatis, ut S regnum Dei propter se oppetatis, tua necessaria .... Ergo plici corde tantummodo propter regnum Dei debemus bo, num operari ad omnes. Et Coloss 3. Omne quodcumqne facitis in verbo aut opere , omnia in nomine Domini
Iesu Grisei. In quem locum S. Thomas ieetione 3. sie scribit. Quidam dicunt quod hoc est consilium; sed hoc non es verum. Sed dicendum est quod non est nece orium quod omnia referantur in Deum actu, se
Dixi, saltem intentione virtuali; quia homo quam diu mortalem hanc vitam vivit, non potest semper actu de Deo cogitare; sed satis est ut virtute intentionis actualis, quae praecessit, Opus per egra coeptum prosequatur, s
in m maxime interest nosse qui sint effectus - finis , quisve inter eos ordo ; inde enim pendet tota morum disciplina. Itaque Q. 1. Quot sunt mis effectus ν .R. Οειν numerantur. Primus est volitio, seu amor & complacentia, Secundus intentio, hoc est , desiderium essicax. Tertius consilium. Quar' tuε consensus. Quintus electio. Sextus imperium. Septimus usus. Octavus stultio , seu quies in bono possesso. Q. a. Quis est ordo illarium actuum PR, Lx bonitate objecti proposita volantati S a
295쪽
primo loco exurgit amor, & complacentia, triama immaetatis appetitus ab appetibili vocatur amor, inquit S. Thomas I. a. q. 26. art. 2. qui nihil est aliud, quam complacentia appetistius. Hic actus caeteris necessario praesupponitur; nisi enim placeret bonum apprehensum , v. g. castitas, victoria, &c. nullus foret conatus ad illud consequendum. Intentio proximε sequitur amorem seu complacentiam ; naturale enim est velle possidere quod placet & amatur. Intentio autem est essicax de-' 1iderium finis, seu actus voluntatis essicaciter tendentis in bonum per media consentanea. Eringo intentio continet saltem virtualiter proposiI- tum inquirendi & adhibendi media; non enim censetur quis velle sincere & essicaciter finem conse qui, V. g. vincere cupiditates, nisi cogitet de me
diis sine quibus sinis non potest obtineri.
Consilium tertius finis effectus , sequitur in- tentionem, estque actus mentis inquirentis & pomderantis media, & de inventis, si plura sint, j dicantis quodnam sit aptius, caeterisque praeferen- . dum. Porro sicut recta intentione, ita consilio veraci tota nititur morum disciplina & bonitas; quia deficiente regula , nimirum prudenti consilio, opus quod ad ipsam dirigitur, vitiosum reddi necesse est. Hinc monet sapiens gravissimis
hisce verbis Eccli. 37. . Ante omnia ope:ra tua Detrium verax Medat te , of ante omnem actum consilium s hile.
Verum consilium illud verax & stabile non est expectandum ab eo, qui pura non ducitur intentione, nee dominatur privatis suis asseetibus; voluntas enim inordinata pervertit rationis judi- ciuin
296쪽
cium & cogit mentem ad nutum suum cogitare,& Consulere; cogitare quippe a cogendo dictum vult Sanctus Augustinus lib. Io. Cons. cap. II. Sicut igitur in pendendis ponderibus sequantur lances , ne, si examinis sit aliqua inclinatio, judicium iniquum feratur ; ita qui deliberat nisi seipsum decipere velio omnem privatum affectum seponere debet. Quae clim ita sint, unicuique perspicuum est conssilium seu deliberationem in iis, quae spectant mores, esse periculi plenam, ac veluti scopulum,
quem humana ratio non declinabit, nisii regatur
Spiritu Christi, qyi idcirco dicitur Consilarius, magni consilii Angelus. Quin ipsemet Plato comsulationem rem esse plane divinam agnovit.. Quartus finis effectus est consensus, qui describi potest, actus voluntatis adhaerentis consilio rationis, & acceptantis media ab intellecta proposita; si intellectus consulat ex imperio voluntatis , naturaliter placebit ejus consilium, &facile consentiet voluntas. Sed si consilium sit aliunde datum, puta a sapiente, voluntas saepε repugnat, & multa contra opponit, seque consitum datur incassum, nisi duritia voluntatis tollatur, Deo interius eam praeparante, & per gratiam suam eam inclinante. . ι 'Electio , quae est quintus finis effectus , immediata sequitur consensum, describiturque actus liber voluntatis , quo ex pluribus mediis unum caeteris praesert in ordine ad finem intentum. . Ut autem electio sit recta & honesta, debet prudenter fieri; quod enim fit imprudenter, malum est. . Contra prudentiam autem peceat , qui medium ad finem minus idoneum eligit, convin
297쪽
eiturque non eligere ex virtute, quae est habitus electivus secundum rectam rationem, sed ex cupiditate , quae prauult deliberationi. sextus finis essectus dicitur imperium, estqussctus practicus intellectus imperantis praxim mediorum , quae post habitam deliberationem electa sunt tanquam ad finem magis idonea. Ρlerumque enim contingit Voluntatem ea non exequi, quae elegerat, & observanda proposuerat, pro pter nascentes dissicultates, tum ex parte passi O-num , quae rebellant, tum ex circumstantiis, quae in deliberatione & electione non fuerant prae visae; tum ex parte ipsiusmet voluntatis, quae te . vis est & inconstans, quaeque remisit ex pristino 'intentionis fervore, & ita evanescente causalita, te seu motione finis, omnes supra enumerati es-fectus inutiles abeunt, & operans quasi in media via subsistit; nisi recta ratio opus urgeat, & prudentia stimulis conscientiae voluntatem impellat. Septimus finis effectus est ipsamet mediorum applicatio ad finem consequendum. Usus autem evadit abusus & peccatum; I. Si sit superfluus, nihil ad finem conferens ; g. Si in stultionem conVertatur, hoc est, si purum medium propter se appetatur, & in illo voluntas quiescat. Umde metito damnata est haec propositio ab Innocentio XI. anno 16 9. S a clero Gallicano an. IZOO. Comedere S bibere usque ad satietatem ob solam voluptatem non es peccatum, modo non obsit valetudini, quia licite potes appetitus naturalis sivis actibus frui. Hac propositio , inquit Clerus Gallicanus , temer*ris es, s idolos, perniciosa, emronea , , ad Epicuri scholam
298쪽
octavus & ultimus finis effectus est fruitio, hoc est, quies in fine possesso. Unde usus terminatur ad fruitionem, sicut motus ad quietem, . & desiderium ad possessionem. Quies autem illa non est cessatio ab omni actu Voluntatis, quemadmodum quies corporis est intermissio operis; sed est gaunium & delectatio , fruimur rebus cognitis, in quibus υoluntas delectata conquiescit, inquit Sanctus Augustinus lib. Io.
Ergo in usu est labor , in fruitione delectatio ει quies: plena quidem , si possessio sit finis ultimi, utpote summi boni, ultra quod nihil ultra expetendum: inchoata autem & imperfecta , si possessio sit finis intermedii, qui appetitum Omnino non explet, sed tanquRm praelibatio quaedam summi boni acrius incitat ad illud consequendum; namque ex Sancto Gregorio hom. 3o. in Evang. Qui mente integra Deum desiderare, profecto jam babet quem amat; neque enim quisquam posβt d ligere Deum, A eum, quem diligit, non baberet. Νon potest autem Deum habere, & de eo non gaudere. Gaudes de auro tuo, de cupa tua plena, inquit Sanctus Augustinus , & non gauderes Deo plenus Charitas ne gaudio esse non potest : scriptum est enim Gal. 3. fructus spiritus es gaudium, pax. Iusti igitur in Scripturis dicuntur beati, ut Ps. II 8. Beati immaculati in via, non solum propter spem futurae beatitudinis, quomodo beatum dicimus aegrum, qui sub manu periti Medici uti- . liter secatur & utitur ad sanitatem ; sed insuper . Propter aliquam participationem beatitudinis, &ut loquitur Sanctus Thomas I. 2. q. s. art. 3. ad T.
aliqualem summi boni fruitionem, quae tanta sua . 4 vita r
299쪽
vitate perfundit animam, ut omnia mundi oblectamenta arbitretur detrimenta Phil. 3. , i- Ergo justitia & viri's nullatenus habent rationem finis respectu eorum , qui illius bonitate non alliciuntur, nec eX amore operantur ea quae sunt pietatis ossicia , sed ea obeunt ut pura media & conditiones necessarias , graves quidem &onerosas, ut ipsis videtur , sine quibus nec iram Dei, nee pinnas aeternas Vitarent. Quis cum lum dubitat, febat supra Sanctus Augustinus, Do-/ luntatem nulla modo justitiam diligent , non modo esse
t maiam, sed etiam pessimam pCAPUT VII.
De circumstantiis aestuum humanorum.
Q I. Oinj sunt circunstantia ν ' ,. R. Sunt quaedam conditiones mor Ies seu accidentia, quae humanos actus comitam tur, ut tempus quo, & locus ubi exercentur. Q. a. Quare bonitas F malitia actuum humanorumissumuntur ex circunstantiis PR. Quia sicut dantur objecta consormia, aut' difformia naturae rationali, ita & circunstantiae; si enim decet, V. g. vestire nudum, quod est objectum misericordiae; multo magis, si nudus ille est Sacerdos, si inimicus, si actus ille fit aliis exem- plo. Item si turpe est spoliare proximum, tu pius, si pauper sit, si beneficus.. Confirmatur. Bonitas Operis naturae , V. Dequi non consistit in sola equi essentia, sed ex variis accidentibus exurgit, puta ex recta membrorum habitudine, robore, Sc. Item perfectio
300쪽
artesacti, praeter formam, quae est sorma artificialis , complectitur Varium ornatum , conelmnam partium dispositionem. Ergo similiter bonitas moralis actuum humanorum non li solo objecto, , quo formam S speciem accipiunt, ut di- ximus, sed etiam ab adjunctarum circunstantiarum concursu petenda est. Q. 3. Qtιοι sunt circin ratis actuum humanorum p 'R. Septem vulgo numerantur, sequenti Ve su expressae. .
Quis, quid, ubi, quibus auxiliis, cur, quo- . modo, quando. Quis, significat conditionem operantis; si jusus aut peccator, V. g. eleemosynam tribuat, si conjugatus, aut voto obstrictus fornicetur, Quid, denotat conditionem objecti, an magna, aut levis plaga sit inflicta Τ an res surto sinblata sit sacra aut profana an contra totam familiam odium exarserit, vel contra privatam Personam Ubi, locum designat , an peccatum commissum sit in loco sacro, vel in publico & cum aliorum scandalo Quibus auxiliis, V. g. quibus instrumentis usus si homicida ; inde enim colligitur num homicidium fuerit casuale aut voluntarium 8 an consulens proximi commodo, mendacium adhibuerit ex hac quippe circunstantia actus essicitur malus. Cur, exprimit finem extrinsecum, qui est a cidentalis actui, diciturque finis operantis, V. g. cur largitus est eleemosynam, an ut Deo satisfaceret pro peccatis, an ut famam popularem sibi conciliaret