M. Tullii Ciceronis Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor, alias, Ars noua, siue Noua rhetorica. Rhetoricorum de Inuentione libri duo, alias, Ars vetus, seu Vetus rhetorica. In Rhetorica ad Herennium, Hieronymi Capiduri Parentini, & Iodoci Badij As

141쪽

eo quod. i. quia fluctuat hue & illuc nee potes eonfimare .s qipdicete vult,nec expedite.i .consutando dicta aduersatiorum, liberare sese. viriliter . i. animose, & sortiter, vi virum deeet. Id .i. tale genus uitiosum elica mediocritatem est huiusmodi socii noliti cum vellent belligetare .Lbella pete te nobiscum, ptos cto . . teueta essent ratiocinari . . consultassent,& per ratiocina tionem disquisuissem etiam atque etiam . i. Dequenter & diligenter,quid possent sacere . s. contra tantum impetium urbis,quidem. i. cette ratiocinati essent, s facetent sua sponte a. proprio moeu & instigatione,& non habeti m. hine .i. e nostra ciuitate: multos homines malos & audaces . Enim pio quia,Omnes qui xolunt agere magna negocia. solent cogitare diu a. multo ante, Dp. quid inceptent,aut quid agere parant. Hactenus eli exemia plum vitiosae orationis peccantis contra piaeserpita de medi

clitate seruanda, de ova dicit Auctor se. Huiusmodi sermo, non potest tenete auditorem attentum. Enim, pro quia, ipse totus diffluit . i. in diuersa fiuit: neque amplectetur quidquam compte hendens T ipsum verbis prosectis, aut quia nulla sunt

petiecta,aut pellictis a. ad finem usque ductis. Qui non pol

iunt. Prosequitu tuitium attenuatis eteneris dicens. Supp. illi qui non pollunt vertiti in illa facetillima attenuatione verbo tum, veniunt ad genus orationis aridum .i. secum, & exangue a. iacet expeta . quod non est alienum,id absonum, nee abho tens a te ipsa nominata exile, euiusmodi est hoc I. sequens. Nam ille . s. samo suscite . i. de quo loquor, videlicet stulta, ae cessit in balnei, ad hune L adolescentem.& su p. dixit pollea. hie fetuuε tuus pullauit me. Postea hic Ladolescens, dixit illi. s. scurrae,considerabo T. ouid saciam,aut dicam tibi. Post . . dein de ille videlicet scutia tecit conuitium . . contumeliam intulit,ti clamauit magis.magis q. multis praesentibus die. Hactenuieti narratio vitiosa propiet stili illiberalitatem , unde addit a u. ctor hie quidem sermo eiu iam si uolus S illiberalis .i. non de

ten, libet O , homines. Non enim eis adeptus a. non enim ob tinuit id quod figula attenuata habent,videlicet orationem eompositam uerbis putis & electis. Et haec in genera dicendi & eo.

rum attem & contra attem vitia addit, quod ad exornationes spectat dicens. Exornationes assiciunt dignitate. Omne genusolationis Ec graue,de mediocre,& attenuatum de quibus .s ex O nationibu , tio, loquemur poli,quae Lexornatione, si disponentur ratae, ipse reddunt a. e sciunt orationem distinctam Deuti .i. veluti l . dii inguerem ut colo tibus,si collocabuntur crebraea. condensae & ει equentes ,reddunt orationem obliquam .i. deformem S exorbitantem. Sed oportet commutare tiguram in dicendo, ut medioema excipiat. .m se tran, erat grauem, S attenuata meis diocrem non tamen attenuata grauem,ne nimis vehemens iit comutatio. Deinde commutem ut identidem. i. subinde Speriri. terualla,ita ut rursus ex attenuata sat medioctis, & ex mediocri attenuata,facietas. s. audiendi uitetur iacile varietate.i. pet vati

talem dicendi sub vaius h gutis.

Vo N I A M . quibus in generibus et cutio versari debeat, dictum est, videamus nunc quas res debeat habere elocutio commoda di persecta. Quae im-xime admodum oratori accommoda

ta est. tres res in se debet habere.elegantiam. com positionem. dignitatem. Elegantia e st.quet

facit ut unumquodque pure & aperte dici videatur. Hee distribuitur in latinitatem & explanationem. Latinitas est, quae sermonem purum conseruat ab omni uitio

remotum. Vitia in sermone, quo minus is latinus sit,

duo possunt eue .soloecismus ti balbarismus. Soloriacismus est, cum in verbis pluribus consequens verbum su

periori non accommodatur. Barbarismus est, cum verisbum a J quod vitiose issertur. Haec qua ratione vitarepo, simu . in arte grammatica dilucide discemus. Ex planatio est, quae r .ddit apertam di dilucidam orati nem . La comparatur duabus rebus, vittatis vel bis, Nproprios. v stata sunt ea quae vcrsantur in sermone, &

CICERONI sconsuetudine quotidiana. Propcla, quae eitu rei verba sunt, aut esse possunt. qua de loquemur. Compositio

est verborum constructio, quae facit omnes parto or tionis aequali tir pei politas . ea conseruabitur,si fugiemus

crebras voc alium concursiones, quae vastam atque hiantem orationem reddunt, ut hoc est. Baccae aeneae anc

nissimae impendebant. Et si vitabimus eiusdem lite

rae nimiam assiduitatem, cui vitio versus hic erit exemplo r nam hic nihil prohibet in vitis .alienis exemplis ut O rae ture ruri tιιι tanta oranne talisti. Et hic eiusdem poetae:

utiιaquam quis uam cuiquam quod tonueniat. neget ρΓ t. si eiusdem verbi a, siduitatem nimiam fugiemus e ea est huiusmodi: Nam cuius rationis ratio non extet, ei rationi ratio non est fidem habere. Et u non utimur continenter similiter cadentibu, verbis. hoe nodor Hentes. plorantes, laci Tmantes. obtestantes. Et si uerborum transiectionem vitabimus, ni siquae erit concin

na ; qua de re posterius loquemur e quo in vitio est Lucilius assiduus, ut hoc est in priore libro: Has res ad te scriptas Luci misimus Aeli. t tem,lugere oportet lon

gam verborum continuationem, quae N auditoris aures.

ει oratoris spiritum laedit. His viis in compositione vitatis, reliquum operi, consumendum est in Gignitate. Dignitas est . quae reddit ornatam orationem varietate distinguens. haec N in verborum S cntentiarum exo nationem diuiditur. V ciborum exornatio ist.quae ipsius sermonis ii signita continetur perpolitione. Sintentiarum exornatio tu . quae non in v cibis, scd in istis

rebus quandam habet dignitat cm.

v o Ni A s. quibus in genetibus elocutio vet.

Di i debe at . dictum eli, uideamus nune quas tradebeat habete elocutio commoda di persecta.

Quae maxime admodum oratori accommodataeit,trea res in se debet habere. elegantiam, com

potit ionem dignitatem. Quod in omni fieri mportet cratione quam ad polletos peruenite cupiamus f Elegantia est, quae facit . t unumquodque pute δι apetie dici videatur.)Elegam usque ad aetatem M. Catoni x. ut Gelliu, scribit, vicistit laudis suit. Videbatur eum elegans dictus,qui nam is lato amoenoq. cultu victuq. esset Possea, liquit, teprehendi quidem debat, sed laudem ex hoe habebat nullam, qui mothus elat moderatissimis. Ceterum elegantes multorum consensu ae consuetudine eruditorum non solum ab ingenii elegantia,aut elocutionis culti

tu delectuq., sicut in hoc loco, de plet unque. dici inueniuntur. sed etiam a viiij per contrarium. vi ipse Cicero in Clodium

N Curionem: Tu elegans, quem decet mulieris ornatus, quem saltus psalmae qui lauare vultum mollite uocem potes carmine. Illae distribuitur in latinitatem & explanationem. utiam graeci Maai. voeant, latani elocutionem. hane spectamus in uel bis aut sine ulis,aut coniuncti . in singulis videndum,ut sint latiis' na.perspicua ornata .. in coniuncti x. ut emendata, ut colloca ta , ut figurata. hie in perpetua otatione dignitas set uanda est. dummodo principia lenius, narrationes simplicius, argumenta ornatius, epilogi effusui proferamur. de tingulis autem nunc.

compositi poli paulum dicemus. Vt igitur latinitas in s gutta sit uerbi , primum considerandum est. De barbarismum. aut sol cismum eommittat, ne petegmina N externa verba afferas. mulios enim quibui loquendi ratio non dest inuenite licet. Sed eos cui iose potiti loqui diis et is, quam latine. Velut Sisennam eum dixisset quaedam sputatili ea crimina,per risum C. Rusus ita excepisse traditur.Cir unuenior iudices ms subuenitis. Sisenna quid dica nescio meitio insatas. sputatilica quideli sputa quid si scio,idiea nescio.l ra Calat rationem adhibes, librum

142쪽

librum edidit .in quo uitiosam consuetudinem di torruptam pura & in eoi topia conlueiudit e emenda . perspicultas in ue

bis praecipuam habet proprietatem. Pro praecus autem dicitur. uniuscuiusque iti, ut Quintil. inquit, simplex appellatio. In qua uuabimis obserena de lordida,& humilia, sunt autem humilia,insta dignitatem telum aut Ordinis. I n hae proprietatia specie magna uit tua est. Ei eonifatium eia uatium, Omi a in nostra improprium uorant . quale et , tantum spetate dolorem. v . rum proprietas non ad nomen, sed ad uim si mutationis retea ridebet. Me auditu, sed i uellectu perpendenda est. sunt enim multa. quae eum proptrum nomen non habeant, per abutionem auttiani lationem nominata impropria de eis, quae exprimunt, diei

non possunt,cum iam ita omnibus minisella sint sallere non possint. Verba autem omnia quae plus ligni licant, qua ' eloquut tur, in parte etiam ponenda sunt perspicuitati . vitanda a. am higuitas omitia non tantum ubi sensus perturbati possit,sed etia i nihilominus maneat . ut si quis diaetit, uisum a se hominem aibrum scribentem . nam etiam si librum ab homine strata patet, male tame heompo luetat. eceratq. ambiguum quantum in ipso fuit. Itaque nobis, inquit Qui iussi prima lit uitius perspicuitatu pio ptis uel b tectua oldo, non in longum dilata cones so,nihil neque delit, aeque superfluat, ita selmo & docti, probabili di planus impetitii erat. Haec est eloquendi obsetuatio. Nam si neque pauciota quam oportet. neque plura,neque ino dinata,aut in dii incla dixerimus, erunt dilucida, & negligenter quoque audientibus aperta. Tettio loco ottiatum in singulis uethri perpendendum esse diximus, quo pene solo apud omnes admirationi eloquentia esi, qui tam in pluribus uerbia. quam singulis, sicut & perspicul tas, consideratur. quanquam tecti ita exraditum est, petspicuitatem proprie trant latis ornatum uerbis egete. Itaque alia uel baal ι honestiora,sublimiota. nitidiora,

iucundiora. uocatiora ut in omni orationis genere , omnis . ex primenda lententia ponenda sint . . Delectus item cum acti iu-

deo dicere med ocritate , quai Graeci Dam appellatit) sed quasi ita dixerim, prorsus intelligatur. Quae quidem etiam inticentius translatis pio detunt,ii non tuto dici pulse uidebuntur, in quo non salii iudicium noli rum,ex te mami et umeriti Tertiua veto modus tran, set di .erbi ornatu , qui late patet,polletiva abunde qualis esse debeat,ab ipso Cie. inter d cendi liguras

pontus tractatur, de a nobis exemplicabituri s Latinitas et L

rinos quidam dictos putant a Latino, qui vhisa Circe tu filius

Abi a Latino fautri tilio e vim malet Carmenta a Graecii literas

mutuata Latinas dedisse sertur,ptamum Latinit atem, utpote emedatiorem linguam. esse dictam volunt. res ut Pompeius, tris me dices fallunt, Latinam linguam a Latio dictam vult. Constat autem de Ciceroni, A alio tum consensu,tiane dei ide locutione adeo corruptam iuisse, ut pars maxima etiam Ciceronis aetate interi se diceretur. Qia amobrem ci C. Caesar librum de Ratione Iata ne loquendi accurat illime seriptu, primoque in libro d)sse rit.verborum deletium otaginem elle eloquentiae, & M. Varrodentigine linguae latinae,ad Ciceronem scribens, νeiborum latinorum etymo Ogtas strutatu . Quare latinitas a grammatica ita miluinuetre propemodum videtur, ut latinitas non tam adigi det ingi tegulis verba velit, quam sermonis suauitati inseruite. visit quidem exempli causa grammatice dictum udaciter, emicauit,sonauit,connire,audiuiis seruide, non scio, frugalii millenu motu ni,& alia his smilia latine autem potiui,audacter,emrcuit sonuitAoite,audisse,seuisse,nescio, iugi, mille numum. Nineeu mod Quintil. etiam inquit, mihi non invenuste dici u detur , oliud elle latine aliud gramma tace loqui. de Cicero ipse,is idem Q.

. , temporibu L Fut u l lus per bene latine loqui putabatur. dicio est adhibetidus. nam ut syllabae e luetra melius sonantibus literati v q. quam ceteri,quod se ilicet mauuati , et Notum repu'sunt elatiores,oc uerba syllabis aragri uocalia. quo plus spm- lasecram accommodam grammatices. Nam ii ita acciria tus habent, hoe pulchrius quoque te sonant . quod idem uerba anter se coni uncta es ient, ut aliud alis iunctum melius sonet.

Ita te a att cativa. uerba etiam ipso uultu aspera magis conuertient. Sordidis autem nusquam in eludi ta oratione lucus . liacet humi ibus plet quest iunctura iucundissima. velut in illo Virgil.

Ubi visus singulari, in sae versus, monosyllabum magis demit .

Quaedam non tam ratione quam sentu iudicantur, ut illud, Casa ungebara fudera parca. Quod si uallet porco,vile erat quandocunque enim in sermone tenui sublime nitidum q. fuerit discordat . item Ornatus in musitata nouam, di transatiat xetias multum probari & a Cieetone de mintiliano solet, inusitatis dignitatem dat antiquitas, nan oue & sanctiorem, di magis admirabilem facit orationem. Sed Iant huiusmodi,ut ex ultimis tenebris tepetita videantur. Et licet poetae libetiores sint quam oratores, tamen ut Crassus apudi grammatices. Nam si ita accipia mus . icut quadam, ut linguam latinam literalem dicamus, qua veterea Romam & populates-eruditi viti indissetenter v tetentui. & ut comoedia, tragoediaeque conseri piae sunt,ita vulgus lo- ueret. t. Sed primum omnes literarum graecarum quam et uia ditiis, nox fuae oportuit, quod Com diae quo antiquiores sunt. ea vocaburra & orationibus graecis magis resertae sunt. Et id iam Tyro Ciceroque, quam veterum ostendum historiae. Adetrem vero exempla, nisi id non dubium esse cuiquam

intelligerem. Nondum enim, ut etiam Lucretius inquit, La tina litigua tantam habebat coplain ut non indigeret Graecorum adiumento. Trant serentes ergo uersiculos in latinum Eorae eo Comici, graecox etiam aliquando inserebant. Pimet ea si

Latin ut ille linguam eorrexisset, unde & latinitas nomen ii beat,quo pacto ouurium unus potuit illico sermo esset vel si Latini soli ita loquebantur, qui italo minimam partem portid bam .ceteros alium sermone habui te oportuit, quo ante & pol

correctam linguam uterentur scriptores,& quo tam poematum cet poetae uberiores luit quam oratores, tamen ut Crassus apud quam bilioriarum orat Onumque, quando minus comi tam assile. de oratore dicit,habet etiam in oratione poeticum aliquod huc illam ueterem linguam eos seruasse et edi par est celeti oui Laelius, qua tempestate l)cenus in Italiam oenit nee prolem, aut sobolem. aut sati aut nuncupati.aut ut tu soles Catule, non re

bat aut opinabar, & alia multa mibi a loeo disposuit grandioeatque antiquior tiratio uideli solet. nouantur autem uetha, quae

ab eo qui dicit ipso gignuntue ac sunt. velut in illor vii huius ne versutiloqua expectorat fingere tamen Graecis magis comessum et . nostri autem iungendo. ut dem uando paulii aliquid austra ungendo ut, gradus eliminat an diei in t taeoedia pollet. a Pomponio de seneca dubitatum derivando, ut beatitas & beatitudo, medietas,di alia complura, quae a Cie. ite ut Ee ab alii a nummari tur. Ea si eu graecis in larimam trana latendo excipiamur, magis permittitur. quale illud Cie. in Hortenta, is usci. ut Graci, ite Dei spieuitatem aut euidentiam nos .s placet, nominemus. S s Hicemus usque, si opus erit, uerba. idque confirmat Horatiua dicens r

Graecos ae eudant. dronicum. Ennium Catonem. Laelium, plerosque alios quod uerer illa quasi rubigine teferti ei sent, a Cralso, Hortenso, Cicerorieque & celetu fuisse repudiato ,licet cetera. quae eorum in t Dia ostenderum,summopere iidem probauerint. Nam de Cat tus uerba Cicem diligenter excusat,ut supra retulimus. Fuit e so latinitas.ut mea semper tulit opimo, selectui quidam ealligatusqse sermo.liter alta quidem quod Graecorum Latini ueterea

secuti uestigia sint sed suavitati multum inseruiens. Et eum nihil unquam simul de inuentum, S persectum fuerit primum hane Latinus unde latinitas dicta, selegit poli, qui secuti sunt, &auxerunt,&magis emendarunt. Loquebantur aut etiam ante Latina

illum Itali & Latini illo sermone. sed non omnino latine, hoe est

electa ore sermone. Nam cum eius male ut d imus, Carmenia iteras i Graecis sumptas ei dixisset, tum demum incepisse talem eleganter dicendi formam putandum est . quod in partibus orationis omnibus sacile cuique licet intueri,ut. figulae oratio . . - . 4m,sicut & csenstructi nes ab ipsis es auxerint. unde fit.ut milhei quid autem non apte iam eonversum videatur aliquo , uerbo admodum, quosdam haec non satis aduertasse,quod de Cie in se orti endum Caelii Timaeo. Si modo hoe,inquit,re sendit, cum dicat. Latinitas est quae sermonem purum e setiam re Et sismeritam peracidosiu1 suxtia uat,ab omni uitio remotum. Vitia in sermone, quo minui ii La quibusdau ut praemuniemus, hoc modo. ut tinu, sit,duo positum esse soloecismus & balbarismus. s Sol reeita ta dicam,si licet dicere, per uamus Obi . uc audeo dicere. m. Gellius in qu Into noctium Attiorum . eum staec uiri

143쪽

autem,inquitivoeabutuni sit sol Hismus, an Atti ei homines, qui eleeantius locuti sum, si eo sim, quaeri solet. sed nos neque io

licita um, neque barbarismum apud Graecorum idoneos adhue inuenimus. Nam sicut barbaron, ita soloecon dixetunt nostra quoque antiquio te. . soloecon facile, soloecismum liaud scio. an unquam dixerim. quod si ita est,neque in Graeca, neque in Latina .lbi ceci inius probe dicitur. Sed nos ex Graecis dic inus, utrumque recte dici posse . cuius tei et soloecismus tecte dieatur, & batbari sinus,tam Graecorum, quam Latinorum infinita reddi exempla pollent, quae tamen cum nunc proserte non oporteat. consulto praetermittimus. Dictum autem soloecismum Strabo putat, vel a Solorum ut be,qui vitiose loquentes,a Graecis cum risu excepti sunt,uel alio ex populo, ut idem inquit, verbum etfim est Soloecismum porro Simus . vel Capito in I tetis quas ad Clodia Tuleum dedit hisce vel bis dissinit. Sol cecs litius est impar de inaconuenietis compositura partium orationis. Augustinus vero

in eo libro quem de doctrina Chiilliana instripsit, Soloecismus,

inquit,qui dicitur, nihil est aliud quam cum vel ba non ea lege sibi coaptantur.qua coaptarunt, qui priores nobi , non sine auctoritate locuti sunt. vitum enim inter homines,an inter homini bus dieatur,ad rerum non pertinet cognitionem. Integritas et to locutionis nihil aliud eli,nili alienae consuetudinis conlatu tio, veterum auctoritate firmatae. LSolo eismus est,cum in verbi pluribus coniequens verbum superiora non accomodatur. To trux Dammatice, quam in latinum vertentes luetaturam alis, alii liudium lueratum appellarunt) ata in duas eli generale, diuisa partes in praeceptorum rationem, quam Graeci no minaiunt,quae praecepta quibus in hac professione eludimur,docet, te in vocabulotum expostionem, abulatum autem, historiarum de huiusmodi enarrationem trio retin. . dixetunt. Methodicen deinceps in tres partes i dem diuisetum, in loquendi rationem Graece e. m limitecte scribendi peritiam di pet nunciandi scientiam, ea. αν. in his tribus soloecismus baibaiarismusq. villa inuetuuntur. Sed in omnibus tamen utrunque. nabarbat itinum ita omnibus quidem, soloecismum autem in loquedi tantummodo ratione competias idque modis quatuor, μαπMoitio . .. . per adiectionem,seu redundantiam tax - .1. detractionem sue desectuin κα --.1.per transmutatio nem .καα Istae auro , hoe eli pet confusum dictionum ordinem .

Pet adiectionem,ui veni ad Mediolanum, ad Placentiam detra ctione,ut ambulo viam,ex Aegypto venio,itasmutatione, ut quacido turbatur,ut quoque ego, enim hoc, pet hyperbaton, ut, in enim ille dullit gemo, pro indulsit. At eum in hac poetae τersus necessitate incidunt,aut ornandi eausa sententiam, a syntheton, vel, ut alis. soloecephanes nomina tui. Et id iaciunt non tantum poetae, sed etiam aliouando otatotes . velut Cie in Vellem illud, ad Meil, nam venit detrahunt item illud. Iraliam fato p .f. - visu.

salustius,t adicem montis accessit, quod sanὰ Lactantius annotauit. Transmutatione viunt ut: vi,Transita e et temos ducere : Ita pet partes Otationis omnes soloecismus tit,ut in verbo. ii genus mutetur,si coniungatio, i modus.s numerus, si tempus, si persona. idem in nominibus, ceteris q. partibus intelligendum, ut si pronomen, pro pronomine posuerit, ut hirundo pascit pulia Ioa eius . Est etiam ubi vitium potius videatur, quam leuetast ut apud Senecam . saepe in magistrum scelera tedietunt sua, quod ita inconstructione resoluendum est, Scelera magi illi sae pe redietunt in ipsum siue in illum . Aliquando longo ae duro ambitu uetbo tum tespondendum est: vi,suum cuique soluatur raliter quod cuiusque est,ei soluatur. aut . sua cuiusque sunt: ali tet, quae euiusque sunt, ipsus sunt. Item de suus eu Homeri mosi aliter mos Homeri in eius. Aut cum genus mutamus, Vel alio quam oporteat numero loquamur. ut cum ponimus literam pio epistola Se id genus alia. Fuerunt qui harbarismum hie diei mallent, barbatismus quidem in singulis esset dictioni

bus, nconiunctis vero ad conli ructionem soloecismus. vis .eei Iut nomini celetis ue patii bus casum non reddas quem de taderant, aut si pio aliis alios ponam. vel f ubi nomen ponete de huelim pronomen positum st. Simplicitet, ubicunque partem aliam pro alia teliras. Vt cum negantis adverbium pro adue hio prohibentis ponam, se, non seceris , pto ne secetia. In sim stulti autem fieri verbii soloecismus videtur,cum unum quis ad se vocans dieit venite aut si plures a se dimittens ita loquatur, abi vel discede. nee non cum tresponsum ab inter gante dissentat. vis dicenti,quem video ita occultas, ego, qui hic subauditur,q4 explectum non est. Em ergo soloeciimus in uno aliqu et ,

nunquam in solo. Eo denique supersitios suerunt v he aliqui,

ut hoe vitium in gellu etiam esse seripserint,eum aliud uoce ali uanu tu uel manu demonsitetur. Est autem ubi ab oratore, nedum poetis huiusmodi inuenias polita, sed tum schematapion solixeis mi dicuntur. Eu enim solis sinus Abi per imprudentiam impetitiamque ita Joquimul. Sed de Soloeci mo haerenus dictum tu. nulla tamen plane essent hae dictu necellaria. ideo consulto mi aptaeterimus,ne grammaticam scribete uideamur. Nam satis vi ueti debet,s exposuimus quid si quod Cicer. dixit. so. oecismus est ex uerbis pluribus in quibus inuenituit in solo enim uel inueniti non poteti. iveibum superiora non accommodatur

Sed diuot uelut, quantum ueterum aruero litate sanciti est.

s Balbatismus eli, cum uectum aliquod uitiose effertur Barba tismus,inquit Augustinus,quid aliud est, nisi uetbum non ea alia

telis, vel eodem sono non enunciatum quo ab eis qui ante nos locuti sunt enuntiari solitum et . Barbari autem, unde barbaris mus,dieti,ut Strabo in quat todecimo de situ Olbis tradit,a nominis ficti voce. sie enim inquit. Barbatum opinor esse Domitus es helionem in his,qui proserendo verba eum labore, duriter, Ee a spete loquerentur,sicut balbutit cita late,balbare . Omnibus igitur pinguius sonantibus,batbatis nomen inditum. Barbatos autem Graecus ptimum nuncupauit,videlicet ad exprobandam prununciationem, quae continsebat illis per innatam quandam in eptitudinem,& Otia pinguedinem atque vocalium insitument tum Aenique per quibusdam sermonum seu linguatum propriatates. Nolita veto in lingua aliud apparuit citis vitium.hcuta harhato loquentia, siquis selmonem Graecum non tecte proferat. sed Φoeabula Graea barbarorum mole pronuntiet. Hoc maxime Caribus contingit. hine Alcaeus eo, Balbarophonos appellat,quod graeca mepte proferant. Hanc igitur bai barismi, sicut di sokecismi foeditatem, a lacinitate abesse oportere dicat Cicer. quae In singulis tantum uel bis committi poste inuenitur. sed de pluribus modis,aut locutione,aut temporis dimensione, ae emiciatione,aut straptura Ut si quia Aphtum xel Hispanum alienum De quodlibet a Latino nomen modo Graecum,non lit, Latinae inserat orationi,nili receptum sit,ut Rheda vehiculum . quod galia

licum nomen eli ,3e ategiae. quo utitur iuuenalis, Nauiorum alegias. Item si vel botum,nominum, ceterorum q. partium orationis impropria significatione quis utatur,ut cum teputo pro exi uimo utuntur quidam,de importat pro telati. de inimicis pene a

lias . tum ii iecundu analogiam nomen quod in usu non litAeducere velimu, elut si a Cremona Cremonanus, de a Parma Patis manus dicatui. quod simile sit a Roma Romanus, a Nola Nolanus . de sevi a cubatione cubiculum, se putes recte dici a sellio ne se ille ulum, de lie ut dulcedo dicitur, ita si quas albedinem. pro albo te.de similia iuratii tbetoricalis, grammattealis. Et tintilia cum graecis nos,uti possessivis notitia diei posse putemur. scut latetalis . Aut cum utitur vobis quae apud nullum aucto tem te iaguntur,re quae nee vlla defendi estiuatione possnt,uti tegua. Iinduens εἰ guetta,pto bello. His proxime accedunt. ea quae ii.

cet detiuationis sol mam aliquam habete videantur, tamen dici latine non queant. velut saluator,quod Graecia mea dixerui. Nam licet in cite multorum saluator sit, latine tamen uno vel

exprimi non posse Cicidicit . quippe qui in Verrinas,ita inquit rCum non solum patronum i litus insulae, sed etiam sermptum vidi Syracuus,hoc quantum est ρ ita magnum,ut latine τno verbo exprimi non possit. is est nimirum sole qui saltem dedit, quod uitium iam late patet, proptet eo tum qui Graeca in Latini, transferunt imperitiam. Nec in solis id verbis hera solet, verum etiam de iunctii. Vt eum dicunt hoc impius se habet,quod Graecipa, . M .. dieant.de alia prope infinita. Non .n. omnia en merare , quae etiam possimus , consilium ell,sed barbarismi loea

duntaxat Ostendete . quod vitium etiam saepe inuentas, cum verbia utuntur quae nusquam sunt,ut contentor, pio contentus sum.

nam quod Hotat. se utro dixit:

Et odoror, esinanque sagacium odor, Se Cicero ancilior, ut, Non enim v ni priuatam ancillatus sum se de alia quaedam auiactoritate non carent, ideoq. intrepide eis utimur. at noua quasi cudete non sine periculo possumus, quae si permitti uobis uelimus, acri pensanda iudicio sunt. In genere quo oue nullam obseruationem putarunt aliqui esse barbarismum, alij soloeci Lmum diei maluerunt quod iunctura, id animaduertatur. Nee

sum animi dubius. hie sutu eum aliquem, qui dicat horum quae iam diximus,le dicturi sumus, pleraque studi defendi posse. Id verum esse nouimus, sed cum consulto es eum iudicio prolata

sunt s

144쪽

RHETOR. AD HE

sunt,non eum imprudenter aut per inseitiam dicta,sgutii defendi posse credamus. Balbatismus quoque esse et edi par est eum pluraliter tantum deflexum nomen in singulata dieas. ut sola pugillatia. biga, quadriga,liber pro filio. loculus,& similia. aut cum tingulara numero inueniatur tantum,&pluralem prosetas,ut sanguines,argenta,aura, aurichalea, di id genus alia. Aut si verborum iam traditae nobis non seruentur inflexiones. uelut si dicit quis prandidi,ossendidi,teprehendidi. vel cum nominum ptiis ma politio in uertitur,ut si quia erebri dici putet, ut Alexander Alexandri. Et uel rum,velut eum prandeo dieatur. ii huie smile coeno esse arbitretur. si item institia in dieendo diuidat diphthongon velut si cenophorum, aenotriam reum diuidat. vel Oeta . Aeneum de id genus alia. Sed de Barbarismo, qui in loeutione committi poteti quantum ad hune loeum attinet. iam satis dictum. si quidem genus illud barbarismi, quod ab animi natura pioseistitur,ut cum quid insolenter, aut minaciter, aut crudelia ter ab aliquo dictum tit eum barbate locutum dicimus, ad piri sentem quaestionem,ut reor,non attinet. Qtiod si quis attineresbi persuadeat,vitium elle quidquid suo loco de tempore non sactum sit,a nobis iam admonitus,taceat. De temporis dimenso ne paucis concludendum et .aliam tacitam,aliam pronune antra voce considerati. Taeue in temporum dimensone barbaml-mus ei ,ri in versu s pro longa breuis,aut pro breui longa pona

aut . velut illud iuuen. Quod niadum, fra stra roganum.

In metto enim barbarismui eii. ms,quod multa egregie seraps rit,systoles siluis Venia sib leuetur. Quae autem pronunciantis voce detegitur manifesta est . velut eum pro flexo accentu acutus ponitur. ut si Cethegum penultima eorrepta aut Tullium pio ducta pio nunties. Eu in sola pronunciatione barbarismus. si alio quam debea a accentu syllabam pronunci ea. ut si nostrari, et v

vras, de celeta,quae per apocopam proferri debent, in ultimo i co non fleetas. vel . t differentiam facias,si non notula a graues. ut alias, eum aduetbium ell, de cireum littora, eitcum Piscosos seopulos. Ne si ptimam acuetim, circus dici τideatur. item. Quale eluditi grammatici interrogantes, ultimo loco grauabui, compatantes,aeuto tenore eoncludent. Adueibia quoque com polita sub uno accentu pronunciabunt,ut aliquando, deinde, in tet ea loci. Ea xt naucii finiam,vbicunque accentus lex tot rumpetur,erit balbariimus, quam legem quisque a grammaticis dis cet. Et si eui nostra,quae olim de accentu composuimus, distere placuetit,hoe vitium euitate poterit,si minus quid hie dicatur intelligit. Conamur enim illa qui nesciunt, non iam et uos docete. seriptura barbati imus committi potet .si literarum ordo perturbetur,ut pio diseiplina distiolina. Subitatrione sma pucis eonsonanti ,ut a facio factum sine e litera s satum seribas. Simplieis consonantis interpolitione, ut columpna, lampnus, contempl O . p.enim liteta intet m,S: n,est polita. Fit Barbarismus etiam allit consonantibus .ubi non debet apponi, bi d plicata subtrahitur, ut bellum adiectivum. vel si addas consonantem,ubi nia oportet..t tellum, ullum,simplicia in duplicem seriasione. t locuple .pto loeuples. Duplicis in temmatam. vi nisu .sro nixus,lassus pro laxu , eum haec manifelle inter se disserant ense . si pro eadem geminata, alteram ponas: ut siegma, cum g itera ante m , pro item ma set ibas. aut s pro altera simpliei, alteram simplicem ponas: ut si conuitium per t. luetam, non Pet c. se apud per ἡ,vel aput per t. Idem .itium est, Et obtimus pet b, non per p, scriptum. Item si vocalem alteram pro altera notet: vi si mundua in prima syllaba, vel columna, aut a bundo in secunda non per rili tetam,sed pero,scribas. E diuer se s muniem suntem puntem,per u non per o, barbarismus et . Item s aspirationem auferas a vocali, ut ab habeo secundae coniugationis vetuo. vel a consonante ut pulcher. s apponas voraliut,habundo: consonanti .ut Archades . si Latinum i,pet y,Graecum , ut cista, sedus. s y Graeeum per l, Latinum. Et eo magis

halbate a nonnullis omnia eorrumpentibus hie fiunt, quod 1. Latinis, uelut mei .tui Et smilibus,y graecum scribi solet, cum l. Graeci,nominibus halbariique nonnullis tantum scribatur. de quo longius tractauitnua in his libris,quos de Ortographia conscripsimus. Sunt etiam qui y,literae graece,& i latinae ordinem peruertentes,in barbarismum incidant. ut Hyppolitus, Lybia. 2ybilla,cum in prima syllaba i,in penultima y graecum esse oporteat. postremo barbarasmus eli si diphthongon alteram pro altera aut ubi nulla si potessa ,.el ubi serabi debuit non seri has, s diuisas uoeales, ut Danahe Phasphae. Phali ethon. De balbatismo iam satis multa nee breuius ut reor. dicere etiam de tantare potuimus,si loci huius uitis decurrere omnia debu: mus.

RENN. LIB. IIII. 6s

s Ea comparatur. In eontrarijs obscuritat maxime soletinue niti. Nam si ab usu valde remota verba sint, nubem menti pie. runque omnia obsiciunt, ut sensus comptehendi non possint. In quo genere tantopere sunt aliqui delectati, ut cum in idonei alicuius auctoris locum incidissent paulo magis abstrusum non

rei indagatione sed unius aliquando verbi ignoratione, totos illi e intenderint sensus, laetinacia modo suspexerint . modo inteream declinatim oculos, interroganti nil tespondet int, εἰ cogitatione miseri, tanquam sibyllae sutura Interpretes exaltu rant. Quod si eius obscuritatis modum tandem comperisse, hoe est unius verbi de nullius pene momenti significationem sibi

anuenisse persuaserunt,conueritus paraturit, se rem inaudatam, mediis elutam tenebris deprompturos, tumore supra modum elati laetitarunt hine adducto supercilio, contiactis q. naribus , ac stonte rugata metas est uti uetunt insanias. Quibus iam ab omnibus eruditis curuati ercontatum colla, ae manu asai autes agitati de aestuantia canas protendi linguam, do quaecunque ludititii speciem habent. praebeti uideat . idq. meritissimo, cum telascicntiam, quam prae ceteris rebus habete oporte nihili estimet, uni is autem litet ali notae sgttificatione ramum vexentur, ae ut verius di eam, insaniant. non hoc dico. quin selborum velim seiam proptietates: sed, ut eorum quae iam exoleverunt tanta non

it,aut . t saltem s rebus polletior cuta, prouidendum l. in priamis. ne sordida, ieiuna, it illit ingrata vilis nostra sit citatio. contravit acuta, nitida, copiosa hilatis, iueunda. A ceu rata. Quod consequi potetimus, si telum in primis quam maximam cutam habuerimos pol ea verborum electissimotum, ut in nobis auctoritas in vel bis sententiae,vel graues, vel aptae opinionibus homi inem ae moribus esse videantur. Quod ii in verbis inhalete, titutati, δe ea quidem ab usu remota velim . eloquentiam ex hoe an consequi posse eonfidemus ' super suum erat nune hoe reprehendere, nisi praeterquam a pavetitimis ceteris omnibus

id iam summa cura quaeretetur . sed iam unde ex ruit, era no stet hedeat sermo: si perspicuam uelimus ex nobis exite Ota-asonem, ν statis νet bis componenda eis: non tantum ex nimia

vetussate repudiatis illis,sed de paulo temotioribus. Nam Aeducta te exercitus, de patiate bella apud sal ullium non adeo viaue plobata sunt,ut Otator eius ubicunque velit utatur. Sie viarat,ve .sitata huiusmodi Vstatiora adhue snt exercitum dueete,d bellum gerete . delectum enim eum in ptimis habeamur oportet,ut suo loeci ae tempoti omnia accommodemus. De expi Natione etgo nune loquimur,cui perspicuitas est necessaria per spicuitati autem usitata vetba. Nam quid in latinitate Et oriamatu obseruandum si,s non supra docuimul, eius tamen sotres aliquam illae olfendere tentavim ut, praeelate uero etiam ad a serendam rebui lueem repertae sunt limilitudines. quatum aliae sunt,quae plobationis eausa inter argumenta ponuntur, aliae ad Qxprimendam terum imaginem compostae, quod est huius loci

Quo in genere. l. praeipue eustodiendum, ne id quod similitudiam gratia asciuimus, aut obscurum iit aut ignotum. lusitata sunt ea quae versantur in sermone.&consuetudine quotidiana.) Hieiam aliquibus oecurram oportet, qui .statum putabant sermo Nem, quo uulgares de impetiti uti consueuerunt, quod minimetietum es . Nam is demum usta lux eli serino, quo quotidiano in set mone consuetudineq. loquendi, uiti utuntur eruditi, sicut enim bonorum uirorum consensus bene uiuendi nomen habet . ita recte loquendi eruditorum consuetudo. Cum igitur et datus non sordidus, non inquinatus de rusticui set mo deceat, sed purus,clarus.latinus,le ornatu , non conuenit ustatum hie a Cicerone set monem dictum intelligete, quo vulgu, utitur imperitum. Propria, quae eius tei uel ba sunt, aut esse possunt e qua loquemur.) Propria multis modis dici possunt. sunt enim propria. di multis rebui imposta uecta, ut canis. silmscat enim astrum,

animal qualitipes,se piscem sunt propria quas uni peculiatia, ut

urbem Romam,se poetam Virgilium,de cetera generas eiusdem. Alia sunt propria, ae quatumq. rerum appellationes,ut lapix atho, mate. Item propria individuum fgnifieantia. Item suta stantiva sunt,ut Demosthenes Cicero, C ta Iu , sed in nullis horum uitius oratoris inspicit r. At illud proprium dicit hie Cici quod in oratore non mediocriter probandum es , quod etiam hoc modo laudari solet. ut proprie dictum sit . i. quo nahil ponsi signi heantius inueram. uelut cum uulgo dici solet. proprium appositum esse epitheton. ut eum Vire. Deduclum earmen. deuotat. Aerem tibiam, ut Annibalem durum dixerunt. Item

genetia

145쪽

mmeris pene eluciem, dulce mullum cum dentibus albis eae

piant, leues aura rupibus altis,tempus ille parabile, de huiusmodi omnia. Item quae bene tianslata sunt, propria diei solent. Denique quaecunque sunt in ovoque praecipua, ptoptis locum

accipiunt. .elut Fabius inter plures impetatOtias vittutes, cuniacta tot eit ab Ennio appellatus licut Eneas pius a virgilio, Achate, tidus. Et ab Homito vlyses polytropos . . multa vettens, callidus,3c urbium ν allaicit. scut de pedibus celer Achilles. Haec igitur eli una Otatotis virtus,quae rem explanat Et optimit. qua uicero elegantiae partem esse uoluitis Pioptra,qus eius rei verba

sunt, Quae eam rem complectuntur ptootiaui. s Aut esse possunt de qua loquimur.) bi etiam ad aliud teserti posse videantur.

Compolitio eli vel botum coni ructio quae facit omnes partes Crationis aequabiliter perpolitas. Ea conseruabit ut, s fugiamus et eblas .ocalium concursones, quae vastam atque hiantem reddunt Otationem, ut haec Q. s Baccae aenea amoenissimae impendebant . Et s vitabimus eiusdem literae,) In omni thetori otationis eo nitructione tria considerati solent, ordo, iunctura, numelus. De ordine di iunctura dicetur a nobis, quando locus Cicetonis hic ita exigit. De numero qui late patet, Et nos temporis praemimur anguilia, spoli hui ut libri eones usa eo momentalia tempus nobis lupetetit. t tactabimus. Primum igitur ut iam de ordine dicamus eius obseruatio in verbis est lingulis, et contextis. In singulis eauendum,ne decrescat oratio, de sottiora lubiungatur aliquid insimius , ut facti lego sui. homicidae trupto t. Nanque sensus homum a paruo inmatu, debet in fulget e. ut optime Cic. Tu,inquit,illis saucibus, illis latetibus, ilia gladiatoria totius eoi potis firmitate aliud enim maius alio superuenit. At si coepisset a toto eo tpote,non bene ad latera faucesq descendisset. Eli de alius oldo, ut viros ae Reminas, die aenocte, itum de Occasum,dextram ac simili um. ante ac retro me Iiu, dicas,quam tettot sum. Quaedam ordine termutato fiunt superuacua, .elut apud Salustium in tugurio mulieris ancillae aeti dicas in tugurio ancilla mulieris, supei fluum et it mulieris, si quidem ancilla conditionem ollendit et sexum. Dem,tes erat pistolibui nota soli1. Hoc sustecerat. male et go additur. ignota tetis, quod si conuellas, nil supeissuum inuenitui. Et sta tres gemini, nam si praecellerit gemina fratres addere non eli necesse. Et si dieas tenemur amici tu ,ridiculum enim ei di addas, mutuis. eum am e trae utrunque signiscent, hoc est amorem de mutuum. Alia ideo ara tecedunt, ab eis quae sequuntur clarius ad eam sententiam dici, ει quasi exponi videantur, ut Ciceronis illud. quid tandem illi moti mali attulit ρ nisi sorte ineptiis atque sabuli, dicimur,ut exillimemus illum apud inferos impio tum supplicia p-serte. in quo loco non bene dicetetur sabulis atque ineptis, . Est ubi quid primum ponamus non refert,nis vel tum mone mur conlonantia quod apud poetas summa opera custoditur. xi cum dicit Virg. moi i laimine morem . Quod la uiolemq. imponete pati,dicatur,debilior.ut etiam Boetius vidit,sonus videbitur contra autem,ut vis consurgeret verborum. Ac ima exaliuat νnda. Non dixit at unda exaestuat ima. Ita Cicero cum dicit. vel tam fmul iudices aequitatem di mansuetudinem multet oppugnat,mansuetudinem enim sua hie longitudine spiritum inteis uti,de pronunciantis morarem exaggerat mags. Auget autem lignitieantia, eum dicit. Caecam et udelitate ec scelete . nam de scelus in crudelitate, utpote genus est . A liquando autem multa coniunguntur, quotum aliqua praepolleta in serie dici possunt. . bi ultimo tantum loco ponatur,quod O nibus emineat . quale illud est Ciceronis. cuiu, cupiditatem nulla unquam turpitudo tetardiuit quae vitris animi in deterrimas

partes iura hominum conuertit omnia, cuius ea stultitia eu ut nemo hominem, ea vix ut nemo neminam, ea crudelitas ut nemo matrem appellate possit. eo iam denique adducta es. ut si bi praeter sol mam nihil ad similitudinem hominis resertiam. Illa autem nimia quorundam fuit obseruatici,ut nomina verbis, verba tu in adverbis, de nomina ipsa appositis pronominibus essent priora. Nam si contra quoque nequenter non indeco te . Sed illud nimiae eii supersimonis, ii quaeque sunt tempore, eam satete etiam ordine priora. non quia frequenter non sat hoc melius, vetum quia interdum plus valent ante gesta ideo , vleuioribus magna supponenda sunt . Varisi autem verbis eundem sensum longiua trahete, nam Et hoc inter figuras ponitur, optimum est. quod quidem in mouendis affectibus maxime potest adhiberi. saepe etiam ess .ehemens aliquis sensus in itimo. et bo, quod si in media patie sententiae latet,transire intentione et obscutate cucum Mentibus vectis solet. In ultimo autem

CICERONI sloco positum, animo quasi insigitur auditoris quale es illud Ci

ceroni, , eum tibi in conspectu populi R. vomere necesse eis et . itanxiati enim hoe ultimum . pene nihil valebit, s dicas, ut tibi necesse esset uomete in eonspectu populi R. nam totius ductus hie est quas mucro. ut per se foeda vomendi necessitas,iam nihil

ultra expectantibus,hane quoque adficere des imitatem, ut pridianus cibus teneti non pollet. Felicissimus igitur sermo est. cui de tectus ordo Ec apta iunctuta. de eum his numerus oppo tune cadens contingit. Quaedam veto transgressionem ut Quintilianus inquit, de longae sunt nimis, de anterim etiam composiatione uitiolae,quae in hoc ipsum petuntur. ut exultent atque lasciuiant,qua lex illa: Sole di autota rubent plurima, inter facta mouit aqua fraxinos, ne exequias quidem unus inter miserrimos viderem meas . quod interim pessimum eli. quia in te tristi ludit compostio . Haec de ordine a nobis dicenda putauimus . Sequitur iunctura, quae ut C ueto inquit, facit omnes orationis paties aequabiliter perpolitas. Nam inconcinna verbo tum compositio,illiberalem de subruilicum pletunque seimonem reddit. Nec me praeterit,eum de philosophia, de tep. deq. smilibus dinputationem,aut epistolas conscribentem, tanta cura in verborucompositione laborate,quanta oratorem non oporteat. nisi cusupta suam naturam sorsitan aliquid tractant. Sed ea, inquit Cie. conseruabitur,si fugiemus crebra a uocali um concutsones. quae vastam atque hiantem orationem reddunt. Vt haee in ,

Vaecae aenera moenissime impendebant. l)otetimus, inquit, pei politam verborum compositionem a sciditate immunem co- seruare, si procurabimus, ne antecedentis dictionis vocalem, v

ealis sequen, hiatu excitat, qui vallam de dissipatam heddat or tionem. vastam atque hiantem reddunt orata Onem, ut lute e dem esi,vaccae aeneae a m cenissime impendebant. H at autem ,

qui ore patet: ab hio tua, hisco hiscis sit . eli autem hiscere, os

aperire ut loquaris. Iuuen.

Huius uetatiuum verbum e ii hiato. Plaut. si qua sorte eoncio est obi hiatare nondum in mentem venit, Cn. Atticus in vigili mo iliados,ille hiatu, herbam motibundo ore. Laherius quo que in Tauro passuum enunciauit. Hi atamur fores, anquit. .peo sane quod eli habitant . . patent: ut hac eli. Vaccae mea . sequentis enim dictionis initium praecedens ultimam excipit uocalem,cum reprehendendo hiatu. s Am enissimae impendebant supra ostendit.similem a simili vocalem excipi hi cilicet diuersas, inconcinne tametsi iungi. Hoc igitur docet Cicero. non tantum cauendum elle, neptaecedentis vel bi extrema vocalis . vocalem primam includat vel hi sequentis, sed ne quidem uocalium concursus fiat,qui eum accidat,hi et & imet sistat de quasi laboret oratio. ut si dicas,aete emi t,i lii in tumbit, in foro vel omnia ira impedit,tolerare omnia,ego etam,quod plenior fiat tructiorq. iv ciura si consonantes vocalibus applicentur hoc pacto,xte me catur illi totus incumbit,in solo cetera impedit ira, omnia tole rate. eram ego. Pessime tamen longae, quae easdem inter se literas committant sonabunt, praecipuus autem erit hiatus eatum

quae cavo aut maxime patulo ote isserunt ut . E planior lueta es. langustior ideo'. obscuriu, in hii vitium. Minus peccabit, qui longis breue, subiiciet, Ze qui longe praeponet breuem, minima est in duabus bleuibui os sentio. Nee tamen id omne ut climen ingens expauescendum est. ae nescio negligentia in hoe an solieitudo sit peior,quando hie metus impetum die di inhibeat, bea potiora bus auertat necesse est. Quia ut negligentiae eli pars.1 e pati .ita humilitat is,ubique pei hol testete . Nee nos hae solicitudo in verbis potius quam in rebus teneat occupatos, cum prius sensibus. deinde verbit ordo tribuendus sit, ut non tantum decore, sed etiam viribus impleatui oratio. Et nonnum uanahmica decent, aciunt q. ampliora quaedam ut pulchra ration cta oratio. Et ut Ciceronis potissimum verbis utar. habet ille tanquam hiatus de concutias voealium molle quiddam, de quod indicet non ingratam negligentiam homini . magis de te quam

de .erbii laborantis. s Ei s .itabimul eiusdem litem nimi in assidui talem, Cui vitio hie vel sua erit exemplo nam hie nihil pio

hibet in vi in . alienis uti exemplis. o Tila late Tati titi iam tγra . in .sti. Et eiusdem poetae.

iusmodi. Nam euius rationis ratio non extat. ei latroni tatio non est anetenda. Nee utemur eontinue similiter eadentibus verbis,hoe modo: flentes,plorantes. lacomante . obtri antes. Verborum etiam traiectionem vitabimus, nisi quae eiu concin- . qua

146쪽

RHETOR. AD N E

n aua de re posterius loquem ut, quo in vitio est Caecilius assiduus. vi in ptio te libro .H- νει ad te ripia. mis . A b. Fugiendam quoque illam rutici utam duxere aliqui, ubi anteee

Mens verbum in m litetam terminet, sequens a vocali incipiat rvt,bonum autum, iustum enim et . sed ego non video,cur in oratote tantopere damnetur eum manifestum si,quoties ea litera vltima est,& sequentia verbi . alia eam excipiat, parum exprimi,non tamen amoueri, ut multum ille & quantum etat . Pene enim nouae cuiusdam literae sonum reddit,neque tame eximitur, sed obscuratur. Consonantes quoque vitandae,&prataipue qua sunt asperiores,in coniunctura vel tum,ut duo si,veluti,vas liudiorum . vel cum frutet a clauduntur,ut Sex. Roseius,vel eum s,vltura de x,sequentis mitium est ut suurua Xanthus. Ee eontra aut cum ultima est x, ct sequentis dictionis eadem prima,ut rex Xet xes. Eadem ratio de celetis consonantibua eli, s nimium si uentes ponamur, ut error Romuli Remum sussulit. Videnisum etiam ne saepius iungantur similiter eones usa rvt.

o fors tinarum niaram me tens e Remiam.

Item monosyllaba pluta male continuabuntur. quia necesse est , compositio multu verbis concisa subsultet. vi. Lex eli quam lex

vult. Ideoq. etiam breuium uerborum ae nominum vitanda continuatio: vi, Animal tenuia animae mox moritur. Ex diuella quoque longorum,sierunt enim quandam dicendi tarditatem. vi, Munus naturae sottuna mortali concessa est. item uadenduine totidem syllabarum multa uerba coniungantur. Denique, t. comprehendam uel bo,s omnibus, quibus contexitur Oratio variabitur . probati poterit , si similiter iunget ut atque d cetur. sciamus ab eludita aute improbari eum nihil sit quod aeque noa delectet . quam telum Warietas, eontra nihil magis fallidimus, quam rerum quarumcunque similitudinem. hae maxime alliei tur,hac meras humana uoluptate trahitur. Repetitionibus veto. vis nimiae sint,nam ubique uitiosum,quod nimium eis, infla niatur. Hine eli,et numeros vatiari in oratione Rhetorea praecipiunt ,nec uno unquam clausulas plures numero co ludi, aut plura vexba verbis, uel nomina nominibus eoniunge te. Vatietater ,si recte omnia consideramus,una pene omnium oratorium virtutum mater est,quae late patet. & pet innumeras virtutes es.sunditur . eontra smilitudo vitium est, omnia pene comprehendens uitia. Id ergo in ea usa est, quod inquit. Et s uitabim

eiusdem litem nimiam assiduitatem.

Velsus hie fuit Ennii sEt li eiusdem vel hi asii duitatem nimiam sugiemui: In hoc tamen saepe etiam ipse incidit Cieeto,iam patuae obseruationis secutus, scut hoe loco . Non solum igitur iudieium iudieij smile iudices non fuit. s Et si non . temul eonti

nenter smilitet cadentibus verbis. Nee tantum similitet caden. tibu, sed di similiter des nentibus,tumium frequenter,inquit, Outem ut,& eisdem continenter. Nam licet in aliquo loco laudia nomen habeant, s nimium tamen assecta sunt, taedium genetant quando gratia valle talis non adiuuantur, sed tepetitionis vitio reprehenduntur . Et si verbo tum transiectionem vitabimus, )Subaudiendum recte loquemur. sTranilectionem) Cum smiliter desinentibus non continentet politia, sed verbo interiecto uno aut pluribus ludit oratio, ut in illo versu Caeellis, ad te siti stas luet sadverbium enim hie est Luci, hoe eu eum primum di

uculum emieuit misimus Aelii Aelium enim alloquitur. Item. sugete oportet longam ret borum eontinuationem,) Petiodon dicit .i. clausulam. de qua paulo post tractabitur, tam longe eu hi nou oportere, ut de oratoris spiritum satiget. cum spiritu uno debeat pronunciari,de auditoris etiam ossendat autes. s His vi- tua in eompositione vitatis,) Haec suerunt. inquit, vitia,quae eui. tate hominem eruditum in compositione praecepimus. Nam sicut telum vitia sint,stultum commune,contraraum superuacuu, ita eo reupta oratio exillit,in verbis maxime impropriis, redundantibus comprehensone obscura,compostione statia, vocum similium aut ambigua tum de assectatione puerili hoc est,ubi verba ponas,quae neque intellectum eius quod scribas vivet, neque innatum. svetborum exornatio est d inam Latini verbo tum

exornatione. Graeci dixerunt si cu i sententiarum exorna

coner . illi nominarunt. In qua Cicero sententia est, qui de Clarii oratoribus,sic verborum. inquit, immutationibus utuntur,quos appellant tropos,& sententiarum orationisq sol mi quas . eant schemata,& cum Cicerone plerique. tam G trici quam Latini. licet Quintilianus tropos ad compositionem etiam reserat quippe qui inquit, I topus in verbi vel sermonis artoptia sanifieatione in altim eum xiitute mutatio. cuca quem

inexplicabilia & grammaticia inter ipsba,' philosophi inter idi.

sos pugna est,quae sint geneta. quae species, qui numerus, quia cuique subi elatur . nos omissis quae nihil ad multuendum Ora totem pertinet cavillationib. necessarios maxime,atque in usum receptos exequemur. Nec in his ilia solum annotasse contenti , quosdam gratia quoque significationis , quosdam decolis assiam1.5c es e alios in uerbis proprias,alios in transatis, uertiq. sor mas non uet tum modo ,sed sensum de compositionis smul dicimus . Quare mihi videntur errasse, qui non alios erediderunt tropos, quam in quibus verbum pro verbo poneretur. Voluit igitul Quintilianus tam tropos, quam schemata verborum αotationii figuras diei.

At batismui est,) Hoeipso Vocabulo quidam leuiter con- L Na. uine ete student non esse hoe Cie opus,quod A. G.ttatas,

rat, Latinos ea .me ante sua tempora non vlas.

s. in Rama fidei sarciebat suas.

1Haee de in vetbo tum cie sententi atum exornationem doci) Trea sunt fautarum ordines. Primus ad dictionem pertinet. quale

est enim dictionis repetatio, quae paulo illusitiorem redditor

tionem. secundus ordo pertinet ad orationem, ita ut oratio Ggutetur tantum, non etiam addatur aliquid. quo eo ut orati Dis etelcat. Huiusmodi sunt interrogationes,nihil enim ad orationis corpus interrogatio iacit,tantum figurat modum orati nis ut vehementius videatur dici,quam s limpliciter sne in terrogatione sertetur vehementius enim est.quo me vel tam ' quam, non habeo quo euadam Tertius ordo se ad orationem pertinet ut non ornet tantum, sed augeat quoque orationis corpus. po tesq. eximi Otationi,qualis est diurabutio. Rem p. laesit, senatum violauit,equitum Oidinem affixit plebis opes diripuit H uiusmodi figuras oratio augescit. Atque hine facile apparet, quomodo

numeret exornationes Cie. aut quomodo Fausus. Cierio enim duos priores ordinea complectitur exornationibus verbo tum,&tertium ordinem vocat exotnationes sentem latum Quintil duca priores ordines tantum pro schematis sed figuris non autem hune separo Tropos) habet: tertium Oidinem non numerat i ter schemata, sed partim inter ampli seandi sol a , partam vult argumenta vocari. Haec ex Melaneti Est aurem hoe quidem Tropi Et schematis discrimen. In tropo mutatur signiscatio, in figura non,sed tantum vatiatur eius inserto,aut motatione compositio: ut, quo de. aut tum eloquendi forma mutatur: Quid non mortalia pectora cogis' Nam hoe Mater esse itur,quam si dicam, Nihil non cogit habendi cupiditas. Legantia est,quae saeit ut unumquodque verbum .ideatur Ascis. dici pure.i .sine vitio de appropria te S aperte.i .sne obse litate.Haecis elegantia. dividitur in latinitatem & explanationem. Latini Da es, quae conseruat set monem purum de supp. remotum ab omni vitio. vitia in sermone,quo. i.vt H. sermo stramus.i.non satis latinus,possunt esse duo soloecismus δὲ halba

risinus. soloecismus est,cum. . quando pluribus uel bis .i inter plura uerba, vethum consequens .i. quod sequitur non accommodaia tui. i. non recte conlamat ut superiori. i.anteposito, ut s quaerenti, quo vadis,dicas hic Barbari sinus est,eum aliquod verbum profertur vitiose. Nos dicemus dilucide. aesare in arte grammatica ergo etiam grammaticen composuit, aut componet e constituit Cic.) qua ratione post mus uitate ,haec dicta uitia. Explanaticies, quae reddit orationem apertam Et dilucidam. Ea . s. explana tio comparatur i. qui ri tui duabus rebus, videlicet uerbia vlita

tis de propriis. V si tata sunt ea,quae versantur in sermone,& eonsuetudine quotidiana. Propria su p. sunt ea, qui sunt,aut esse possunt verba eius rei,de qua loquemur. Compositio est costruetio

verborem perpolita.i. persecte exornata aequabiliter .s. ex omni parte. Ba. composito seruabitur. s. a nobis, si fugiamus etebras concursiones uocalium, quae s. vocales reddunt citationem vasa i.mconcinniam atque hiantem .i .cum hiatu oris pronuncianda, ut est haec vaccae ameae amoenissime impendebant. Et sup eonia

uabit ut s uitabimus nimiam assiduitatem eiusdem literi. Cui vitio hie uellas. Ennianua eriti Exemplo 3c si quis dicat auctoresaeetem contra institutum suum fit praescriptum, nam promisit se suis non alienis usurum exemplis id purgat innuens quod in tellexerit de Gemplis non uitiosa. Nam nihil prohibe . hicti in hac re,uti exemplo. in uitiis alienis.

147쪽

quia eum Romulo regnauat Titus Tatius onde voeatium est Ta

ti . nam errant qui putant praecedete uocata scribi per e, eo quod Nauticius Mamci declinetur,eum tamen Tatius. Statius, L Metius,Moetius,sulpitius, Anitius, Plotius, Mutius, in quibus o

annes vocalea t. praecedunt, ti,non et .m vocativo faciant. tute I. tu

ipse natu tumet non recte dicatiar turali. i. abstulit i. aut sumpsim tibi tanta. Et hie .s .elsus eiusdem poetae . s. Ennis qui obse moteu. potest tamen se intelligi quisquam aut quisque neget, quidquam. .quamlibet rem,quenque . . di quem,& sup. is quem quisquam conuenias. i.postulet,& in ius uocet,neeet quidquam. Et iap.conseruabitur,la nos fugiemus nimiam assiduitatem eius. dem verbi. i. dictionis,seu partis orationis. Ea .s nimia assiduitas etl huiusmodi. Nam non est ratio adhibete fidem ei rationi,cuius rationis ratio non extet i. non apparet. Et sup co seruabitur,s non utemur eontinenter .i. continue sine interruptione verbis eadentibus similitet hoc modo. Veniebat sup . flentes,plorantes. obtestantes, lacrymantea,hoc ordine seruatut ratio uersus,s modo versus eii. Et iup.conservabitnt si uitabimus transectionem. i. transpositionem uerborum,nisi sup.ram quae erit concinna Liuxta aliquem colorem. de qua re nos loquemur pollerius, in quo Witio est Caecilius poeta eomicus .ut in libro ptiore . s. duo tu has res &e. vhi ordo melior esset. O Luci Aeli, noι mismus ad te has rea scriptas.aut mismus has tes scriptas ad te. Item, ut comia nostio con tuetur, portet lugete longam eontinuationem verbo tum quae laedit,& i.simul autes auditoris.& lpitatum. i. ut dic ut s itum ec anhelitum oratoris. His uitias vitatis in compositione, reliquum operis. s. huius .eii consumendum in dignitate. i. in praeceptis de dignitate seruanda in varias coloribus. Dignitas est,quq reddit. i.esticit orationem ornatam,distinguens sum eam uatietate. Hie diuiditur in exotnationem uet botum Se sententiatum. Exot natio vel tum est,quae continetur . . eoncluditur,& eo mispletur, ins gnita i .insignis,effecta,& illustris perpolitione. perfecta uenustatione ipsius sermotus . Exotnatio sententiarum et , qhibet quandam .i. eertam dignitatem i. venerabilem decolem

non in vel bis, sed in ipsis rebus.

EPETIT Io est, cum continenter ab uno, atque eodcm verbo in rebus similibus S diuersis principia sumuntur. hoc modor Vobis istud attribuendum est, vobis gratia habenda, vobis res istam it honori. Item : Scipio Numanistiam sullulit. Scipio Carthaginem deleuit, Scipio pacem peperit, i pio ciuitatem seruauit. Item : Tu in torum prodire, tu lucem conspicere, tu in horum conspectum venire conaris ' Audes verbum facere. audes quidquam

ab istis petereaudes supplicium deprecari l Quid est. possis defendere i quid est . quod audeas postulare i quid

est,quod tibi putes concedi oportere t Non iusiurandum reliquisti l non amicos prodidisti l non parenti manus intulisti l non denique in omni dedecore volutatus est Hecexornatio cum multum venustatis habet, tum grauitatis& acrimoniae plurimum . quare videtur esse adhibenda &ad exornandam δε ad augendam orationem ' Conue sto est per quam non.ut ante.primum repetimus verbum, sed ad postremum continenter reuertimur. hoc modo: Poenos populus R. histitia viciti armis vicit, liberalitate vicit. t tem . Ex quo tempore concordia de ciuitate

sublata est, libertas sublata cli. fides sublata st, amicitia

sublata est. I tem: C. Laelius homo nauus erat, ingeniosus erat doctus erat, bonis viris di studiosis amicus erat: ergo in ciuitate primus erat. I it mr Nam cu istos, ut absoluant te.rogas,ut peierent, rogas; ut existimati nem neglisant,rogas; ut leges populi R. tuae libidini lar Siantur,rogis. Complexio est,quae utranque comple-

CICERONI s

ctitur exornationem.& hanc, & quam ante exposuim ut de repetatur idem primum vel bum saepius, & crebro ad idem postremum reuertamur, hoc modo. Qui sunt, qui foedera saepe ruperunt i Carthaginienses. Qui sunt, qui crudele bellum in I talia gesserunt i Carthaginienses. Qui sunt,qui italiam dc formauerunt i Carthaginienses.

Qui sunt, qui sibi postulant ignoscit Carthaginienses.

Videte ergo, quid conueritat eos impetrare. Item: QQsenatus damnatat, uem populus R. damnarit,quem omnium existimatio damnarit eum vos sententiis vestris a soluetist Traductio est, quae facit ut, cum idim verbucrebrius ponatur, non modo non offendat animum, sed etiam concinniorem orationem reddat, hoc pacto: Qui nihil habet in uita iucundius vita. is cum virtute vitam non potest colere. Item: Eum tu hominem appellas, qui li fuisset homo,nunquam tam crudeliter vitam homitus peti sisti. At erat inimicus: ago inimicum sic ulcisci voluit, ut ipse tibi reperiretur inimicus. Item: Diuiatias sine diuitum esse.tu vero virtutem praeser diuiti p. nasi voles diuitias cum virtute comparare, vix satis idoneae

tibi vid buntur diuitiae, quae virtutis pediis quae sint. Lx

eodem genere e xornationis,cum idem vcrbum modo ponitur in nac,modo in altera re hoc modo: Cur eam rem

tam studiose curas, quae multas tibi dabit curas i I tc m ἐνδε mari iucundum est,si curetur ne quid insit amari. I te et Veniam ad vos, si mihi senatus dei vcniam. I n his qua

tuor generibus exornationu.quae adhuc propolitae sunt. non inopia verborum fit, ut ad idem verbum rc d atur sae

pius i sed inest sustiuitas quae M. quae facilius aui ibus diiu

dicari quam verbis demonstram potast. Contentio eli, cum cxcontrarijs vcrbis oratio conficitur, hoe pacto: Nabet alsciitatio iucunda principia, eadem exitus amarissimos affert. H cm: Inimicis te placabilcm, amicis inexorabilem praebes. Itcm: In octo tumuli uaris,in iu-

multu solus es ociosus. In re frigidi, sima cales, in ferue

ii, lima stiges. I acito cum opus est , clamas: cum loqui conuenit obmutescis. Ades abesse vis: abes, reuerti cupis. In pace bellum quaritas, in bello pacem deli diras. In concione de virtute loquetis. in proelio pre ignauia tubae solutum per seire non potes. Hoc genere si distinguemus orationem,de Ornati S graues poterimus csse. Lxclamatio est,quae conficit significationem doloris, aut indignationis alicuius, per hominis, aut urbis, aut loci. aut rei cuiuspiam compellationen .hoc modo: Te nunc alloquor A tracane,cuius mortui quoque nomen splendoriae decori est ciuitati. Tui ciuissimi nepotes suo languine abluerunt inimicorum crudelitatem. ltem: V perfidiosae Fregellae,quam facile scelare vestro contabuillis: ut, cuius nitor urbis Italiam nuper illustrauit . eius nune vix fimdamento i um reliquiae maneant. ι tem: BOnOrum insidiatores latrocinio vitam innocentis limi cuiuiaque petistis. tantam ne ex iniquitate iudiciorum vestrix calumni salsumitis facultatem l Hac exclamatione si lorco utemur.3c raro.& cum rei magnitudo postulare videbit ut d quam volemus indignationem animum audito ris adducemus. Interrogatio non omnis grauis cit, ne que concinna,sed haec, quae, cum enumerata sunt ea, quae obsunt causae aduet sanorum, confirmat superiorem orationem. hoc pacto: Cum igitur haec omnia taceres olice

res,adminittrares, utrum animos sociorum ab rep. remo

uctas di alienabasAn non l α utium ne aliquem exornari

oportui .

148쪽

e RHETOR. AD HEoportuit qui ista prohibere ioc fieri non sineret, an non 'Ratiocinatio est, per quam ipsi a nobis rationem poscimus quare quidque dicamus, ct crebro nosmet a nobis petimus uniuscuiusque propositionis explanationem. ea est huiusmodi: Maiores nostri si quam unius peccati mulierem damnabant, simplici iudicio multorum male sciorum conuictam putabant . Quo pacto ' quoniam . quam impudicam iudicarant. eam venescit quoque damnatam existimabant. Quid ita 'quia necesse est eam,quae suum corpus addixerit turpissimae cupiditati. timere permultos . Quos istos ' virum . parentes. ceteros. ad quos videt

siti dedecoris infamiam pertinere. Quid posteal quos

tantopere timeat.eos necesse est viliquoquo modo possit. veneficio petat. Cur quia nulla potest honesta ratio retinere eam . quam magnitudo peccati facit timidam, intemperantia audacem. natura muliebris inconsideratam.

Quid veneficii damnatami quid i putabant impudicam quoque necessario. Quare i quia nulla sicilius ad id maleficium causa,quam turpis amor, & intemperans libido commouere potuit: cum,cuius animus mulieris esset corruptus.eius corpus castum esse non putarint. Quid in viris i idem ne hoe obseruabanti minime. Quid ital quia

viros ad unumquodque maleficium singulae cupiditates impellunt: mulieres ad omnia malescia cupiditas una ducit. Item : Bene maiores nostri hoc comparauerunt, ut neminem regem, quem armis cepissent. vita priuarent . Quid ita ' quia quam nobis facultatem sortuna dedisset, iniquum erat in eorum supplicio consumer quos eadem fortuna paulo ante in amplissimo flatu collocarat. Quid,

quod exercitum contra duxit i desino meminisse. Quid ita i quia viri sortis est,qui de victoria contendant, eos hostes putate; qui victi sunt eos homines iudicare,ut pobsit

bellum sortitudo minuere, pacem humanitas augere. At

ille. si vicisset, num id fecisset non prosecto tam sapiens suisset. Quid igitur ei parcis talcm stultitiam contemnere. non imitari consueui. Haec exomatio ad se monem vehementer accommodata est, & animum auditoris retinet tum venustate sit monis. tum rationum expectatione . Sententia est oratio sumpta de vita,quae, aut

quid i it . aut quid esse oporicat in vita, breuiter ostendit. hoc modo : Dissicile est primum virtut cm rcuereri. quisempcr secunda fortuna sit usus. Item : Liber est is existimandus, qui nulli turpitudini struit. item: Egensorque est is, qui non satis habet. & is .cui nihil satis potest esse. Item: Optima vivendi ratio est eligenda: eam iucundam consuetudo reddet. huiusmodi sistentiae limplices non sunt improbandae: propterea quod habet breuis expolitio. si rationis nullius indiget. magnam delectationem. Sed illud quoque probandum in genus sementiae, quod confirmatur subiectione rationis, hoc modo: Omnes bene vivendi rationes in virtute sunt colloca da: et propterea quod sola virtus in sua potestate est, omnia praeterea subiecta sunt fortunae dominationi. Item :Qui fortunis alicuius inducti amicitiam eius secuti sunt. hi, simulac sortuna dilapsa est. deuolant omnes. Cum

enim recessit ea res, quae tuit consuetudinis caula. nihil superest quare possint in amicitia retineri. Sunt item sententiae quae duplices csseruntur, hoc modo sine rati ne et Errant.qui in prosperis rebus omnes impetus sortunae se putant fugille. Sapienter cogitant. qui tempori bus secundis talus aduertos reformidant. Cum ratio-R E N N. L I B. i I I I. 63ne.hoc pacto: Qui adolescentium peccatis ignosci putant oporter alluntur, propterea qu5d aetas illa non est impedimento bonis studiis: at hi sapienter faciunt, qui

adolescentes maxime calligant ut quibus virtutibus omnem vitam tueri possint . eas in aetate maturissima velint comparare. Sententias interponi raro conuenit; ut rei actores, non vivendi praeceptores esse videamur. cum ita interponentur,multum afferent ornamenti. nam necesse est animo eam comprobet tacitus auditor . cum ad ca sam videat accommodari rem certam ex vita & moribus

sumptam. Contrarium idem fere est. quod contentio. Contrarium est, quod ex rebus diuersis duabus, alteram breuiter & facile confirmat,hoc pacto: Nam,qui suis rationibus inimicus fuerit semper, eum quomodo alienis rebus amicum sore speres ' i tem: Nam,quem in amicitia perfidiosum cognoueris. eum quare putes inimicitias

cum fide habere posses Et qui priuatus intolerabili superbia tueri t.eum commodum, de sui cognoscentem videre

in potestate quis speret 'Et qui in sermonibus & conuentu amicorum verum dixerit nunquam, eum sibi in comcionibus credis a mendacio tempcraturum i Iter Quos ex collibus deiecimus, cum his in campo metuimus dimicare i Qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non Poterant. hi postquam pauciores sunt, metuimus ne sint superiores s Hoc exornationis genus breuibus S continuatis verbis persectum esse debet, & cum commodum est auditu propter breuem & absolutam conclutionem.

tum vero velit menter id.quod opus est oratori, comprobat contraria re.& ex eo.quod dubium non est,expedit illud, quod dubium est, ut aut dilui non possit, aut multo difficillime possit. Membrum orationis appellatur res breuiter absoluta sine totius sententiae et monstrationetqdenuo alio membro orationis excipitur, hoc modo: Et inimico proderas .i. unum. quod appellatur membru': deinde hoc excipiatur oportet ab altero.& amicum laedebas. Ex duobus membri, haec exornatio potest collarer sed commodissima & absolutissma est,quae ex tribus tastaldaoc pacto: Et inimico proderas. & amicu laedebas, ct tibi ipsi non consulebas. t lcm: nec rci p. consuluisti. nec amicis prosuilli.nec inimicis r stitisti. A rticulus diu citur. cum singula verba interuallis dili inguentur cesa ratione. hoc modo: Acrimonia, voce, vultu aduertarios perterruisti. Item: Inimicos inuidia, iniurijs. potentia, perfidia sustulisti. Inter huius generis & illius superioris vehementiam hoc interest,u, illud tardius & rarius venit, hoe crcesius*celerius peruenit. itaque in illo genere ex remotione brachi; de contortione dextrae gladius ad corpus esseni. in hoc autem crebro de celeri vulnere corpus consauciari videtur. Continuatio est densa de continens

frequentatio verborum cum absolutione sente tiarum. ea utemur commodi si me Niptrtito,in sentcntia,in contrario in conclusione. I n sententia hoc pacto: Li non multum potest obesse fortuna.qui sibi firmius in virtute, in casu praelidium collocauit. I n contrario ioc modo: Nasi quis spei non multum collocarit in casu. quid est v et magnopere casus obcste possiti In conclusione, hoc pacto i Quod si in eos plurimu sertunae potest.qui suas rationes Omnes in casum contulerunt. non sunt Omnia commenda fortunaeie magnam nimis in nos habeat dominationem. In his tribus generibus ad continuationis vim adeo irequentatio in neccllaria. ut infirma facultas orato

149쪽

ris videatur,nisi sententiam, S contrarium. & conclusi nem frequentibus efferat verbis. Sed & alias quoque nonnunquam non alienum est, tametsi necesse non est. eloqui res aliquas per huiusemodi continuationes. Compar appellatur,quod habet in se membra orationis. de quibus ante diximus.quae constant ex pari sere numero sullabarum. hoc non de enumeratione nostra fiet:

nam id quidem puerile est. sed tantum affert usus & exercitatio facultatis, ut animi quodam sensu par membrum luperiori reserre possimus, hoc modo: In pr xlio mortem pater oppetebat, domi filius nuptias comparabat: haec omnia graues casus administrabant. Item: Illi fortuna felicitatem dedit huic industria virtutem comparauit. In hoc genere saepe sieri potest, ut non plane parsit numerus syllabarum.& tamen esse videatur. li una aut etiam altera syllaba est alterum breuius: aut si cum in alistero plures sunt, in altero longior aut longiores, plenior aut pleniores syllabae erunt; ut longit ado aut plenitudo

harum multitudinem alterius assequatur&exaequet. Similiter cadens. exornatio dicitur, cum in eadem constructione verborum duo aut plura sunt verba, quae limiliter iisdem casibus efferuntur. hoc modo: Hominem laudas egentem virtutis, abundantem felicitatis. Item: Cuius omnis in pecunia spes est, eius a sapientia est animus remotus . Diligentia comparat diuitias, negligentia corrumpit animum: dc tamen. cum ita viuit, neminem prae se ducit hominem. Similiter delinens est, cum . tametsi casus non insunt in verbis, tamen similes exitus sunt, hoc pacto: Turpiter audes facere . nequiter studes dicere. Vivis inuidiose, delinquis lludiose,

loqueris odiose. Item : Audacter territas, humiliter placas. Haec duo genera , quorum alterum in exitus, alterum in casus limilitudine versatur, inter se vehementer conueniunt. & ea re.qui his Mne utuntur, plemnque limul ea collocant in is idem partibus orationis. Id hoc pacto facere oportet: Perditissima ratio est amorem petere, pudorem fugere, diligere formam, negligere famam. Hic de ea verba, quae casus habent, ad casus similes; di illa. quae non habent. ad similes exitus

veniunt. An nominatio est, cum ad idem verbum acceditur commutatione, vel additione unius literae. aut

literarum, syllabae. aut syllabarum; aut ad res dissimiles similia verba accommodantur . eae multis & variis rationibus conficitur . Attenuatione aut complexione

eiusdem literae sic : Hic, qui se magnifice lactat atque o

stentat, veniit a te ant quain Romam venit. Ex con

trario : Hic, quos homines alea uincit, eos serro statim vincis t. Productione eiusdem literae, hoc modo: Huc auium dulcedo ducit ad auium. Brevitate eiusdem literae, hoc modo: Hic tametsi videtur esse honotis cupidus,tamen non tantum curiam diligit,quantum Curiam.

Addendi, literis . hoc pacto: Hic tibi Possa temperare,

nisi amori mallet obtemperare. Uemendis literis, sic: Silenones tanqua leones vitasset,vitae se tradidifici. Tranias:rendis literis,sic: Videte iudices, utrum homini navo . an vano credere malitis. Item: Nolo esse laudator, ne videar adulator. Commutandis, hoc modo: Deligere oportet,quem velis diligere. Hae sunt annominationes, quae in litetarum comutatione breuitate. aut Producti n aut tran, latione ut aliquo huiusmodi genere versa tur. bunt autem aliae,quae non habent tam propinquam

CICERONI s

in verbis similitudine.& tamen dissimiles non sunt . qui hut de generibus unum est huiusmodi r Quid veniam. qui sim quare veniam.quem inlimule cui prosim.quem postulem breui cognoscetis. Nam hic est in quibusdam verbis quaedam similitudo non tam affectanda, quam illae superiores, sed tamen adhibenda nonnunquam. Alterum genus huiusmodi: Demus operam Quirites, ne omnino P. C. circunscripti putentur. Haec annomin tio accedit magis ad similitudinem, quam illa superior. sed minus. quam illa superiores: propterea quod non solum additae, sed uno tempore demptae quoque literae sunt. Tertium genus est. quod versatur in casuum

commutatione, aut unius aut plurium nominum: unius

nominis, hoc modo: Alexander Macedo summo labore animum ad virtutes a pueritia confirmauit. Alexandri virtutes per orbem terrae cum laude & gloria vulgatae sunt. Alexandro si vita data longior et Iet, trans Oceanu Macedonum gloria transvolasset. Alexandrum omnes maxime metuerunt. item plurimum dilexerunt. Varie

hic unum nomen in commutatione casuum volutatum est. Plura nomina,calibus commutatis, hoc modo iaciunt annominationem t T. Gracchum. rem pulta admianistrantem, indigna prohibuit nex diutius in ea commorari. C. Graccho similiter occasio oblata est, quae rei P. virum amantissimum subito de sinu ciuitatis eripuit. Saturninum fide captum malorum persilia per scelus vita priuauit. Tum o Druse sanguis domesticos parietes, di vultum parentis aspersit. Sulpiti cui paulo ante Omnia concedebant.eum breui spatio non modo vivere. sed etiam sepeliri prohibuerunt. Haec tria genera proxima

exornationum.quotum unum inlimiliter cadentibus, at

terum in similiter delinentibus verbis, tertium in ann minationibus politum est,perraro sumenda sunt, cum in veritate dicemus : propterea quod non haec videntur reperiri posse sine elaboratione & consumptione opcrae. Liusmodi autem studia ad delectationem, quam ad veritatem videntur accommodatiora. Quare fidein graui tas, & seueritas oratoria minuitur his exornationibus irequenter collocatis: Ze non modo tollitur auctoritas diiscendi, sed offenditur quoque in eiusmodi oratione audi tor : propterea quod in in his lepos. de festiuitas,non diagnitas, que pulchritudo. quare quae sunt ampla S pulchra.diu placere possunt: quae lepida & concinna o satietate sciunt aurium sensum rastidiosissimum. Quomodo igitur, si crebro his generibus utemur, puerili videbimur elocutione delectari: ita, si raro has interierem

exornationes.& in caula tota varie dispergemus,commode luminibus distinctis illustrabimus orationem. Subiectio est. interrogamus aduersarios, aut quoimus ipsi,

quid ab illi aut quid contra nos dici possit: deinde subiiciemus id.quod dici oportet ut quod no oporte Mut nobis adiumento futurum sit, aut c nurum illis e contra in rio. hoc modo: Quam igitur unde ille tam pecuniosisssit factus . Amplum patrimonium relictum est at patris bona venierunt. Hereditas aliqua obuenit non potest dici r sed etia a necessariis omnibus exheredatus eis. Premium aliquod ex lite aut iudicio cepit non modo id non secit. sed etiam insuper ipse grandi spontione viruetus est. Ergo, si his rationibus locupletatus non est, si ut omnes videtis. aut isti domi nascitur aurum, aut undelicitum non est pecunias accepit. Item: Saepe iudices

150쪽

RHETOR. AD ME .animaduerti, multos aliqua ex honesta re.quam ne inimici quidem criminari post initis bi praesidium petere,quorum nihil potest aduersarius facere. Nam utrum ad patris eius virtutem confugieti at eum vos iurati capite danastis. An ad suam reuertetur antiquam vitam alicubi honeste tractatam' non . nam illa quidem ante oculos v stros quo modo vixeritiscitis omnes. An cognatos suos enumerabit,quibus vos conueniat commoueri lat hi quidem nulli sunt. Amicos proseret' at nemo est, qui ubi non putet turpe,i situ amicum nominari. Item: Credo inimicum.quem nocentem putabas, in iudicium adduxistit non; nam indemnatum necasti. Leges.quae id facere prohibenti veritus est at ne scriptas quidem iudicasti. Cum ipse te veteris amicitiae commonefaceret ommotus est at nihilo minus. sed etiam studiosius occidisti. Quid ' cum tibi putri ad pedes volutarentur. misericordia motus est at eorum patrem crudelissime sepultura quoque prohibuisti, Multum inest acrimoniae di grauitatis in hac exornatione: propterea quod,cum quaelitum est quid oporteat. subiicitur id non esse factum. quare se

cillime sit. v t augeatur indignita, negocii. Ex eodem genere. ut ad nOltram quoque persoriam referamus subi ction: m.sic . Nam quid me facere conueniret. cum a tota Gallorum multitudine circunscdereti an dimicarem l at cum parua manu tum prodiremus,locum quoque inimi cis limum habebamus. Sed rem in castris i at neque subsidium,quod ex poetarem, habebamus, neque erat quo viatam produceremus. Caltra relinqueret at obsidebamur . Vitam militum negligeremi at ea videbar eos accepisse conditione utiquoad possem, incolumes patriae & parentibus conservarem. Hostium conditionem repudiarem lat salus antiquior est militum, quam impedimentorum. Huiusmodi consequuntur identidem subiectiones ut ex omnibus ostendi videatur. nihil potius, quam quod iacius it faciundum fuisse. Gradatio est, in qua non ante ad consequens verbum descenditur, quam ad superius conscensum est,hoc modo: Nam quae reliqua spes manet Iibertatis.li illis &,quod libet,licet: &.quod licet possunt: di, quod possunt, audent: &. quod audent, faciunt r&, quod faciunt,vobis molestum non est i lie: Non sensiboc, & non suasi: neque suasi. & non ipse statim facere coepi: neque iacere coepi, & non perfeci: neque perfeci,

di non probaui. Item: Asricano industria virtutem, virtus gloriam, gloria aemulos comparauit. item: Imperium Graeciae fuit penes Athenienses, Atheniensum Potiti sunt Spartiatae, Spartiatas superauere Thebani, Thebanos Macedones vicerunt, qui ad imperium Graeciae breui tempore adiunxerunt Aliam bello subactam. Habet in sequendam leporem superioris cuiusque crebra repetitio verbi,quae propria est huius exornationis. Defiiticio est, quae rei alicuius proprias amplectitur potestates breuiter&absolut hoc modo: Maielias rei p. est. lnqua continetur dignitas & amplit udo ciuitatis. Item: Iniuriae sunt,quae aut pulsatione corpus,aut conuitio au res, aut aliqua turpitudine vitam cuiuspiam violant.1tem t Non est ista diligentia. ted auaritia: ideo quod diligentia est accurata conteruatio suorum, auaritia iniuriosa appetitio alienorum 1 tem: Non cit ista sertitudosed temcritas: propterea quod sortitudo est comemptio laboris I periculi cum ratione utilitatis , S compeia satione commodorum: temeruas in cum uiconlidcrata

R E N N. L I B. I I I I. 6 laborum perpessione gladiatoria periculorum susceptio.

Haec igitur commoda putatur exornatio. quod omnem

rei cuiuspiam vim & potestatem ita dilucide proponit. di breuiter explicat, ut neque pluribus verbis oportuisse dici videatur, neque lucidius potuisse dici putetur. Transitio vocatur, quae.cum ollendit breuiter quod dictum sit, proponit item breui quod consequatur.hoc modo: in patriam cuiusmodi fuerit, habetis: nunc. in parentesqualis extiterit considerate. Item: Mininis iubeneficia cognoscitis: nuc. quo modo iste mihi gratiam retulerit ccipite. Proscit haec aliquantum exornatio ad duas res: nam &,quid dixerit, commonet. & ad reliquum comparat auditorem. Correctio est, quae tollit

id quod dictum est .de proco id. quod magis idoneum videtur, reponiti hoc pacto: Quod si iste suos hospites rosa flet i m mo innuisset modo. hoc facile posset. Item rdiam postquam isti vicerunt, atque adeo victi sunt, eam quo modo victoriam appellem, quae victoribus plus calamitatis.quam boni dederiti O virtutis comes inuidia, quae bonos insequeris plerunque atque adeo insectaris.

Commouetur hoc genere animus auditoris. res enim comuni verbo elata,tantummodo dicta videatur: ea post ipsus oratoris correctionem magis idonea fit pronunciatione. Non igitur satius esset. dicet aliquis, ab initi presertim cum scribas, ad optimum & lectis limum verbum deueniret est,cum non eli satius, si commutatio verbi id erit demonstratura eiusmodi rem esse,vt. cum eam communi verbo appellaris leuius dixisse videaris; cum ad lectius verbum accedas, insigniorem facias. Quod si continuo venisses ad id verbum, nec rei. nec verbi gratia ani duersa esset. Occupatio est, cum dicimus nos praeterire, aut non scire,aut nolle dicere id, quod tunc maxime dicimus. hoc modo: Nam de pueritia quidem tua, quam tu omni intemperantiae addixisti, dicerem, si hoc tempus idoneum putarem: nunc consulto relinquo. Et illud praetereo.quod rei militari te insicquentem re

didi iti. Deinde.quod iniuriarum satisfecilii L. Labe ni, nihil ad rem pertinere puto. Horum nihil dico Freuertor ad illud, de quo iudicium est. Item: Non

dico te ab sociis pecunias accepisse: non sum in eo occupatus quod ciuitates regna,domos omnium de culatus es: surta,rapinas omnes tuas omitto. Haec utilis est ericrnatio, si aut rem . quam non pertineat aliis ostendere,

occulte admonuisse prodest; aut ii longum ell.aut igno bile aut planum, aut non potest fieri, aut facile poteli re Lehendi; ut utilius sit occulte secisse suspicionem,quam

iiusmodi intendisse orationem, quae r darguatur. Disiunctio es .cum eorum,de quibus dicimus,aut vir que,aut unumquodque ceris concluditur vel , sic: Populus R. Numantiam deleuit, Carthaginem sustulit.Corinthum disiecit. Fregellas euertit . diihil Numantinis vires corporis auxiliatae sunt. nihil Carthaginiensibus entia rei militaris adiumento fuit. nihil Corinthiis erudita calliditas praesidis tulit. nihil Fregellanis motum N sermonis societas opitulata est. Item: lormae dignitas aut morbo defloresciti ut vetustate extinguitur. Hic utrunqueinc in superiore exemplo unamquanque rem certo verbo concludi videmus. Coniunctio est, cum i ter politione verbi di superiores orationis partes compreh. tiduntur & interiore,.hoc modo: Formae dignitas aut morbo deflorcstit, aut vetuitate. Adiunctios . cura