M. Tullii Ciceronis Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor, alias, Ars noua, siue Noua rhetorica. Rhetoricorum de Inuentione libri duo, alias, Ars vetus, seu Vetus rhetorica. In Rhetorica ad Herennium, Hieronymi Capiduri Parentini, & Iodoci Badij As

121쪽

re Uno mensa evila colligere. sEt amplecti) Sepite di ei te unua

late quaeramus,quia note polle sidemur,s non lint non numerosa,li maxime spatiosa periectaq. ae varietate distincta. svi ae. des, Vt domus magna,de in multos recellus diduct a. si mereo lumnium, Si tamen vatia rerum satie sit insignitum. s Angula, uelut angi potium,si huic rei sit accommodatus. sFOt nicem, de alia quae his similia siuit.) Si tantum pareat, mi in eo multae figi polluit imaginea,vel li in eius aedibus fixe ct alia inlis via compateant. simagines sunt formae quadam, de notae, de stimulae tam

eius rei,quam meminasse volumus. quod genus,equi, leonis, quilae, quorum memoriam si volemus habete,imagines eo tum)vtii lignum nauigationis anchoram, & militiae lignum aliquid ea atmia ponas. tCettis in locis collocare nos oportebit. Nune cuiusmodi locos inuenite.& quo pacto teperate, & in locis imagines constituete Oporteat,ostendemus. Ne et temus, sit ne iaptimus vel secundus,aut quotusquisque locus alius, cui eam imastinem concrediderimus,scite oportet. Opus ergo locis eis, im

ginibus de smulacris, di ad ea quae figenda sunt illulitibus ac ex

plicatas modicis interuallis,aut ita prorsus indignatis,ut occulte

te celeritet de percurri animo possim.Metrodotus sane te duodecim signis, per quae sol ineat, tricenos de sexagenos locos inue nasse iactaui aliqui in anulis se formasse dixerunt. smare placet de ex ordine locos comparate, Nam ita aliqui digerunt. ptimum locum uestibulo quali assignant,secundu puta ambulacro,

tettium atrio,tum atria circumeunt, nec cubiculis modo aut ex.

hediis,sed statuis etiam,picturis ue,si nilibus q. per Didinem committunt. Hoc facio, cum eli tepetenda memoria, ab inrtio inci. piunt lora haee tecensete,de quod cuique clediderunt te poscunt, de eo tum imagine quidnam id sit admonentur. ipsa loca nimium illulitia, aut nimium obscura esle oluerunt, dulantia iniet se.

nam plus quam quinque passus,vel paulo plus minu, ue. Et cum

quae locauimus, ausette voluetimus, a dextro vel sinistro, prout plogrestus domus patietur, Incipiemus, nec vitet totium cedas, ac a imilito in dextrum abeas, paulo cutiosius praecipi solet.

Dissimilia vero inter se loca esse. ecte praecipitur. amobremne eellula quidem sacerdotum commoda huic rei videri, ob ni in iam inter se similitudinem debent. ssi in quinto loco manum autem collocemus,) Quae imago, quintum adesse locum notitam demo litet, quam ter nouitate animum ad comministra

dum eum locum excitet. s Distincte uitellucere possint: Ducteti ita sint,ut per se perluceant,appareant' . s Paulo plus, aut minui) Subaudiendum,id posterius paulo. s Pedum iticenum. Triginta pedum. trigenum dici deberet per g luetam,non per e,

nam trace num per syncopam iactum est, alias trieentenum . sed cum dicat non nimiam esse oportere inter huiusmodi loea diliantiam,ttigenum videlicet oportete scribi videtur. & eli aeque syncopa trigenum,pro trigenorum . nec mirum videatur, si cum seis nitivo plias manusq. conlituuntur,cum di cum accusativo etiam, nedum cum ablativo coniungi inueniantur. sita cogitatio mi.

nua valet iue minis ploeul amoueris, siue paulo diluant ora suerint inter se loca,siue piopinquiora quam conueniati s Arbitriu ablieati Cudere in uestite. Et architectat, Construere. svnae retum, Quibus rebus.1Alariae vel tum Quibus vetba ex pti. muntur. um summatim Cum eollectim paucis. Hereditatis

causa satium arguetit, Uuendet. In lecto cubantem) Locri

quem apti inuenerimus. Si formam eius detinebimus: si cuiusmodi formae sit meminerimus. Non de minimo loco) Non pauperem. nee abiectum,sed nobilem Ec opulentum. s Dextera poculum, veneno necatum ostendamus. sSinistra tabulas, Quibus hereditatem.& testamentum significemus. Medico testiculos arietinos tenentem. unde teli es,quique conscis veneni

dati sint,teministantur. Et .na hac hominis imagine,unum complexi sumus negOeium. veneno neeati Neco,necur,sust caui tipnificat ut Horat. Bos est enectus alando. neco necaui solo,vel quavis alia vi occidi. Hinc necem, dem appellamui. de hine internecio .vitae priuatio,vel interitus. Caesar in Commentati; a

de bello Gallico. Hoc proelio facto, de prope ad internecionem

gente ae nomine Nerviorum redacto.potius quam a supino noctum. t Plistianus voluit, sublata nempe litera. t Plus negocij suscipiemuti) Plus curarum,se Plautus: Quid tu mihi exhibes

negocium. t Et magis ingenium nostrum exercebimus. Quo niam pluribus opus est imaginibus,cum etiam verba multo plura esse quam ne foeta necesse lit. I am domuitionem Reges Attidae parant.) si huius vellas velis reminisci. s Manua ad coelum tolletitem Domitium,)Aliquem notum,qui Domitius nominetur . vi huius nominis domi memini se valeas. s sollentem ma nus ad coelum vn Fututam ultionem demonstrans .implotet a

TVLLII CICERONI s

bus,quicunque lotis Marcios,quibus in bello utuntur milites,an certe a legibus Marcus, Remo de Romulo. Mateias filii . lotis eae datur,& Remus Romulusq. Agamemnona & Menelaum in me in tia nobis suggerant.qui in bello Ttoiano fratres,simul de reges,totius ex et citus duces extitere. In Aluto loco Aesopumec Cimbrum subornateo Per quos hisitiones Atrida statues dentur intelligi. ssu tria i) Adornara, tragoediae recitationem, vel quiduis simile. slphigeniam, Notum satis et .lphigeniam, quam & Sophocles de Luctet iu , ita multi alii, Iphianasiam n minarunt, Agamemnoni, ex Clytemnestra iurae filiam, cuius immolandae loco cetua suppolita set tui. s Nobiscum primum transeamus) inita nos meditemur.3e decurramus. fCum imagis nibus vel ba Ea coniungendo ex ptimamus. LNe, cum ab instituto nolito Artisciosam docendi memoriam. Recessissemus, Doeendo, quo pacto in artificiosa memoria plui sit praesidii, qua in naturata. s Egregie turpe,) Multa iam huiusmodi vetb quae in bonum di in malum de vitoque .erius capi possunt,velut nobilis, illustiis, insgnas,singulatis. Cicero ipse de lege numentatiar Ad illius flagitiosa, libidines,singularemq. nequitiam natum atque

aptum,inquit. LEclipses soli1 Desectus. Nam . μου vi deficio significat. Hinc lunaris eri ipsi. sEt, quod ea desiderat . inue niat;) Desiderate,quo deest quaerete. sQuod oliendit, Natura. Sequat ur.) A t s. t Nihil eli) Quod aut natura extae mure, quia

antecedit semper i Aut doctraria palmum: Quia ais semper na tutam imitatur. Manete in memoria diutissime potes i. A diu comparativum diu , unde diutile ille quippiam percunctetur,ambulant di utile di sabulantur, Apuleius usus eii. ab hoc diutillime superlativum. Nee vagas,) Non consuen, . sv mcam turpit dinem) Praecipuam. aeno oblitam,) inquitiatam, ex ob de laseno,unde litura descendit . fAut tublica delibutam) Creta tu braconspersam. eii enim creta, ut Columella. in hanc iplam rem l quida rubrica. ut illiniri postit,a rubro colore dicta, icut de tubtica,qui libri, exscribitur. Pei sua:

Ut identidem Idem di idem. imaginum renovandarum)Quia

renouantur imagines in omnibus negocis . licet perptiuo loca ipsa remaneant. sQuantulum enim poterunt haec ualete.) h. d. quam parum habete momenti potuerunt comparatae a magines,

si infinitam verborum species eo plam, ut cum m1nus nemineris

1 alim alias me nitie adhuc oporteat. ssimilitudine alia alius magis commouetui. ut alio subabsurda sorte videatur. s Non omnes habemus allensoles.) Non omnes nobis assentiemur.interum quam sumpserimus similitudine. QuAd ali )Quicunquest . svidetur aliud:) Subaudiendum, quam nobis ipsis vatum iit. s Admonendus es,) Ne inutilem vel rum memora am credens, aut diisellio tem quam ut te assequi polle arbitratu . praeceptro. ne nostra adhue non satis persuasus sis. sQui velint tes facilio- te, sine labore) h. d. quicunque exigui animi Imra a consectatur. ea videntur duriora Obscurioraq. quam ut cito capere pollit,ne cesse est,quae sunt maiora. At qui dissicilio tibus assueuit,faciliora pene contemnit, quippe qui nihil in eis laboris esse sibi per suadet. Et hoe in Omnibus tete humanis tibus aecidit. Idem accadit plerunque discentibus, qui piaeceptorem leuia humillaq. sequentem de in promptu posita sequi malunt, quam eum qui paulo remotiora di maiore cura elucubrata promat . Infimi

enim semper ac debile, de sunt de habentur. Quamobrem dici

cilioribus semper inuigilandum, quo leuia quaeque nobis non majora dissicultate subiaciantur quam eupiamus, nec desperan dum,ne aliquando ante ilig amus. cum honum ita n mala intelligere datum sit,ut natate piscibus, auibus uolare et . suu et pertinet ad utilitatem, Nam versu, reministi,ad uoluptatem sere litum attinet. s Dissit ili consuetulne) Imaginum vel horum omnium reministi. s Ad illam facilitatem. Quae eli, ut terum, non e tiamvet tum meminerimus, cum ea in promptu sorte habete necesse sit. Nisi indulitia.) Corporis. sStudio in Solet tra. Labore,)Quanquam ad ultunque reserti potest. I Diligentia) Quae a iudicio maxime prosciscitur,ex aliorum ammaduellione . t Abduc mut Semouetur, nonnun atram oceu patione allat utra retum

s Non te sallit,) mi potest sallere ie, tim tontopere si utile γs Ad eam te hortati) Ad memoriam parandam ab rem Omnem

subeundum. s Non est sententi ad sententiam uetere,.orati nimgeneralitet aliquid complexam, vel de hortantem aut ouende tem aliquid nomina unt. Hortantem ut,

Qui cnul epturum eursia contingere meram:

122쪽

RHETOR. AD HERENN. L I p. III.

De hortam e m. vii

um mihi inuarias. pianquam meri Ga Demonti tantem, velut, Quibus toti una aspirat, hi oecas neminii pientet vivendi habent Sententiam quoque,quod animo sensilent vocaverunt unde adhuc dicimus,ex animi nostri sententia aliquid dictum satium ue,di gratulant et ex sentelia dicimus Sententiae avocantur etiam quas Graeci γναμαι appellam, quae limi lea decretis atque constita sunt. Vitile Iuuen.

Ita hic Ciceroni non est sententia,non est consilium . mens non est. Nune ad xltimam Rhetolica partem, quae elocutio dici tur , trans t.

ΜEmo i ta virum habeat quiddam arriseit,an omnis a na

tura prosciscatur,aliud dicendi temput die 3 Quaestimne meam salax videtur explaeasse in a. de Oratore, biex Simonidis inuento.& Sceptis Metrodoti. Carneadis l. phil sophorum auctoritatibus, artificialem memoriam e edetin uit. s Loeos appellamus eos.qui breuiter,&e.) Breuiter hoc eli mo

dicis interualli . diliantia enim locorum notabilis, omnem me

Videi Vt in im i gutibus acies intigvitasq. collocet. quae ccc ut rete passim celerat et'. percutere animum pollunt . quod sane MnemonDiatum institiam arguit,qui vilibus. absurdis, vulgari bus & eontemptis imaginibus rem tractant. Loci enim cera aut

charta de HEe ex smilitudine Carneadis dicta sunt, qui tamquam lueris in coa,se se aiebat imaginibus in i s locis, quos haberet,quae meminisse vellet,pta libete. s Edere & proferte &αὶ Alrat,videte ac proferre. iuare placet di ex ordine locos eomparate.&e. uia si loci essente cinias inter se,uatietates imaginum tolerati non possentata vati eras formai um facit, ut inter sedistincti sint. ssi in quinto loco manum aui eam die.) Propter numerum quinatium,qui digitis sgniscatur. Medico testiculosatietanos tenentem. Sc) Vide Politiam Misceli qui loeum hune exponit cap 61. fiam domuitionem Rege, die. Obscurum

exemplum quod pet verba memoriatur. Primum ultionem

sanaticant manus ad coelum eleuatae,& a summo Ioue vindictam implorantes. Domi vero hic subsimii tot nomen aliquod pro. tium, quod similitudine litetarum ais ne stiri Domitius Causiaicus. Rege, sunt Martia Rom. dicti Regei. Sed ut ab ipso voeabulo Regum ad lingularia nomina perueniam, hoe eli Ag memnonem N Menelaum,suppono duas pellanarum imagines, Aesopum actorem ita grediarum,qui solebat representate personam Agamemnonis,fie Cimbrum histrionem, qui Menelaum alete solebat: Sed ut dicebam,obseurum eli exemplum,quare ud,&saeiliu , in verbali imaginum sotma ponamus. v. g. si virginem uiolatam meimmite xoluero,in eo loco ponam virgam quandam & in hae violas. Cum igit ut iam loco, posuero, in altero virgam. N in altero uiolam, idebor quodammodo videre quasi in se rapta. Nam ct virga erit liteta, qua admoneat virginis. di viola erit quas nota quaedam,quae admonebit violatam. sAt

quod recens. &e.) Alias itaque quas res ante ora videmus, aute e. sed aliquid notum agentei Ne. Alias, sed Umuid nouum agentes . Iscio plerosque Graeos,qui de memoria scripserunt,neisse, t multorum vel botum imaginet eonseriberent, HOe sane ob id Graeci secerant,quia videbant maiorem esse uatietatem imaginum quibus verba ae dictiones meminisse volumus, quam rerum. Nam res saepe una pluribus dicenda .erbis et . Quot autem sunt vel ba,tot seime imagines sunt. Ergo,quia una res dicendo pluribus verbis,& lingula verba suam habet imagi m, sequitur maiorem esse oportet e varietatum imaginum in verbisae dictionabiri. sed Graecorum senten iam in ea re non acci pimus. Quena tes de qus agitur, semper mem otia seruanda ess, uerba non item. Nam aliis uerbis eadem tes agi potest, si se tentia sorte exciderit. Si tenueris rem adhuc causam agere poterit,etiam si uerba non tenuetis, quia uerba non semper eadem in causa necessaria sunt, igitur mai r eu vius terum . quam uer botum. Accedit ad horiquod pleraque sunt verba, quibus nullas imagines applicare poterimus, qua es sunt atticuli, ut si, ac.

at, sed di teliqua adverbiaeoniunctionesq . s mutibui uerbis ad eam te hortari &e.) Quandoquidem ardua quaedam & uix

maximis ingeni t imitabilia,de memoria Cicero scripsit non in utile mihi uisum est,s & aliam exercitation 14 memoriae tatione , a prae lati stimis thetotum traditam subiicerem. Ma, imam ita que memoriae partem,exercitationem A laborem recte dixeriat.

Hae autem exercitatao commodius fieri non poteli quam pri mo in poematibus, deinde orationibu . postremo operibus durioribus qualia sunt scripta iutri, di similia. Deinde ut uoce modica & magis mutinui e ediscamus ea tamen ratione, ut saepe nos tentemus, an teneamus. Ac semper ad uerbum ediscendum eli: si tempus permitetit: sn minus, res ipsas tenebimus , dehine his verba de tempore accommodabimus. Obseruandum autem est inhaere, ne consuescamus nobis ignoscete . nam de admoneri,& cum dicas ad librum tespiceie uitiosum est. Q Lods autem natura memoria durior suetit,aut temporis ratio, de an fusi a non permitte non te ad omnia uerba alligabis,namo iuio uniui uerbi, aut detot mem halitationem habet, aut etiam flentium inducet. in oratione autem longio te ediscenda, hoe praeceptum itiuento,ut per partes edis ealtit. Quoniam didi sunt quidam termina, ut contextum uel borum, qui est difficillimus, continua δe crebra meditatio patres,deinde ipsas repetitus ordo coniungat. Et hi, qua dissicit tu, his et mi aliquas apponemus notas, di eas iaepe repetamus, de itidem charitas edit eamus, quibus scripsinus. Optimum aut triandandae aliquid memoriae tempus et , ut noctu priusquam lomnum capias , ediscas, quoniam nunquam auocat ut intentio, di poli illam cogitationem vel lectionem nihil amplius animo cogitamus,& statim capi us quiete .sNe aut tu nostro . aut nos tuo studio dissidete, esce ) Alias, ne aut tuo studio dissili sin animo frequenta,) Alias, in animo ste-

ruenti, quod maxime Se. t Libet ad selibete, quae h te potissimuacete videntur,memotis praecepta ex Fabio Quintiliano, ita ordanem tamen ea atque compendium redacta ,hoc modo. t si longior complectenda memoria suetit oratio , proderit pet partes edistere, & ha partes non si perex: suae, alio quin nimis multae erant,& eam diu inguent atque cotici dent.1 In hi, quae scripsimus complectendit ribulium valent,&in his quae cogitamus continendis piope solae, excepta quae poti si maeu Geteitatione diuilio Scompositio. Nam qui te cie diuiserit, nunquam poterit in telum Oidine eitate, quam Cicero memoriae lumen ait. Et am, quae bene composita erunt,memoriam serae sua dueent. Nam sicut facibus versus ediscimus quam prosam orationem, raptosam vinciam quam dissolviam.

3 Edistendum est tacite. Hae vox ut modica , di magis

murmur

4 Edistendum legendo. Nam qui legente alio edistit,in parietardatur,quod acrior in oculorum quam aurium sensus.s subinde tentate te ipsum debes: quia continua lectio.& quae magis & quam inu, herent, aequaliter transi. in expetiendo teneas ne . & maior intentio eu, & nihil superuacui tempo- iis perae

a semper ad .etbum ediscendum est .s tempus permiserit, in minus, res ipsas tenebimus. Nam si tempus non suillagabitur, etiam inutile erit,ad uirba omnia se alligate, cum obliuio .nius eorum euiun: bet, aut deformem talitationem, aut etiam fleniatium inducat.

eoque admoneta cum dicas, & ad libellum respicere, vitiosum, quod libertatem negligentia facit nee quisquam se patum teti

te iudieat,quod ne tibi excidat timet.

niam nusquain auocatur intentio, ct post illam cogitationem, uel lectionem nihil amplius animo cogitamus.&satim capimua quietem.

rat exercitatio eli S labor. multa ediscete,multa cogitate,&ti fieri potest quotidie potissimurn et . Nihil aeque uel augetur cui vel negligentia intercidit. Quate di pueri statim qu unplurima ediscant.& quxeunque aetas operam iuuandae sudio memoriae

dabit deuotet initio radium illud.& scripta & lecta saepius reuoluenda di quas eundem eibum temandendi. Muod S ipsum hoe seti poteli leuius, s pauca primum,& quae taedium non asseram,

coeperimus ediscete. Haec ex Fabio. Superest elegans etiam de memoriae usu lineus apud Plui. . ea hie quoque adscribere haud alienum suerit . est .m

νχιαι, ἡ γεέ. isse πio m . Hoeeti, Omnium uero maxime pue totum exercenda, conluescendaq memoria est, ea enim eluditioni 1 sue disciplinae tanquam plomptuarium est.

Atque icei reo sane Musarum matrem esse Mnemo senem sab lis p/od derunt, obscute innuentes atque signiscantea, nullam nasuta leui ita gignere atque alere,ut memoriam solere.

M. T. C. Rhet. K Memoria

123쪽

uraM. re Emoti a Descripturus memoriam,& quae eam concer nunt. Ptimo mouet dubium an memoria artistio i 1 v I. tietur, deinde eo praesupposito diuidit eam in naturalem vi at liticialem,& quia naturali 1 non est praeteptis tradenda, sed alti seiali, quae ab alte dependet naturalem multu iuuat, deo ad artificialis praecepta tradenda progreditur. Oido est. Aliud .squam praesens tempus idoneum dicendi talisputandi vitti meia moria habeat quiddam altiscit, an omnis .i. tota prosciscatur a

natura dabitur.Lnobis,nune loquemur de ea rei.de memoria, ita .i.sie, perinde atque. i. ac Rconstet. i. euidens sit.& sine controuersa inter omnes conueniat attem dc praeceptionem valete multu in hac te . . in memoria augenda. Placet . . nobis, artiueium a.' adiumentum attificiosum memoriae esse . i.tepetite nos ostendomus,alia, .i. alio tempore, quate sup. id placeat. & aperiemui in praesenti cuiusmodi ea . s. memoria praeeipue artiscialis st. Igiatur,ut id aperiamus memoriae sunt duae, una su p. est naturalis,alieta sup est altisciosa. Naturalis est ea qua eli insta animis no-utis .Lvit tuti memoriatiuae ab animo dependenti. licet in postica capitis cella organum habete dicat ut, & quae nata est sne multa cogitatione. . sine accuratione nostra Attaliciosa est ea quam quadam inductio. s. ad credendum. . persuasio eonfimat, de ratio praeceptionis. ideo autem inductionem praemi itit, quia Opotiet addistentem credere. Sed quia bonitas ingenis .i natu talis capacit iis imitatur saepe do ctrinam in ceteris rebus, porto a. sed pro se elo, at, consimat di auget commoda naturae, ita. i. consimiliter

fit in hae te, ut nonnunquam memoria naturalis si data est alicubeglegia, si similia huic artificiose, di m utraque alteram imitetur. Porro a. sed haec artificiosa retinet commoda naturae . i. n

tu talis memotiae,& amplificat sup.ea ratione docti inae. Qua proptet memoti a naturalis est confirmanda praeceptione, ut iit egregia. i. excellens,& hac quae datur doctrina .i. pet doctiina,hoe est artificiosa,indiget ingenii . . capacitatis nobis ab natura ingentiatae. Nee hoc tit magis aut minus in hae re quam in ceteris artibvi,hoc inquam ut doctrina nitescat .i. praeminat,ingenio .i. per ingenium &natura nitescat praeceptione unde utrunque alterum iuuat. Quare hare conlii tutio. l. memoriae artiscialis, quam hieiniiuuete intendit erit.&.i.simul utilis allis qui sunt memorea ruptae diti memoria,aut virtute memorativa, natura. 1 per naturam

quod 1.quam tem .lute.i. turpia o Heleni pote iis intellia te paulo poli., postquam. s legetis de intellexeris institutionem, &.1 sumul si. i.quamuis illi. me moles isteti. i. adiuti S conss suo ingenio non indigerent nostro. s. ingenio, quo hete instiniimus,aiu nostro. i nostra te,hoe est arte,& praeceptione, tamen iussa causa daret ut quate velimus esse adiumento,his qui minus.i non satis ingenii habent. Nunc .i.deincep, loquemur de memoria artificio sa. sConstat die.) Oido est. agitur vide attificiosa memoria imquam ut . Memoria artificiosa eonstat ex locis. ab addistente sal natis εο imaginibus per locos suos debite dispositis. Nos appelamus inquit Cic) locos eos qui sunt absoluti breuiter petiectae. Ee su p. insignite .i. signanter, & pet discretionem, aut natura, aut manu. . attificio,itan p. queamus comprehendere S complecti eos Deile. .saeiluet memoria naturali,licet tenuitvtpote qua

alta talis praesupponit.ut et des. i.domos per ordinem dispostas, intercolumnium spatium iniet eolumnas, aut deambulacri. aut

porticus,aut templi,aut domus ut antulum, aut fornicem .iale

cunnientiam de arcum, ut in theatris de aedis iijs telludinatis, Et alia quae sunt similia his, quae omnia ad artiscium pertinent, .nde quia loca naturalis praetetit sine exemplis ea minus prodesse

innuit. Imagines sunt formae quaedam εἰ sunt notae.1. notamenta aut signa,ic simulacra eius rei quam volumus meminis i memoria tenete,quod tenus.iauius generis sunt equi,leones, aquilae. s. nos volumus habere memoriam oportebit nos collocare imagines eorum spei quem volumus memores heri in cellis locis . Nunc . i. deinceps, itaque ostendemus euiusmodi loca oporteat inuenite,& quo pacto oporteat repetite lap. eos S contianete imagines in locis. Igitur quemadmodum ii qui sciunt tu ro possunt selibete ia,quod dicium es , de tecitate id, quod setips tunt, itaque didicerunt immodica .i. valde prolixa, aut quam plurima simul pollunt eolloeate id,quod audierunt in locis.sce elis,de pronuntiate ex his memoritet. Enim pio quia,loei sunt smillum cerae,aut chartae,in qua .s vulgo set ibimus, qua salso nomine papyrum uocant, ct imagines su p. sunt simillimae literii dispostio imaginum 5e collocatio imaginu sup.sunt simillime scripturae,pronunciatio sup. est simillima lectioni. Igitur si uolumus

meminille. l. memoria tenere multa, portet comparate.i acqui

rete nobis multos locos,ut possimus eollocare multas imagines in multis locis. Item non putamus oportile.i.necesse, aut con

CICERONI s

ueniens ,habete.i ut habeamus hos locos. multo . R a nobis rogitatos ex ordine .i. per ordinem signatos,ne impediamur. i. at quando periurbatione. i.confusone ordinis,quo serius. i. quomitius sup. pollimus sequi imagines, vel a supeliote parte, vel ab it seliote,quoto loco libebat,ut possim ut edere. .enunciue & pro ette ea quae erant mandata. i,cominissa locis.sunt qui legant se elui sine quo,ut si secius i.aliter dummodo sit seruatus Dido possimus sequi Sc. Nam xl .i. quemadmodum si nos videmus complures , notos flantes in ordine nihil anteist nolita .i. nihil res rat, quoad nos,utrum incipiamus dicere nomina eorum a summo,an ab imo,item. . similitet euem et in locis collocatis ex ot- .dine,ut nos commoniti imaginibus. l.per imagines possimus di

cite id,quod mandauetamus docis in quamlihel partem, quoto quoque,sue primo, sue ultimo, sue quotouis inter medio loecilicebit. Quia vero multi textus habent quoquo, quae lectio nopi edit .icies puer illud quoque elle a nominat luo quisque, ut patet s dicas quotusquisque locus fuerit. Potius legam quid que quam quoquo,ut si quoto loco,& in quamlibet partem l .cet quidque i. quamlibet rem collocare. Potest etiam legi quoiaque diuisis di trionibus, ut sit & quo loco &e. Quare placet die. Concludit omnino ordinem seruandum, di in signandis loci, nihil haestandumnestustra conemur memoriam labilem per rem vacillantem eo sim ate dicent. Quate i.quamobrem, aura res ita se habet,placet comparate locos ex ordine. R oportebit notate

i. lignate egregie. i.excellenter.& comm diter. i. iuxta commo

dum nolitum ubi scies ab adiecti uis secundae interdum dedi, ita uerbia tertiae formae: vi ampliter durit et commodi ter dici locos quos assumpserimus, ut possint harere nobis .i. fixi ille inmemoria nostra, perpetuo .i. sine in tetu allo,aut it terrupi tone nam imagines delentur.se memoria,sicut literae delentur. s. heera,vbra. postquam,aut qua parte ni hal. ian nullo utimur,sup. locis ioci debent temanere tanquam ceta.i. tabula cerata. in qua nili isemptum es. Et ne sol te possumus falli. i. errare in numero locorum. placet quintum quenque locum. i. e singulis quinque unum sed vi videtur hoc loco non quemlibet. sed eum qui e quinque semper ultimus si intelligit) notari .i. signati aliqua nota, quod genus .i. cuius generis supp. st,s in quinto loco manum auream collocemus. & s in decimo aliquem notum, cui praenomen sit.

Decimo i cui loco praenomanis si Decimus. Nam praenomina sumebantur a numeris. vi. Secundi Quinti,Sexti, ciaui, NON,

Decimi a quibus deducti assumunt elementum: vi, miniij, se xlij,Octauis, Nonia,&e.deinde facile erit collocare simales notas .i similia signa,quinto quoque loco.i.ei qui deinceps numerat do per quinque ultimus erit: ut, decimusquintus, vigesimus, &e. Item commodius ea comparate locos in regione detelicta. q. mcelebra i. frequentata multra Edesaris hominibus .ptdpterea quod si equentia & obambulatio hominum conturbat, di infirmat a. lialtim delet,notat imaginum ti solitudo conseruat fgutas si actorum 1. lignotum illic collocatorum Iet imaginationem in tegias. . inuiolatas. Praetetea loci sunt eomparandi dissimile, laema,atque natura,possint interlucere. i. cum eminenti disserentia lucti appa tete distincte nam siquis sum pisti t multa intercolunta.i .spatia intercolumnas ipse conturbabit ut smilitudine, nam collinae sere laniaquales S aequaliter distantes,& ita ignorabit sidcollocarat in quoque. i. quolibet, aut unoquoque loco. Et opO tet haberi locos modica magnitudi ne, de mediocres . nam loci

ampli praetera. supra. modum. s. mensulam, reddunt imagines va

fas .i.vagantes in cellis memoriae S loci nimis angusti videnturaepe non posse eaperet complecti,de in se tenere collocationem imaginum. Tum .i. insuper Oportet locos haberi,nee nimis ill stes .i splendentes, nee Obscuror vehementer. ne imagines aut Obotem ut tenebris aut persulgeant, seu praefulgeant i plendo te. Oportet interualla .i. spatia intermedia . loeotum esse me

diocria sere paulo minus,aut paulo plus.quam ivp. pedum trigenum.i. ingula traginta pedum i se Franciscus legit, di verius, Q. qui uicenum i tercentum pedum, singula volunt. dieitur autemtri senum pet syncopam quae in numeralibus aptissima est) nam v quemadmodum, aspectus valet minus, siue amoueris nimia procul id,quod oportet videri, siue admouerit uehementet pimpe id,quod oportet videri. ita cositatio valet minus repete, siue remoueris,sive admoueris nimis id,quod oportet videri pet cogitationem. Sed quanquam facile est et,qui explorauerit. i. set latus est. paulo plura i plutes quim alius locos, comparate locos quamuis.i.quantumuis multos & idoneos,tamen, si qui s. si inexpertus ti noum ut in loei, fgnandis, putauit se non imientire locos, p. idoneos ad is ad icebit. i. licitum erit, q.d. per me noprohibetur quo minus .ipse constituat sibi locos multos quot vo

124쪽

let.aut quoad i. quantum volet multos. enim pro quia,cogitatio potest amplecti quam uis. .quamlibet,sue magnam vehementer, siue paruam regionem, de potest sabricate de architectari an ea . s. regione stum. ita is stionem de tractum loci ad suum arbitrita. quare lieebit.s non erimus contenti. i. si aliquis non erit eonte

ius hae copia s loco tum manu aut natura cisnstitutorum conss

tuere nosmetipsos .i quemlibet,sibi cognatione noura. . quisque sua regionem,le comparare distinctionem locorum commodissimam.i. iudieio nostro,deinde concludens hane partem dicit. M-ti, dictum est de locis, itanisamus nune . i. deinceps ad rationem imaginum. Quoniam ergo . Incipit perscribere imagines dicens. Ergo quoniam oportet imagines rerum esse limites .crebus ipsa.non tamen inter se nosmet. i. si s debemus eligere nobia ex omnibus uetia .i .dictionibus .aimilitudines nota, nobis . Igitur leontinuata est particula) duplices similitudinea esse

debent, unae l. alterae rerum, alterae. i. reliquae verborum. Rerum smilitudines exprimuntur cum . i. quando nos comparamus summatim.i.in generati,imagines ipsorum negoelotum hoc est . queapita retum imaginamur, de pet ea ad singula negocia dicenda admonemur. Verborum similitudinea coniti tiruntur,eum . i. qnmemoria uniuscuiusque nominis & vocabuli notatur imagine,

x t si quis Regis Pellarum qui valetianum i mperatorem Romaeepit, de capto se illusit, ut peteius deorsum equum astenderit

nomen memoriae mandare cuperet, imaginetur nomen uel bale

in ora sapiosu3d eli sapor idem i. est illius nomen. Aliud exemplum affert edocens. Non eomprehendimus saepe memoriam totius rei una nota de simplici imagine,hoe modo, ut s actu satot dixerit hominem neeatum ab reo .eneno , de arguerit id sup. s ctum esse,cauti hereditatis sab eo obtinendae. 3e dixerint multos

esse colitos eius tei,si volemua meminisse. .memoria tenete hoe primum,ut si nobis expeditum l. paratum he satile. ad defendendum nos confirmabimus in ptimo loco imaginem totius rei .i. facinoris dicti . nox faciemus illum ipsum de quo agetur , aegi tum cubantem in lecto . . per imaginationem sngimus eum qui veneno intellit, decubantem in Ietio.si detinebimus . . memoria persecte tenebimus formam . i. speciem S llaturam eius si agno Detimus eum.squi mortuus est nos sumemus . s. per imaginationem Aliquem aegrotum non de minimo loco. i.alto loco, & elaris natalibus ortum, vi possit cito venire in mentem, quia nobialium titi ut meminet initia quam ignobilium,& nox statuemus i. state faciemus per imaginationem reum uideli eri eum quem homicidis acculamus ante i .iuxta lectum eius. aegi oti,aut veti,aut

smulati .vitiusque tamen per imaginationem lacti reum dico tenentem dextera. s. manu sua poculum in quo si illa venenata potio,& tenentem sinistra smanu, tabula . s. te flamenta res, in quibus scriptu, st heres, Et ideo ne mutet testamentum dicemus leum occiderit,& tenentem medico .L digito secundo a minimo. testieulos arietinos. quia dum manus Oecupata et , solemus, aut claues, aut aliud quidquam medico dependens tenere, testiculis autem arietinis pio loeulis quidam usi sunt,non tamen ideo vult eos de dentea a medi eo digito esse, sed ut per testiculos testum meminerit. hoe modo potetimus habere memoriam, do. .smul, testium propter testiculo , & hereditati, non pi optet similitiadianea arietis ut vult pranciscui sed propter tabulas de ne ti veneiano,propter poculum. Item nos ponemus,deinceps in locis c teta omnia quae volumus meminisse ex ordine,& quotiescunque volemus meminisse rem: nos consequemur facile memoria ea quae volemus,si utemur dispostione formatum, S diligenti notatione imaginum. Cum verborum. Aggreditur determinatione de imaginibui ae smil;tudinibus verbo tum dicent. Cum .i. qunos volemus exprimere similitudines verborum imaginibus . . Pimagine,,nos sumemus pius negotii .i. di Heultatis, S exercebimus magis ingenium nolitum,& opottebit nos facete id hoe modo. Iam domi .i. ponamus pro exemplo, vi velimus meminisse versum cuius sensus est, Atridae Reges . s. Aeamemnon.& Menelaus,parant iam domi itionem sile raptu Helenae oportet constitue te in loco.svno domitium L. irum notum, quem nouit loris ea sum tollentem.i.erigentem manus ad eo lum cum caedatur

loris .i. stagellis ex lolii iactis, a Marcis Regibus, pronomine,

aut cognomine,hoc erit i.signabit, quod iam domi Reges viti nem nondum addit parant, sed tantum ultionem,quia illa pro sentatione vult tantum ultionem fgnificati.) in altero loco sum oportet Aesopum de Cimbrum mimos illos aut gladiatores no bilissimos, qui strictit et adiic alter alteri minentur, subornati . . per imaginationem constitui,& Iphigeniam si iam Agamemnonis, vagantem. per aulidem quas in cetuam Diana pro qua oecidi uim erat mutata sit,& hoe .s se subornatum,& eon utum erit, Atridae parant. hoe modo omnia verba erunt expressa. i. per ordinem hunc iam domuitionem Reges Atridae parant. Nam dominatur pet domitium, ultionem per hoe quod manus ad co sum tollit Reges per Marcios Reges. Atridae pet mimos, aut gladiatores illos,parant,quia qui parat in motu et . per I phigemam vagantem.quali peret tantem. Sed hae imaginum conformatio

valet,lum. i.tunc,s .f. aliquando naturalem memoriam exutat ueramus,quali sopitam in eellulis suis hae notatione,rt versu posto sante oculos mentis .ipli transeamus nobis c um. l. memorando,his aut ter eum versum, deinde cum imaginibus verba ex priamamus . hoe modo doctrina suppeditabitur .i si bministrabit

opitula tuta naturae,nam utraque a. tam doctrina, quam natura, .

altera existente se lata,vel separata ab altera .i. seorsum habita, erit minus. Lnon satis firma,tia tamen, ut multo plus praesidis stin doctrina at ue arte su p. quam in natura. verum ut D. Aug. de docti Chii lirana tine docet,ut citius ingredi scimus, quam attem ingrediendi,ita Deilius saepe meminimus,quam artem mmmotandi diseimus, pie mira cum pro unius verse uti memoria tot sint imagines memoriae,ut videmus maridandae, ideoq. vid mui qui artistiali duntaxat memoria valet minus perspiraces.sed audiamus Ciceronem. Quod splus praes dis esse in alte nos

non era uatemur docete,ni. .nisi, metueremus, ne, cum. i. postquatecellissemuη ab instituto nostio .hae dilueida breuita, pr*ceptionis, quam videlicet in hoc toto opere seruauit, reseruatelut misnua. 1 non satis commode. Nunc. .ut celeta praecipiam, quoniam

solet aecidere,vt imagines sint,partim .i. pio parte frmae i. bene in patie memoratiua radi eata de idoneae ad mouendam. i.ad excitandam memoriam,aut ad monendum .i. monefaciendum eam,

Et partim.i .pto parte sint imbecillex. 1.debiles de infriae, quae vix possint excitate memoriam choe docet legendum prius mouen dum) ideo sup considerandum est, qua de causa i. ob quam eau sam,utrunque squam simae,aut in himae sint,sat, ut, ea uia cognita i poli quam nouerimus eausim possimus seire. quas imagines vitemus . . vitare debeamus,& quas sequamur.i sequi debeamus. Igitur ipsa natura docet nos,quid oporteat fieri . nam si nos videmus in vita l. inter vivendum de conuersandum in hoe mudo pae .l. patui momenti,di paruae dissicultatis.& ita ustatas,& qu

tidiana nos non solemus meminisse. i. memoria tenere eas,pr pterea et animus, p. noster nulla. l.non ulla, non commouetur. i. non anacitur visa te,nisi noua,aut admira dis .at. sed econue

D ,s nos videmus aut audimus,quid.i.aliquid. turpe.aut honei v. egregie. .non vulgariter sed excellenter,aut incredibile,aut m inum ridiculum . i. quod excellentem causam talas excitandi ha beat nos consuevimus meminisse id itaque.i.8: ita nos obliuiscimur pleri que su p. eas res,quas res no, videmus ante ora.i. quas praesentes de meminimus. i. memoria tenemus optime, Et saepe ea quae acciderunt in pueritia, nee hoe potes aecidere alia de causa.i ob aliam eausam. nis et res ustatae labuntur,satile. i. Deiliter

nent diutius. Solis exortus, Docet exemplis quae res non snt admirationi eo ui consuetae, quae tamen si οὐ etiant etiam illi poti esse possent,dicens: nemo admiratur, exortus soli qui mane si ex oriente, nee eulsus, qui continue si ex oriente in oceia dentem motu firmamenti, & ab oecidente rursua in Orientem poppositum hemispherium,& tamen motu proprio contrario modo occurrit,& occasus in occidente,propterea et, quotidie fiunt, at iap. plerique mirantur eclipses solis,quia raro aecidunt, de s lii eclipses magis mirantur,quam lunae, quoniam hae .s. eclipses lunae crebriores sunt fiunt enim per interpositionem teriae intee solem ει ipsam lunam , 8. ees ipses solis . per iniet positionem l nae in tet solem, Ac eos quibus si eclipsis i desectas solis, rarius autem coniungit, lunam praecise sub sole esse, quam terram sie i terponi,vt eclipsn faciat luna, uae nis a sole illuminetur expetast luminis. Ereto natura docet sub animum nostr sim non exustitati te vulgari de usitata,veto pio sed . Docet sup.ipsum. eomm ueri nouitate. de negocio quodam uasgni. Imitetur igitur ars naturam de ea. sata inueniat: id quod desderat. s sequat ut su p. id, quod hetes natura ostendit. Dieit quod haec Ostendit, enim. pro uia nihil est,quod aut natura inuenerit extremum. s.consumatissimum, ita ut nihil superandi possit, aut quod doctrina inuenerit primum.quia necesse est rem naturalem pro obiecto habeat, aut eam erret,quod mortalibus negatum est,rationem ageti Cic gaprincipia retumi.pet quae res cognoscuntur, sunt prosecta ab ingemo. i. natu tali intellectu. Prima enim principia non docentur. se intelliguntur eoenitis terminis, ui enim non doceantur patet, quia n&esse ess et doceri per alia, Se ita in ins nitum, igitur comtinget nihil scite,cum ignotum non possit scire pet ignotum, aut M. T.C.REet. Κ is deuo

125쪽

deuenietur ad prima mneipia quae non demonsttentur.sed intellistantur, te ira principia prosecta sunt ab ingenio. i. ingenita n bis vittiate intelligendi. de comparantur.i.acquiruntur ex disciplina eius. s ingem I,hoc est per ingenium perspicax inuenta. traduntur aliis per disciplinam, dc ita ars imitat ut naturam. Igitur soad institutum redeat oportebit nos constituere imagines in eo genere quod genus ponit remanete diutissime in memoria,id. l. tales imastines constituere,accidit i. contingit nobis,si constitu mus similitudines quammaxime notas,si ponemus imaῖinea mutas,nec vagas . . Incertas, sed agentes aliquid per quod nossit nobis cette Occurrere,ic si tribuemus eis .c imasinibus,pulchritudinem egregiam,aut turpitudinem unicam.Mangulatem. Et ti exornabimus aliquas .cut si sup. exornabimus aliquas, coronis, aut velle purpurea,quo L qua re,aut ideoo ut similitudo sit nobis notatior. magis notata ut si nos deformabimus aliquam rem, ut si indueamus. scin memoriam, ut locos imaginum noli rarum, aliquam rem cruentam,aut oblitam. i.inuolutam ab obluior media breui ab obliviscor autem oblitus media longa dicitur coeno

. . luto im inundo,aut delibutami.tinctam, rubrica.i.terra rubra,

nuo.i.ut forma eius sit mreis insignita. Aut si attribuamus ima pinibus aliquas res ridiculo,ut suem nentem, aut asinum eythara ludentem nam ea quoque res faciet. vi possimus meminisse facilius,nam quas res veras. quae vere contigerunt, memini

mus sacile ,easdem non est dissicile meminisse fictas Se notatas diligenter. Sed oportebit sacere illud, ut permem a. percurra

mus celeti ter,animo. .cogitatione, dentidem. .subinde, de uitet

dum primos quosque locos a. quos primos conti luimus. causa imaginum novandarum. s scio plerosque Quia parum de inraginabus praecepit,ne insulsciens putet, improbat opiniones thet rum graecanicorum qui discipulis suis plurimas verborum imagines senserunt tradendas, d a. plusculis rationibus dicem. scio. i. me non latet,pletosque graecos qui scripserint de memoria se .cisse ut conscribete Li.conscripsiste quam elegantiam Valla quoque notaui H imagines multorum verborum,uti. . ut illi qui vellent discete habetent eas paratas, ne quid operis putem legenda

operae. i. laboris consumerent inquirendo. quorum .s. graecorum ratione, os improbamus aliquot de cautis . . ob aliquot causas. Primum et sit .l.contingat comparare ridiculum . l. ridicule , aut inutiliter,mille. i.quamplurimas Imagines verborum, in multitudine verborum innumerabilium. enim pro qui cum .s. infinita

sint verba. Si singulorum fingendae sint imagines quantulum .i. et modia um,' d.sere nihil, haec .L copia ab eis tradita poterit val

te cum . i. quandoquidem Oportebit nos meminit se ex infinita copia verborum odo unum,modo aliud. Deinde cur. i.qua ratione, volumus remouere quenquam ab industria.i. propria dc naturali subtilitate alicuiu faciendi aut inueniendi .ne ipse quid tu aliquid .quaerat . i. inueti get, aut acquirat,cum nos tradamus illi omnia parata. 5c quaesita .i. acquisita, q.d. id nulla ratione se eerimus eum meliora te firmiora sint a nobis inuenta, quam ab aliis trad ra Platet ea i tetrio loco, alius commouetur .i. allicitur, aut eommouetur magis alia similitudine,hoc eli non omnes una excitantur, aut admonentur eadem si litudine, sed alius alia . . diuersus diuersa . Ec ita non pol sint tradi similitudine ,quae omnibus eonueniant. nam ut . t. quemadmodum si dixerimus sispe, quam l. aliquam formam similem, uipiam .i. alicui,habe mas no

omnes.i. aliquos non,assensores. i. dem nobiscum sentientes, uaquod nobis videtur non semper omnibus videtur, st. .quia aliud videturalis a. diuersum diuerso, te .i. similitet fit in imaginibus,

i ea qua si diligenter notata nobis.videatur,patum in lignis. i.ncitata.allis,quate. i. quamobrem,conueni .conueniens est, que que. . unum quenque,comparate .l eonstituere sibi imagines, su commodo. ad suum commodum. Postremo.Lultimo loco.aut

ultima ratione,eil praecepto tis. i. pertinet ad praeceptorem doco re,quemadmodum conueniat quid quem numquodque quaeri. I. inuelligati,&sublucere causa exempli aliquod unum aut alterum . . secundumi unum, aut duo, & non Omnia quae eius generis erunt, suo. i. t,res pcllit esse dilucidior . . ita Nor,ut . . veluti,cum

disputamus de proci in s quatiendis. i. acquirendis,tunc supp.da mus rationem quaerendi .i. acquirendi,& p. non eonscribimus millea quam plurima peneta prooemiorum, ita .i. smilitet arbitramur de imaginibus fieri eo uenite ut .c rationem generalem

defetibamus,& non mille exempla debemus. Nune o Herennine arbitrem sorte memoriam verborum de qua patum praece rit) aut nimia dissicilem aut parum utilem, & ipsatum memoria

te tum contentus sis,licet non habeas memoriam verborum, P. . quia sup. memoriae terum sunt utiliores.squam vel bor um,le habeat facultatis . i. adminalitationis. ideo sop. admonedus es,qua re vel tum memoriam non improbemus . nam putamus oportere eos,qui velint res faciliores sine labo te domolestia sacile meminisse on te , dissicilioribus esse ante i .prius exercitatos. Nec nos hane vel botum memoriam inducimus, ut uersus meminisse possimus,sed confirmemus.i.stabiliamus hae exercitatione. me inoriae vel tum,illa terem memoria, quae pertinet ad utilitate .

ut possimul transite sine tabo te ab hae dissicili consuetudine . . memoria .ectorum,ad illam satilitatem.quae eli in memoria r rum . sed eum in omni disciplina iniit ma eii alii, pixeeptio sine

summa assiduitate exercitatio tua,tum vero .i. tune multo magiadi uerius octrina minimum t.m minimo,valet inmemora sinisi

comprobetur indultria illudio abore diligentia. Tu o Helenni poteris curare, ut habeas quam plurimos locos & accommoda

tos quam maxime ad piscepta,conueniet. .conueniens eli sup.te Salium quemlibet,exerceti quotidie in imaginibus collocandis. non enim sicut abducimur.i avertimur,nonnunquam. . in terdia, in ceteras studiis .i.exercitijs,occupatione. s. aliqua ita aliq ua causa poteli deducere nos ab hae rea.a memoria ex eicenda. nunquaeli enim,quin aliquid memoriae tradere velimus,& tum sup.volumus maxime. m aliquo maiore negoclo detinemur . quare cust , ille saeile meminisse,non sallit rea. bene scis id,quod i ant pete utile sit,quanto labore sit appetendum, quia nimirum maximo,quod. quam rem,poteris exilis mare.i. iudicare, villata te co-snita . l. poliqiram cognoueras, di perceteris utilitatem. non es sententia .iuion eli decretum meum. adhortari te pluribus ut bis as eam tem .s memoriam exercendam. ne videamur dixisse ,

aut nos tuo studio dissidere,aut minus. quam res postulato Oe est ne plurima dicendo significemus rem esse dissicillimam. aut nos non satis dixisse. Noa dicemus deinceps in quarto, videlicet ii

bro de quarta parte thetoricae,tu frequentia .i. stequentet exerce, pii ras quatque partes,&, quod maxime necesse est, consima Dp. eas exercitatione.i.per exercitationem. Et Me ui tetitum ad Helennium.

M. TVLLII

126쪽

Μ- TVLLII CICERONIS

RHETORICAE

C. HERENNI v MA D

Vo N I A M in hoc libro Q Herenni de elocutione costri psimus; & quibus in rebus pus fuit exemplis uti. nostris exemplis usi sumus; & id feci

mus praeter consuetudinem

G raecorum,qui de hac re scri pserunt: necessario secludum est, ut paucis rationem nostri consilit demus. atque hoc nos necessitudine facere, non

studio. satis erit signi,quod in superioribus libris nihil ne

que ante rem . ncque praeter rem locuti sumus . nuc, l l pata

ca,quae res postulat,dixerimus.tibi id, quod reliquum est artis ita uti instituimus, persolvemus. sed facilius nostra rationem intellige si prius.quid illi dicant, cognoueris. Compluribus de tausis putant oportere, cum ipti praeceperint quo pacto oporteat ornare elocutionem, uniuscuiusque generis ab oratore aut poeta probato sumptu ponere exemplum. & primum se id modestia commotos ficere dicunt, propterea quod videatur esse ostentatio quaedam.non satis habere praecipere de artificio. sed i sos etiam videri velle artificiose gignere exempla. hoc est,inquiunt.ostentare se, non artem ostendere. quare pudor in primis est ad eam rem impedimento; ne nos solos

probare,nos amare,alios contemnere. α deridere videa mur. etenim cum po, limus ab Ennio sumptum, aut a

Graccho Ponere exemplum .videtur esse arrogantia, illa relinqueren ad sua deuenire. Praeterea, exempla testi moniorum locum obtinent. id enim. quod admonuerinec leuiter secerit praeceptio. exemplάsicut testimonio coprobatur. non igitur ridiculus sit. si quis in lite. aut in iudicio domestico pugnet, di sui ipsius testimonio abutatur ' ut enim iEstimonium, sic exemplum rei confirmat dae causa sumitur. non ergo oportet hoc. nisi a probatis ii mo,sumi; ne quod aliud contis mare debeat,egeat ipsum confirmationis. etenim necesse est aut se omnibus ante ponant δε sua maxime probent; aut negent optima exupla, quae a probatissimis oratoritas, aut poetis sumpta sunt. u se o .nnibus anteponant, intolerabili arrogantia

sunt. si quos sibi praeponant, & eorum exempla suis exuplis non putent praeliare; non possint dicere quare tibi

illos anteponant . quid igitur ipsa auctoritas antiquo Iu, non cum rus probabiliores,tum hominum studia ad imitandum alacriora reddit i immo erigit omnium cupiditates. dc acuit industriam, cum spes iniecta est posse imitando Gracchi aut Crassi consequi facultatem. Potir mo hoc ipsum est summum artificium, res varias & dispares in tot poematibus de orationibus sparsas, & vage disiectas, ita diligenter eligere, ut unumquodque genus exemplorum sub lingulos artis iocos subiicere possis.hoc si industria solum fieri posset,lamen essemus laudandi,cutalem laborem non fugissemus; nunc sine summo artificio non potest serit quis est enim. i. nisi summe teneat

artem,possit ea.quae iubeat ars de tanta dotam ditas a scriptura notare & sic parare ' ceteri.cum legun t orationes bonas.aut poemata. probant Oratores & poetas,neque it telligunt qua re commoti probent. quod scire non possunt ubi sit .nec quid sit,nec quo modo factum sit id.qeod eos maxime delectet . at is,qui & haec omnia intelligit,& idonea maxime eligit, & omnia in arte maxime scribenda redigit in lingulas rationes praeceptionis, necesse est eius rei summus arti sex sit. Hoc igitur ipsum maximum artificium est. in arte sua poste S alienis exemplis uti. Hecilli cum dicunt, magis ros auctoritate sua commouent. quam veritate disputationis. illud enim virc mur, ne cui satis sit ad contrariam rationem probandam. quod ab ea steterint ii qui de inuentores huius alii scii fuerunt,ta ve- tustate iam satis omnibus Irolati sunt. quod si, illoruri

auctoritate remota, rem omnino volent cum re compa

rare, intelligent non omnia esse concedenda antiquitati . Primum igitur, quod ab eis modestia dicitur. videamus ne nimium i nutiliter & pueriliter proferatur . nam si tacere, & nihil scribere modestia est: cur quidquam scri liunt,aut loquuntur sin aliquid suum scribunt: cunquo secius omnia scribant. impediuntur modestia i quasi siquis ad Olympiacum venerit cursum, & steterit ut mittatur.impudentes i. illos dicat esse qui currere ccepcrint, ipse intra circerem stet, di narrct aliis, quo moeo Ladas aut Boius cum Sicyoniis cursitarint: se isti . cum in artis curriculum descenderunt, illos, qui in eo, quod est artificii, elaborent, aiunt facere immodeste: ipli allia quem antiquum oratorem . aut poetam laudant. aut scriptorem, sic ut in stadium rhetoricae artis prodire

non audeant. non aulim dicere. sed tamen vereor, ne,

qua in te laudem modestiae venentur, in ea ipsa re sint impudentes. Quid enim tibi vis, aliquis inquieti artem tuam scribis, gignis nobis nouas praeceptiones, eas ipse confirmare non potes, ab alijs exempla sumis: vide ne facias impudenter, qui tuo nomini velis ex aliorum laboribus libare laudem . nam si eorum volumina prehenderint antiqui oratores, de Poetae, ta suum sutique de libris luis tulcrint; nihil istis, quod suum velint, relin-

M. T. C. Rhet. x is, que tui.

127쪽

quetur. At exempla, quoniam tes imoniorum similia sunt .item conuenit, ut test monia, ab hominibus probati, simis sumi. Primum omnium exempla ponuntur hie non confirmandi, nequa testificandi causa, sed demonstrandi. non enim cum dicimus csse exornationem.quae. verbi causa.constet ex linii liter desincntibus verbis. N ponimus hoc exemplum a Crasso. Quod possiimus & debemus,testimonium collocamus, sed exemplum. Hoc igitur interest inter exemplum & testim ii m. Exem . plo demonstratur id. quod dicimum cuiusmodi sit. T stimonio esse illud ita,ut nos dicimus .confirmatur. Praeterea oportet testimonium cum recouenire: aliter enim

rem non potest cons mare. at id.quod illi saciunt. cum re non conuenit. Quid ital quia pollicentur artem se scribere. N exempla proserunt ab iis plerunque, qui artem nescierunt. Tum quis est,qui pos fit id quod de arte scripserit .comprobare,nisi aliquid scribat ex arte lCOtraq. saciunt,quam polliceri videntur . nam cum scribere artem instituunt.videntur dicere se excogitasse, quod alios docerent: cum vero scribunt, ostendum nobis quid

alii excogitarim. At hoc ipsum difficile est . inquiunt. eligere de multis. Quid diciti, disiicile virum laboriosum .an artificiosum ς Si laboriosum. non statim praeci rum . sunt enim multa laboriosa qu.L si faciati,. non co-tinuo gloriemini. nisi etiam. si vestra manu fabulas, aut orationes totas transcripsissetis, gloriosum putaretis. Sin autem illud artificium egregium dicitis; videte ne insueti rerum maiorum videamini, si vos parua res, licuti magna.desectat. nam isto modo eligere rudis quidem nemo potest sed sine summo artificio multi. quisquis enim audierit de arte paulo plus.in elocut: one presertim; Omnia videre paterit, quae ex arte dicuntur; tacere nemo poterit nisi cruditus. ita,ut .si de tragoedijs Ennii velis sententiis eligere.aut de Pacuvianis periodos; sed .quia plane rudis id iacere nemo poterit, cum seceris, te literatis limum

putes; ineptus sis: propterea quod id facile faciat quiuis

mediocriter literatus. Item si, cum ex orationibus, aut

poematibus elegeris exepla,quae certis lignis artificii notata sunt.quia rudis id nemo facere possit artificiosissime te secisse putes, erras: propterea quod isto ligno vidcinus te non nihil eius scire aliis signis te scire multa intelligi mus. Quod si artificiosum est intelligere quae sunt ex arte scripta. multo est artificiolius ipsum scribere ex arte. qui enim scribit artificiose, ab aliis commode scripta facile intelligere poterit: qui eliget facile, non continuo ist- se commode scribit. Et s eli maxime artificiosum. alio

tempore utantur ea facu ita te non tum cum parere ipsi &gignere.& proferre dciant. Postremo in eo vim artificii contanunt.vt ipli ab aliis potius eligendi. quam aliorum boni electores existi meiatur. Contra ea, laae ab aliis dicuntur , qui dicunt alienis se exemplis uti oportere, satis est dictum. Nunc, quae separatim dici possunti cons d

remus. Dicimus ergo eos omne adeo quod alienis utantur, peccare: tum etiam magis delinquere, quod a multis exempta sumanti de de e quod Iioltea diximus,ante videamus . Si concederem aliena oportere assumere exepi a. vincerem unius oportere. Primum,quod contra hoc nulIa staret eorum ratio. liceret enim eligerent, & probarct

quemlibet . qui sibi in omnes res suppeditaret exempla.

vel poetam, vel oratorem, cuius auctoritate niterentur.

Deinde interest magni eius, qui discere vult, utrum unuCICERONI somnia, an omnia neminem. sed aliud alium putet consequi posse. Si enim putabit posse omnia penes unum consistere, ipse quoque ad omnium nitetur facultatem: si id

desperaretiin paucis se exeiccbit,ipsis enim contentus rit: nec mirum,cum ipse praeceptor artis omnia pcnes num reperire non poterit. allatis igitur exemplis a Catone. Gracchi a Lelio a Scipione.Galba.lycircina,Crasso, A ntoni 'ceteri,q., itum sumptis aliis a poetis,& historiarum scriptoribus iaccesse erit eum. qui discet, ab omnibus putare omnia ab uno pauca vix potuisse sumi. Quare si unius alicuius este similem satis habebit, omnia. quae omne, habucrint solum habae se posse dissidet. ergo inutile est ei.qui discere vult, putare no unum omnia posse. Igitur nemo in hanc incideret opinionem . si ab uno exempla sumpsissent. nunc hoc signi est ipsos artis scriptores non putasse unum potuisse m omnibus elocuti Dis partibus cnitere, quoniam neque sua protulerunt. n

que unius alicuius aut denique duorum, sed ab omnibus oratoribus&potii, exempla sumi sciunt. Deinde, si quis velit artem dein lirare nihil prodesse ad discend u.

non male utatur hoc adiumento, quod unus omnes artis partes consequi nemo potuerit. Quod igitur iuuat horurationcm qui Omnino improbent artem. id non ridiculum est ipsum scriptorim artis suo iudicio comprobare lErgo ab uno sumenda fuisse docuimu, exempla. si sem-

pCr aliunde sumerentur. Nunc omnino aliunde sic intelligemus sumenda non fuisse. Primum omnium, quod ab artis scriptore affertur exemplum,de eius artificio debet esse.non ut si quis purpuram. aut aliud quippiam Vendem, dicat, Sume a me, sed huius exemplum aliunde r gabo, tibi q. ostendam. si, merces ipsi qui venditant, aliunde exemplum quaeritent aliud mercis: ant si aceruos se dicant tritici liaberen corum exemplum pugno no habeant,quod ostendant : si Triptolemus. cum hominibus semen largiretur. ipse ab alijs hominibus id mutuaretur: aut si Prometheus. eum mortalibus igne diuidere vellet, ipse a vicinis cum testa ambulans cubi 2 culos corrogaret: non ridiculum videretur lini magistri omnium diccndi Praeceptores non videntur sibi ridicule sacer exum id, ratiis pollicentur, ab aliis quarunt. si qui se fontes maximin penitus absconditos aperuisse dicat. de haec sitiens umaxime loquatur, neque habeat quo litim sedet; non irrideaturi isti cum non modo dominos se sontium,sed seipsos fontes esse dicant.& omnium rigare debcant inge nia ; non putant fore ridiculum si, cum id polliceantur alus. arescant ipsi siccitate. Chares a Lysippo statuas lac re non isto modo didicit, ut Lysippus caput ostenderet Myronium,brachia Praxit lea picius Pol veletium e fidomnia coram magistrum iaci cntem videbat, ceterorum

opera vel sua sponte considerare poterat . illi cietat eos, qui haec velint discere. alia ratione doceri posse commodius . Praeterea ne pollunt quide ea quae suit: utur ab aliis exempla,tam esse accommodata ad arte Huam propria: propterea in dicendo leuiter unusquisque locus pleruque tangitur,ne ars appareat, in praecipiendo expresse coscripta ponere oportet exemptu ut in artis formam conuenire possint; & post in dicendo. ne possit ars eminere,& ab omnibus videri,facultate oratoris occultatur. Esego etiam ut magis ars cognoscatur, suis exemplis me lius est uti. Pol remo haec quoque res nos duxit ad hanc rationem, quod nomina reium Graeca, quae com

128쪽

uertimus, ea remota sunt a consuetudine . quae enim res apud nostros non erant, earum rem nomina non poterat

ei Iersitata. Ergo haec asperiora primo videantur necesse est; idq fiet rei. non nostra dissicultate. Reliquii scripturae consumetur in exemplis. haec aliena si posuissemus; factum ellet. vi. quod commodius esset in hoc libro id nostrum no esset quod asperius di mulitatum. ut proprie nobis attribueretur. Ergo hanc quoque incomoditatem sigimus. His de causis. cum artis inuentionem Graecorum probassemus,exe plorum ratione secuti non sumus. Nunc tempus postulat,ut ad elocutionis p. aecepta transeamus.

CICERO Nix RHETORICAE AD

Vo Ni Abi in hoe libro C. Herenni de elocutione conscrip tui:) Solent qui theto tica praecepta conscribuni, cum de elocutione praecipiunt, veterum aucto tum in lingulis p

ceptis exempla subiicere . quod facete Ciceroni non visum est. potiusquam . t suis utere tur exemplis. In hoc igit ut longi te totius libri pro inutio qui id sacere consutat opiniones Atque hoc nos nece istudine sacere,) sensus est . senum satis mana sellum, nos necessitate compulsot,ut nobii pi rara liceat, quo rationem nos tae sententiae demu .cuin supra nee ante,nec poli tradita praecesta id secetimus. Lot nate elocutionem uniuscuiusque generis

n quocunque genere,cum elocutionem Ornate volueris,erem

plum eius ornatus non siue summi alicuius viti auctoritate pro- et et . t Elocuti nem, iuscuiusque genetis In quocunque poetarum iit,νel oratorem genere. s Non latia habete) I)taeci pete de artificio , si salii tibi non arbitrantur esse, ut dent praecepta, ruit

etiam sua quae sequam ut exempla subiecerint. sAb Ennio sumptum, Quod ille summus in heroico earmine poeta si existimatiit. Nam ita Cieer. de Optimo genere oratorum de eo scribit. IA ut a saraccho ponere exemplum; videtur) Quem MatissimuOtatotem suisse tradit,ita dicen, e utinam in T. Glaccho Cal q. Catbone talis mens ad rem p bene getendam suisset, quale ingenium ad bene dicendum fuit . profecto nemo his vitia plota a praeliitisset.sed eorum alter piopter turbulentissimum tribunatum.ad quem ex inuidia foederis Numantini bonis iratus accesserat,ab ipsa rep intellect ui alter ploptet perpetuum in popularitatione leuitatem molle vorun talia se a .etitate iudicum vindicauit. sed suit Vterque summus Orator, atque hoc memoria patrum teste didie inius . nam ct Caibonia & Gracchi habemus orationes nondum satis splendidas xetbit,sed acutas,prudentiae q. plenisamaa. Fuit Gracchus diligentia Corneliae matris a puero doctus. & Graecis litetis eruditui. Nam semper habuit ex Graecia exquisitos magistro. . iam quidem adolesces Diophanem Mytilenaeum, Graeciae temporibui illi a disertistimim .sed te breue te

piis ingenii augendi Et deelatandi fuit. Egeat ipsum confirmationi, si abiecti alicuius fuit oratoris exemplum. Non possum

uac e) Qu anteponant, cum eorum exempli commodum esse orationem putet ut imitemur, aut cur praecepta sua

probare eontendant, si negent Graecti aut Crassi saetiitatem acquiri posse t Hoe Crasso& Antonio citato tibus Cic. existimat, eum Graeorum gloria Latine dicendi copiam aequatam fuisse.

Quippe qui Crasso inqui nihil statuo seti posse persectius. Erat

summa grauitas, et at eum grauitate iunctus facetiatum ti urbanitatu oratorius non scutilia lepos, Latin e loquendi accurata

di sine molestia diligent elegantia in dissetendo mira explicatio, e 1 de iure ei uili.eum de aequo fle bono disputaretur,argumentorum 8 smilitudinum Opia. Hoesi industria solum fieri posset, tamen essemus laudandi, eum talem labotem no fugissemus , nune sne summo artificio seri non potes. Quis enim eu qui cu non summae teneat artem, possit ea quae iubeat ars, de tanta Ectam diffusa seriptura notate de separare Ceteri, cum legunt)Vt tantum probari deberemus, quod ea in .num diffusa exempla composuissemus. solatione, bonas, Lueulentas. sin arte sua posse) ut ex se praecepta inueniat quae magn tum auctorum auctoritate consem et . t Ad Olympia cum Venetit euisum) . s. ad

Olympia dicata ab Hercule quendam Ioui certamina in Elide ve

nerat,veluti dissu se in Comentariti Artia poetier Horatii complexi sumus. sino modo Ladas aui Boius cum si onus curta istant, De hoc certaminis genere,nihil hodie sciri potes . sin artis curriculum) in praeceptionem attis, quae tanquam de cursus

piscepto tum est. sAt exempla.) illo tum subiungit qui exempla in pisceptis probant aliena. s Ex sum luet desinentibus verbia,)Vuod --aro Grici voeant. Nis aliquid selibat ex artes

Nisi eam attem secutu, scribat aliquid, quod ad eam ipsam attineati fouendunt nobis quid alis excogitarim) Cum alienis ututut exempli a. s Nisi etiam,s .elira manu subtilas, aut orationes totas tratiscripsissetis,gloriosum putaretis) Ordo es , Nisi sol te etiam gloriosum putat et sis velita manu sabulas, aut Drationes. totas transtraprassetis,nedum partem, quam plo exemplo stim

tis quod nullo modo ni mandum est. s Transcripsssetis Tra

uti bere, itant ducere sgniseat, unde δι colonie transi tibi a veteribus dii ebantur. hinc Ouid in Ibin dixit;

Hic aut transcripsis leti, exempla. transsui ille iis significat. cum id exscribere dicatur, ut, s voluissem ad necessirios vi us licebat ex iascribere. laoc eli exempla transiet te. velut i 'aedianus etiam intemptetatur ite inuenimus ascribere pene idem quoque significate. velut in Clodium, Ipse denique ille noui eius Ligur, uenalis.

alcriptor i sitimor tuu nisi et ascribere mentem alterius anlcripta transferre ea. Licet et ascribere dc imputate di deputare alicui ligni licet, quemadmodum proscribo nan cum aliquem in exilium promulgo significet , aliquoties tamen pro eo quod est palam facio accipitur,ut Tranquis lux de Nerone. Multa, inquit, Graece, Latineq proscripta & vulgata iunt. Sicut illa.

α qui sequuntur .

Item et L cibo, tet bis depin KO, aut longius aliquid copositioneptos equor, significat, Tranquillus in de Domitiano. Liberalia. inquit studia imperi3 principio negle it est bibliothecas ince dio absumptas impentissime praeparari curasset,exemplaribus undique petitis,inisti, que Alexandriam,qui describerem emendarentq. epistolas ct orationes. ubi describerent pro exscriberent velut hic C te. transcriberent, posuit. Mille sunt limot, quae non im uicinam mutuantur fiςnitieationem, sed et in longinquam diu etiam . transferuntur. quamobrem minus mi tum ei te debet, si pro quo hic transcribo, alibi ex scribo posciit. ΓSi vo, parua res ii cura magna,delectat. videtur. n. parua, si artem cognoscas tantum .rion etiam ex arte scribas.s Nam ilio modo eligere Ex alias qua scriba . Nam oportet ut te illius artem ostendas e gnouille, nec eius tei te rudem est e. tum autem id sacra & ollendis,non tu,

quid ipse possis,significas . t Paullo plus, in elocutione presertim ; omniaὶ Hoc est,ultra prima rudimenta aliquid. In elocutione pieserram,quae antellectu facilis est. licet tractata diffusa sit. statum uduus Multum exercita u . nam eloeutionis eruditi nem, exercitatio multa praestare poterit. Γ Non sine iudicio deI'acuvianis Quae Pacuvij sunt,qui Tragicus poeta fuit. s Periodo, ; Ambuus, circuitiones, clausula .sbed, quia plane tu id sacere nemo poterit,cum seceris, te liter. tissimum putes ;ὶ Ordo eu, ct sensus. ideo te no putes literatissimum continuo et bustimanique,cum seceris,hoc eli,cum id suetis conlac utus, ut artifi-

ei Osa eligas dicta. quod alius nemo facere possit, ex oratoribus nempe poetas ue artificiose dicta se eligendo . Quia plane rudisὶ Ama expers sit,& ignarus. Ineptus sis, si te ob id litetatis limum exili abis.eris utique stultus. s Propterea quod isto signo videmus te Signum enim ipsa di ctorum annotatio est,artificium in illii fu ille, qui ita scripserunt. Γ Ab alus comode scripta Quod sint commode 3e eum arte scripta. Non continuo ipse cum ode scribit Quia aliud est, quid alis dixerint i melligere. aliud est exercitatum esse. Non tum cum parete Cum allit hane diacendi saeuitatem debent iaggerere . alio igitur id tempore eiruciant, eum iam praeceptis traditas quid alii fecerint, oli edere ν luerint. Velut de optimo Renere oratorum ipse fecit. qui Dem silaenis in aeschinem, Sc Eschinis in Demosthenem orationes in Latinum vertit,ut quod nam penni optimum oratoris esset ostederet & virtutes alieno exemplo Oratorias exprimeret. Sic in Oratore ad Brutum,aliquando Crassi exempla. ut elocutionis vir tutes appareret, protulit. De eo quod postea dixitnu, Quod secundo loco posuimus. tDeinde intereti magni eitu, qui discere vult, Hoc dicit, multum refert, utrum is quouit diseere, putes unius auctoris, cuius ipse velit esse simili , omne dicendi virtute esse sibi complectendax, ct id effice te possit ne suo studio an non. s Ad illius facultatem, Quam ille suit cosecutus. fAd omnium nitetur saeuitatem. Elaborabit vehementer, t viri ut es qnibus ille nituerit Imitetur. LIpsi enim tentus erit.)Pauci illis, quas

poterit

129쪽

poterit imitari, virtutibus contentus et i t,nee vitta quaeret . nee

sane mirum,s paucis contentus erit. s Penes unum reperire non

potetit) Quippe, qui a multis exempla colligit. s Allatis igitur

empli, a Catone, a Gracchis,a Latio, a Scipione,Galba. Porcina Craiso, Antonio,ceterisque,) Catonem illum praseum diei torat Otem,cuius alibi ita meminit. Catonem vero quis noctiorum Oratorum,qui quidem nunc sunt,legit aut qui, nouit omnino ' At quem virum,dis boni muto civem, aut senatorem, aut imperatorem oratorem enim hoc loco quaeramus) quia ilialo grauior in laudando, acerbior in vitupet indo.in sementi)s at putio in dicendo edisserendoq. subtilior λ Resertae sunt eius o otiones amplius centum quinquaginta,quas quidem adhue inueneram de te tim,&vet bis & rebus illuliribus,licet ex his multo plura possint eligi quae notatione & laude digna sint. omnes

enim oratoriae vit tutes an eis repetientur. Iam vero origines.

quem solem,aut quod lumen eloquentiae non habent λ amat te, huic desunt,setiti multis iam ante seculi 1 ti Philisto Syracu. so & ipsi Thu didi. Nam ut horum concisis sententi si interis

dum etiam non satis apertis. tum breuitate, tum nimio acumine ossicit Theopompus, elatione atque altitudine Orationis suae,

quod idem Lysae Demosthenes,se Catonia luminibui obstruxit

haee possetorum quasi exaggerata altus oratio. sed in nostris apparet quod hi ipsi, qui in Graecis antiquitate delectantur, ea qu subtilitate quam Atticam appellant hane in Catone ne nouelut quidem. Hyperidis malunt esse, de Lysiae, laudo. sed cur nolunt Catonis 3 Attico genere dicendi se gaudere dicunt. sapienter id quidem,atque utinam imitarentur,nec ossa Hlum, sed etiam sanguinem gratum est tamen,quod volunt,cur igitur Lylia, de Hyperides amantur cum penitus ignoret ut Cato antiquior est huiua sermo, & quaedam horridiora verba ita enim tum loquebantur) id muta quod tum ille potuit,& adge numeros. ut aptior si oratio, ipsa verba compone,& quasi coagmenta, quod ne Graeci quidem xetetes factitauerunt, iam neminem anteponet Catoni. Ornari orationem Graeci putant. si merborum immutationibus viantur,quos appellant tropos,& sementiarum orationis q. formis, quae vocant schemata. incredibile est, quam si in viro rue genere dc ctebet, de dillinctus Cato,nee vero ignoro, non ese satis, politum hune oratorem haberi quaerendum esse aliquid prosectius, uuippe, cum ita sit ad nolitorum temporum latione vetus, ut nullius scriptum extet, dignum quidem lectione, quod sit antiquius. fA Graccho.) Hune qualem Cicero suisse censeat, supra docuimul, si quod in Martio do Cn. Seruilio cos. T.Graechu, P. Gracchi filius fuit,qui bis Consul de Censor fuit, eius autem oratio Graeea apud linodios extat. quem ciuem cum graue, tum etiam eloquentem fuisse constat. A Laelio, Hie Scaeuolae socer fuit, cuius otatione negat Brutus quidquam seri polle dule tui . Addit hie Augustinus. quod Cicero dixerit adeo abiectam suisse ut eam aspicere nemo vellet, sed probat tamen etiam alibi Cicero a Cornelia sit eui taliae nomen fuit,ipsus elegantiam se inquiena: Sed magni interest, quos quisque audiat quotidie domi. Loquitur enim puer quemadmodum patres,paedagogi,matres loquuntur. Legimus epistolas Corneliae mattis Gracchori. apparet filios no tam in gremio educatos, quam in sermone rixa trii. Auditus est nobis Latiae sitae ispe sermo . Ergo illam patii elegantia tinctam vidimus,& stias eius Mutiat Ambas. Potes eego a talia videri scriptum non minus,quini a Laelio. fA Scipione,) superiorem Scipionem non insantem suisse Cici diei titiliuautem eius qui Scipionem minorem a Paullo adoptauit, si cotapore valuisset, in primis inquit. ipse habitus esset dis et tus. Indi eant id cum oratiunculae tum liali otia quidam Grice scripta dulcissime. P. etiam Scipionem Nastam,qui eli Corculum appellatus, qui item bis Consul 5e Censor fuit habitum eloquentem , maioris illius qui sacra acceperat stium accepimui . sGalba. 3Sua aetate,ut Cic. inquit,Ser. Galba sine controuersia eloquentia

animos praestitit,& nimi tum hic prineeps ex Latinis. illa Oratorum propria, & quasi legitima opera tractauit ut egrederetur a

proposto Ornandi causa,videlectaret animos,ut permoveret, ut augetet rem ut nuserationibus,ut communibus locis uteretur .

Tradit autem hie idem auctor talium in senatu causam pro publicanis accurate, ut semper solitus esset, elegantet q. egisse, sed quod voluerat,eonsequi non potuisse. Paucis interpositis deinde diebus, iterum Ldilium ipsum hunc multo diligentius meliusq. dixisse,stullta tamen. Itaque cum eum socii domum reduxissent, egissent q. gratias,& ne defatigaretur orauissent,io tum esse, sequi Dei illat honoris eorum causa studiose accurate . secisse,ceterum arbitrari causam illam a Ser.Galba,quod is in dicedo actior

ilet grauius ti uehementius posse defendL 1are publicanos au

ctoritate Laelii ad Galbam eausam detulisse. Quem primo tessctatum,ne ei viro succederet,postea tandem suscepisse. Bleui .eto tempore plut imis audientibus, illum coram ipso Laelio causam hane tanta ui, tantaeq. grauitate tractasse, ut nulla pars ot tionis flentio praeteriretur. staque multis quaeretis multa l. mi seratione adhibita, eios illa die periculo libetatos. Elegantiam

igitur in Latio fuisse,vim autem in Galba patet. Sed hic ii mulae

Ociosus sylum prehenderat,motu illo Omnis impetus animi de sertus est.quod his,qua limatius dacendi consectantur genus, a ei de te non solet, propterea quod prudentiam nunquam debet tota torem,ardor amnia non sempet adest, is q. cum discedit, omnis illa vis S quasi flamma oratoris extinguitur. Nulla autem res tantum ad dicendum prosci liquantu feriptio. Memoriam.n.

qui accurate seribit in polietum ingenu sui non deliderat. Italiae de causa non scripserunt aliqui,quod se putauerunt satis magnam adeptos suisse dicendi gloriam, eam q. etiam maiorem vi-ium ira,si in existi mantium at bittium sua letipta non ventilent.

Alii item dicere se posse melius quam se libere putant, quod per ingeniosis hominibus, neque satis docti ,plerunque contingit, veluti Galbae euenitis Porcina, M. I milius Lepidus,qesi 1 Ot-cina dictus, iisdem. inquit Cie. temporibus sere quibus Galba fuit, sed paulo iunior natu, di summus orator hic est habitus, diluit. Hoc in Orato te Latino primum Ciceroni videtur, de lenitas apparuisse illa Graecorum,&vethotum comprehenso,et attinx, ut ita dicam sylus. Et eum duo adolescente, ingem Osissima,pr peq. aequales C. Calbo, Si Cracchus,diliget et audite soliti sum. t Crasso.)virum P. C rasum,Cat bonis, de Giacchi tribus probatum oratotem,qui ct ingenio valuitie traditur,dc studio.qui et eum summo illo Orat re Ser. Galba,cuius aio filio si iam collocauerat,astinitate suit coniunctus,ee eum esset P. Nuth filius,se tremo. habetet i Scaevolam domi ius ciuile cog uerat,an ce te L. Crassum,euius supra memin I ritu ,dicat dubium est . Hune quidem Omnes suos anteces res dicendo superauisse, Cici vult, licet Antonium alij parem eme ei dicant. Classi luculenti si mam quandam te Cic. me in otia tenuille Oratore pio stetur,ac tibi suisse in dicendo magistram dicit. Antonio,)Antonia Cic.cu in multis locis,tum de Claris oratoribus meminit,cti ita dicat: Omnia veniebant Antonio in mentem,eaq. suo quaeque loco,vba plura nium proficere de valere pollent . ut ab impetatotes equites,pedites leuis armatuta, se ab illo maxime opportunis Orationis partibus Omnia collocabantur. Et at memoria summa, nulla meditationis suspicio,imparatus semper aggredi ad dicendum vid batur sed ita paratus . vi iudices illo dicente nonnunquam viderem ut non satis parati ad cauendum fuisse. Atqui diligenter loquendi laude caruit. neque tamen est admodum inquinate locutus, sed illa, quae propria laus oratoris es in verbis, ei non suit. nam ipsum latine loqui,eli illud quidem in magna laude ponendum.sed non tam sua sponte, uam quod eli pletisque neglectu .

Don enim tam praeclarum es scite latine,quam turpe nescite,sed tamen Antonius in uerbis,& eligendis, di collocandis, de comprehensione deuinciendis, nihil non ad lationem & tanquam ad attem dirigebat. Vetum multo magis hoe idem in sententiarum cinamentis,de tonsormationibus. Quo in genere, quia pratiat omnibus Demosthenes. iecit eo a doetis orato tum eiu princeps iudicatus . Schemata enim quae vocant graeci ea maxime ornant oratorem, eaque non tam in verbis pingendis habent pondus , quam illuminandis sententis . sed eum hie maena in Antonio.

tum actio singularii. quae si partienda eli in gemim, atque vocem , gestus erat non verba expriment, sed cum sententus cc nagruens. manus,humeri,latera supplolao pedis, status, meelsus, mnes'. motus,cum verbis sententiii q. consentiens. vox pt tmanens, verbum subrauca natura. sed line .iuum hule uni in bonuconuertebatur, habebat enim fiebile quidam in quaellio uibus, aptum q. cum ad fidem faciendam, tum ad misericordiam commotiendam. Hune tu ligni quodam ea pera se et unt. Nam cum inter Syllam Matiumque orta iam fuissent bella ciuili I. de in urbe Matius grassaretur. M. Antonium qui ad villam effugerat. a. fricole benigne suscepit occuluitque . sed pol quam seruo peram prudentia detectui ell,Matius Ttibunum militum misit,ut necaretur. Is cum milites in cubiculum praemisisset, de eos Anio. nius pulchro grauique sermone detineret. ingressus ipse tribu nus Antonium adliue disserentem obtruneavit. caputque ad Marium detulit. somnia quae omne, habuerint solum lite se poli edissidet. ergo inutile est ei, qui discere vult, putate non unum c iaposse) Quae assecuti omne fuerint oratores vel poetae. sincide rei in hane opinionem,si ab uno exempla sumpsissent.nune hoe signi est ipsos artis setip tores non putasse ut plures quam unum stilum

130쪽

solum vellet imitati. svnu potuisse in omnibus elocutioni a partibus enitere,qm neque sua protulerunt, neque unius alicuius,

aut denique duo tum sed ab omnibus oratoribus & poetis exempla sumpserunt. Deinde,si quis .elit attem demonstrate nihil .piadesse ad distendum . non male utatur hoe adiumento.) Cu plus utilitatis reus asserat , di ipsi a multis sumpserint. Qv d unus omnes artis paries eonsequi nemo potuerit.)Dicit,ideo hane aetem disti non prodesse,quia coprehendi omnia,quae in arte sunt, non possint. Id enim ex eo colligi videbitur,quod hoe nullus antea suerit con eurus. Nam & Vittutes oratoriam si quis uelle

disce te, a multis distat necesse sit. suo iudicio comprobate 8 )Quod pro arsumento sumi pose xidetur ab eis. qui attem velint improbare. Diua artificio debet esse. Ex sua o meina debet exire. Debet esse artisex ex artificio eius, qui attem gignit. ssed huius purpurae, quam dixerim me venalem habete. LExemplualiunde rogabo,) Ab alia suscipiam, ut meae similem ostendam .s Aliunde exemplum quaeritent aliud meteis:) subaudiendum, nonne ridiculi viderentur' s Eteolum Aceruorum. Exem a

ptum ut si quid exempli preserant. spugno in pugno. quod

no continere valeant. sNon habeant, quod oliendanti audiendum, nonne radi euli videtentui ssi Triptolemus. eum hominilius semen largiretur)Hetcules,ut apud Diodotum

est, praestia Calydona a fetens. Thesprotii illato bello Ephyram urbem vi ecepit,& Phyleum Thespio totum regem occidit, filiam vero eius Optiliam compressit, ex oua Triptolemum s scepit. qui serete agros doeuit primus. Alii dicunt, cum Ceres Proserpinam filiam suam quae teret,ad Eleusium regem petu misse: cuius uxor Haonia puerum pepetetat Triptolemum . Hanc regina, eum Ceres ipsa se offeret nutricem filio suo recepit, deditq. nutriendum. Ceres. quod alumnum suum reddete cuperet Immortalem.diuino lacte eum nutriebat. Sed noctu semel eum mater puerum igne obrui intuetetur,exclamauit.Vnde cata Ceres Eleusium examinauit, ae Triptolemo alumno suo aeternum nescium eontulit. nam fruges ei propagandas. & eurtum diaconibus iunctum tradidit . quibus ille otbem terrarum nugibus victor obsevit. Posteaquam domum redit, Cepheus rex eum tanquam aemulus interficere conatua est, sed te cognita iussu Cereris Triptolemo regnum tradidit,ibiq. Oppidum constituit,qSex patris sui nomine appellauit Eleusitim. si pse ab alis hominibus id mutuaretur,) subaudiendum,nonne ridiculus videret ut 'sAut s Prometheus eum mortalibus ignem diuidete vellet, Iapetus Gela terra q filius,ut Graecorum narrant sabulae, filios ex Climener ut alia scribuni: ex Themidet viginti & novem . ut Proetus refert, suscepit, quorum a Graecis nominantur quan aum ipse legerim) solum Menoetius, Ailai Prometheus, de Epimetheus . Atlas,velut in Theogonia sabulatur Hesiodus,eolu-nas in Gelum usque produxit. in herum autem vertice,quod I uis secreta timari niteretur, Prometheus a Ioue vinctus. aquidam iri se immissam iecore suo pavisse sertur, quam postea sagittis Hercules cosxit quod ne Iuppiter quidcm aeste tulit, ex quo

eam fuisset suus si ius gloriam consecutus. deinde eum cuncti ad consultandum dii eonuenissent, Iouis prudentiam Prometheus voluit experiri. Ex boue enim a secreta omnia collegit cisa,ablata undique omni eatne,deinde ita conii luxit, ut super ne super ossa pellis ei leueitca explicata bouis integri speciem habete videret ut . hune ergo se Diui .enientibus immolatutum dicebat. sed id tamen Iouem non latuisse aiunt, qui cum propius accessisset detracto tergo te dolum Promethei detestatus,nior talibui ignem in coelum sustulit. Prometheui ad sallendum paratus. subrunis in terram a love missi ignem alidulis lignis eeteris q. lamentis ereepit,& clam ne perientisceret Iuppiter Occ luit,viendumque dedit mortalibus, quam ob eausam indignatus

Iuppiter,sumpti a vulcano adamantini, ea thenis. Prometheum in Caucaso montem insolubilibus nexibus constrinxit . siede Ptometheo ligato set ibit .Eschylus in tragoedia . nee nox praeterit, multos fuisse, qui dicerent eundem in Caucaso monte aquilam iecore suo pauisse. Martialis quidem haec de Pt

Noe ergo Cicero dicit, si Prometheus, eum ipse largiri ignem

partitio. debetet mortalibus, ipse peteret a vicinis, vi unusquis-rue earbuneulos sbi tradetet,eoxq. illa testa susciperet nonne tii tot videretur si pse a Wieini,) Quod ipse vicinia largiti de- hetet. sCum testa) Ignitabulo,sue id tessa sit .siue quiduis aliud nam telia a fgulis ex argilla si, ut di tegula, uel simile huic aliquid. scortoetaret,) Conaeteret. sNon ridiculum,) An non

ad irrisonem idoneis, videretur ' ae s dieat, videar ut necesse est. sEt haec sitient quammaxime loquatur, neque habeat) Amphi.hOlon est, utrum quammaxime stiens, an quammaxime loqua

tui . sed quod dixi posterius magis congruit, ne si quodammmdo anastrophe. sutio stim sedet,) Extinguat, vel aliqua ex patre leuet. s Et omnium tigate debeant ingenia,) praeceptis & r rum inuentione perfundete . s Lysppus caput ostenderet Myrmmum,) Cum eum sculpete finget eue ii atuas docet et, non a minore istatuatio eaput fictum demonstraret. Brachia praxitelia,

rectus Polyesetium, Qisos Plinius nobilissimos fuisse satu

rios telati. ssed omnia coram videbat,) intuebat ut masistrum facientem ipse Cates Ly lippum. sCeterorum opera) Quaeso eislent alij,per se potetat & videte,& considerare. s Alia taliono.Quam ut a suo praeceptore discant omnia. s Tam esse accom data ad artem, Quam ipse praeceptor sbi fingit, quando illi ut easus tulit . ut ea uia,ut so a postulauit & persona,locuti sunt. Qui autem sbi altis docenda eausa exempla effingit. nihil ponit, nisi quod ad id artiscium attinere uideatur. tNe ars appareat e in praeeipiendo, expresse conserapta ponere Qua iactare non oportet. svi in alii a fotmam conuenire postini, ut ars ira tractati debere signi seetur. sNe possit ars eminete,) Ne ab O- aram a possit manifeste deplehendi. Facultate oratoris occulistatur. Ingenio tegitur ora totis,idq. omnium consessione de atte set themium uetum est. sHaec quoque rea) Haec praeceptio.s Nos duxit ag hane rationem,) Ad iudicij nostri aperienda sententiam. sQui enim te, apud nostros non erant. Atqui in Catone, Antonio, di multis ali 1 Otatoribus qui Ciceronem aetate antecesserunt, tropos fuisse ipse dicit,& schemata, quotum liae vocabula Graeci singula singulis secere. ipse veto Latine eadem in hoc libro essett.ergo ita accipiendum in. An qua res apud nostos non erant quod dicendi apud Latinos magister nullus fuit.

qui haee tradidillet. aut quod licet xeteres oratores illis uterentur, sed tame eis xii nescitent,utpote qua ex ineenio magis qua

ex alte pieque tent. sIdq. set rei, subaudiendum dii scultate, Don nolita quippe no ita absurde & remote loquimur,ut a quovis facile non queant intelligi. si eliquum scripturae) Cum nomina graeca optesse timui. t Haec aliena) Subaudiendum exempla. fAsperius N inustatum, id proprie nobis attribueretur.)Quae nune attribui poterit eum nostris us fuerimus exemplis.sCum altis inuentionem Graeco ium) Quasi inuenta ab illis, Latam reddidete praecepta. Illorum Graecolum .sExemplorum

ratione) Ut ab alux aeriperemus potius quam a nobis ipi a quo

dammodo cuperemus.

tio quaedam adsequentem quaestionem,de exemplo tum usurpatione. Oritur autem haec disput tio a facto necessitatis,ouod nisi defenderet. in vitio esse . ideri poterat. Hoc itaque pro cx.eontentiosum est,quo Graecorum superstitiosam curam

in alienis exemplis probandis teprehendit .i initio purgat se.qaptaeter quo tunda morem propths sit usus exemplis, diluens quae ab aduersati s obiret poterant. Ea aut tota hae disputatio in gne

deliberativo. Conlut tutum .n alienis ne an proprus exemplis,

quae dii r.e Omptobari debeant. Argumenta a partibua honesti sumuntur,ut a prudentra. Item a consuetud ne. a decoro &e. sNerue ante rem,) Hoe est cum ordinem obseruauimus: ut quod4.uo loco diceremus . Compluribui de causis putant oportere,

Didascalicum ordinem setirat ut aduersariotum opinionem, rationes. consimatione que prius supponat,quam ad destructi

nem & suam asseverationem perueniat. Sic enim sacilius persaadebit,& incidentes dubitationea omnes tollere facilius poterit. Eii autem primum argumentum a dignitate sumptum. Ptima aduersatio, argumentatio est, quadripartita, cuius propositio est. Me tam esse ostentationem cum praecepta de d)cendi ratione, abi te tradita scit,nolle adhibete. vetetum exempla, sed potius

propria fingere. impudenter enim N patum modes est, s quid

sua duntaxat amet vetera vero negligat Deinde superuacaneum est,eum ex veteribus abunde satis exemplorum suppetat, eonsagete noua. Praeterea cum veterum exempla testimoniorum s cum obtineant, recens autem atque adeo abs te inuenta non ea

habeant auctoritatem,illis uti praestat quam nostris. Industriae denique