Ubaldi Cassina ... De morali disciplina humanae societatis libri duo

121쪽

At nescio an sumi heic debeat luen Delandi propositum. Gemmam quis tibi surripit non quidem ut in lucro sit; quippe quam cito in amnem proiicit: illum ne renuis furem dicere Θ Si vero auferat aperta vi, hunc plorem appellant . Contra latrocinantis Verbo ideam adiungunt eius qui alium Vexat acerbius & perimit, ut furetur. Quare publicis latrociniis bella iniusta comparat Daries a); atque ob hanc caussam & Alexander si i iuria cum Persis, aliisque gentibus bellum s scepit, a Seneca latro , praedo a Lucano dicitur ), & initia Romanae urbis a latronum colluvie fluxisse arbitrabatur Carneades,

quum dixit e) Romanis: s lusi velint esse

ad casas esse redeundum, O iacendum in m feriis O egesate .

Soeιalis seu opinionis vita pendet maxime a fama , cuius caussa Chrysippus & Diogenes , ut ait Cicero, detracta utilitate ne digitum quidem porrigendum esse dicebant ;quamvis hominis ingenui sit ac liberaliter edu-

a In te. Iuri rud. univ. f. 363. b Apud Grotium De Iure B. O P. lib. II. c. I. c Apud Lactantium lib. V. de Ast. e. XVI.

122쪽

cati velle bene audire a parentibus, a propin quis, a bonis etiam ViriS, ab omnibus denique. Hinc omnes qui sanae mentis sunt nihilque ducunt praestantius ac magis necessarium .homini , qui inter alios homines Vivit, nominis dignitate ac fama; ab aliis reposcunt ad sperant ne vitam istam extinguant , 'aut violent: quod si contingat, id serunt aegerrime. Nemo itaque alterum hunc ideae dolorem aliis asserat aut calumniator falsum obiiciens crimen, aut inique patefaciens quod Occestum maledicus . Νullus est hostis capitalior calumniatore, nullus timenduS magis, quam is qui alienam famam lacerat ac labefactat a . Quotquot Socratem calumniati sunt eos abominabantur ac horrebant , ut serunt, populares sui; tantaque in eos aerumnarum facta irruptio fuit , ut desperatione dominante flagitiosissimam vitam lata pendio finierint. Quanti interesset omnium , si calumniam, si obtrectationem cautius caV renti Sed verae utilitatis ignari homines &

a Famae haec est apud nostrates partitio ψ ut alia inten- fixa sit des verbis veniam renus oro qua gaudent qui ob egregias dotes longe inter alios excellunt ; alia si uxquae eorum omnium est , qui pro non malis reputantur

123쪽

78 varia & multiplici ratione hoc ossicii prae

ceptum spernunt.

Dolori huius generis occasio similiter est, quum contumeliam in alios dicimus, quum eos gestu aut motu deridemus, quum eorum verba aut fasta inique perverseque i terpretamur et aliquando etiam quum mendaces sumus; idest quum aliam, quam quae in animo est, noster sermo sententiam prae se fert ut decipiamus alios , qui caeteroquinius habent audiendae veritatis . Candorem animi quisque expectat ac vult ab iis, cum quibus loquitur: nam voces sunt soni articulis distincti, quibus intimos sensus animique affectiones patefacimus; iisque mendacio obteres ad decipiendum, Vinculum omne stangitur societatis . . Huc reVocarem Vulgatas illas ambiguitates & refrictiones , ut V eant , mentales , quae mendacii naturam se Vant , quasque miror summopere patronos invenisse nostrates aliquos, quum non inVenerint Per se quidem omne in malo vitioque mendacium es, inquit Aristoteles a).

a) Ethie. Iib. VI. e. VII.

124쪽

- S. LXXIV. Sunt quibus Videtur licere interdum quod verum non est loqui , ut ii faciunt qui se-stivis locis coetui aut convivio dant vitam. Plato ipse, qui non solum Diis, sed hominibus

odiosum mendacium vocat a); illud conce, dii moderatoribus reipublicae ad communem civium utilitatem, ω privatis hominibus tamquam remedium aut contra hostes aut ad

amicos abducendos a sicelere b). Hoc idem Νenander, Pisander, Diphilus & alii sensere ex antiquis c) . Recentiores taceo qui innumeri sunt d). Hac de re acerrima olim viguit hodieque inter doctos viget disput tio. Multis qui verum fingit aut ioci. aut

magnae cuiusdam innoxiae utilitatis. gratia falsioquus est, nundax non est: hinc in omni mendacio fallaciloquentiam contineri aiunt, non in omni fallaciloquentia mendacium; quippe quam non permisiam modo, sed alica) Dial. II. de Repub. bὶ Dial. III. de Repubis c) Apud Stobeum Serm. XII. d Grol. De I. B. O Pulandors. de meis Η. O c., Heineccius de Io No O G. S. 2oo. , alii . Evolvantur Visel- mannus De Iure quo homo homini in sermone obligatur, Brun-nemannus in T. ad L. Corneliam De Falsis. Sehaumburgius in Annon ad Struvii Iuriis. ad tit. De Iudiciis publiciν

125쪽

quando praeceptam Gundlingius, aliique arbitrantur. a

S. LXXV.

B. Augustinus qui ad Consentium scribens hanc quaestionem latebrosam dixit O inter

doctos alternantem , plane omninoque negat

licere mendacia quaevis , quae turpia sunt suapte natura b); eiusque opinionem sussu, ciunt Theologorum ferme omnium occiden talium suffragia, inter quos Dupinus praesertim in opusculo quod de Veritate scripsit.

eorum sententiae fasces submittunt. At enim in quaestione ancipiti tu quid sentis Θ Dicam loeo opportuniori. Interea scias odisse mea . . . Ceu claustra Erebi quieumque loquvntur Ore alivd tacitoque aliud sub pectore elavdunt Q. a De Iure N. O Gent. c. IV. bὶ Vide Ioh. la Placette dans Ies dipera Traitissur des m fieres de conscience tract. I. ch. III. Mendacium cerni etiam potest in opere quod dissentiat ab eo quod suapte naturasgnificat; in silentio ipso cerni potest, quum aliorum intexest ut loquamur . lce In Ethlea Chrisiana .. d Homerus Iliad. NL. Mentiri servile es dignumque apud omnes homines odio, inquit Plutarcus De educandis . Nec Vero Putandum ob hanc caussam est non licere interdum ambigua verba usurpare , fabulas, apologos ad alios instituendos. Haec enim nec mendacia, nec fallaciloquentiae sum .

126쪽

t: S. LXXV. I. :Dolor ideae, de quo dixi hoc capite , ex alio. etiam, sente in nOS Permanat. Si quis mentem tuam, erroribus. ac fallaciis sorte imbuit circa ea ad quae adipiscenda impellit Ipsa natura, &'corruptione opinionum ita insecit ut acrem licet in Omnia bona inten- .dens aciem ,, non seinper Videris quae aptio. ra erant ad beate Vivendum; horum coi scientia vel recordatio aegritudine ac molesiis non vacat: nec enim Viribus aut Vel citatibus aut celeritate. corporiS . res necessi

riae aut utiles dignoscuntur, sed intellio ala N consilio, quibus orbari solet mens ab iniquis aut distortis notionibus decepta. Hinc

Romani quum infinitam mentis utilitatem Viderent, hanc ipsam nominarunt Deum &in Capitolio consecrarunt Similitei . . si incitamentis . alterius lexivisti e potestath meistis, cui regnum iotius: animi a natura, tribua.

tum ' est & effraenatus raptus sorte suisti a libidine, ab iracundia, ab ossio, a Vanitate; illatam tibi iniuriam doles, quum resipiscis . Cave igitur ne aliorum mentem aut cor de-

ca Cicero lib. II. De Nat. amorum .

127쪽

8a praves: nam si alienam, simam violare, aut corpus laedere, aut rei familiari detrahere aliquid repugnat naturae ; multo repugnahit magis violare animum qui esti homnis Pars praecipua.

Generatim qui contra officia haec iacit quae explicavi, is resarcire iniuriam debet , quoniam non solum turbaretur societas, sed essent inutiliter data iura omnia generis hu-

dici potest. , quia demit quod alienum est , ut Grinius a), & Κoelerus b). docent. Sed

quae esse potest resarciendae iniuriae seu damni reparandi ratio Θ Dicam paucis e Tantum res quum fieri . potest, quantum iuris alicui detractum a te ipso est. Bona fortunae abstulisti Θ Eamdem rem alienam redde nisi si consumtar secus rei pretium suffice . Nprimum , restitutio est: s secundiam,ctio. Eripuisti alicui vitam, aut membrorum valetudinem, vel debilitasti Θ Quum res, vi lata: aequale pretium non habeat, Praestare omnia detrimenta necesse est quas hinc coh-

128쪽

sequuntur. Bono alicuius nomini labem alia persisti falso obiecto crimine per calumniam pDatum damnum omnino repara . occultum crimen vulgasti'. Eadem lege obstringeris runicuique enim ad bonam famam ius est quousque eam facto non amiserit suo . Veri tatem mendacio . occultasti quae , aprienda erat Θ Praescribit officium ut aperias. Sed de his Theologi multo uberius . Contingere etiam potest,. ut iussu. consito, consensione , patrocinio, permissu . aut alia ratione alieni damni sis caussa. Dicam ad quae tenearis quum de . imputatione actionum disputabo.

i LXXVIII. . Quae huc pertinent omnia vel quae die a a me i hactenus sunt, eo Evangelii Mnaturae effato continentur ii tibi feri non vis , alteri id ne feceris Nodunn univerasis nationibus, saltem quae barbarae & esse ratae penitus non fuerint iam priγρεα istud . quod & Plato, & Aristoteles,' do Cicero, &Graeci, Latinique Philoseph alii; copiosissime explicaverunt . Egb' quod asciscit, natura quodque declinat ii tuens, ad hoc taliud retuli: Nemini dolorem inferas sive sensus, sisq

129쪽

iiii in

S. LXXIX. . Ossicia: de quibus disserui communia M

immutabilia sunt, quum . nitantur eadem

semper &, una, sociali natura; . & praeterea ad eum: modum sunt necessaria, ut sine ipsis hominum necessitudo ' omnis ac consociatio tollatur . Verum non hoc solam postulat latissime patens omnibus inter omnes societas. Conscientia quippe aut . sensus peculiarium indigentiarum quae cruciare coniunctos homines ceperunt . eo ipsos adduxit ut intelligerent .ao dolerent etiam indigentias aliorum, quibus . ut suppetias ferrentia nullo i stitiae ossicio cogebantur At quum auxilii commutatio socialem Vitam . & resertam com- inodis. ad , beate vivendum εοῦ longe constituat seliciorem ; 'ob hanc caussam proprius amor nixus, spe t ntundem adquirendi, eos

impulit ut bene de aliis homnibus, merereta tur . Quo longius aberat D. ortu societas, eo evadebant sacilius animi ex ignorantiae

130쪽

tenebris, seque in contemplandis rebus per spiciendisque solertius . homines ponebant . Quare animadvertere progressu temporis de buerunt maximo se errore duci, si quidem ita essent animati ut iis solum opitularentur, a quibus idem auxilium postulari expectarique ἀαεσος poterat et saepe enim nec incre mentum esset ullum propriae . utilitati, nec . aliorum praesidio adiuvaremur . . Hinc actuo

iam illam facultatem animi , ob quam praesto aliis sumus, non circumdederunt utilitatis fiuctusque cancellis parati. ad levandas indigentias aliorum , lanietsi nulla eos t neret proxima blandities aut spes commut tionis . Ex quo vix dici potest quantum communis calamitas sublevetur , quantoque felicior coniunEEo congregatisque hominum sit. Usu rerum doctiores fata Hillud etiam intellexerunt' proprium ' bonum saepe esse contra Ium bono communitatis, & detrimen. tum saepe asserre plurimis levamen necessi atatis alienae , quae sola opinione praesertim contineatur . Itaque nondum sere omni ex parte beatam societatem cogitarunt, nisi publicae utilitatis. studio ita arderent omno ut quaecumque tandem se osset rei occasu