M. Tullii Ciceronis Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor, alias, Ars noua, siue Noua rhetorica. Rhetoricorum de Inuentione libri duo, alias, Ars vetus, seu Vetus rhetorica. In Rhetorica ad Herennium, Hieronymi Capiduri Parentini, & Iodoci Badij As

91쪽

RHETOR. AD H

Nam si existimabas .i. tu iudicabas Tresponte m. maritum meu

esse improbum cur locabas me nuptis . l. per nuptias,huius. i. cur

me huic nuptum dedisti 8 Si ita. sed si est probus . cur cogis me in

uitam telinquere talem . s. probum virum . inuitum . . nolentem relinqui' hoe modo videt ut ex utraque parte argumentatio conclude te. sed non conclud. t,vnde dicit Cic. Eaque. .de ea supp. at gumenta utrinque concludere. violentia,concludentur. .conuincentur,hoc moiaci, quia aut conuertentur ex conitatio. ex ali

ro dilemmate . quo ad utranque partem, aut teprehendentur ex smphei parte.i.tantum ex altera parte . ex contrario su p.conuertentur,hoe modo ut dicat pater. O nata. i. ilia, ego nulla iniuria assitio te,quia si Tres Ontes probus est,collocaui su p. te eius nuptiis fra autem. i. sed la eli, improbus. ego liberabo te incommodis diuortio.i per diuortrum i. separationem mattimonis. supp. talis conclusio,aut argumentatio,reprehendentur ex simplici . . tantum ea altera parte . si alterutra . . una duarum,sive haec, siue

illa. pars ex duplici eonclusone.diluitur .i dilibluitur, hoe modo . Nam si existi bas Cresphontem esse improbum. Cui me huic locabas nupti)Α - Respondet pater. Duxi .i.existimaui probum, Erraui,& cognoui poli. s. nuptias, di fugio cognitum. fg tui reprehenso huius confusionis, quae tibi videtur concludete ex utraque parte eli duplex. illa supelior i. prior quae respondens econuerso ex utraque patie concludit,esi acutior .i iubtilior haee posteracit eli facilior ad excogitandum, quia facilius eii alteram

quam vitanque partem diluet e. item vitiosa eii confimatio raiationi .cum nos abutimur ea te, quae sgn heat plures res . . quae est aequinora. pro certo ligno vnaus rei . i. pro univoca, hoe eli

nam non de voce,sed rebus loquitur quando quod multotum

lignum esse potest, quia a multis causis dependet assumitur tanquan tit neeelsatio alicuius unius signum, hoe modo: Necesse est, aut virum, aut mulierem aegrotasse. quia pallet, possit enimaduersatius dicere non esse necesse aegrotasse eum di timentes, destigentes. 5e qui comederint exangue ut Flaceus dicit) Cyminum,& qui diu i ,14 uelint. R qui sanguinem euudetuit. aut multum coluerint, ali que multi pallete possint. Aut hoe modo Necesse est,su p. sis mellam, peperisse, quoniam sustinet . . superitemium aut iter brachia tenet puerum infantem,quod lignum non esse necessatium, uia potest non suum suilint te. Nam certe haee non sunt fgna. .probabilia emeacit et sua sponte. l.ex propria ui aut natura,s non cetera quoque su p. ligna similia concurrant,quae . s. signas concurret int,non nihil huiusmodi signa, immo multum adaugent sulpicionem . non tamen ii sint eiusmodi

nece Tatio eo ne ludunt, i s addatur,quod de ipsa quae puerum sustinuit palleat,& fleuetit cum puer auelletetur,& ipsum affectanter deosculatus suetit, aut similia quae materni assectus sunt secerit satis autem euidentiae habeter ti addatut quo i eum lactauerae Item confirmatio rationis Q vitiosa quando id, quod dicitur in aduersarium .poteu conuenite i. eonsetti,vel in alium, vel in eundem qui dieit, e modo i Miseri sunt qui uxores ducunt. Hoe

videtur assumptum ab eo qui aduersarium reiiciendum censet, acutatione ludo tum,aut aliarum te tum festinatum he. Qua missti sunt tes laetas curate non debent.tu autem miser es; miseri .n. sunt qui uxores dueunt, quo audito statim antequam conesus inseratur subiunxit aduersarius.& tu dixiiii alteram . . secundam.

q.d.elgo multo miseriotes.quod si celebs ellet. qui id diceret pol set aduelsari ut dicere ; ergo omnes patrae io, de sere qui ciues boni sunt miseri sunt, νxores enim dueunt, aut dux etunt. si temvitiosum est) Continue docet teliqua confirmationis rationis vitia dicen . I tem vitiosum supp. eli senus confirmationis talionia id.quod uulgatem habet defensionem. i. ad quamlibet cuia pam applicabilem. hoc modo: Irae undia inductus peccavit,aut adolescentia, aut amote, ut sat consimilio se. Si cui unquam ignouistis iudice, hirae maxime ignoscendum putetis. Peccauit enim ductus iracundia aut 3e e. sed eam confirmationem dicet aduersarius non admittendam, enim pro quia, si huiuscemodi de-

preeationes. i.depulsones ae purgationes criminum probabuntur. i.approbabuntur, te ut sussi eientes admittentur,nune su p. maxima peccata dilabentur.i .purgabuntur. impune. t .sne ulla puni tione , quia quilibet dicet se tali Vilio, aut occasione inductum peceasse. Item eonsimatio rationi, eli vitiosa cum id sumitur. i. assiimitur pro certo. quod non constat . i. non est acceptum,ut verum inter omnes hoe est, de quo aliqui dubitant, & quod etiam nune .i. in praesenti lite,est in eontrouersa .i. de quo contenditur hoe modo. Eho tu, dij, quibus est potestas motus superum atque inserum, Id est, peto atque inferos, aut supelotuin& inferorum conciliant inter sese pacem. de conserunt concordiam,&ua nolunt fieti diuortius. . Nam Ennius induxit Clite

sphontem maritum illum , cuius paulo ante mentio facta est

usum. ita. i tali consimatione pro suo iure quo contendebat coniugem inuitam a se inutio non elle aufereti iam, quasi demonsitari etiam rationibus certis satis esse ita eum de illa te concio

uel sa fit . Nam si constet Deos esse eoncordes,quos tamen Homerus attestatur discorde, fuisset, non continuo conssabit eos .elle homines concordes esse cum quibuslibet, quia cet tum est Deo auctore multis illata esse bella. Plaetet ea non omnis conia cordia bona est,ut malorum inter se ergo talem Dij non appi bant . Faeale ergo poterat socer refellere,quod ab genete assumebatur. Item vitiolum eu, p.consimationis genus, quod videbit ut dici iam quali seto. i.mnari tarde,atque negocio acio hoc modo i O milites s venisset mihi in mentem,non eo tilissoni non essem passiis,ut res venitet in hune locum.i .in talem ualuin, aut exercitus in tales anguilias. nam ego fecissem hoc aut hoc . . se aut se euitasem,sed haec ratio fugi M.tauit me. tum. i. tune.

sti m .itiosum e e.) Recitat , ilium consimationis quae assumitur id.quod si conita hdem ε deinceps alia vitia subiungit dices. Item .itiosum est, eum id, quod in aperto delicto positum eli aiquod cum manifestam habeat culpam. tamen. l. nihil mitius . te

si tui.i palliatur. aliqua de sensione leui. i. modiei pondetis, hoe et , patui momenti, hoc modo: Ego teliqui te o peleu, Regno .

iap. exiliente tibi forent istimo. nune paro. l. contendo. l. vi solus

rei uuam si p.regnum. tibi deserto ab omnibus,telli tuam in qua summo peticulo . . per summum discrimen vitae, posset enim pG leus aut qua uis alius defetius dicere. Quis tibi hoc credat. Item vitiosum est. genus contis mationis, quod potest accipi in aliam partem ei. quam dictum sit. i huiusmodi, vi si quis potens ac faetiosus in civitate libet a qualis erat olim Romana dixerit: Mistius. i melius S e Onsultius esset uti legibus,quam malis legibus. Nam iam elli hoc potest dici sine malitia .i. sine aes eciatione reis ni,aut domi mo,causa tet .videlicet legis perniciosae arguenda . Letellandae. tamen non dicitur sine attoci suspicione, vide licet, assectantia regnum. propter potentiam eius,qui dic t. Item va-eiosum est uti incosi maiionibus definitionibus salsis, aut vulgaeibui. Falsae sunt huiusmodi,si quis dieat indutiam nullam sup ple esse si supp eam qua constet ex pulsatione. i.violentia concussione,aut ex conum O. l. manifesto oppobrio,aut contumelia, quia abis modis innumeris se iniuria,ut iurio , adulterio . delatione detractione,incendio Le. Vulgates sup di sititiones sunt, quae licet .m tei applicentur, pollunt nahilo minu, itans serti in aliam partem,ut ii quis dicat, quadzuplator .i. redemptor litium aut rerum unde quadi uplum spetet,etiret desci ibam sup eum btemer,capitalis .i. reus capitis auraciendi. Lil enunciuis impi Lus & pellisei. Nam supp. talis definitor,nihilo. i. in nullo attulit magis desnationem quadruplatoris. quam latis, quam scarii

lica hoc est. muctone. presettim latente gia stati s Olm,aut providi totis . domini aut urbis,omnes enim tales sunt non minus omnino plus quam quadruplatot eapitales, ct improbi ae pestas

ri. Item vitiosum est, pro argumento sumere. i medio probandi . quod positum ea in disquisitione i.disputat inne..t s quis diacat eum quem arguat. i. accuset furti .i. actione, aut accusatione,

et se hominem imprCbum,auatum I supp. fraudulentum,& su p. ei rei testimonium esse,quod sibi surtum fecerit. nam id allum iis tui quod probare debetet . item vitiosum est, controuersiam

controuetha dissolvete. . adducete inconueniens contra inconveniens,id enim non est soluere. unde Flaccus. Nihil facit exemplum litem quod lite tesoluit,hoe modor O censores non conuenit . i. non est conueniens,illum vobis sati, sacere , ex eo quod ait se non potuisse adesse ita ut tutatus fuerat. quod.i. quia, si non venisset ad exercitum ipse dicet hoc fidem quod vobi, dixit Tribuno militum e eli,si quis iuratus, aut eum iuramenti inte Oentu promiserit censoribui a de se eerio loco & tempore,& ae cusatus quod non affuerit, dixerat Censores non assur, quia non potui adesse quocirca me purgatum habete debetis,quia si idem iuratus suissem Tribuno militum & ad diem commeatus non venissem, idem illi dixissem, de purgatus suissem, pollet aduersarius dicet e non conuenit censores ilium satrifacete. de delicto suo . Verbi istiuolis &inanibus .nam hoc genus confirmationia,ideo vitiosum est,quia res.i. quae ab eo assumitur,non est expedita aut iudicata. i. non est euidens sine controueis ais Tribuno militum

non seruasset fidem, quod apud illum purgatua suisset dicendo readesse non potuit, sed res impedita .i. initi cata, di posita in imus controuettia, pto seri ut loco exempli. Item confirmatio supp. eli vitiosa . cum id de quo est summa controuersia expeditur . i. enodatut parum,& relinquit ut quasi si transactu hoe modo: Dicat lup. Aiax. Dactio. 1 fatum aut Otaculu Apollinis satili aperte s

92쪽

RHETOR. AD HERENN. L I B. II.

aut eiusmodi, ut aut plures aut magis idoneae res iudicatae ab aduersirijs proserri possint. Item vitiosum est, id quod aduersarii factum esse consileantur, de eo argu mentari.& planum ficere factum esse: nam id tantum augeri oportet. Item vitiosum est, id augere, quod conuenit doceri, hoc modo: ut si quis quem arguat homine occidisse, & ante quam sitis idoneas argumentationes attulerit, augeat peccatum. & dicat nihil indignius este, cu hominem occidere. non enim, utrum indignum sit an non, sed sectum ne sit, quaeritur. CAPIDVRVS.

V D N I A M exornatio eo nilat ex similibus, &exemplis,& amplifieationibus,) Comparationis vitium,si inter ea quae comparata sunt, ratio noeli cur comparati debeant. s Aut ips obest) Qui affert si imprudenter simile alserat aliquid quod aduersarius, in ipsum qui protulit retorqueatur. s Exemplum vitiosum eli, Doeuimus supra aliud esse exemptu, aliud similitudinem. LSi aut salsum est vi reprehendatur:) Atqui apud ipsum de Claris Otati Atticus: Concessum es .inquit, the totibus ementiti in historijt,ut aliquid dicere pollini argutius. Exempla autem sunt,ubi actui humanos conserimus. Recte igitur r Aut reprehendatur, adiecit. Dicit n.vitiosum tune videri debere exemplum, cum ita salsum esset tur, ut statim ab aduet satio reprehendi possit. s Aut improbum,) Non .n. quae vetetes secerunt,omnia debemus imitati, sed ea duntaxat quae plobati pota sint . Aut inane: Insulsum, quod nihil honotis aut utilitatis anserat . s Aut maius,aut minus,quam res postulabit.) Si de plebe aliquis di gregarius eum t ibuno praetore ue comparet, vel ἡ diauerso. si ea indicata uitiose profertur,s aut dissimili de te pioseratur: Cum enim iudieatum proserimus ut id causae nostrae pro-st,necesse est primum a laude eorum qui iudicarunt id quod iudicatum proseitur,ordiamur. pet iudieantium enim auctorit tem iudicandi auctoritas consima tui. deinde ut id,quod indicatum pio serimus, smile ei de quo agatur esse monstremus . tumdem um. n. iudicatum nos iuvabit, si huie simile demonilietur. Stire smilitudo octo illis supradictis modii fieri poteli, genere , natura ui,magnitudine,loeo. persona,tempore. Opinione. Aut de ea te,de qua eontrouersia non est:) Quae licet eodem in genere sit,tamen o uia probare pet smile aliquod velis, cum probatione non indigeat,vitiosum est. sAut si improba,) si te, quae iudieata est,improbe indicata intelligatur. Vitiosa quoque erit,s ab aduersarii a firmiorea res iudicatae prosetti poterunt. litem vitiosum est,) Ordo est, vitiosum est argumentati de eo,& planuid neete. uod aduertiiij factum esse confiteantur.Si. 'conmenis tur aduet satis nihil est quod in eo amplius notis cupiamus. s Naad tantum augeti Omitet. Non etiam ollendi, velut ipse pro Quinti' qui moeror dignita inueniri in ealamitate tanta potest mi serum eu exturbati fortunis omnibus,mi istius est iniuria, acerbum est ab aliquo etteunueniri. ieetbius a propinquo,calamitosum est bonis verti, alamitosuη eum dedeeore Funestum est asotti atque honesto viro iugulati su nestius ab eo cuius vox in preeomo quaesu perstitit. indignum est a pari vinci . a supera re indignus. Ab inferiore atque humiliore. luctuosum est tradi alia teri cum bonia, luctuosus inimico, horribile est eausam capitia dicere,hottibili ut priore loeo dicere. Omnia circunspexi. Quintius, mnia petielitatus est .Talem poterunt αὐέ.οιτ habete quae alteri conserentur aut quoquo modo aliter.

O vonia exornatio) Exornatio .itiosa. Quod ex aliqua pariam te dissimile ea ) Nee quidquam facilius reprehenda potest,

quam hoc ipsum, propterea ouod auctore Arist. nihil est tam samite undecunque quod.non aliquid dissimilitudinis,actitet eum alio eollatum obtineat.

Voniam exornatio die. Ostensurus vitia exornationis

inepta enumerat primum elui membra, ct deinde singulorum uitia declarat dicens. Quoniam exornatio e ris at ex similibus,& exempli ,& amplificationibus,& iudieatit,&ceteris rebus quae pertinent ad argumentationem exaggeradam. i. accumulandam,& collocupletandam.i ditandam, ideo sup .eonstitem ut quae uitia sint ijs rebus .f. quibus exot natio constat.

Simile vitiosum est,quod sup.ex aliqua parte dissiatile est,nee habet parem lationem comparationis.i aeque euidentem,aut proobatiuam, aut is qui affert stip. illud smile.obes .i nocet sibi ps asserendo tale smile,quod plus contra ipsum faciat quam pio ipso. Non potest hie ordo eise,& simile nocet, quia mala esset reci procatio, quocirca. aut lesendum est illi ipsi obest qui asseri,ut sit simile obeii illi ps qua assert,aut s est sibiips ordo est,quem seciamus,ut suppositum verbi obess. sit is qui assert &c. Supei sedeo ea emplis,quia docte & dilucide asseruntur a Francisco. Exemplum vitiosum et , s est, aut salsum, ita ut reprehendatur ab a

uersatio,vi salsum,aut est improbum . i. improbandum,& no ad mittendum ut si in exemplum trahatur, quod factum sit a iudice corrupto aut aliter iniquo & ita ab Omnibus in eo iudicio postea improbat .ua ut exemplum non si imitandum, aut si es, aut maius,aut minus quam res postulat. Quidam habent aut inane .i.vanum & impertinen3,aut maius, aut minus, ut si dicas delendam esse Corinthum, quia deleta es Carthago, aut contra non conuenitet exemplum, quia maior erat ratio in delenda Catilia

gine quam in Corintho. Res iudicata profertur vitiose s proseratur. aut de te dissimili, ut si dicas absoluendum qui sororem ob avaritiam occidit,quia oratius absolutus est aut profertur de ea te de qua controuersia. i. lis,ae disceptatio non eu vi si di eas adulterum in lege Mosaica absoluendum data mulcta,quia sures saepe restituentes quadruplum absoluti sint, dicam non esse s mile, aut s rea est improba, ut si dicas hune in adulterio deprehensum absoluendum, quia Clodius incesti reus absolutus est, dicam iuiud iudicium improbandum esse & non trahendum in exemptu. Aut si tes iudicata profertur eiusmodi,ut aut plures res iudicatet, aut magis idone possint proferri ab aduersari x, vi s dicas unum aut alterum in sulto iterato absolutum, dicam mille suspensos. Item vitiosum se. Declarat nune vitia quae sunt in ceteris re bus quet pertinent ad exaggerandam & locupletandam argumentationem dicens. Item vitiosum est argumentari de eo, quod aduersatu confiteantur esse factum,le sacere planum. l.euidens esse factum,nam oportet id augeri S Ollendi factum, cum factum esse constet. Item vitiosum est,id augere quod conuenit doc ra, est autem vitium contrarium superiori) hoe modo,ut si quis arguat,quem: .aliquem occidisse hominem, S augeat peccatum .i iacti atrocitatem. ante riuam attulerit argumentationes satis idoneas, ad probandum,videlieet,quod reus id commiserit, & dicat nihil indignius esse quam hominem occidete. non enim quetritur.ε. disputatur aut disceptatur,utrum occidete homine si i dignum an non, nam & aduersatius id satetur, sed quaeritur ne, pro an factum iit, an non.

DE COMPLEXIONE VITIOSA.

M phs x Io vitiosa est, quae non,

ut quidque primum dictum est, primu

complebitur. & quae non breuiter con

cludit,&quae non ex enumeratione certum & constans aliquid reliquit; ut intelligatur quid propositum in argumetatione sit quid deinde ration quid confrmatione.quid tota argumentatione demonstratum sit. CAPIDVRV s.

argumentationi η Ciceronianae pars ultima. qua

dicit uitiosam esse, s non quod primum dictum

est complectitur. Diximus supra duobus m dis compleri nem fieri solere, aut ex enumera tione eorum qnae dicta essent, aut s quod sequeretur tantum complexi essemus. Pioinde vitiosa inquit, ita erit, quae Ordinem in enumeratione non tenuerit, ad quae longius Oporteat euagabitur. s Et quae non ex enumeratione certum de

eo nitans aliquid teliquit, ut intelligatur quid propos tum in a gumentatione sti) vitiosa quoque, inquit, illa est complexio,

quae eonfusa, quidquam certi non affert, ut plane quid velimus probare.non intelligatur. ἱQuid deinde Ratione iacti propotatio lata st. Qti id consimatione, Quid confirmare voluerimus. Quid tota argumentatione demo nutatum st.) Et cum omnes complexi partes fuerimus. quid per totam argumentationem sit demonstratum, repetemus. Non sum hactenus equidem vera tua

93쪽

T VLLII CICERONI s

in hoc commentario non tantum verba & sensum interpretari Ciceronis, & tam aliorum quam ipsius alibi, sed meam quoque

nee hoe arroganter dictum velam) qualemcunque esset te sententiam,idq. tactum est,quo ipsus piae cepta Cicero, cognatu nia ei hora viderentur,ti quantum in nobis est, non esset quidquam, in quo ambigete pollet quisquam. Id non sumus consecuti, non sortasse sumus,at vi conte queremur, tum sedulo elaborauismus,idem i. in his quae sequum ut facete studebimus. Nam cum in prono libro Orationem in sex partibus consumata Olfendet it, exordium, nat rationem, partitionem,confirmat ionem. conia

ut atronem, Onci ultra nem,de quinque iam ditium partibus est, de conelusone autem tractandum testat, si tamen de consul tione pauca prius tractauerimus. Nam cum ceterae paties perspicuae salis tractatae videri possint. lixe obscurius sociaile quam ut omnes capere possint, itactata est. Ploinde de hae iam aggrediamur. Consutatio igitur, lige resutationem, siue reprehensionem meam libeat appellare, non rescit,quae oratio.

ni vi lite ciceto voluid quintum,& ut alij asserunt, qui propositionem, patet morationis esse negauerunt. quattum titu vendi.

Quia locum,difficilis non sine causa semper credita est, quod defendete quam accusate dissicilius sit. nam cum proponitur vel

uno modo tantum acculatio varie dissoluitur. Quod enim obiectum est,patronus negat,defendit. transfert,exculat, depreca tur .lenitiminuit, auertit.despicit,deridet . unde tit,ut hine mille flexus S attes desiderent ut . Omnis autem reprehenti O , ut

iam de hac diseramus, tribus modis seti solet, ii quidem aut actor ipse ut quod exit insecus ab actore prosetti solet,aut eiusdem oratio teprehenditur. Actot ipse,si in actione dei orima erit. velut Curio, cuius motus erat xt Cicero telatto is quem LC. Iulius in perpetuum notauit , curn ex eo in utranque partem vacillante quaesiuit,quis loqueretur E lint te,& Cn. Sicimus Tribunus pleb. cum Curionem &Octauium consules ploduxisset. Cutici q. multa dixisset. dente Cn. Octauio collega,qui deum is ciuietat saliis , & multi, medicamentis propter dolotem au rium delibutus, an inquam, inquit, Octaui collegae tuo gratiam riseres qui nisi se suo mole iactauisset, hodie te istic muscae comedistent. vel si quovis alio pacto ridiculi simus quod tune grauillimum eiu . cum causa fidem minuet. Reprehendetur ait mactor. ii temerarie, si inepte, si denique quoquo modo impludenter ab eo agi causa videatur. Nec oratio tantum. sed vita etiam,

nullus denique incessus, habitus, recte incusati solet. Aduellas Quintium enim Cic. ipsam quoque praetextam dimissam ad talo, insectatus ell. Defensionis sane pet mutatio saepe te prehenditur,ut Eschinet aduersus Ctes phontem facit.cum minime de lege dictutum Demosthenem 'uaeritur. Reprehenditur quoque,cum de quo conticiu et sta est praetermittitur, di de quo controuet sta non est agitur. Vt si qui cum Orestem accuset, plania

Dei at,ab eo matrem esse occisam .iute ne an mi uti non dicat. Et ille actor reprehenditur, qui in eo de quo constat,d uti us am- moraturi ut si qui, cum Vlissem accuset,in hoc maxime commoretur,indignum esse ab homine ignaui uiuio,vitum sotii stimum Aiacem necatum esse. Item potest teprehendi, si quod dicitue

inhonesium,aut hominibus qui audiuiti,aut eo loco, aut eo tempote, vel si non accommodatum dignumue videatur. Incusatur etiam acto: , seorum qui audiunt voluntatem laedit, vel contradicitur, atque hi qui audiunt secetunt, ut si apud Alexa

drum Macedonem dicens eontra aliquem ut bis expugnatorem,

diceret nihil esse crudelius quam urbes diluere,cum ipse Alexander Thebaa S Tytum diluisset. R ille incessitur, eum ad alicuius defensionem. suam potivi sdem iactat,quam illum defendat.

ut eum te spectabant omnes floremissimo in regno relinqui. nune desertum ab omnibus, solus ut restituam pato. non enim

tam eius sensus,quam qui dicit carpitur,quod suo loco id minime dieat. & cum debeat defendere,se iactet, & qui hollium vimia eopias & felicitatem augeat cum ad pugnandum milites adis hortet ut . Lt eum de aliqua te una disputati inperit, nondum illa absoluta. in aliam ab ea diuersam transiliat. Aut sitem

eum te comparansolle tam laudet, alte tam vitupetat, aut ait

rius mentionem non iaciat. aut si cum delibetatur, bellum ne an non gerant, pacem laudet,nee illud improbet hεllum. Quae extrinsecus etiam ab actore prosetuntur, reprehendi potiunt rvt,si signum quod facile conuinei pollit, diuersumq. este ab aliquo horum Ostendatur, natura ui,magnitudine, tempote, loco, Detsona.Opinione. Et in hoc senete quoque iunt piaeiudicia,

fama,tumores,tormenta tabula, ausurandum, tectes, in quibus' pars maxima contentionum sotensum consuit. Tettio reptenendi oratio potest . cum aut verba, aut sensiis incessitur. xeibare prehenduntur,ut si ponantur pro eo quod, r dicere uolebat. 'ipse prius illidebat . ut eum Chirtillum Sisenna defendent di. xisset, C. Ruscii accusantis quaedam sputatilica esse crimina, hie C. Ruscius: Circunuenior . inquit, iud te es, niti subuenitia. Sisentia quid drea, nestio, metuo insidia, e quid est hoe sputa

quid sit scio, tili ea nescio. maximi risus inde excitati sunt . ita

adhue sunt aliqui, qui recte loqui esse putant, mustate loqui, sicut Balthasar Rastiui, qui collega nouer quondam fuit. Nouimus tamen nullum esse, qui aliquando non ettet. Nam de Demosthenii, qui si reui orator ab omnibus iacile esse conceditur,quaedam etiam Aeschines exagitat, illudens, quae dura, mdiosa. tollerabilia esse dicit, & ipsum belluam appellans, quaerit ut tum illa verba,an portenta sint. Itaque se purgans Demosthenes, negat in eo positas esse fortuna, Graeciae. Proinde .hi plura nitent, non ego paueis ostendor maculis, quas aut incuria eis udit aut humana patum cauit natura. reprehendi tamen cibaduersatias ea simul solent, itaque non negligenda quidem. qua iracuno uelint. Sensus autem, aut aliquid te istens aut prmbaris reprehenditur. Reserens, ubi imprudenter aliquid clauditur,sicut a Cicerone Triarius . nam cum scauti columnas plaustis velia, esse dixisset. Ego porro, inquit, Albanas ab eo columnas elitellis apportaui. Item, ut cum quendam, qui scire se id dicturos aduersarios, ct ita causam perseeututos, tetuli set, Iunius Crispus elusit. Ego velo. inquit, ilia non dico. quid enim attinet, illa bis diei 3 de Cassius dicentem adolescentU-lum, ridiculum iacit, cum, Quid me toruo vultu intueris 3 dice ret . non me hercule, inquat , iaciebam, sed ita vidistii se & Ciceronem illusum fuisse aiunt. Nam eum callidissime se dicere putaret, de cum illa vel ba grauissima ex intimo aitiseio depromptissei: Respicite, inquit, hominum fortunas, te spicite C. Fa-hrieta senectutem, cum hoc tespieite, ornandae Orata nis causa. saepe dixisset, respexerunt ipsi, de eete Fabricius a subsellis de misso capite iam discesserat . contra Ze ipse Cicero in quendam

de minoribus annis multa mentientem. Ergo,inquit,cum una

Romam ibamus,nondum natus erat λ Repugnans quoque reprehendi sermo solet, ut si quis cum dixerit . qui virtutem habeat. eum nullius rei ad bene .iuendum indiget: neget pollea. sine hona valetudine posse bene vivete, aut se amico adesse pro pter beneuolentiam, sperate aliquid commodi ad se peruenturum. Cum autem sensum ex sensu probare contendimus, aut induction aut exemplo.smilitudine ue,aut syllopismo vitimur, aut enthymemat et quibus omnia quae complexi luerimus, te-pt hendi debent, si aut salsa,aut non credibilia, aut non necessa Da suelint aut si contra simam argumentationem aeque firma ponetur. Sed hoc genus polleti us positum, in deliberationibus maxime xersabitur cum aliquid quod eo ita dicatur, quum esse concedimus e sed id, quod no, detendimus, necessatium esse demon litauimu . In his igitur timandum omnibus,quae salissa snt . ut illud pto Cluentio, Cierio fals um inuenit, quem dixera ut poculo epoto contidisse. togat enim de eodem die Maotium. Nam contraria desuperuacua de stulta reprehendere, nullius artis est . ideo hic ea pone te non curauimus: lieet in ea pleraque incidant aliquando cum cupidi sententiarum . data dicendi Oceasone, minus quid dixetint respicientes , dum locum Caesentem non totam causam intuentur. Velut illud eum Tu

ero Ligarium accusat,quod is in Africam sugetit, & quaeritur, quod ab eo ipse in Africam non sit admissus, de in causa Coeli na,Clodia aurum se Coelio commo flasse dicit, quod summae sa- miliaritatis signum fuit. Deinde eadem .enenum sibi paratum asstimat. id vero sumini odia in Coelio argumentum orator probat . in inductione N exemplo similitudine reprehendit ut disti

mile aliquod eorum odio modorum,quos supra memorauinius. Epichirema, quod quinque partibus collare Ciceio voluit, nos tribus partibus,nec pluribus supra docuimus,eonstare si quidem nec rationem a propositione, necabas raptione approbati nem abesse ostendimus. Aut ergo epicherematit pars prima repreheditur, si vitiosa constat enumeratione. hoc pacto, hunc equum aut en ti, oportet,aut herea ita te postideas, aut munere aceeperis, aut domi tibi natus sit . at neque emissi, neque het ditate venit, neque domi natus est: surii pueri, ergo necesse est.

Hoc commode repletienditur, si dici positi. ex hostidius es captus equus, &quiquis huiesmile, est qualido propositio multigeonstat nominibus,dd idem verbum telatis. ita Plato Athenien sis philosophus disputat, et aliqti te, vera esse pote s ,hae quae vel una vel pluribus partibu falsa sit,ut si dicatur. Plato a hebanus philosophus,ves,Plato Thebanus poeta,& alia generis eiusdem. Potest etiam reprehitidi proposito, quax mco consset nomine,

94쪽

eum Q. σιae e .strvt. Aiax post Achillem Graeco tum sortissima, fuit. nam sue de Oileo intelligatur,siue de Telamonio,H- tum esse constabit. Est Se propolitio.quae coniunctione duo vero ba coniungi tr xt,si mater est diligit quae & reprehendi potest: ves dicas Si mater et . non peperit,es similia. In qua de reprehendi possunt ea, ouae supra de categorica propositione diximus .i. quae nico conliat verbo, de qualitaribus autem pio sit Oniam

lotus mihi hie digerendi non est,sed qui reprehendi pollini dun

ariat decurrendo,nec ita ut omnia complectamur, aperurile sa

lix st. Coniunctiva itaque propolitio,& ipsa ambigua esse poterit . ut illa, Si indigetis pecunia, pecuniam cet te non habetis. roteli .n. intelligi nam s propter inopiam in egellare ellis,oportet ut pecuniam non habeatis,At indigetis: hoe,s ad appetitum reseras,falsum em,quod illi eonnectitur, pecuniam no habetis. Ea . bi propositionem veram. tatio sequitur salsa, ut virtus Mum ess . nam locupletes facit. Est aliquando salsa pio postio , ct ratio vera, ut virtus quidem misella est. nam licet laudetur, a pluribus tamen deserti ut . De assumptione quoque, & approba

tione assumptionis, idem intelligendum est. Complexio inter dum ex veris partibus antecedentibus salsa colligitur . vi,si ad ii. tum hetessita, veniebat,ueriliarile est ab illo esse necatum,vente bat autem ad illum hereditat,ab illo igitur necatum esse conflat.

Non enim hete suit complexio,sed ea quaedaeit, ab illo igitur verisimile est esse necatum. Ex syllogismo enthymema nascitur. litatis est syllogismus, id solum bonum est. quo nemo malus uti

potest, d autem virtus es, num ergo solum est virtus. Sie,inquam, enthymema nascitur bonum est summum virtua quia hae

titi nemo malus potest. id quid igitur in enthymemate re preliendi potest,idem de in tyllogismo .sed hie Omnia latius patent , quam hie exponi possint. de huius etiam attiseis cognitio eiusmodi est . ut hie adiungi non queat, cum lonei temporia de

magnae,atque arduae cognationis indigeat. Quale alio tempore a saeuitas erit,explicabitur. nune his preceptroitibus ad usum oratotium contenti tale debemns,quandoquidem orato tram nodecet orationem syllogismis,ita consertam esse. te enthymematum stipatione concludi,ut a dialogia di daalecticis disputationi. bui disserte non videatur. Philosophi enim, vel quicunque cie dissetentes,vetum quaerunt,non minuitui do scrupulolius seiurantur omnia lenocinia tu compositione, sed te tum veritatem simplicem rudem a. perscrutati malant. Oratori ait Cicero , ad aliorum iudicia eomponenda est oratio,& saepiva apud imperitos. atque aliarum certe ignatos literatum loquendum es, qui nisi deletiatione alligentur, Eo nonnunquam turbem ut assectibus.ipsa quae iussa ae veta sunt,tenete non possunt locuples ὀ copiosa vult esse eloquentia .seratur ergo non semitis, sed eampis. non uti sentes angustii situli, colliguntur, sed ut Iatissimus annis totas diiuuat vi effetatur campis,ae sibi viam, si quando non

acceperit aetat,& ut Gixei dicere solent, quem malet amicium dedit sollicite non cusodiat, di propositiones, ratione . allum ptiones, applobatrones, conclusiones, te omnia argumentati num .enera augeat,transmutet,variet fgutit,ae uertit, ut modo conquestione modo interrogatione. modo admiratione, de ceteris figuris proponat,allumat,conclu3at,ut magiit tum q. ea fateri

quali cogat. Haec sunt quae de reprehensione paucis colligenda putauimus. sequitur autem reprehensonem eo ne lusio sed Hermagoras digressionem primum, post conclusionem ponendam esse arbitratui. In digrestione autem putat ille. potiere quandam raselli Orationem a causa atque a iudicatione remotam qaut sui laudem aut aduersaris vituperationem eontineat, aut in aliam eausam deducat, ex qua consciat aliquid confirmationis, aut teprehensionis. non argumentando, sed augendo, per quandam amplificationem,quod Ciceroni minime placuit .cui laudet S vituperationes non separatim tiactata placuit, sed in ipsis at- tumentationibus esse implicitas.

tis argumentationii completae, uidelicet. complexionis dicens. Complexio vitiosa est, quae ncin complectitue .i.non colligit in epilogum, de ut dicunt non recapitulat amedi cta ut quidque primum dictum . i. setuando Ordinem quo prius dicta sunt,ut primum dictum primum complecti ruri ac repetat,

εὶ quae non breuiter concludit .nam si ideo eomplexione utimur, ut auditorem memorem faciamus,prolixitate eius memoriae obfuerimus. Et quae non reliquit ex enumeratione aliquid ceti uin

ti eonstans, ut intelligatur quid si propositum in argumentationea expositione de quid demonstratum lit. deinde latione, quid confiimatione,& quid tota argumentatione.

DE CONCLUSIONIBUS.

cos iλογοι nominat, tripertitae sunt :nam constant ex enum cratione ampliscatione.& commistratione. In qu

tuor locis vii possumus conclusionibus: in principio. secundum narrationem. secundum sirmissimam ai gumentationcm. in conclusione. Enumeratio est, per quam colligimus de commonemus, quibus de rebus versa secerimus . breuit cr, ut remouetur non redintegretur oratio:& ordine quidquid erit dictum, reseremus: ut auditor, si memoriae mandauerit, ad id.quod ipse meminerit reducatur. Itim curandum est,ne aut ab exordio,aut a narratione repetatur Orationis enumeratio. Ficta enim de dedita opera compara

ta oratio videbitur esse artificii significandi , aut ingenij

venditandi. vel memoriae ostentandae causa. quapropter initium enumerationis sumendum est a diuisione deinde ordine breuiter exponendae sunt res. quae tractatae erunt in confirmatione Aconsutatione . Amplificatio in res. quae per locum communem instisationis auditorum causa sumitur. Loci communes ex dccem praeceptis com modi, si me sumuntur adaugcndi criminis causa. Primus

locus sumitur ab auctoritat cicum commemoramus quantae curae ea res lucrit Diis immortalibus, aut maioribus

nostris regibus, ciuitatibus nationibus hominibus sapienti, limis. senatui: item maxime quo modo de his icbus in legibus sancitum sit. Secundus locus est cum conlidera mus,illae res, de quibus criminamur. ad quos pertineant, ut tum ad omnes,quod atrocissimum cst ; an ad superiores,quod genus is sunt, a quibus anctoritatis locus communis sumitur; an ad pares hoc est in eisdem Partibus animi .corporis, fortunarum positos: an ad inscriores, qui omnibus his rιbus antecelluntur . Tatius locus est, quo percunctamur quid sit euenturum .si omnibus idem concedatur : & ea re neglecta, ostendemus quid periculorum aut incommodorum consequatur. Quartus locus est. quo demonstratur. si huic lit remissum. multos alacriores

ad maleficia futuros.quos adhuc expectatio iudiciI aemoratur. Quintus locus est, per quem ostendimus, si s mel aliter iudicatum si nullam rem fore, quae incommodo mederi .aut erratum iudicum corrigere possit. quo in

loco non incommodum erit uti ceterarum rerum comparatione, ut ostcndamus alias res Polle aut vetustates dari .aut consilio corrigi: huius rei aut leniendae, aut corrigendae nullam rem adiumento suturam. Sextus Iocus et f. cum ostendemus ex consulto factum ,& dicemus voluntario facinori nullam esse excusationem sed imprudentiae iustam deprecationem paratam. Septimus locus

est,quo ostendemus tetruni facinus.crudele 'adfarium. tyrannicum esse et quod genus iniuriae mulierum,aut carum

rerum aliquid,quarum rerum causa bella suscipiuntur, cum hostibus de vita dimicatur. Octauus locus est,quo ostedimus no vulgare, sed stingulare esse maleficium, spur

cum .nciarium,inu litariam,quo maturius di atrocius vindicandum sit. Non iis locus constat ex peccatorum comparatione.quasi cum dicemus maius esse maleficium stu Prare ingenuam,quam sacrum laedete: quod propter egestatem alterum, alterum Propter intemperante superbia fiat. Decimo, locus est Per que omnia, quae in negocio Wa

95쪽

gerendo am sunt , quae l. rem consequi solent, ex pons

mus acriter.& criminose, di diligenter, ut agi res di geri

negocium videatur rerum consequentium enumerati

ne . Misericordia commouebitur auditoris animus, si variam fortunarum commutationem dicemus; si ostendemus. in quibus commodis luimus, quibus j. in incommodis simus comparatione. Si quaerobis sutura sint.nis

causam obtinuerimus enumerabimus di ostendemus. Si

supplicabimus.& nos sub eorum,quorum misericordiam. captabimus potestatem subiaciemus. Si,quid nostris parentibus,liberis,ceteris necessari s casurum sit propter nostras calamitates, aperiemus, ct simul ostendemus, illorunos solitudine n miseria.non nostris incommodis dolore. Si de clementia humanitate misericordia nostra qua in alios usi sumus periemus.Si nos semper.aut diu in realis fuisse ostendemus. Si nostrum fatum aut fortunam coqueremus. Si animum nostrum sortem,patientem incommodorum ostendemus futurum. Commiserationem breuim esse oportet,nihil enim lacryma citius arescit. Fete

locos obscuristi mos totius artificis tractauimus in hoe libro : quapropter huic volumini modus hie sit. reliquas

praeceptiones.quod videbitur,in tertium librum traii,seremus. Haec si,ut conquis te conscrq limus,lta tu dilige- ter fueris cosecutus: di nos industriae studius ex tua scietia capiemus.& tute nostram diligentiam laudabis,tuaq. perceptione latabere; tu scientior eris praeceptorum arti scio.nos alacriores ad reliquum persoluendum. verum

hae sutura satis scio: te enim non ignoror sed nos dein

ceps ad cetera precepta transeamus. vi,quod libentissimescimus, tuae voluntati rccti,simae morem geramus.

o nominamur, triperticae sunt:) Quam Gixei partem orationis vitiniam ἐκ lxe has nominant latini perorationem quidam cumulum,as conclusionem vocant. Huius duplex est ratio. posita aut an rebus, aut in affectibus. Rerum tepetitio & collegatio Graece dieitur alium αἱ Me,a Cie enumeratio. Ast

vivum porto duae tant species alteram Graeei , quam nos vertentes proprie affectum dicimus,alij pastionem nominarunt, alterum das cuius nomine Romanus sermo carere videtur, a q-busdam n mos appellatur. sed si rei naturam sequi volumus,notitam mos signiscati videbitur,quam motum qu*dam proprietas. Itaque cautio tes,quod Graeci mos concitum assectum,de vehementet eommotum appellate vialuetunt,& ad probatione ma- sis aecomodatum,itaque Cie. hoc ampliscationem vocat, quod autem illi ocio dixerunt. nostri mitem de sedatum compolitum de lenem assecium.Cic. commiserationem nominauit. lnptincipio, subaudiendum .eones usone utemur. nam exordis te imi nus,quem ingressum ad narrationem esse oportet, concluso potest nominari, sed tantum exordii eo modo, cum narratio ars mentati ,eone lusioq. iam perscitur.Quoniam si nihil atti aditi- bitum est,qua patiea illae sint terminandae hoe nomen non Obtinet . Eleuiter,ut leno uetur,n n redintegie tui oratio:) Deeur tendum. n per ea pita . nam si morabimur, non iam enumeratio, sed quasi altera set oratio, de quae enumeranda videbuntur, cum pondete aliquo dicenda erunt,& aptii excitanda sententi s , de taturis varianda,alioqui nihil odio rus erit repetitione. sunt autem aput Cic. complutes,& in Verrem optimae, nec modo reserenda nostra sunt,sed postulandum etiam ab aduersariis, ut ad d-dam respondeant,idd. faciemus,s ea quae piopolaetimus refelli non potuerunt. quou e pilos genus multis utile visum est,si multiplex causa st, di pluribui argumentis defensa. Sunt etiam muliatae causae.m quibui nullo modo videri necessariu possit, si breues videlicet d. Implices, de haec pals perorationis accusatori pati no d. aeque commutus est, bi bre uillimum praeceptu dati iit U

arti potest, ut totas eausae suae vires orator ponat ante oculos

Et ordine quidquid erit dactum, referamus o va nos reministi melius possimus,de in memoriam audient abus reducere, idq. Ggutis crebris disponete, ut ab his qui audiunt, quatere quid se quod sbi Veste debeant demonstati,hoe modo docuimus, hoe ii lud planum secerimus,lta simul in memoriam reddit auditor. 5eputabit nihil esse praeterea quod debeat desiderare. In qua curaridum es,ne ab exordio. aut a natiatione tepetatur orationis enumeratio . sed aliquam inducere personam, aut tem de enumer tionem oportet,et q. totam tribuere personam, hoc modo: nams legis scriptor extitimat,de quaerat se, inde vos dubitatis ρ quid ponimus dicet e.cum nobis hoe de lioe simul demonstrat et . de a contradicentibus lationes tequiterat, quas habete nos uix ullas possemus: Res autem inducetur, hoc modo quid s lege, loqui possent,non ne haec apud vos quae tetentur. sArtiseij signife

di, Videbimur velle,qua alte composuerimus Orationem esse dere,potius quam in memoriam necessaria velle reducere. IA

plificatio ea te, , Quam hie Cicero amplificationem, in primo

de Inuentione,indignationem nominat. De qua ita diserat. Indignatio, inquit,eli oratio per quam conscitur,ut in aliquem hominem magnum Odium,aut in rem grauis ossenso concitetur.

In hoe genere illud ptimum intelligi volumus. posse ex omni bus his locis, quos in confirmandis praceptis posui us, tractati indignationem,nam ex his rebus quae petionis.aut qui negoci ssum attributae, qua uis ampliscationes de indignationea nasci

pollunt, sed tamen ea quae separatim de indignatione pricipi possunt,tonsderemus. fAmplificatio eli) Quam Latini ampli hca

tionem, Graeci nominarunt. amplificalione accusator, co

miseratione defensor utitur. I Quantae curae ea res suetit dua immortalibus.) Qui locus sumetur ex sortibus, ex Oraculis, vat bus,ossentis, prodigiis,testonsis, de similibus rebus. LNationiabus).igentibus .sSenatui: Ac populo de legum se tipio tibua. I Ad

quos pertineant, Cum ampliscatione pet indignationem Ouenditur. s A quibus auctoritatis Locus communis sumitur,quia ex

eorum auctoritate indignatio sumitur,per id quod indigni stimust sAn ad pates)Animo,sottuna,de corpore, quod iniquissimum existimabitur. si artibus animi,) vi eisdem disciplinis .sCorporis,)Eadem aetate. Fortunarum)Diuitijs,vel paupertate. An admistiores, Qtiod superbissimum. sQuid periculo tum atque incommodorum consequatur simul Ostendemui, huic si conces sum si,multos mulos eiusdem audaciae fututos,ex quo quid mali sit euentulum demonstrabimus. s Si hule sit remistum,) Hoc dicitis demoliramus multos alacres expectate, vi quid ex eo quodum eo neessum st,sbi quoque tali de te liceat intelligere possint. Si semel aliter,iudicatum. subaudiendum quam nos iudicari O

portere dicamus. Et est sensus: cillendemus ceteras res perpe ram de nequitet tonititutas. intellecta vetitate commutata cortiri posse hane esse rem quae si si semel iudicata, neque alio com mutati iudicio,neque ulla potestate corrigi posse. Imprudenticia iustam deplecationem paratam. Uoe eu maleficio quidem vOluntatio veniam dari non oportere, imprudentit concedi nunquam conuenire. s Non vulgare, sed singulate es e male scium .i tale esse facinus ostenilemus,quod ne ab audaci ili mi, quidem hominibus sactitatum iit,atque id i seris quoque hominabus,&bae

batis gentibus immanibus bisus esse remotum, haec erunt quarin parentes,liberoa,coniuges consanguineos, supplices crudeliter facta dicentur, & deinceps si qua proferant ut in maiores natu in hospites n vicinos.in amicos, in eos quibuscum vitam egerint in eos apud quos educati sunt in eos i tabus eruditi,in mor tuos,in miseros,& misericordia da gnos. in homines claros, no biles, te honore usos in eos. qui neque laedere alium,nee se deseradere potuerunt,ut in pueros,senes nuberes,quibus ex omnibus aeriter exeitata indignatio ummum in eos qui violarint horum aliquid,odium commouere poteriti sinam sacrum laedere:) s

ctilegium committete . stuprare ingenuam. Proptet intemperantiam,luxuriam . Nam ex luxuria .i. nimia rerum affueritia,libido nascitur. sQuaeque rem eonsequi solent, Quae post

negotium consecuta sunt. svi agi res de peti negocium vide tuo ut rem verbis quam maxime ante o los eius apud quem

dicitur ponamus, ut id quod indignum est, perinde illi .ideatue

dignum in s ipse inter e rit,ae praesens .iderit. hi sunt, ampli iacationis quos hie enumerat loci. in primo autem de Inuenti ne his quinque aducit. Undecimus locus inquit,est, per quem ostendimus ab eo factum,a quo minime oportuerit, di a quo Hliuine saceret prohiberi debuisset. Duodecimus autem locus est,per quem indignamur.quod nobit hoc primum acet detitor que alicui unquam usu venerit. Tettiusdecimus locus in s

96쪽

eam iniuria contumelia iuncta demonstratur. per quem locum in superbiam di arrogantiam odium eoncitatur. Quartusde .eimus imus est, per quem petimus ab his qui audiunt ut ad suas res nostrat iniurias reserat,si ad puero, pertinebit de libetis suis

eogitent, si ad mulieres, de uxoribus, s ad senes, de patribus,aut patentibiis .QuintuIdeeimus loeua est,per quem dicimus. inim cis quoque de hostibus ea quae aeei detunt nobis, indigna .idetisolete, de indignatio quidem hia sere de locis graui sit me sumetur. at ne hos quidem tantum locos existimet quisquam inueni .ri posse, sed unicuique vis sua saetenda est, nee tanquam legem quandam immutabilem. genus, hoe est aliud quodcunque esse praeceptionis existimet, sed iudicio aeti pensanda sunt. ubi seri-hat omnia. quod s quis ob ineruditionem iudicio metri non queat,tanti spei haec sequatur,quo ad eum lectione tum non l. Ia exercitatione sibi: psi praeserabere iam secuti u ,3e praeci pete valeat. Misericordia commouebitur. Quam hie miseraeordiam. in primo de I nuentione conquestionem vocat. atque de hac ipsa ita inquit: Conquestio, est oratio auditorum misericordiam

eaptans. in hac primum animum auditoris mitem & misericot dem tonsore opol tet,quo facilius eonquessionem commouere

possit. sSi Ostendemus. in quibus commodis suimus, quibusque incommodi stimus comparatione. Hoe est. eum soriunae vim in omnes, & hominum infimitatem ostenderimus, qua oratione habita grauiter de sententio se maxime demittitur animus hominum S ad misericordiam comparatur, eum in alieno malo no- sitam in semitatem eonsderabimus hine per quem in nobi x sue

rimus,& pet quem in malia simus ostendemu . .elut ipse pro lege agrarias sundo ornata stimo eiectus. ignomini 1 omnibus appellatus,eum illum in paternit bonia dominati .ideret, ipse sitae nobili dotem conficete non posset nihil tamen alienum vita su-

riore commisit. Et pro P. Sylla, O miserum, o infelicem itin diem. quo consul omnibus Centurii 4 P. sylla te nunciatus est,is salsam spem. A volucrem fortunam, o exeam cupiditatem, o praepolle tam gratulationem, quam eato omnia illa ex laetitia et voluptatem lacrymaa teciderunt si,quae nobis sutura snt, nisi causam) at ipse pro Milone,o me miserum,o infelicem, reuocare tu me in patriam Milo potuisti per hos,ego te in pallia peteosdem retinete non potero quid respondeoo liberis meis, qui

te parentem alterum putant ' de quae sequuntur. ssi supplicabia mus , Se nos velut ipse pro se ad equites Romanost Nune vos

equites Romanos obtestor, quotum vit tute nomen Romanum

victoriam cum laude possidet coniunctam, quorum factis gloriantur ciues, gemunt hostes aetantur socis ut ii erga vos omni te pore optime sui animatui,si mea petieula neglexi dum timorema patria propulsarem, si aeque libetis vestris prospexi ae vos p rentibus colueuissis,ut nune me velitis velitis opibua defensum, incolume in hae ciuitate retinete . ssi, quid nolitis patentibus,)Vt pro L. Flaccor Hule misero puero vetito, ae liberorum vestrorum suppliei. iudices ,hre vivendi praecepta dabitis,cui si patrem conseruatis,qualis ipse debeat esse civit. praescribitiis et i pilis , ossenditii bonae rationi Et eonstanti 5e gratii nullum a uois bis fructum esse propositum. inde subiungiti Miseremini familiae,iudice . miseremini sortissimi patri η, militem mi si ij. Nomen clatissime familiae generis nobili is mi resp.conseruare.Sed

ne omnium me et edat aliquit posse exempla proset te sunt de alia. Se ex infinitis pene locis elui alia adhuc possunt nobis autem sati, fuerit, ex aliquibus tanquam fortunam quandam ceter tum dilendisse. Si animum nos tum sortem, Hoc diei t. miseri cordiam quoque captabimus,s animum nostrum in alios misericordem esse ostendemus .de tamen eundem amplum excelsum Sepatientem incommodorum esse. sui urum'. simul si quid accidat aduersi demonstrabimus. Nam saepe uirtui Et ingens animi sortitudo,in quo grauitat 3e auctoritas in plus proiicit admisericordiam commouendam,quam humilitas 5e obsecratio. Commiserationem breuem) h. d. eommotis animis diutius in eo morati non oportet. nam quemadmodum rhetor Ap llonius dixit nihil citius a restit laetyma. Proderunt autem haec omnia multu , ante oculos fgillatim incommoda omnia ponentur, vi videaturis qui audit videre, Ee te quoque ipsa quas adsit, intueti. ut si di-

ea : Non affui non vidi,non postremam voeem eiu audiui non extremum spiritum mus excepi. Item,inimicorum in manibus mortuus est holi ili in terra turpiter iacuit insepultus, eruentus, a seris diu vexatus tractus discerptus ciam uni q. hono te in moriste earuit. Nee solum dicendo velut m ntilianus etiam inquit, sed etiam fauendo quaedam lacrymas mouent. Vnde de prodi cete ipsos qui periclitentur, ualidos atque deformes,deliberos

eorum ae parentea consuetum et . de ab accusatoribus eruentum gladium ossendi δὲ lecta E vulneribua ora se vestes sanguine

pet fas & vulnera resolui,& verberata corpora nudati. Exem plum huius in C.Caesarii funere scriptores commemorant. scie batur ibi interfectum eum at vestis tamen illa sanguine madens, ita repraesentauit sceleris imaginem ut no occisus esse Caesar,sed tum maxime occidi videretur. quam Ostendens Antonius , ve

bis populum excitans', id egit ut uniueis per . tbem palantes de e retent, de particidas perquirentes ex senatoribui etiam ipsmultos innoxios trucidatent. Et nos indulitiae fructus ex tua scientia ea piemus, Cum scietimui te tae praeeepta eum exemtatione coniungere,quoniam flustra ea ad te seripssse non vide bimur,stutium utique capiemus. I Ex tua scientia)monia quantum tibi pi sint,tonscientia iudi Eabit. Tuaq. pereeptione laeta bete)Tu scientior erit praeceptorum arii scio. s Nos alaetiores ad reliquum persoluendum) Quod fixe omnia perceperis . lv tum haec sutura satis scio: te enim) Nam dixerat,si ut eonquisite

coni et iplimus, qu asa de Herennio dubitaret. parum. n.vero scientia de labor secerit praeceptoris, nisi exercitatio de diligentia assuerit discipuli, de quae tradita sunt a praecepto te velit imitam. Quod si saeere recusauerit, satius suetat quod praeciperetur. nec Iegete nee audire ac potius aliud sequi. Sciendum autem. nihil utiquam pra clari sine labore maximo vitam dedisse mortalibus. uetum haee sutura satis scio. Noui laborem nullum te ab hoe meo poste olfeio delet tete, quippe qui te noui.

IN quatuor locis uti possumus conclusionibus Sciendum au hosc.

tem est, quod epilogo de in aliis Otationis partibus uti liceat. sed tum pigeipue quando aut partitionem satimus,aut quando in multas quaestiones causa processit. Deinde etiam, ubicumque iudicis memoria retinenda est. Sed plerunque tune ab altiscibus non lπ:14-.sed ἐπι- eia et appellatur. Enumeratio Qua

Graecis dicitur. lut renovetur non redintegietueoratio:) Renouant ut aedes, quae longa vetustate propemodum absumptae restaurantur. Reiniectantur veto,qua penitus colla pse omnino nouae sunt. Sic de oratio renouatur,quae propemodum in obliuionem veniens, ad memoriam reuocatur, redintegratur veto, cuius omnino oblitae, tanquam ab integro nouam audimus. Loca communes) Loti communes λώιάσι, .i .amplificationis per quas Orationem reddimus ex vehemente vehemen

tissimam te verborum sententiarumq. magnitu line ad augenduesicaci l liniam. sQuod Renua iniuriae mulierum, Ut Helena, saxa totam belli. Commiserationem breuem esse oportet. Quo

Diam iudex commotus, latim dimittendus est ad sententiam se- tendam, cum aduersario irascitur, 3c cum in notitam miserico

diam plovoeatut est lacrymis. S commotu ε uatim debet set resententiam. dum pro nobis mouetur. i Nihil enim lacrimae i- tius arescit Addit Cicero dictum Apollonii rhetoris, aua. Nihil enim quos uehemens es, diutius muno uatu durare potis . presettim in affectibus qui alioqui sunt

momentanei 5e fugaces

Conclusionei,) Prosequitur nune ad snem secundi libri, MazN.

vltimam partem intentionis,de qua dictum est in primo libro,videlicet conelusonem.de qua dicit se. Conesu sonex quae nominantur apud Graeeos l.nem sunt tripartita i. inites partes diuisae. Nam constant ex enumeratione, amplificatione,de commiseratione Nos pollumus uticon luscinibus in quatuor loeis .in principio .i. statim in exordio assumentes id, quod probate polliceamur.ut rerum absoluendum,aut condemnanduesse, seeundum .i. statim poli narrationem , inlatentes videlicet

ex eius facto dignum esse morte aut venia, secundum. i. statim post aut proxime simissimam argumentationem .i. probatio nem dicti noliti, ut tanquam e praemi sita inserat ut con esulio, Et

sup.in conclusone. . peroratione. haee autem uerba ab illo rapite. In quatuor locis secundum Frane seum addititia sunt, & -- sta addit noluimus tamen quia nee ipse sustulit tollere. Enumetatio eu per quam colligimus Et commonemus. auditorem pricipue iudicem de quibus rebui seeetimus .etba sup. 8t id Meuiter,ut oratio renovetur non integretur.i.non iteretur iterum tota ac te seramus ordinem,ut . . secundum quem, quidq. erit dictu

.Lut id, quod primum dictum est primum reseramus, ut auditors mandauerit memoriae reducatur ad idem quod ipse memineis rit,verisimile.n. est unumquenque res memoriq mandate, quo Cedine eat audierit. Item cauendum est ne enumeratio orationis tepetatur, aut ab exordio, aut a narratione . . a primas partibus totius constitutionis, enim pro quia, si sup illinc repetatur ora tio videbit ut esse scta .i. cogitata domi. Ze eram parata . i. conflata

dedata opera . i. ex industria causa artificia signi scandique pro&, ingemi vendi eandi ci. sbi approprianda, ut intentosias temnatur

97쪽

seatur,aut gratia memoriae ostentandae,quapropter initium enumerationis facie dum eli a diuisione. sie n.videbimur memoriae nostrae consulere, & apparatam non habere orationem) deinderes quae tractatae erant in consimatione &consutatione,sunt exponendae breuiter ordinae .l. per ordinem. Amplificatio dec. Prosequitur secundam partem conclusioni, quae si per amplis rationem unde otimo desinit amplificationem dicens. Amplificatio eli tes quae sumit ut per loeum communem .i. ad varia utilem causa militutionis auditorum i .ut auditores instigentur. Ne vero descriptio suetit per ignota de libit locos communes dices . Loci communes sumuntur commodissime ex decem praeceptis , ad eausam eriminis augendi . . quantum pertinet ad amplificationem. Primus locus sumitur ab auctoritate,cunia. quado,nos me. moramus. .recitamus,le ad memoriam reducimus,quantae curae fuerit eas res ais immortalibus,aut maioribus .i. praeeessoribus nostris legibus, qui primi praesuetunt rei p. Romanae,magilitati-hus,vi consulibu , praetoribus,& similibus,qui subsecuti sunt, nationibus. sexterim hominibus sapientissimis, ovibus semper Subaque assurgendum cli senatui. s. Romano & sub regibus ti pol

reges. Item maxime. i. praecipue quomodo sancitum l. sancte constitutum sit de his rebus a quibui controuetita eli. in legibus .c Romanis. Secundus locus est,cum conlidetamus ad quod petiineant illae res,de quibus criminamur. i.criminis accusamus, vitu. pertineant ad omnes,quod est atrocissimum, quia sicut bonuiquanto communius tanto censetur dium ius, ita malum quanto

communius tanto atrocius S perniciosius,quod ergo ad omnes atrocissimum eli,an su p. pertineant ad superiores, quod genus L cuius genetis sint hi,a quibus locus communi, auctoritati, qui primus eli) sumitur, an p. pertineant ad pares, hoe est politos

in eiusdem partibus animi, riotis,sottunarum. An stip.perti ne aut ad infelicite, qui antecelluntur . . superantur omnibu, hi rebus,de quibus controuersia est . unde innuit quod secundu diuersos ad quos pertineant res diueis mode sit concludendum. Tertius locus. s.comm unis est.quo percunctamur. l. disquirimus, aut interrogamus quid si euenturum s idem concedat ut omnibu ,& quo osse demus, ct ea re neglecta. i. negligenter iudieata quid periculorum aut incommodorum consequatur. i. simul sequatur. Iartus locus est,quo demonstrat ut si remissu in si huie. . reo multos fututos alacriores . . parariores ad maleficia quos expectatio i. incerius exitus iudicistemoratur i. detinet in mota adhuc,rie. audeant proptet metum iustitiae quod saeetent ii in

pune liceret. Quintus locus est cum ostendemus si induatum sit

semel aliter.squam nos eensemus iudicandum nullam tem solea. suturam esse,quae posmi mederi i remedium afferte incommodo .s suturo.aut quae po sit cottigere factum perpetam. .male iapetuerse, aut iudicium erratum in quo loco non erit incommodum .hoeeli commodum S utile erit uti comparatione ceteraturetum, ut ostendamus alias res posse,aut sedati vetustate. delue ludine, aut cottigi consilio,& lup. nullam rem suturam adiumento huius tei aut lemendae.i.mitigandae, seu sedandae aut cottigendae. Sextus locu . communis eli eum .i. quando, nos & .i. smulos endemus satium esse consulto. i. per consilium di deliberali nem,&. i. smul , dicemus nullam excusationem imprudentiae tuastam esse paratam facinoti voluntatio. septimus locus tu eum

ostendemus, acinum. i. factum ipsum esse tetrum. i. dirum S abominabile quas contra naturam crudele. i. contra humanitatem, satium quia contra legem diuinam. tyrannicum,quia contra libertatem,comunem, quod genus .i. cuius generi, est iniuria in limum.i facta ipsi, mulieribus, aut uuprum, aut raptus, aut ali quad earum rerum. quarum terum causa bella suseipiuntur.i. su serpi solent.& dimicatur . s. pleiunque,aut merito cum hollibus de vita .i. utra vivant .nedum viti tegnent. Oetauus loeus et auriosendemu, inalescium esse non vulgare. i.consuetum, d sing lare.Lexquisitum, pulcum. Lpenitus abscoenum,nt satium,& in-

CICERONI s

ustatum,quo.Lideo,ut iudicandum si contra eum qui illud commiserat. naturius.i.properantius, & atrocius. .aetius ti truculentius.Nonus locus constat ex comparatione pactorum scommissorum, quas.l. vel uti. cum dicimus maius maleficium esse stupi te ingenuam. l. libetam di liberas patentibns ortam,quam legetea. surati, alii legunt laedere. i violare,sed non procedit,quia laedore vel talem grauius est quam ingenuam,legete inquam factu . com tete sacrilegium, quod . . quia, alteram videlicet post tius dictum. hoc elidegete sacrum,fiat ptopter egellatem, est rum videlicet nuptate ingenuam cum tot tint ptolii tuis, sat propter superbia in intemperantem. i. admixtam intemperantiae. Decimus locus eri per quem exponemus omnia quae acta sunt in negocio gerendo. i.dum res gerebatur,aut committebatur,quequent consequi .r. simul sequi negocium ipsum, exponemus inquam acriter de criminose . de diligenter ita sup. vi res videatur agi, dc negocium videatur geri .Lcbuci oculis mentis quali rursus geratui enumeratione. i. pet enumerationem rerum consequentium a. condependentium, aut subsecutatum

s Misericordia &c Haec est tertia pari conclutio nix qua miser

tionem excitamus, unde dici t sic. Misericordia commouebitur auditotibus. si dicemus vaciam commutationem sortunarum . Si ostendemus comparatione. i. per comparationem, in quibus commodi, suimus,ee in quibus incommodis sumus. si nos enumerabimus de ostendemus, quae sutura sit nobis ci .quae calamit tes etalariones. aut voluntaria exilia. aut filiatum prostitutiones, nisi obtinuetimus causam. Sinos supplieabimus di subisse ciemus nos sub poteuate eorum, quo tum misericordiam capta bimus. Ni nos aperiemus quid casu tum.1. euentutum, lit notitit patentibus,libetas,di celetis neeellariis,ptope et calamitates nolitas,de ostendemus simul nos dolere,solitudine. i. propter desolationem, de matericordiam. . propter iniseriam illorum, non incomodis velitis. . non proptet incommoda nolita, quae in nos solos cadant Si a petiimus. .aperte loquemur de Menientia, humanitate . . benignitate,& misericordia nostra, qua nili sumus in .Lerga,aut aduersus allos, quia merito, quia mentula mens fueri mus temetret ut nobis. si ostendemus nos suille semper, aut diu in malis. Si nos conqueremuri deplorabimus,s tuin nolitum. aduersatum terum ieciem a e o, aut superis dependentem, aut fortunam sup. nolitam nobis continue obueliantem. Si ollendemus animum nolitum sortem de suturum patientem incomm dotum. Hactenus loco, a commiseratione deseripsit, nune fortunam eius Prosequitur dicens. Oportet comiserationem esse bie-uem,nihil.n.atescit.i.desiccatur de extinguitur eatius t ac tym a. i. ilactyma. Concludens autem per epilogii dicit. Nos tractauimus in hoc lib. videlicet secundo, ere. somnes iocos obscura stimos .i. praecipue obscuros subi notabis etiam posse dici omnes obseuras limos, vi si triginta tint loci, inter quo, decem obscutissmi, otidem medis .ci iotademi minimum obscura, recie dicant. tractaui mnes lotos obscurasti mos,quinque medio s. di quatuor mammuch lauros,dia modo id fecerim)quapropter moduι i. finis sit, hure volumini. Nos transferemus reliquas praeceptiones in librum quo ad . . quaeremus,uidebitur.scongruunt O Meientia si tu su iis consecutus.i si obseruauetis,& intellexeris, haec ita diligeteri ut nos conscripsimus su p. ea conquisitae. i .ex aciae I laboriosae, α.i timui,nos capiemus fluctus andustriae s.nostrae,ex scientia tua,&.a simul tute .i. tui pse laudabis noli tam diligentiam.& laetabetis perceptione tua.i q, perceperis artem dicendi,& tu eris scieritior. petitior.& plus iciens alti scio . i. per artitiesum praeceptorum,det sup tios erimus alacriores.i. paratiores ad persoluendu .i. penatus absoluendum teliquum. Verum sali, icio hie satis sutura. . scienti tem fore,enim p quia. non ignoto. t.bene cognosco te. Transeamus nox deincep, ae eetet a praecepta, ut fetamus tectissime molem.i.decentissime obsequantur,s p .ite mus tus voluntati,quod. i. st rem faciemus libentissime. Et liae in a. libro.

M. TvLLII

98쪽

Μ T VLLII CICERONIS

RHETORICAE AD

D omnem iudicialem tausam quemadmodum conueniret inuentionem rerum accommodari.satis abundanter, ut ar

bitror, superioribus libris de

monstratum est. nunc earum rationem rerum inueniendarum,quae pertinebant ad cau

sas deliberativas & demonstrativas. in hunc librum transtulimus, ut omnis inueniendi praeceptio tibi quam primum persolucretur. Reliquae

quatuor partes erant artificis. de tribus partibus in hoc libro dicemus, dispositione, pronunciatione, memoria. de elocution quia plura dicenda videbantur,in quarto libro conscribere maluimus: quem,ut arbitror, tibi libruceleriter absolutum mittemus: ne quid tibi rhetoricae artis deesse possit. interea prima quaeque & nobiscum cum voles,& interdum sine nobis legendo consequere. net quid impediare, quin ad hanc utilitatem pariter nobiscum progredi possis. nunc tunc attentum te praebeas: nos proficisci ad instituta Pergemus.

D omnem iudicialem causam)Post tracta. tum in superioribus libiis iudiciale genus,in deliberativo de moniliatiuOq. . quae duo genera paucis ab init, quod teliquum inuentionis eli .hie explicati sed delibetatiui prius. deinde generis demonstrativi praecepta da buntur. Primum autem quinam in hoc genere status elle possint deinde quod osseium, post qui finis sit exinde quales orationis partes esse conueniat. postremo quae ora tionem sequuntur. pauci stimia verbis percutiemus . statua conisiecturalis primum tractabitur,ut cum quaeratur, an Alexan. vltra Oceanum terras sit inuentur ut, an futurum sit ut Carthaginem superent Romani. Nonnunquam dei nitio alioua tractatur, ut

apud Cicin Philippiet . quid sit tumultus. Legalei quoque aliis ruando constitutionea incidete possunt, quod qui Philippicas

te. Otationes leget,saei te ama aduertet. Ergo deliberativum tenus, quod idem sirasotii in dicitur, de tempore ut plurimum ututo consultat nonnunquam tamen etiam de praeterito. Os cis autem hoe genus duobus constat, suadendi ae dissuadendi. Finem ueto sicut in iudiciali genere aequitatem multi esse voluerunt,ita in delaberativo Atiis Placet utilitatem. At Cic. fuit in demonstrativo honestatem tum utilitatem sirem esse placuit. Alii honellum ..tile ac necessarii existimauerunt, sed Quintilia nus,ego non inuenio,inquit. huic tertio loeum . quantalibet . n.

vis inat thaliquid latrase pati necesse sit,nihil sacele. De s etendo autem deliberatur. quod si hane vocant. necesstatem,inquam homines grauiorum metu cogum utilitatis erat quaestio..t s obsessi di impares & aqua e iboque desecti,de facienda ad hostes deditione deliberent, di dicitur hoc sacere necesse est . ali qui peteundum es. i ta propter idipsum non est necesse quia perire potius licet. dentove non secetunt saguntini nee Garicenicit cunuenti. igitur in lus quoque eausa, aut de sola utilitate abiretur,aut quis io intet utile atque honestum consilet. At enim tiri liberos procreate volet, necesse habet adducet e vrorem. quia dubitat ' Itaque mihi ne consilium quidem .idetur,ubi nocessitas est,non magis,qua ubi constat, quid fieri omnino debeat dicere. Omnis enim deliberatio de dubita es melius igitur quitertiam partem dixerunt, λωνατὸν, quod nostri possibile nomi nant.Quibusdam etiam videtur esse nonnunquam de iocundat te sola consultatio , ut si de aedificando theatro insimendis ludia delibetaretur. sed neminem adeo solutum luxu esse putandum est,ut nihil in causa suadendo sequatur, praeter voluptatem. p cedat enim semper aliquid necetie ea ut in laudis honor deoru . in theatroa .eu Vtilia labotum remisso. Illud nunc dicendum res at quales deliberativi genetis partes esse conueniat. Prooemio igitur, quale in iudicialibus oportere esse diximus, ubique hoe fenus non indaget quia conciliatus est iam ei quisque qui consul. initium tamen debet habere aliquam pro amis speciem neque enim abrupte,mihi incipiendu quia est aliquid in omni m tetia naturaliter primum. In senatu utique & in concionibus eadem ratio, quae apud iudices, apud quos dicendum, aequirendarheneuolentiae. Aristoteles autem non sine causa putat, de a no . ni di ab eius qui digentiat persona, duci frequenter in eonsiliis exordinm. Nattationem veto exiget priuata deliberatio eius dutaxat tei, de qua dicenda sententia est, quia nemo ignorat id de quo consulit extrinsecus, pertinetia ad deliberatione posse multa narrati. Cone itanda quoque nequentet & lenienda est it de ad metum,cupiditatem, Odium, conciliationem impellendi animi Nonnunqua etiam mouenda miseratio,sue et auxilium ob. sessi, setatur suadete oportebit, sue sociae ciuitatis euersione de se bimui. Valebit autem auctoritas plurimum in consiliis. Co firmaaionis autem de consutationis argumenta,ex his quae supra memorauimus ubi conlii tutiones singulas tractauimus, sumere poterimus. Epilogi quoque eis partibus. quas iudiciales habent, constabunt Tota autem deliberativa oratio simplex sne uel tum sotibus, & longe grauior & sententiis debet ornatior esse, quam verbis. Viam autem exemplo in m nulli materiae magis c uenire metito omnes consentiunt. Quare historiam S ueterum institutionum petitos esse oportet. item eum in suasorajs de pace,bello, copijs. operibus, uectigalibus agatur, vites ei uitatis iamotes nosse oportere Cici dicit, ut ex natura cum ipsarum rest, tum audientium,tatio suadendi dueatur. At aintiti nobis, inquit maior iure videtur varietas. nam S consultantium, & consitiorum plurima sunt genera quate in suadendra Ndismi adendosia primum spectanda erunt, quid sit,de quo delibetetur, q sint, qui deliberent.qui si,qui suadeat tem de qua deliberaturi midia de quo deliberetur, ut an certum sit posse seri aut incertum,s incertum,haee sola erit quaesto A potentissima his rationibus tractanda. quas in coniecturali statu aperuimus, qui autem snt qui deliberent, multum refert. Nam consultant aut singuli, aut plures id in utrasque differetia. quia I in pluribus matum interes,senatus si an populus, Romani an Gabio, Graeci an Baris M.T.C. Rheti H bati,

99쪽

M. TVLLII CICERONI s

bari, se snguli , num Catoni petendos honores suadeams, an Cato maior. Scipio ptior an panius deliberent. Proinde intuenda sexiri digivias aetas, ed mores praecipue discrimen dabunt, deh5nelia quidem honesti, suadere ne illimum ea, si .ero apud turpes tecta obtinete conabimur, ne videat ut exprobate diuersam vitae sectam cauendum. Et an inuri deliberanti non ip ta honeialii natura quam ille non tespicii, permovendus, sed laude, vulgi opinione.& si parum prosciet,consecutura ex his utilitate 4 In ter uin .eto magis obiaciendo aliquos si diuessa secerit, metus. Refert quo oue multum, quae nam suadentis persona si, quia ante acta vita si illustris suit, aut clari ut genus, aut aetas, aut soti Ira asseti expectationem. Nune ad Cie. exponenda vel ba is

D omnem iudietatem eausam Tia sitio perbres

uem dicto tum dicendorum q. enumerationem,

quae Ciceroni perfamiliatis est in hisce libri . t Reliquae quatuor partes etant artificii. 3 Non

hoe ita intella gas ut inuentionem ab alti seio te .m tam existim ex cu ea vel maxime πιχ....tio ut plerique . oluerunt, sed simpliciter ut verborum per se sensus apellus est . Reliquat esse, pro supereste, quod tamen familia misi est apud Cie. Rideo commentum eo tum, qui inuentionem e tra artificium omne existimabant, quos solummodo naturae sit inuenite, artificis veto iudicate.; EN. A D omnem die.) In hac praefatione parasemen dicend rum & apium ad ea transitum saeti, smulq. ex dicend

- Lxtum pondere auditorem attentum reddite ut stanciscus docti ili me declarat. ordo igitulis,demonstratum eli in superioribus. s. duobus libris.titia abundantet sut arbitror quemadmodum. l.quo modo conueniat intentionem retum accommovi

dati ad omnem eausam. i.controuersam iudicialem, si uiat comiecturalit siue legitim a siue iuridicialis nune.i. deinde transtuli. nu , in hune librum videlicet tertium,rationem terum inuenie. damam t. qua pollant inuenite esse res, qua pertineant ad eausas delibet aliua, & demonstrativas .ut omnis praeceptio inueniendi .i.de inueniendo, persoluetetur tibi o Herenni,quamprimum ci. valde eit O. Quatuor partes artistii erant teliquae a. derelictae in aliti librit.& non declaratae uidelieet,dispositio, pro nuneratio, me motra,& elocutio. Nos dicemus in hoc libro de tribus partibus,videlicet,dispositione, pronunc atione,& memoria,& sup. aut quia maluimus conscribere in quatio libro de eloeutione, quia plura . . valde multa videbatur dieenda supp.de ea quem lis brum s quattum nos mittemus tibi absolutum celeriter.ut albis. t tot . Ideo autem mittemus,neoui id . . aliquid attis rhetoricae possi deesse tibi. O Herenni. tu legendo interea dum quartum librum eonseiam. Ptima quaeque. .quo ordine ea tiadidimus , Ei. i. simul vobiscum,cum.i.quando voles,&.i.etiam,interdum s. re nobis consequere. .Obtinebis,ne impudiare,quid. i. in aliquo quin possis progredi paritet nobiscum ad hane utilitatem. Nune tu sae ut praebeas . i. piaebe te nune attentum, nos pergemus iaperseuerabimus p toficisci ad instituta .i. ad ea quae incepimus αproposuimur .

DE GENERE DELIBERATIVO.

LLI aERATION Es partim sunt huiusmodi, ut quaeratur virum potius

faciendum sit , partim huiusmodi, ut, quid potiuesimum faciendum sit, cons-

dcreetur. Vtrum potius, hoc modor Carthago tollenda, an relinquenda via

deatur. Qii id potissimum, hoc pacto: ut si Annibal con

sultet, cum ex Italia Carthaginem accersit .an in Italia .remaneat, an domum redeat. an in Aegyptum proiectius occupet Alexandriam. Item deliberationes partim i

ta propter se consultandae sunt, ut si delitaret smarus,ca

ptiuos ab hostibus redimat,an non: partim propter Mi quam extraneam causam veniunt in deliberationem &consultationem .ut si deliberet senatus,bello i taIlico solia uat ne legibus Scipionem,ut eum liceat ante tempus Co

'sulem fieri partim & propter se sunt deliberandae, ma

gis propter extraneam causam veniunt in consultationem. vi si deliberet senatus, bello Italico sociis ciuitatem det an non. In quibus causis rei natura faciet deliberationem.omnis ratio ad ipsam rem accomodabitur. In quibus extranea causa conficiet deliberationem. in his ea ipsa erit causa adaugenda aut deprimenda. Omnem rationem eorum.qui sententiam dicentcimem sibi conueniet utilitatis proponere,ut omni, eo totius orationis ra-

tio copleratur. N tilitasIn duas partes in ciuili consultatione diuiditur.tutam & honestam. Tuta est,quae consi-cit inflantis aut consequentis periculi vitationem quali het ratione. Haec distribuitur in vim & dolum: quorum

aut alterum separatim, aut utrunque sumemus contudinctim. Vis secernitur per exercitus,classes arma.tormenta, euocationes hominum , de alias huiusmodi res. Dolus consumitur in pecuniam, pollicitationes. dissimulationes, maturationes. mentitiones, di ceteras res, de quibus magis idoneo tempore loquemur.si quando de re militari,aut de administratione rei p. scribrae velimus. Honesta

res diuiditur in rectum de laudabile. Rcdium est, quod in virtute & osticio fit. id diuiditur in prudentiam, iu

stitiam, fortitudinem odiniam. Prudentia cst calliditas , quae ratione quadam potest delectum ha re bon rum & malorum. Dicitur item prudcntia. scicntia cuiusdam arti scis. I teliappellatur prudentia , multarum re rum memoria,& usus complurium negociorum. Iustitia est aequitas, ius unicuique tribucia, pro dignitate cuiusque. Fortitudo est rerum magnarum appetitio,& rerum humilium contemptio, & laboris cum utilitatis ratione perpesso. Modestia cist in animo continens moderatio cupiditatum. Prudentiae partibus utemur in dicendo. si commoda cum commodis conseremus, cum alterum sequi, vitare alterum cohortemur . Aut si qua in re cohortabimus aliquem.cuius rei aliquam disciplinabilem sciet iam poterimus haberem quo modo, aut qua quidque ratione fieri oporteat, oiicndemus . Aut si suadcbimus quippiam cuius rei gestae aut presenteni ut auditam m moriam poterimus hab re: qua in re facile id,quod veli- 5.exemplo allato persuadere possimus. lusitiae partibus utemur,si aut innocentum, aut supplicum dicemus misereri oportere : si ostendemus bene merentibus gratiam referri conuenire: si demonstrabimus vicisci malρ meritos oportere: si fidem ma nopere ccnses imus coaseruandam: si leges N mores ciuitatis egregie dicemus seruati oportere : si societates atque amicitias studiose dicemus coli conuenire: s.quod ius in parcntes,dcc , patriam natura comparauit id religiose colendum demonstrabimus : si hostutia .clientelas, cognationen affinitates caste colendas ene dicemus: si nec prece . nec pretio, nec Sratia, nec periculo. nec si uiuitate a via recta ostendenius deduci oportcre: si dicemus in omnibus ius a quabile statui conuenire. His atque huiusmodi partibus iustitiae, si quam rem in concione aut in concilio faciendam censebimus. iustam esse ostendemus: contrariis ii iustam . ita fiet, ut eisdem locis de ad suadendum, & ad dis dendum simus parati. . Sin sortitudinis retinen-

100쪽

RHETOR. AD H E R E N N. L I B. III. dae cauli faciendum quid esse dicemus, ostendemus res magius & excelsas sequi & appeti oportere: S item res humiles & indignas viris sortibus viros sortes propterea

contemnere oportere nec idoneas dignitate sua iudicare. Item a nulla re honesta periculi aut laboris magnitudine deduci oporteret antiquiorem mortem turpitudine haberi; nullo dolore cogi, vi ab ossicio recedatur; nullius pro rei veritate metuere inimicitias; quodlibet pro patria,parentibus, hospitibus amicis. & iis rebus,quas ha

stitia colere cogit, adire periculum, & quemlibet suscipere laborem. Modcstiae partibus utemur . si nimias libidines honoris, pecuniae, similium. rerum vituperabimus : si unamquanque rem certo naturae termino desiniemus: si denique.quod cuique satis sit. ostendemus. & ni mium progredi dissuadebimus,& modum unicuique rei statuemus. Huiusmodi partes sunt virtutis amplificandae si suadebimus; attenuandae si ab his dehortabimur,ut

haec attenuentur quae supra demonstraui. nam nemo erit.qui censeat a virtute recedendum. verum aut res huiusmodi non dicatur esse. ut virtutem possimus egregiam experiri: aut in contrariis potius rebus, quam in his, virtus conflare ostendatur. I tem si quo pacto poterimus. quam is.qui contradicet iustitiam vocarit .nos demonstrabimus ignauiam esse.&inertiam, ac prauam liberalita- tem. Quam prudentiam appellarii. ineptam & garrulam & odiolam scientiam esse dicemus. Quam ille mo-deltiam dicet esse. eam nos inertiam Sc dissolutam negligentiam dicemus. Quam ille sortitudinem nominarit, eam nos gladiatoriam & inconsideratam appellabimul temeritatem . Laudabile est, quod conficit honestam depraesentem di sequentem commemorationem. Hoc nos eo a recto separauimus, non quod hae quatuor partes,quae subi)ciuntur sub vocabulo recti, hanc honestatis commemorationem dare non soleant; sed quanquam ex recto laudabile nascatur, tamen in dicendo se Orsum tractandum est hoc ab illo. neque enim solum laudis causa rectum sequi conuenit, sed . si laus consequitur. duplicatur recti appetendi voluntas. Cum igitur erit demonstratum rectum. laudabile esse demonstrabimus

aut ab idoneis hominibus, vi si qua res honestiori ordini

placeat, quae a deteriore ordine improbetur; aut aliquibus sociη ut omnibus ciuibus,exteris nationibus. poste

risq. nostris. Cum huiusmodi locorum diuiso sit in

consultatione. breuiter aperienda est totius tractatio causae. Exordiri licebit vel a principio,vel ab insinuatione, vel ab iisdem rationibus, quibus in iudiciali causa. Si

cuius rei narratio incidet. eadem ratione narraIe oportebit. Quoniam in huiusmodi causis finis es h utilitas.& ea diuiditur in rationem tutam atque honestam: si Vtrunque poterimus ostendere. utrunque pollicebimur nos in dicendo demonstraturos esse: sin alterum demonstraturi erimus, simpliciter.quod dicturi sumus.ostendemus. At si nostram rationem tutam esse dicemus . diuisione utemur in vim, de consilium . nam quod in docendo rei dilucidandae causa dolum appellauimus, id in dicendo honestius consilium appellabimus. Si rationis nostrae sententiam rectam esse dicemus, di omno partes re

cti incident, quadripirtita diuisione utemur; si non inci

dent.quot erunt, tot exponemus in dicendo . In con-hrinatione & confutatione utemur locis, quos ante ostendimus. nostris confirmandis . contraris consutandis.

Argumentationis artificiosae tractandae ratio de secundo libro petetur. Sed si acciderit. ut inconsultatione alteri ab tuta ratione alteri ab honesta sententia si, ut in deliberatione eorum, qui a Poenis circunfessi deliberant quid agant equi tutam rationcm sequi suadebit. his locis utetur : nullam rem utiliorem esse incolumitate: virtutibus uti neminem posse, qui suas rationes in tuto non collocarit: ne deos quidem esse auxilio iis, qui se inconsulto in

periculum mittant: honestum nihil oportere existimari, quod non salutem pariat. Qui tutae rei praeponet. rationem honesta his locis utetur: virtutem nullo tempore relinquendam: vel dolorem,li is timeatur; vel mortem. si ea sermidetur, dedecore & infamia leuiorem esse:

considerare quae sit turpitudo consecutura. At non immortalitatem, neque aetc rnam incolumitatem consequi; nec esse exploratum, illo vitato pericul nullum in aliud periculum venturos: virtute, vel ultro ad mortem proscisci esse praeclarum: sortitudini fortunam quoque ense adiumento solere: eum tute vivere. qui honeste vivat,

non qui in praesentia incolumis sit: di eum, qui turpiter

vivat. incolume in perpetuum esse non posse. Conclu

sonibus sere similibus in his di iudicialibus causis uti so

lemus, nisi quod his maxime conducit qium plurima rerum ante gestarum exempla proferre. Nunc ad demonias ar

- strativum genus causae transcamus.

E L aERATIONE I partim sunt huiusmodi,

ut 4 iat ut virum potius faciensum sit; paltim huiusmodi. vi,quid potissmum faciendum sit,considere ut .vitiam potius hoe modo :) Nam omnia suasoria nihil aliud est quem c palatio, nee utrumelius ed quid sit optimum quartitur. ICati ha-go tollenda,)Diminuenda, ut Catthaginenses alio loco habitate compellamus. fCum ex Italia Carthaginem Reuocatur. An domum Carthaginem redeat. soccupet Alexandriam.) Aegyptiuondam Metropolim,& regiam dicit sui si delibet et Cum .n.

ut uiui Flaccus consulatum geretis primui Italos insigasset, vein urbem tanquam cives assumi vellent, Et ex subditis patricipesserent dignitatum, L. Dt usus trib pl. . si illustris. togantibus It ii, ,legem vi ei uitate donarentur, se latutum ploma sit. Quamviobtem cum Dtuso multi mortem intret minatentur, raro prodibat in publicum. itaque domi omnibus ius dicebat, ubi sutoria gladio traiectus occubuit. Itali, Drusi eaede percepta, a Romanis desecete,bellum q. meos acre suscitarunt. Italo tum autem exercitus huc Omnibus qui conuenerant urbibus,suit peditum qui tum 5. ad centum mitia. Contra Romani patem illii par uete undecunque potuerunt exerea ium. Romanis Sex. Iulius Caesar. 8e P. Rutilius Rusus consules praeerant. Pra Cres autem

Rutilia Rufi, Cn. Pompeius, illitia Pompeii pater qui Magnus

cognominatus est,ae Cepio.C. Perpenna,C. Matius, valeri Nessalla. Sex.Caesaris autem praetorex. Ρ. Lentulus, ac stato linsus Caesaris. T. Dialius, Licini ui Crassus,Coin SIlla, ct Nareellus. t talorum autem duces,T. Astani u , C. Pontilius, Matius I pnatius,in Pompedius,C. Bebius, M. Lamponius, C. Iudacillux,

Eliui Asmu .ac vectius Cato,aduersum Romanos confluere. Quibus confligentibus, magna eaedes v tranque facta. Romani primo quidem afficti cum etiam Hetrusci bellum molitentur, ne multis uno tempore bellis corruerent, sidera cum Italia iunxerunt,& Italos ciuitate donauerunt. eo tamen pacto,uthun in earum tribuum numero quae as. ad cetcandas dignitates adiniatebantur,essent. sed eum ex illis tribubus alias legissent,in earum numero Italis continerenturiunde factum est,uthr nullius habarentur auctoritatis. Quod primum Itali non aduerterunt, sed inde te cognita dissensio noua orati coepit, sedati tamen eorum

animi sunt. Hoc igitur dicit Cie. Vt si deliberet senatui bello Italico,an sociis ei uitatem det, hoe es, eos ne in populum R. ascia stat ad danda suffragia, an non. sin quibus eatiss rei natura sa- ciet delibetationem. Hoe est, ubi di Willii ai di honestas delibe- M. T.C. Rhet. H ia