장음표시 사용
101쪽
-- 02 Nemo profecto est qui non statim animadverterit quam molestia haec laborent tautologia, ut adeo vel sine collatione antiquarum versionum vix dubites asserere locum esse corruptum. Ut vero nolim contradicere Hieronymo asserenti Septuaginta, quos vocant, Interpretes quaedam de suo
addidisse quae in Hebraica Scriptura non legebant fl), Sic tamen causam cur in praesenti loco Graeca versio ab Hebraicaveritate tantopere discordet, aliunde putem eSse repetendam.
Scilicet videor mihi manis to videro hic jam antiquissimis temporibus varia graecorum lectorum glossemata, margini alicujus exemplaris, uti fit, adscripta, hinc librariorum oscitantia deinde in textum irrepsisse. Puta porro ad exemplar hoc modo corruptum tum alia suisse expressa apographa, tum etiam illud quo usus est auctor versionis Italae, quodque repraesentatur in Vaticano Graecorum Bibliorum codice, caeterisque qui Supersunt ejusdem familiae codicibus. Conjicio etiam hoc, scilicet Graecum Interpretem in Hebraico codice quo usus est pro mendose legisse
ζωών quod est nitarum. Auctor Italae versionis legendum putavit se, unde et vertit in medio duorum ιη in Litu. Eusebius vero Demonstr. Evang. Lib. VI in censuit legendum uilarum; eum eo laeti etiam Theodoretus in Habacuci Cap. I. Operae pretium erit obiter hic ex eo no lasse, quam male habuerint duo haec animalia ejus temporis interpretes. a uuidam, inquit, duo animalia intellexerunt angelos et homines; quidam ex ineorporeis virtutibus eas quae divinae gloriae appropinquant, Cherubim et Seraphim; alii Judaeos et Babylonios. Mihi vero videtur, non animalia,
sed vitas i μη prophetam dixisse, praesentem et
futuram, quarum in medio judex justus apparet. ο 1ὶ Vide S. Hieron. Epist. LVII ad Pammaeh. Ed. Vallars. 4 Longum est, inquit, revolvere, quanta Septuaginta de suo addiderint, quanta dimiserint, quae in exemplaribus Ecelesiae obelis, astericisque distineta sunt. Illud enim quod legimus in Isaia: Beatus qui habeι semen in Sion, eι domesticos in Ierusalem , solent Hebraei deridere, quum audierint. Necnon et in Amos post descriptionem luxuriae : Stantia putaverunι haec, eι non fugiensia. Itevera sensus rhetoricus et deelamatio Tullianaia ete.
2ὶ LXX legisse quod non nemo suspicari posSit, n0n putem. Neque enim ullo modo eonei pitur eur tum non seripsissent: ἰν μίσῶ τῶν Diqili od by Cooste
102쪽
- 95 Putem ergo Graecum Interpretem in suo , quo utebatur exemplari, legisse ita :
IIaec vero existimo eum ita graece reddidisse :
h. e. Domine audivi auditionem tuam Ει timui opera tua In medio duorum animalium cognosceris Cum appropinquant anni agnosceris In ira misericordis recordaberis.
ἐνιαυτῶν , quo nihil magis ohvium erat. Capellus sapud llosenna. in h. l.) putat LXX legisse Puri ; sed hoe verisimile non est; nam non seribitur Ctata nisi sequento, deinde, eum Puri seminei
generis sit, non sed scribendum erat. Atqui duo hedegram mattea menda, quae non poterant non animadvertere, si vidissent in Hebraico eodice quo utebantur, mendum in eum codicem irrepsisse statim deprehendissent; itaque, correctiori exemplari inspecto. aliter vertissent quam secerunt. 1ὶ Alexandrini seribunt in genitivo easu δυο. 23 Quum Π Π etiam notet ullam, ut patet ex Iob. XXIII. 18. 22. 28.
103쪽
- 94 Itaque graecus quidam lector, ut vocabulum ti ακηκοα explicaret , in margine sui exemplaris SeripSerit κἀπινοησα, quod putaverit melius quadrare in subjectam vocem ἀκοην. Rursus quum σὰ εργα σου dicta putaret de operibus Dei qua Creatoris, vocabulum rectius convenire existimaverit. Librarius igitur ratus duo haec glossemata κανενομα et ἐξεστην particulam esse versionis septuagintaviralis ea in textum adsumpserit, et de suo addens καὶ , quod deesse videretur.
ita scripserit : Κύριε εισακηκοα τὸν ἀκοήν και
ησα τα εργα σου και εξιώνην. Quod porro in graeca versione abundat : ἐν τῶ παρειναι νον καιρον αναδείχθηρον, illud quisque videi non esse nisi verborum εν νω ἰγγίζειν κ . .. λ , interpretationem quamdam margini alicujus codicis adscriptam, quae pariter in textum irrepserit. Τandem, quod superest :εν νῶ ταραχιόνοιι τὸν ψυκἐν μου, quod similiter glossema prorsus olet, adScriptum esso videtur margini alicujus exemplaris in quo tamquam pars textus jam legebatur spurium illud ἐξεστην, ad quod elucidandum aliquis in margine sui codicis scripserit : ἐν τῶ ναραχθηναι πι ν- quum turbata esset anima mea , quod, ut patet, per se plenum intellectum non habet. - Ηoc ergo modo forsitan nata est tautologica illa Graecae versionis oratio. Sed jam ut ad propositum nostrum veniamus, vide mihi quam nihili sit quod ex eo Habacuci loco ducitur argumentum ad probandum litteralem Sensum multiplicem. Nam primo quidem , versio septuaginta-viralis, ut patet, in objecto loco manifesto corrupta est; et, licet verisimilius videatur verba ἐν γνωσθήση genuinam continere LXX versionem , de hoc tamen certo non constat; fieri enim potest ut vel verba is μίσοῦ ζώων υνωσθηση sint lectoris cujuspiam hebraici textus interpretatio , LXX autem verterint:
104쪽
- 95 Sed lac verba ', δυο γνωσε, ν genuinam LXX esse versionem , nec Sic tamen certum est eos dicere voluisse :in medio duorum animalium cognosceris, quum etiam velle potuerint : in medio duarum vitarum cognosceris; nam, ut
vidimus il , pro vario vocabuli acc tu , quem adscribere posterioris demum aetatis suit, et animalium ei vitarum reddere possis. Ergo nec certo constat an LXX scripserint :in medio duorum animalium eognosceris, et ambigitur an pro duorum animalium non sit legendum duarum vitarum. Fac vero LXX et scripsisse et voluisse : in medio duorum animalium cognosceris, inde-ne recte conseceris duplicem IIabacuci verbis subesse sensum litteralem, quia idem locus in Vulgata redditus est: in medio annorum notum facies' Minime vero. Quid enim Τ non eadem verba Graecus et Latinus vertit Interpres, Sed uterque diversa. Nam hic necesse est legerit :
li. e. in medio annorum notum facies. Gr fecuS vero necesse est legerit :
li. e. in medio duorum animalium duarum vitarum); nam
quod addit γνωσθησιν, proprio marte supplere debuit, pro
enim legit ri Π.Assirmat quidem Goldhagen Latinae et Graecae versionis disserentiam repeti posse eae disersa earumdem vocum Hebrai- earum Ieeιione i 2 . Sed hoc illi parum attento exciderit. Om-
2) Ut eaede in voees Bebraicae, id est, ut eaedem consonantes Hebraieae, nam hoc vult dicere Goldhagenius , diverso modo legantur, alia atque alia eisdem subjicienda sunt puneta vocalia; sed tum pro varietate vocalium Pariter variae erunt et voces, adeoque non eaedem. Quare si ex diversa ratione legendi Hebraica, repetendam censeret interpretationis Graecae et Latinae disserentiam , omnino non debuisset eum IIahaeuei Ioeum adducere tamquam argumentum ad probandum unum eum deinque S.Scripturae loeum multiplicem habere sensum litteralem. Neque enim unus idemque locus est, qui non uno eodemque modo, non eisdem , inquam, verbis legitur.
105쪽
- 96 nino enim nequit seri ut iisdem litteris consonantibus he-hraice exprimas duo haec : in medio annorum notum facies, et in medio duorum animalium cognosceris.
Sed haec sussciant dicta de objecto Habaeuci loco, qui ut fuit Hus tractatio aliquantulo intricatior, Sic tamen, ut patet, ad juvandam adversariorum causam nihil plus conseri quam caetera quae ab ipsis adducuntur Sacrae Scripturae loca ; quae quidem ad stabiliendam suam de duplici sensu litterati sententiam frustra urgeri, satis, Opinor, probatum eSt.
I 4. Eae Evangelio S. Ioannis.
Cap. XI. v. 50, 51. Dixerat Caiphas summus ea tempestate Pontifex : eaepedit robis ut tinus moriatur homo pro populo, eι non tota gens pereat. Atqui, insulunt, duplex hisce verbis subest sensus litteratis: per ea namque aliud dicere voluit Caiphas. aliud vero Spiritus Sanctus, ut Evangelista notavit. Audio. Ergo si minus caeteri, at hic certe Scripturae locus favet adversariis 3 Minime
Vero. MeminerimuS, quod et adversarii nostri docent, ut
assii mari possit idicui Scripturae loco duplicem subesse Sensum litteralem, omnino probandum esse Spiritum S. auctorem
Scripturae primarium, uni eidemque loco duplicem subjicere voluisse litteralem intellectum. Atqui verbis a Caipha prolatis duplex quidem subest sensus, sed alter a Spiritu Sancto, alter vero a Caipha intentus. Ergo neque hic locus quidquam juvat adversarios. Quod recte jam viderat Estius. Adferunt, inquit, et illum Iocum Ioannis scap. XI : eaepedit
vobis ut unus moriatur homo pro populo, et non tota stens pereat. In quibus verbis alium sensum cogitavit Caiphas, qui erat Pontistae anni illius: alium intendit Spiritus Sanctus loquens in Caipha. Sed loeus ille non premit. Nam facile respondetur illos duos sensus non unius fuisse authoris, sed alterum Culphae, alterum Spiritus Sancti: nec utrumque sacrum, sed Caiphoe profanum; et quatenus ab eo profecta sunt illa terba non vera et sacra, sed talsa et sacrilega fuisse, spectantia ad inferendam neeem Christo Domino.
1ὶ Cis CaIinet et Theodoret. i. h. l.
106쪽
Quem sensum Spiritus Sanctus verbis a Caipha prolatis subjecerit, Evangelista nos docet, dum , prolato Caipli se essalo, notat ilὶ : Hoc autem a semetipso non disiι; sed, cum esset Pontistae anni illius, prophetavit, quod Iesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Sane longe diversus erat animi sensus quem exprimere voluit Caiphas; sed eatenus loquebatur Caiphas non vero Spiritus Sanetus. Frustra igitur ea verba adducuntur tamquam exemplum quo probetur, uni eidem quo Sacrae Scri p tu irae loco duplicem a Spiritu Sancto, ejus auctore, subjectum fuisse sensum litteralem. Quod si quis morosior objectaret esse tamen in eo Scripturae loco duplicem iisdem verbis subjectam notionem litteralem, id quidem lateremur; sed quum non idem auctor duplicem eum sensum exprimere voluerit, denuo negaremus quidquam inde proficero multiplicissensus litteratis patronos. Itaque qui illud Caiphae effatum adducunt ad sententiam Suam tuendam, non sat Scire aut certe non meminisse videntur de quunam tandem re in praesentiquaestione controversia Statuatur. SECTIO TERTIA.
Audivimus vid. sup . pag. 22ὶ Cornelium a Lapide pro sua
sententia argumentantem ex auctoritate Lateranensis Concilii. Verba autem Concilii, quae ob oculos habuit, haec sunt: Creator omnium invisibilium, spiritualium et coiporalium sua omnipotenti virtuse simul ab initio temporis ulramque de nihilo eondidit creaturam, spiritualem et corporalem, angelicam vide- Iieet et mundanam.
Ego vero plane nego ex his Concilii verbis ullum possuduci argumentum, quod faciat ad probandum duplicem in S. Scriptura Sensum litterulem. Ut posset inde duci argumentum, prius certo probanda forent duo haec : Unum hola, scilicet, voluisse Patres Concilii
107쪽
- 08 citatis verbis definire non solum mundum non esse aetρrnum, sed praeterea ante mundum conditum nihil a Deo esse creatum; alterum vero, Sensisse Patres Concilii praedictas duas illas sententias hoc uno Scripturae vocabulo, IN PRINCIPIO, OSSe expressas. Atqui neutrum certo probari potest. Nequit, inquam, probari Patres Lateranensis Concilii voluisse docero
non solum mundum non esse aeternum, sed praeterea ante
mundum conditum nihil a Deo esse creatum. Nam si hoc docuissent, id constare deberet vel ex ipsis Concilii verbis,
vel, si sorte ejus verba essent obscuriora, aliunde tamen perinspectum exploratumque esse oporteret rem ita se habere.
Jam vero nullo modo id constat. Non ex ipsis verbis Concilii: Patres quidem dicunt, si MULutramque de nihilo condidit ereaturam, sed nihil obstat quominus vocem simul ita intelligamus ut idem notet ac pariter
sq. d. tam angelicam ereaturam quam mundanam, utramque
PABITER condidit ; quod autem addunt ab initio temporis, id, docento Petavio , ita intelligi potest ut significetur creaturam angelicam durationis suae habuisse principium, non
vero aeternum extiti Sse. empus enim, ait, pro omni creata duratione non raro sumitur, quin diuinae oeternitati eae opposito
respondet 2 . Nec magis aliunde constat Patres Lateranensis Concilii vo-
1ὶ Voeula simul in ea significatione frequenter oecurrit apud scriptores Latinos, ut docet Forcellitii: α Simul, inquit, adhibetur etiam pro similiter , pariter. Cie. Verr. l. 4. Cujus praetura urbana aedium sacrarum fuit publieorumque Operum depopulatio: Sivvi. in jure dicundo, bonorum possessionumque, eontra Omnium instituta, addictio. Plaut. Capt. I. I. l . Ubi res prolatae sunt. cum rus homi nes eunt, si xui. prolatus res εunι nostris Mntibus. . CL Foreellinii Lexicola ad h. v. Etiam in Vulgata nostra Bibliorum versione vocabulum Simul ita adhibetur ut pariter notet, ver hi gratia Ps. XHΙ : Omnes declinaverunt, simul inutiles faeti sunt. Et Ps. XLVIII: Simul insipiens et stullus peribunt. 2ὶ De Angelis, Lib. 1. Cap. XV. - α Non cogimur, ait Berti, aceipere tempus sensu Arabum Philosophorum et pro sola mensura motas rerum corporearum, cum alii, etiam e sectis phi Iosophicis, tempus describant, quod sit subcisiva quaedam duratio rerum, quae habuerunt in ilium nee perpetuo extiterunt. Particula vero simul signifieare potest, Deum utramque creaturam pariter eondidisse. . L. Berti. De Theologicis diseiplinis; Lib. X. Cop. VI. Prop. 2.
108쪽
- 99 luisse decernere utramque creaturam, angelicam et mundanam, eodem tempore suisse conditam l . Quid qtiod S. Τliomas, quem mens Concilii profecto non latuerit, diserte docet sententiam eorum, qui dicant conditos esse angelos ante cor-POPeam creaturam, pro salsa non esse habendam s2j. Quod profecto non dixisset, si Lateranense Concilium docuisset contrarium. Idem sanctus Doctor in sua Lateranensis istius decreti interpretatione tradit Concilium docuisse: DEUM SIMUL AB i NITIO
CAM ET MUNDANAM, ad eaecludendum errorem Origenis ponentis Deum in prineipio creasse solas spirituales creaturas, et postea quibusdam earum peccantibus creasse corpora, quibus quasi quibusdam uinculis spirituales substantiae alligarentur, ac si corporales creaturae non fuissent eae principali Dei intentione productos , quia bonum esset eas esse, sed solum ad puniendum peccatum spiritualium creaturarum fol. De siniit itanea vero utriuSque creaturae productione ne verbum quidem habet
Sanctus Thomas in expositioire praedicti decreti. Sed age, lac Concilium citatis verbis reap Se decrevisse utramque creaturam eodem tempore suisse conditum, nihil tamen inde profecissent multiplicis sensus litteratis patroni. Nam adhuc probandum ipsis incumberet eam Concilii defi-slὶ Vasqueetius censet, tantum abesse ut Concilium id decreverit, ut id decernere ne potuisset quidem. Γι concilium, inquit, definiret hanc veritalem , niιi debereι auι Scriptura, aut ιraditione, auι ratione essi principiis sidei deduetu: nullo autem horum nisi potuiι. Vid. Vasq. in
s. l. quaest sit . art. 5. Disp. 224. Cap. 5. 2ὶ Vid. Summae l. i. q. 61. art. 5. δ) Vid. Opusc. S. Thomae , opuscul. XXIII. Legitur vol. XVil operum S. Thornae edit. Cosmae Morelles , . Antverp. 1612. Ex illis S. Thomae verbis conjici posset Patres Lateranen is Concilii dicendo Deum simul utramque de nihilo eondidisse creaturam, voeabulum simul aecepisse in eum Sensum , quo illud simul Oeeurrit in hoc Ecelesiasti ei Cap. 18 r qui vivit in aeternum creavit omnia SIELL , ad quem Sacrae Scripturae locum etiam reSpexerint. Ibi autem vocabulum simul. quum Graeco κοινῆ reSpondeat , sumere potuerunt eo sensu ut significet pari consilio, pari intentione. Nam Graecum κοων, quod elliptieum est et plene legi potest κοινν βουλοσσει ess. Lambertinos Ellipses Graecie, edit. Sebaeser, p. 8οὶ,
109쪽
- 00 nitionem innixam esse his S. Scripturae verbis : IN PRINcipio; et porro eadem verba ex mente Concilii duplicem hunc habero intellectum, ut scilicet significent eι mundum non esse aeternum sed aliquando incoepisse, et ante mundum conditum creatum esse nihil. Hoc vero audacter quidem assirmant, sed
nullo argumento probant, ut nihil obstet quominus etiam audacter negemus quod cupidius ab ipsis statuitur. Ad hoc argumentum, quod patroni multiplicis sensus litteratis ducunt ex verbis Lateranensis Concilii, Rev. P. Patritius ita breviter respondet ilὶ : Non equidem negaverim, inquit, patribus Lateranensis Concilii, quum haec credenda decernerent, ante oculos testimonium illud Moysis obversatum fuisse; τideas tamen istud ne memorari quidem, nedum produci a Concilio. Quod si productum fuisset, arbitror nos in eo Concilii deereto
non solum voces IN PRINCipio lecturos fuisse, sed IN Patricipio CREAvlT, ita ut eae vocibus IN PRINcipio concluderetur nihil ante mundum fuisse ereatum; mundus vero ipse esse coepisse, non eae his vocibus sed eae verbo cREAVIT argueretur. SECTIO OUARΤΑ.
Postquam ea quae ex sanctorum Patrum Scriptis in praesentiquaestione asseruntur ad examen revocaSSem, planeque perspexis sqm salso eos citari tamquam patronos sententiae quam Ose pugnamus, jam vel ideo vehementer coepi dubitare an doctrina scholasticorum multiplici sensui litterati patrocinaretur. Etenim dissiculter poteram in animum meum inducere, quam doctrinapi universa ignorabat antiquitas, eam medio aevo fuisse traditam communi Theologorum consensu. Quod vero mente praesagiebam, illud, instituto Oxamine. Verissimum ESSe comperi. Scilicet tantum abest ut doctrina Scholasticorum faveat adverSariorum sententiae , ut contra disertis verbis eidem
110쪽
Sed quum duo hic mihi facienda incumbant, alterum ut
explicatius tradum qu ae Theologorum in medio aevo circa praesentena quaestionem fuerit doctrina, alterum vero ut expendam an jure nec-nu adversarii glorientur a suis partibus stare sanctos Bonaventuram et Τhoniam, in re ita versabor, ut de horum, maxime Thomae, circa praesentem controversiam
sententia operosius sim disputaturus, postquam primo loco exposuero quid medii aevi Theologi, qui de Sacrae Scripturae interpretatione egerunt, de multiplici sensu litterati docuerint. I I. Eaeponitur Theologorum medii σοι de praesenti questione
αὶ Doctrina Henrici a Gandano. Hevi icus Gandavensis Suuvae iij suae articulo XVI, ubi agit de Biblica interpretatione, nuspiam docet alicubi tu Sacia
Scriptura agnoscendunt esse duplicem sensum litterulem. DO-cet quidem quaest. 2ὶ Scripturam indictis suis diversas habere eaepositiones, Sed haec ita Sunt intelligenda ut putetur a Sserere, praeter Sen Sum litteralem unicum, verbum Dei passim habere etiam sensum spiritualem Mque hanc muniem esse Ganda-vensis manifesto constat ex ejus responso ad objecta. u Ad primum in oppositum, quod simplicior est sermo habens unicam eapositionem quam plures, et similiter ad secundum quod sermo habens plures eaepositiones est sermo multipleae et sophisticus; dicendum quod diversitas eaeposiιionum contingit
l) Simiae quaestionum ordinariarum Τheologi recepto praetonio Solemnis Ilenriel a Gai davo. Venustidatur in pedibus Judoei Badii Aseensii. Scientia ista, inquit tibi d. quaest. 5ὶ, non solum loquitur vocibus sicut aliae, sed etiam loquiιur rebus. Ea factis autem et gestis illorum se . eredibilium, diligibilium ει sperandorum in notitia insinuari non potest, nisi gestis ipsis primo in se litteraliter pereognitis. Duplaa igitur positio Seripturae Sacroe nobis in primis necessaria est. Una ad cognoscendam veritatem rei in ipsis faelis et gestis, quibus alia intelligenda nobis insinuantur, quae appellatur eapositio historica sive literatis, supra quum debeι fundari expositio spiritualis. Alia vero ad cognoscendum illa qua per mela el gesta hujusmodi intelligenda insinuantur, quae appellatur e ositio mystica sive spiritualis.