장음표시 사용
101쪽
ondum aliquid quod rei ipsus ratio posca commouerit, suadentis ars illie omnis ad rem ipsam erit accommodanda. s In quibus extranea causa consciet deliberationem,) Ut non tam tesipsius natura quaeratur, quam vi altera pars magis probanda aut deprimenda piosetatur. sin his ea ipsa erit causa adaugenda ut s putemus Italos in urbem ascascendos. s Aut deprimenda. γ bi id nullo indo faciendum existimemus. somnem mtationem eorum, qui sententiam dicent, 3 Qui orationem suadebunt, aut dissuadebunt. svi omnia eo totius orationis ratio conferatur. Nudaudiendum utilitatem. sutilitas in duas patiates in ciuili consultatione) Vbi de civitatis utilitate deliberatur. Alias enim perpetuo vetum non erit. sQuae conseit) Absol
'uit. In tanti, in Imminentis. s Aut consequenti,) Quod sequi debeat. sQualibet ratione.) Quocunque modo, licui vi, ta dolo. sQuotum aut alterum Ieparatim, Aut alteto ex his per se conficietui. s Aut utrunque sumemus coniunctim.) Aut coniungimus & vim & dolum, quo tutiores esse valeamus. svisseeernitat) A dolo separatur,pet exercitus,classes. nauium mutilitudinem, arma, quibus nos tuemur. s Tormenta,) Quae in holles liberamus,aut quet hostium mutis diluendis admovemus.s Euoeationes hominum, Vtrum cum receptui eam tur,in hostes impetu maiore invehantur milites. An certe reuocationes.
ut diseetnant alios. s Dolus consumitur in pecuniam,) Omnis enim pene haud is causa pecunia est. s Maturationes,) In longum productiones, quo aliquam melius tituamus sallaciam. LSi quando de te militati. aut de administratione) veluti in libello de te militati pollea scripsit. s Rectum est, quod cum uit-
OSeium veto ei ,ex vit tute actio ptobabilis. Id diuiditur in prudentiam usui am sortitudinem,& temperantiam. Cum ex dua bui tantum constet homo subitantus, anima & corpore, anima rationem,eorpus libi sensus vendicat. Ratione idoneus est illuminari ae intelligere aliouid supra se, in se,& infra se . supra se Deum,m se angelum ti hominis animam, insta se quidquid coeli ambitu continetur. Retum quidem immortalium cognitio sapientia,mortalium autem prauentia nomina tui. Cum sensi
buc veto concupiscibilis & itastibili homo est, per concupiscibi-ritatem & irascibilitatem apta est anima ut assiciatur, assectus autem suadii patiatus esse dignoscitur , dum de eo quod amamus iam vel gaudemus, vel gaudendum esse speramus , ct de eo quod
odimui iam vel dolemus,vel dolendum metuimus, & ob hoc exeoncupiscentia gaudium&spes,de irascibili parte dolor de metus oriuntur. Cum primum igitur quatuor hae animi pertur bationes contra rationem insurgunt,a Graecis ' emila. vocantur, nos verbum E verno vertentes , ante passiones possumus appellati . His hominea eatete impossibile est. nam sine viti s nemo nascitur,optimus ille qui minimis urgetur. si autem tantum p tuerint τι lationi dominemur, ae prudentiam Omnem suis ille
cebiti subneiant, sui etiam viiij nomen habent. Qgod autem
animum aut mentem pet se coitumpit, flagitium nominat ut . Sed quod Vitium id agit,ut alteti noceat, lacinus appellat ut, quae duo omnium peccato tum geneta sunt. Ceterum per prudemtiam , quae & ipsa per sapientiam pet scitur,superant ut abiiciunturque. Haec temet atque iterum, sed semper, quoad mentis bene compositae habitus stabilis manet. Reliqua virtutum n mina sunt , hete primariarum duntaxat, sortitudo, tempera tia , institia. mandocunque igitur gaudium dolor, metus: a prudentia, temperantia, sortitudine, tultitia, quae videlicet omnium virtutum oti tines di quas cardines sunt, coercentur, in virtutes consurgunt, quamobrem nee in deo virtus esse ulla potest , quando ne ulla quidem perturbatio in eo suscitatur. I Piudentia es)Hane alibi ita definit,prudentia eli retum bona' malarumque ae utraratum q. scientia. Plato autem hoe modo :
xuit E sapientia. se ut nos supra s quidem sapientiam ita definit,
adem quoque Aras .sentit . nam in ptimo libro qui δει η . M-- λων inlctabitur: ψ- γὰρ inquit, E. ., mi a me Mim' o ingli .e 3 2 r. toti d Ai . . . .eit ia .i l ναυri ni a M ia .iriso Hu. Hieronymus autem super Paulli epistola ad Ephosios, sapientiam inquit, di prudentiam esse propemodum e dem Stoici quidem se opinantur, dicentes, sapientia eli rerum diuinatum humanarum q. cognitio, ptudentia vero tantum mot
talium. Humanarum igitur rerum cognitiofiem stoici sapientiae addiderunt. In quo Augustinus ab Hieronymo dissentit, qui ita scriptum teliquit: Est itaque in ratione quiddam ad superna ct coelestia intendens, di id dicitur sapientia, & est quiddam ad
trans otia & eaduea respiciens, R id vocatur prudentia . Non desuerunt qui dubitarent, non tam sapientia, quam prudentia virtutes essent, rationemque suae dubitationis attuletunt. quod cum sapientia S prudentia rerum quaedam sint scientiae,ut docuimus,scientia autem ut ipse Atast inquit omne, in parte intellectiva & rationali conlissant,virtutes veto irrationali in parte animae sint ob quam causam Socratem etiam incusat, qui virtutes seientia, saeti) recte neutram existimari pose uirtutem. δε visiorelectamen ipse virtutem utranque esse ostendit, inquiens.
et τελοῦ ι,o τι il aetici inc Alν. s Prudentia est calliditas,) Hoeeu, per expetientiam petitia. Callidus enim ut ipse Cicero. putatia callo nomen habet,cuius longo quas via mens ipsa ex co
foris occalluerit laboribus. IQuae ratione quadam potest de ectum habete bonorum & malorum. Dicitur item prudentia,)Potent Q.Vt habeat delectum,electionem. Iscientia cuiusdam
attigeri. Item appellatur prudentia,multarum retum me tia)ut ex alte humana ct rerum tractatione, scientia prudentia sit. Et usus complurium negociorum).i .multorum . nam positiuu, non comparatinum nomen est. nemo. n. Omplus dicit,sed con pluris & complure in veterum usu fuit. Vnde complute, lotos,ut complutia sana Cato in Originibus dicit. Et Cic. in Protagoraeonfirmationis geneta compluria.Hine complurium genitivus. Errat aut Gellius qui plura nullo modo dicendum esse existima- .uit. Nam poetarum exempla infinitae aliter docent. prudentici veto partes sunt,memoria intelligentia prouidentia. Memoria est per quam animus repetit quae fuerunt. 1 melli gen tia est per stea prospicit quae sunt. Prouidentia est per quam aliquod futui avidetur ante 4 factum est, Nute tria B. Ambiolius tribuit ossicia,
Deum venitati,bene vivere,& benemetita apud Deum colloca re . ita n dicit, quia lex naturalis tres habet partes, cuius prima haec est,ut agnitus honore tui eteator,ne eius elatitas di maiestas
alicui de cieaturas deputetur,secunda pars est motalis, hoc est ut
hene vivat modestia gubernante. Congius t n homini habenti notitiam et eatoris,vitam suam lege moderati, ne stustetur summum illud initium,tertia pals docilis.xt notitia creatori Dei di exemplum morum ceteris tradat ut ut discant quemadmodum apud ereatorem metitum collocatur, haec eli veta,& Chtilliana
prudentia. Hoc ideo subiecimus,quod ab hoe loco non alienum esse existimavimus & qui haec demonstrativo deliberativoq geneti comunia praecepta sunt, satius fuerit hie omnia simul comia inquissest eadem sparsim pertractasse. liustitia est aequitas, ius unicuiq; tribuens pro dignitate cuiusque) Hae ita desinit Plato.
putat, alteram quae in nobis ipsis, alteram aduersus alios . instimo enim eius libelli,quem inseripsi. ita dicit ,
me αλι ν , τὸ ἀνισον est.. Iustitia igitur eu habitus animi coi utilitate conseruata, suam cuique tribuens dignitatem. Ei ut initiuest a natura prosectum,deinde quaeda in eonsuetudinem ex utilitatis ratione venerunt,postea res a natura prosectas,& a cc suetudine plobatas sorte religio auxit. Naturae ius est. quod non opinio genua sed quaedam innata vis inseruit,ut relis: nim, piet tem a
102쪽
ram tertiam.vindicationem.obseruantiam. veritatem. Religio mi, quae superioris cuiusdam naturae, quam diuinam vocamus, curam cerimonia, que asieti. Piet aa es . per quam tanguine coniunctis partiaeque benevolis, officium de diligens inbuitur cui tui . Gratia ess,in qua amiciti atum & ossiciorum alterius memoria. de alterius remunerandi voluntas continetur. vindieario
eli, per quam via aut iniuria Se omnino omne quod ob suturumis, defendendo aut vi istendo propulsatur . Obseruantia, per quam liomines,aliqua dignitate antecedentes, cultu quodam 5ehono te dignanturivet iras,per quam incommutata ea quae sunt, aut quae fuerunt, aut sutura dicuntur. Ex consuetudine rus est, quod aut leuiter a natura tractum,aliud de maius seeit usus .ut teligionem,aut si quid eorum, quae ante diximus a natura protiti set,in maius factum per eonsuetudinem videmus aut quod in molem vetustas vulgi approbatione perduxit, quod genus pactumeli par, udrcatu ira. Pactum est,quod inter aliquos conuenit par, quod inter Omnes aequale est iudieatum,de quo alicuius, aut ali quotum lententiis iam constitutum et . Lex ius eli, quod scriptupopulo expolitum est,ut obse tuetur. I Fortitudo eli telum magnarum appetitio,& telum humiliu) ipse alibi ira delinit Fortitudo est conlidetata perieulo suscepcio.&labola pet pellio. Plato ita:
Nagnificentia est magnarum terum S excellari, cum animi amispla quadam de splendida pio latione cogitatio atque administratio. Fidentia eli per quam magnis de honestis in te bus multum ipsa animus in se hdueiae,certa cum spe colloeavit. Patientia eli, honesta aut utilitatis causa, rerum arduarum ae distic ilium voluntatia ae diuturna perpessio. perseuerantia stabilis. de perpetua pniatilio. Modelitatis,in animo continen 1.Nonios Marci de doctorum vitorum indagine. Modelita, inquit,moderatri , modus,
modicum, mediocre nune tabent ordinem, et modellia sanda mentum, liditas, te hast ipsa .it tutum est, e qua gignitur moderatro, quae temperat modos, quibus morati dicet puli in lactis de in dicti & ceteris talibus agendi ossetis teguntur. Modicum vero,moderatum est,medio ete, idem quod medium. ita saepe postum in magnis auctoribus annotauimus, M. Cato de libetis educandis. Omnia,inquit, in doeendis pueris quae virtutem veram informant,mediocria & modiea snt. ln: et modelliam autem se continentiam. t Hieronymus inquit, hoe interesi, quod modellia in vitia persectis est,consumataeq sit tuti A. Continetiavero, in via quidem virtutis et . sed nee dum ad id peruenit, vi stultius. Quia cupiditates adhue in eiu ,qui se continet,cogitatione nascuntur,& mentia puritatem polluunt,principale licet superent,nee ad opus protialiat eo triationem. Non solum aut inde
idei iis 3e cupiditate eontinentia necessaria est, sed et in te liqs ttihut pelturbationibus dolore lettitia,&timore. ipse in Cie.mode iam de continentiam tepetanti3 partes esse exissimauit. Cuius haec sunt vectia. Teperantia est,tonis in libidinem, atque in alios moti rectos impetus animi firma iam oderatio dia alio.eius partes comentia,clementia, mode ilia Cotinentia et . per qua eupiditas eostis gubernatione ieeitur. Clemetia est per at in odiu alicuius csicitati,comitate te tinemur. Modestia a qua pudor honellui caram &stabile comparat auctoritatem. Modestia Plato ita definit.
sPtudentiae partibus utemut) Norat Aprudentiae ceteratumque Cardinalium uirtutum partes nosse oratorem oportet, sed de viisti . t quid impiobandum e :,ac quo pacto improbandum si, pos
st nosse. Ea qui .elit omnia intelligere, Platonia dialog 1 5: Atilio .ethi ea legat,discat q. . Nobis autem satis sui ad hune Cic. locum attinentia exposuisse. sSi commoda eum commodis conseremui si iniet suadendum ea comparabimus, quae comoda sint eum incommodis,de omnia ad utilius honestius i. teuocabimus, munere utemur prudentiae. s Aut si qua in re cohortabimur ali quem,)vt in grammatica saeuitare,ceteris ue disciplinis in urbe
edocendia. si populum liue adhortati suerimur, praesa tum aliquem populum plo exemplo diligamus. vel simile aliquid aliud constituamus. sDisciplinabilem ieientiam potetimus habere,)Seientiam qua multi possint erudiri dileipuli. s Si findebimui
Quippiam, cuius rei gestae, hoe est, cuius aliquod simile extet apud alios documentum, id ut auis tot ex intueantur reseremus,meosque prudentia utemur. Sed si quid suadendum, in quo nos exemplum ita commemoramus . smilitudinem ue, sit omnino plena. sacilis varia, ad extremum usque Se barbarum genus ot tio. veluti se . Dux Daeotum clam sciret dissociatum armis ciuilibut Populum R. non tamen tentandum arbitratus est, quia externo bello pollet concordia inter ciues coalescere,duos ergo eanea in eonspectum popularium commist,his i. acerrime de proieci a carne pugnantibus, lupum offendit, quem protinus eaneso milla inter se ita aggressi sunt. Eo il e exemplo prohibuit ba batos ab impetu novo, Romanis nempe prolaturo. s Mem riam potetimus habete,qua in te facile id. quod velimus,) si v terum aliquo exemplo audito adhortabimur. sExemplo allatripei sita de te possimus ) Nam exemplorum maior plerunque ei
usus, di melius persuadetur quam luculentissima quacunque alia oratione. st uilitiae parribus utemur si aut innocentum,aut Iupplicum dicemus misereti oportere: Innocentum, utrum qui deliquetini, id imprudentiam, easum, aut fortunam in causa di- eant fuisse an certe innocentum, qui cum alias non deliquerint,
semel tantum lapsi sint,velit Cicer. dubium est. s Aut supplicum
dicemus maleteri oportere,si ostendemus bene merentibus si eam referri e nitenite, si demorsitabunus vicisti Nam Dontemper aequu eu piceantem punire, Se ius eli iustitiam summam non sequi tam mum si quidem ius summa iniuria factum. vi Cicero. inquit, iam tis tum sermone prouerbium M. Plaeterea quoniam homini non pecore impolabile est, eo magis diuinam bundasse gratiam dicemus. Item, Quanto magis carere v:t jast imposibile. tanto nos oportete et oui sibi temitti culpam,cu
piat, plus indulgere. s Male meritos) Qui sunt mala promeri
ti. Hoe tamen non tamen Ambiolius in lib. Oiscicitum coe
lique Ch si iam non faciendum putant, sed ne quidem ethnicorum multi. Vnde Iuvenal. odi infirmi in MIM: viati M. vltra. Ei se eos lige,quod vindicta nemo in igia gaudeat, quam foemina.
I si iidem magnopere censebim ut conseruandam:) Iustum erri. i Hospitia, ubi nox hospitati suetimui ea loca casse coli debe te a nobis rassendamul. sClientelas ,) Eli multitudo eorum qui
potentem aliquem colunt ciuem principem ue saucite piosequatur, Dei uet dignitatem sari ionemque tutantur ducta vel mercede, vel beneficio, nee seruum clientem nominate licet. quod autem
eanus inquit: Empti l . clientes,non de semiis loquitur. Non enim in seruii spem sibi Pompeius posuerat,sed in liberis & ciuibus seruilem tamen ,non liberalem animum habentibus, quia venalem habetent ingenuitatem. nam cum dicimua seruos . non addim ut emptos se ergo ne emptos quidem client ei dixisset. s Cognationes,) Hoe est. per sanguinis coniunctiones,tam virilis ireminini sexus. s quidem virilis tantum sanguinit agnati ex ι reeonsultis intelliguntur,vi in tertio Institui. Iuli inradi Impera torix de legitima agna totum successione patet. s Assinitate,) ubi ei iam si sanguini a nulla deuinciat nos copula, intercedat tamen aliqua coniunctio. s Calle colendas Incorrupte, sine ulla viri tabe. nam vitiorum Dium abstinetia,cassitas poteli appellati. Virg. Cassa dicitiam so a Es . Nec gratia,) Nee beneuolentia moueri nos oportere,quo mi nus 'pectata puniamus. Intelligendum aurem eorum qui plurimum deliquerint,ne videatur sbi eo nitatius ubi dixit, supplicumisereti oportere. Nee periculo,) Quod etiam nobis immineat .si secus iudicauerimus. ssimultate,) Si simultatem latens simul subrepat odium. suta atque limoi) Nam non sunt solae iustitiae parte .dc s soli loes,Vnde iustam te in . aut his contrariam iniustitiam possimus ostendet e. in concione,aut in cocilio)lti concione ubi laudemus aut .ituperemus .hoe est, pet deletonstrativa genus. Aut in concilio Vbi de aliqua re consultetur.i per deliberativum genus. s Ad suadendum 3 Ut sat aliquid. s Ad dissuadendumὶ Nesat. nam persuadere, et suadendo consequi quod . . M. T.C. Rhet. H iij iis.
103쪽
lii. IItem ostendemus,antiquiolem mortem turpitudine habeia d Eum sortis viri mortem honestati postponere, notis astimate mori,quam illam subite turpi iudinem. sAntiquiorem Ptet elatiorem. s Nullo dolore cogi.xt ab ciscio recedat vis Nullum
dolorem iam saeuum esse debet e. ut sortem hominem ab ossicio utute q. dimoueat. si ro tet veritate ut vetum dicat. I si nam- quanque rem certo naturae tet mitis di finarar u : si in iebui expetendi 1 snim aliquem nobis imponendum d cereus nee libidi
nes nostras inlinitas esse oportete proselemus . t De sniemus θDeterminabimus. sQuod cuique satis sit,ostendemus, si quotisque nobis cupere liceat aperiemus . t Huiusmodi partes sunt triuiis amplificanda,) Sa luadebimus, i lut ipse pro P. Sextio,
Iotii tudinem extollens. Amenatis palliam pareamus senatur. consulamus bonis, praesentes fluctui negligamus,polleti tali de gloriae se tu iam ut, id optimum putemus quod erit tectissimum speremus. quod volumus, sed quod acciderat fetam ui . Cogi. temus denique corpus vitorum sortium, magnorum hominum, esse mortale animi vero motus. & virtutis gloria, sempiternam
neque hanc opinionem, si in illo sanctissimo Hercule conlaeta
tam videmus, cuius corpore ambusto vitam eius & iitutem immortalitas accepisse dicitur, minus exillimemus eos, qui hane tantam temp.suis cons lis , aut laboribus auxerint, vel defende. rint,vel seruauerint, ese immortalem gloriam coniecuturos.s Attenuandae si ab his dehortabimur.) velut pro M. C so ipse,
Si quem sorte inueneritis, qui aspe inetur pulchritudinem te rum, non odore ullo,non tactu,noti sapore eapiatur,excludit hie auribus omnem suauitatem,cul ego sottasse di pauca deos piopitios,plerique autem iratos putauerum. Ergo haec deserta vita. de inculta, atque interes usa iam telinquatur, detur aliquid aetati, sta dolescentia libetior non omnia uoluptatibus denegentur, non semper superet Vera illa S dilecta ratio,vincat aliquando cupiditas volupta q. rationem, dummodo illa in hoe genere praeseri tio moderatio a teneatur,pateat iuuentus pudicitiae suae,ne spoet aliena.ne ali undat patrimonium,ne schnore trucidetur, ne iracultat in alterius domum atque fama, ne probrum casti , labem integris, infamiam bonis auetat, ne quem vi terreat, ne interstitisdii ,scelere eateat. ΓHaec attenuemur quae supta demonstraui.
nam nemo erit,qui censeat a virtute recedendum. verum aut res
huiusmodi noti dieatuo Quae supra demotilitaui .subaudiendum
extollendo ut quae de prudentia, iustitia, sortitudine, de modestia diximus. svi virtutem possimus egregiam expetita:) Dicamus. quam laudant aduet sarii viti utem, non esse huiusmodi, ut egi pia vit tu, dici possit. Aut in contratus potius rebus, Virtutem esse . quam in ni s rebus quas dixerint ipsi: Et hoe generaliter de omnibus vittutibus dictum est. s Nos demonstrabimus ignauia esse.& inertiam, ignauiam esse, de inertiam velut s innocentum supplicumq. nus e teri oportere dicat aduet sarius. ignauiam animi , inertiam corporis holuit intelligit. sAe prauam liberalit tem) Si male metitos ulcisci oportere dixerint. sQuam prudentiam appellarit ineptam de partulam & odiosam scientiam erse dicemus. Quam ille modeli iam dicet esse, Ineptam .s suo loco de suo tempore reserti non videantur. quae student et dicta sunt partulam,s exempla videantur insulsa pio seire, odiosam,s erunt huiusmodi quae dicta sunt,ut contemni posse videantur. Eam nos inertiam 5: dissolutam negligentiam dicemus. Quam ille sottitudinem nominacit, eam nos gladiatoriam de inconsideratam appellabimus temeritatem. Qisam modestiam aduersalii
dixerunt,contemnete pecunias,honores.& smilia,non ob con
tinentiam id facete dicemus,sed per inertiam,& uagam negligentiam. s Laudabile est, quod conficit honestam de praesentem de sequentem commemorationem. Diuist supra Cicero honesium di tectum S laudabile. Rectum dixit, quod cum virtute & om-cio esset coniunctum. Virtutes & virtutum partes ostendimus. Offeto tum autem alia vitorum, alia mulierum, alia iuuenum,
alia senum . di prout uniuscuiusque suerit conditio. quoniam
personae eonuenientia reddete conuenit, ae virtutes ei congruas prout conditio poposcetit accommodate, quae tum sua pludentia,tum aliorum admonitione quisque potetit intellige te. se ex virtute ossieioq. eius.de quo consultabimus,aut concionabimur,
esset te semper orationem oportebit. Nunc sequitur laudabile, quod ex ossicio vit tuteq. nascitur. Hoe nos tum dignitate
cum fructu suo ducit ad se. Quo in penete en gloria, disnititas,amplitudo, amicitia. Glotia ess, frequent de aliquo fama eum laude. Dignitas est,alicuius honesta 3e cultu & honore de uerecundia d gna auctoritas. Amplitudo tu potentiae, aut m aestatis,aut aliquatum copiarum stagna abundantie . Amici.
tia, voluntas i rga ali qui m honesta illitas ipsus causa quem dili-
sit,cum eius pati voluntate. I Laudabile est,quod conscii hone aliam Monetii enim speciem, audabile esse Otiendimus. s Et praesentem de sequentem commemorationem. Hoc nos eo a te-cio separauimus non quod Laudabilis enim patres, aut propter id, quod antuemur,aut propter id quod sequi consdimus,ob stuctum. s. honestatimqextolli relliant. si aequatuor parte quae subiiciuntur sub vocabulo tecii,) virtutes recti partes, quas suis pra tecensuimus, dicit. s Hanc honestatis commemorationem date non soleant, sed quanquam ex tecto laudabile nascatur, t men in dicendo seorsim ita ei andum est hoc ab illo. neque enim solum laudis causa tectum sequi conuenit, sensus es. Rectum a laudabili certe d uisim v, .non ut uirtutem quoque laudabilem esse nos mus intelligi,diximus enim ex ossicio virtute q. nasci laudabile, sed quod qualitate diuersum seorsim etiam tractati debeat . Neque enim solum laudis causa tectum sequi conuenit, Non enim ampleciendae vitru te, sunt solum propter laudem , sed quia magis uirtutem quam uitium sequi decet. Vetunt men laudem duobus modis possumus intelligere,ec quam uirtus
prae se setat,ut sit quas finis ae praemium ipsus, quod E medias vena dicam uisceribus uirtutis emicat, nec est rato utitutem ipsam
semper comitatur. Alia laus, qua extrinsecus ab hominibus ad uirtutem des et tui quae in laudantium potesate est, quaque tam salsa quam uera esse potest. de hae nunc Cicero loquitur. Si quidem ea quae uirtutem perpetuo comitatur, huiusmodi ell, ut propter se cutpote uirtutis quidam fini,) expeti debere . ide tur. s sed si laus consequitur,duplicatur recti appetendi uolutas
Noe est,ta uartutem ipsam secui utam hominum laudationem ui deamus,crescit uoluntas amandi tectum. tum quod non sine la
de id nox facturos spetemus, tum quod fluctus & emolumenta etiam consequamur. fCum igitur erit demonstratum tectum. laudabile esse demonstrabimu, aut ab idoneis hominibus , ut siqua tes honelliori ordini placeat, Hoc est, cum elotia, cum dignitate, cum amplitudine, eum amicitia laudabile esse coniuncium . Quae omnia aut propter se solum, aut propiet se & utilitatem expendi poste manifestum et . quae etiam consderanda. num religionibus adiuncta sint de id ex nolito offero,aut alieno. de ex omnibus, quas opportunitates, quae commoda secum serant.& utrum ea commoda mentis snt. ut scientiae,an corporis, ut incolumitas. Incolumitas est, saluti, tuta atque integra conseruatio.aut ab extrinsecus positis,ut potentia. Eii autem pote tia, ad sua conseruanda, & alterius opprimenda, idoneatum rem saeuitas. Laudabile esse demonstrabimus aut ab idoneis hominibus,ut si qua res honestiori Ordini placeat,) Hoc dicit .cum rectum esse. hoc es. cum virtute coniunctum id ostenderimus, su
petest,ut laudabile esse Olledamus, uo facete potetimus,ab ido neis hominibus. in quo etiam quod d)ssiculi et fieri. de quod facile seti posuit, oportebit considerate. Facile id fieti dac imus,quod sne ullo,aut magno labore, sumptu, mole ilia, quam breui ilimo tempore confici potis , dissicile autem seri, quod quanquam laboris,sumptus molestiae, longinquitatis indiget, atque au Nes,aut plurimas aut maxima, causas habet d ilicultatis, tamen
his uicti, dissicultatibus completa, atque ad exitum perduci potast,ueruntamen idoneae in hoe personae multum ad id pet suadendum,quod in consultatione positum erit,pto scient, quippe quae plus auctoritam habe mei .plus etiam sapete uideantur,quam detesiori ordini placeat. .opulentiori Ampliori placeat. s Quae a deteriore ordine improbe ut; Inferiotriti conditione restia. Iim iobetur: Damnetur. s Aut aliquibus sociis,aut omnibus ciuiu ,exteris nationibus polletis q. nolitis Aut omnibus ciuibus. subaudiendum laudabile esse ostendemus . Et tu sensus, Ollendentu, laudabile esse. eum tectum olienderimus, aut abstioribus, aut a socis, ,aut ab omnibus ciuibui noulis extetis q. nationibu gle i , etiam qui post no, nascantur, & s ab is . aut nasceni ut laudari poterunt,demonstabim v, .sCum huiusmodi locorum diuisost inconsultatione, breviter a petienda eu totius tractatio causae. Exordiri licebit uela plancipio, uel ab insinuatione , Noe est cum generis deliberativi, quod in consultatione positum esse diximux. ioco tum, unde at pumenta causat uni nasci posunt, diuiso fit, cuiusmodi cliendimus, breuiter aperienda est tuti uxtractatio causae. Exot diti licebit uel a principio,vel ab ins nuatione,) Paucis a me aperietur, quo pacto deliberaliui genetiaeausam tractari e nueniat. svel ab iisdem rationibus,quibus in iudietati causa. Ut opus exordio ne sit an non, ct quo genus causae egeat consideremus &e. quae comitamur exordium. ssi cuius rei narratio incider eadem ratione nati a te oportebit. Q soniam in huiusmodi causis sinia est utilitas. l. ea diuiditur in rationem tutam atque honellam: si cuius,s alicuius,ac est utrunque
104쪽
ne quis, ne qua, de aliquis. aliqua. nam s sint duae partes,s quae, non si qua ultima correpta,ptoseretur. Nam quod virg. Si qua sicia si uant . scripti non si aliqua sata, sed s sata parte aliqua si . nant, inteli gendum esse, quiuia vel mediocriter et udatus facile
videt. ssi euius rei narratio incidet. eadem ratione narrare oportebit. Quoniam in huiusnodi ea i snis est utilitas, de ea diui
ditur in lationem Si de aliqua re narrare proponet. eadem marratione utetur,qua diximus in iudiciali genere natrandum esse. Isi trunque poterimus ostendere.) In consimatione. svltun uepollicebimur Dum narrabimus. ssimplieiter,) uno modo. tius illud tutum sue honesium siti sRei dilucidandae) Apetiendae, demazniscandae. ut maiotem saceremus tem. Dolum appellauimui,) At actor non utique dolum, sed consilium nominabit, osae lius possit persuadete . s Rectam esse dicemus, 3 Hoe est cum virtute coniunctam. Omnes paries recta)Hoeeli virtutes, quas supra quadra sariae divisimus. tQuos ante ostendimus, De quibus supra locuti sumuε. s Argumentationis altisciosae) Quam supta in auib in quinque partes divisi. tutum alter, altet hone-llum defenset . siauid agam ) velut Cannenses,qui nisi Annibali se dedere malui sient ame peti sent, alter enim qui tutum de se et, in hae rerum nece istate dicet,si incolumes esse volumus, aut si sine incommodo vivete volumus, neeesse est nos ipsos de damus Annibali. Sin autem aliet honesarem defendat, necesse est,inquiet, hoe faciamus,s honeste vivere volumus. Ae summa quidem necessitudo honestatis et se videbitur, hute proxima incolumitatis,tertia ae leuissima commoditatis. svirtutibus uti ne minem posse,qui suas rationes in tuto non collocarit:) Vitturi bus. inquietinemo uti potest,nisi sit incolumis, at si simus incolumes, indulltta nolita quod de honestate amissum st. iacile recu petaturos. Loei ab honesta ratione: itaque honelia ut rationem habete oportere . quam sine incolumitate nullo tempote possimns adipisti. quate in praesentia cedere rebus tutis oportere atque aliud tempus magis congruum esse expectandum. sQui tutae rei praeponet rationem honestam,hit locis utetur, virtutem nullo tempore relinquendam.vel dolorem. 6 is timeatur. vel mortem,si ea formidetur, dedecore de infamia leuiorem elle consderate quae si turpitudo eo secutura. At non immortalita tem,)Hoces qui uitiuus volet rem tutam antecedete . s Neque aetetnam incolumitatem consequi; necesse exploratum, illo vitato periculo. nullum in aliud peticulum veni as i nde consequihoe dicet,qui virtutem stolet defensaie,s tuta sectabuntur, turpit adinis eius maculam amo uera nunquam posse . nec ob id etiam susuros perpetuo incolumeriaut futurum ut nunquam inreteat .s virtute. vel ultro ad mortem proscisti esse praeclarum ortitudini fortunam) Mortem ipsam transcendere virtute, di memorali nostrum nomen,praeesatum putari debere. Igum tute vivere,qui
honeste vivat,) Salii nutorum habere, eum qui tecte satiat .s Incolumem in perpetuum esse non polle.) Nam liuet sortuna
ei videatur aspitate .sututum tamen aliquando dicemus, ubi ingemat de luat penna . Sit ceteras essugiat prena ,sua fraude, suo terrore maxime vexati oportete . quod suum quenque se eius agitet a menti atque assiliat .nee quenquam esse quem non suae male cogitationes conseremnae a. animi terreantis Nis quod ius maxime) Sua scimur eon lusioni a. fConducit Coniel t,omm dum G. Quam plurima rerum ante gestatum exempla proserte.)Cones ulti, nes hie,non argumentation um,quae Cristia nominantur, sed quae . Iinai apud illos. O nostris petorallones voeantur, intella gendae sunt,plurativum enim numerum plo,sngulara posuit. Et intelligamua, deliberativae, oratro con clusionem,exemplis abundate debere. Commodissimum etiam in hoe .ut exempli a terum ante gestatum,quibus sutura praemon
. ' τ' Eliberationei partim) de genere deliberativo lege Fab.
lib. . io. Cie de Inuent lib. sub finem, S in Pa tici-- nib. Traper lib. . sin quibus causis rei n a tuta saciei de Iiberationem, Tune res deliberationem facit, eum per se inspecta sola ipsa in causa es, eur hoe, uel illud fieti, aut non scit Qq-beat. Vt ii senatui delibet et captiuos ab Annibale liberet, Consultatio est duplex, Et tei cit euntiantia ex qu tenda est . primum eaptiuitatem esse seruitutem. qua nihil miserian, turpiundamnosus. deinde videndum,an ire eaptiuos relinquere det beat. sub illo impera tore crudeli. quique exitium P. R. edi rur. deinde illo tempore,cum eorum opera re p. maxime indigeat . deriinde illo lora Italia ut ignomina apei petuo ante oculos pias osti deinde illo,modo. ut sint in pamis la tibus d similia iserendum tam est, me multa etiam extra causam kbeosse.
quaeque non sunt propriem ipsus te; natura quoniam os ende.
te uolui. quomodo ex thes subinde hat hypo illelis. Propria .m consderatio rei thesi eu, quae est de natura captiuitatis. In quibus extranea causa. Extranea eausa eli. quae non ex ipsa rei natura. sed aliunde adiungitur.haee vel adaugeri, vel deprimi potest, prout ipsa consderata, utilis aut inutilis,uuis aut grauis, magni moment .aut patui ex alii matur. ut in Scip:onis exemplo. bi e tranea causa legum in auctoritas, quae considerata deliberatimnem facit. Finis antem legum es,vitalia reip. lam si lex se tu ta inutilis deprehendatur, ob maiorem xtilitatem illi aliquid de rogati potest. Nempe praeter Scipionem vix ullum esse,qui cum lioue eonfligete audeat. Hae breuiter addidi,vi lucii aliquid loco non omnino Obscuro propiet impetitiores addetem. t Bellis Italico Hispanico legendum uidetur. Cum Annibal ad tertium ab urbe lapidem supra Anienem eastra posuisset, de P. de Cn. scipionis in Hispania eum exercitibus caesi essent,quaestum in senatu elisui imperium mandaretur,nullo id suscipere uolente Pub.
Cornelius Scipio P. Lilius qui in Hispania ceciderat, se iteruml, rosessus es, de lasstagio populi eonsensuq. omnium solutus est
ege, di consul creatus uno anno ante legitimum tempus. 24 . n.
annum tum agebat. Vide Liuium de bello Puni eo lib. s. t S cris ciuitatem; Lege Florum lib. s. cap.8. de Abbreuiatorem Liuis lib. 1. . suillitas in duas partes) Hie locul multis non satia placet,le proptet tei diuisonem, de quod in alias libris artis horum locorum omnino non meminit. nec frequentia argumenta
ex ipsis ducantur. Itaque non displicet, quod alibi honellatem. Iam dignitatem vocat, ct utilitatem, consultationis fines esse eit. Sed utilitatem quidem praeponere uidetur, quod sine ea dignitas se tuam vix potest. Loca autem pro utilitatis defensone sutit,enum etatio commodorum,pacis, pum,potentiae, pecuniae uectigalium,prasidis militum de utilitatis ceterarum rerum, quarum fluctum utilitate metamur, item l. incommoda conitatio tum . Qui ad dignitatem impellet, malo tem exempla, quae erunt vel eum peraculo gloriosa, eolliget, posteritatis immoti lem gloriam augebat,utilitate ex laude naici defendet. sempero. eam cum dignitate elle coniunciam. i Vtilitas in duas palles Vtilitas an ab hones a te separari possit , disputat in olsciis Ciciporto ad praesentem audi Otia da uisonem iactu t, quae scribit Fab. lib. I. Dictura, inquat, ineoncilio bono tum de sapientum,nihil ut ale existimabimus nisi quod honestum. Vettim apud imperitos, apud quos frequenter dicenda sentemia est populum q. Π cipue,qui ex pluribus conflat indoctis discet ne ida sunt haee, de secundu communes magis intellectus loquendum. Sunt enim nulti qui etiam qua credunt honesta non tamen satis eadem utilui quoque ex illiment quae turpia esse dubitate non possunt, utilitatis speeie ducti probent, ut Medus Numantanum, iugumque Caudinum ide. l Vtilitas tuta) Exemplum es in oratione pio Pomp. Ab omnibus enim lite locia iam enumeratis bellum s seipiendum suadet. A uisum magniscat potentiss. reges magnia uitibus Asae incumbere, de propter periculum deposci atque -- peti Pompeium ducem, de petieulum esse proditionis vectigalium Se. Porio uit aperta est. lotus autem Oecultus cum haude. t Reuocationes vi Camilli,de quo Liuius libro t. de Anniba- .li, ex Italia. t Pollicitationes, ut Catilina apud Salustium magnis praemiis inuitat coniuratos . t Dissimulationes, Quae strat agematii eonstat de quibus frontinus .de Valerius lib. I. eap.
t Mathrationes, ut Cl. Drusus Neto,qua breuissimo tempore ex Apulia elam in Vmbriam venit, ut col legae Liuio Salinatori se coniungeret. Liuius,& stontinus lib. a. cap. j. t Ptudentia es ollidita ,) Callidos appello, inquit Cie. quo tum tanquam anus opera, sic animus usu concaluit. t Disciplinabilem) ut Annibal eum apud Prusam exulatet, de tegi. ut picelium miret,
suaderet, rexque factutum se nuaret . quod periculum portem. de te exta uidetentur: Ergo uitulinae, inquit, carunculae crede a
ueteri Imperatori non credes ρ val. lib. 3 desducia sui. 1 Cuius tragella aut praesentem dec vis suadebimus, Helueti a non esse iacellendum negotium, ab exemptis, quae patium memoria
miretunt i item si quo pacto a liue faciunt quae apud
salutae ait Ca lam pridem, inquit, nos uera rerum vocabula amisimus, quia bona aliena Longini liberalitas malarum te tum audacia sortitudo uocatur. Lege Fabrum lib. 1.cap. t q.
et Cum igit ut etai demonstatum) sie Cie.non satia fuit ostendete quam honestum si pro ulciscendii iniurijs. 8e sociorum salute come anda, ,ellum contra Mithridatem fuscipere, sed id etiam
cum lus Ioere a laudabili ductis, tum illic praecipue,cum ait: Et quo ni nata tentes gloriae prata reeteras gentes, at ue auidi
Iaudis tui it , delenda est vobis illa. macula bello Mithridatico superiote
105쪽
tuperiore suscepta. sie Ee Ilioneut apud virg. . IUL
pamu le . liantis abole iri gratia uelι. 1 Exot diti licebri In dela beratione pilari a pia sunt, vel non longa, et saepe nulla. Sunt .n ad audiendum qui deliberant,sua caula palati.vide Cici in Partitide Fat, lib. 3. 4 Si cuius rei narratio Non enim semper narratur, ut inquat Cici utuntur autem sere propolationibus vice narracionum,ut vindreate Germaniam a pontificia tyrannide. plum & necessarium est, hoc tempore. Nonnunquam breuibus narrationibus utuntur, ut eum aliquid ante ea
de te cellum est, de qua deliberant. l Qui a Poetus citc siili Aut eo, intelligit, qui Cassi lini, quod eli Camania oppidum, obsessi a Pixtiti fuerunt, quod a Liuio lib. a. belli Pu uel deserabitur, di ita fame vexati sunt, ut lora de pelles seu ii, detracta, ,
item mures edetant. Aut saguntinos, qui nouem mentibus sensi, arae, machinia erro,& igne vella denique in rabiem fide, imia manem in soto excitant togum Zec vide florum lib. 2. cap. s.ci Liuium . iactu. π Eliberationes deci Incipiens scribere de tenere deliber diluo diuidit primo ipsum in duas patier, quarum una ver
latur inter duo duntaxat,altera inter plura duobus. V de dieit deliberationes sunt partim . i. per partem earum,aut pro parte huiusmodi,ut quaeratur s. inter duo de quibus deliberatio est,ut tum sit potrus faciendum,& sup. eli partim . i. ex parte, aut pro parte liuiusmodi,ut amet multa,de quibus eli deliberandum, consideretur quid sit potissimum faciendum, vitum potius supp.
Onsdetetur hoc modo, ritum Catthago videatur potius tollenda .i. delenda e mundo. an relinquenda .c in corrupta. Quid .c inter multa sit potissimum se p. consideretur hoe pacto, ut ii Annibal consultet,eum accersitur .i. reuocatur ex lialia Carthaginem .i. ut redeat ad eonseruandam Carthaginem, an remaneae in I talia an redeat domum.i. in patriam suam, an ipse prosecius in Aegyptum occupet .i. ante quam praesidia venerint capiat Alexandi iam . s. urbem ab Alexandio Magno sic denominata. Item
alia diuiso deliberationes ipse sunt,partim. i.pto parte consulistandae propter se, ut si senatus delibetet an redimat . . redimete debeat captiuos ab hos ibus, an non .s redimat, & deliberatio nes veniunt, partim . i. pro parte in deliberationem di consultationem partam . i. pio parte propter aliquam causim extraneam,
i s senatus deliberet bello Hispanico i tempore, quo bellum in Hispania ab Romanis tetebant, ne pro an δ' soluat scipionem legibus,ut liceat eum ante tempus.s legitimum,fieri consulem,hoe est. ante quartum & vigesimum annum, de sunt deliberandae partim : Ee.i smul propter se: dris mul veniunt in eonsultationem proptet aliquam eaulam extraneam, ut si senatui deliberet beta Io Italico,andet sociis ciuitatem, an non. In illis sup .caum, in quibui eausit natura rei faciet deliberationem omnis ratio accinmodabitur ad iptam tem , S: in quibus causi, eauia extra eonficiet deliberationem. in his et it ipsa cauti,ad augenda,aut depti menda, augenda quidem ab eo qui suadebit, deprimenda .eto ab eo qui dissuadebit. Omnes Eee. Docet utilitatem esse finem in tentum deliberantibus, occasione euius utilitatem quoque describit dicens. Conueniet. i. decens erit omnes rationes eorum quid e ent sententiam l.iudicabunt de aliqua te,aut orabunt,liopones ecinstituere sibi finem utilitativit utilitatem pro fine, noue dieit ktilitatis, se nescio , an scriptum reliquerit , illitatem ut sit proponere sbi utilitatem inem . s. dicendi, ut omnis ratio totius
orationis conseratur,e . . ad eum snem,videlicet, ad utilitatem.
Villitaa in civili consultatione .i. quae pio ponitur in ea. diuidi. t ut in duas paries, videlicet, tutam di honessam. Tuta est, quae
eonseit . i. eonsumat de persei liqualibet ratione .i. via , aut mo. do vitationem.i .effugium,periculi instantis .i. urgentes,aut consequentia a. suturi. Haec .s viiii ixa tuta, distribuitur .i. diuiditur,in vim de dolum, quorum . s. duorum membrorum, nos s memus, alterum. i. altet utrum . hoc eli, sue licte, sue illud, separ tim . i. seorsum ab alteto,aut utrunque coniunctim. vii . i. vi
lentia de coactio secemitur . . dinoscitur de separatur a dolo, pereesercitus , elallex . s. in nauali pugna, aut etiam tet resti, unde Acmilitea in classes distribui solent . unde Aen. 1. Classibui hi, lo eua Zec. arma, tormenta . i. machinas bellios. xt sunt arietes, de nune bombarde reuocationes hominum ut exulum aut perscinptiorum, Ee alia res huiusmodi. Dolua consumitur.i depletur.& consumate euacuatur,in pecuniam . . largiendam ad cortumpendat vitea hostiles .pollicitationes, dissimulationes cum etin-
filia teguntur,maturationes .i. sellinationis,mentationes.l .men
dacia,ut si non ille Virgilianus, de sapp. in ceteras res, de qui a
loquemur tempote magis idoneo, si velimus aut potius hole mus) quando . i. aliquando scribere de te militati, ut de iit atage maris, aut de adminis latione reip. Honesta tes .i. pars utilit iis,quae dicitur honesta,diuidit ut in rectum .L aequuna de vilium. de laudabile,ut quod gloriosum est. Rectum et t. quod eum vir tute de oscio fit 1 eum debito essectu,aut delato modo iaciendi. id .s tectum diuiditur in prudentiam, lultitiam, fortitudinem, Bemodestiam . i. temperantiam. Prudentia est ealliditas .i. callida circunspectio, ur po teli habere delectuma discretionem eligeridi,bono tum di malorum, quadam ratione .i. consideratione iussit,aciniusti thiri, ac indebiti. Et prudentia dicit ut, item. . similitet selemia cuiusmodia certi artaticis. ut qui in arte aliqua pim uant,vulgo prudentes dicuntur, te prudentia appellatur mem Tla,multarum rerum,de usus complurium negociorum,noti r in memoria rerum sit prudentia, sed is per talem memoriam prudetia aequiratur. nam prudentia dicitur quas prouidentia,a pio a. ante,aut procul videndo,sed qui prate tuorum memores sunt de ex illis sutura prospiciunt prudentes sint,vt Vl1ses apud Homerum qui mores hominum multorum vidit, le urbes. luit uia et aequitas, ius umcuique tribuens pio dignitate a. An disim talem cuiusque,vnde proprie iussum dicitur,quod neque plus. aeq; minus quam tectum ac debitum est eontinet unde de subctatutuae iaua dicitur talia mensura Fortitudo est appetitio su p. recta calaleem. non eget species tecti) retum magnatum in diti icilium, quas non apstediantur nasi magnanimi,& eontemptroivili pentio, terum humilium i abiectarum eo', faeiles vitieuique sunt,aut i honesi rationem habent,de est perpentioin comensuratio perspicax laboris cum ratione utilitatis. sunt n. hae quatuor virtutes
Cardinales se connex ut qui unam complete habet,Omnes habeat,non n.est veta sortitudo,sine ius ilia, prudentia, di temperantia, nec illae sine hae, Si ceterii. Modestia est eontitiens moderatio. l. temperantia eupiditatum,in animo Lassectione. Post descriptionem partium rem doeet earundem usum dicens. Noautem ut in dicendo patribuq prudemiae, si conseremus .i. comparabimus commoda cum intere modis,cum .i. quando nos echoetabimur sequi alterum,uidelicet,commodum, de vitare alterum, videlicet incommodum.Iunt qui legant uriam.quom do neces
se et .vi sequi passiuae legatur quod quia insuetum est malum issete ui tate. Aut si in qua re,noa cohortabam ut aliquid i aliouam rem. culus rei nos potetimus habete scientiam dileiplinab lem . Ostendere ut quomodo, aut qua ratione oporteat, quIdquid . unamquanque rem fieri .Aucii suadebimus quippiam. i. aliquam
rem,cuius ter genae nos potetimus habete memoriam. i. ut dic ut subuentionem,aut praesente aut auditam, in qua te nos pore.
rimus facile persuadete .i. creditum esseere id, quod uel unus. persuasum esse, exemplo allatoicitato, aut adducto. Iullitiae partibus utemur, die. Postquam ostendit quae sint species recta. nune ostendit quomodo utamur etiam earum partibua dicens. Nos uten ut partibua iustitiae, s diremus oportet e misereri. aut
Innocentium, aut supplicum,2 s ostendemus cnnuenire . i. co ueniens elis, gratiam referti .i. ut gratia reseratur metentibus.
Et si demonstrabimui oportet e male merito AEqui peecauerint , vleisci in puniri, aut nox vici se . . punire male meritos. si noseensebimus.i.iudicabimus, fidem .i. fidelitatem de sanctam promissionem esse semandam magno pete . . magno conatu. si dice mus oportere leges de mores ciuitatis seruari A obseruati egregie. i. non uulgariter . si ditem ut convenare.i .eon eniens elie societate , atque amicitias coli . . consciueti de venerari stud ose a diligenter . si demonstrabimus id supp. ius quod lut natura cCmparauiti . i. conss ituit in .i. erga parente ina erga deos, in erga patriam .s in qua patrati ae geniti,& procreati sumus colendium sup. esse religiose. . cum timore filiala. In qua re, quia dicit a natura constitutam.obseruat ordinem quem habet naturalis cognatio,ptimum enim e gnoscimur de te timui parentes qui nousenuerunt, de a luerunt, deinde pet eos inducimur in cogniti nem Ee amolem Dei, tum in amorem patriae, t erum post pere piam totiditionem ratio iudieat,ut pNm Y amotis partes debeantur Deo, proximae nobisi x, tum patriae. tum parentibus, ita ves praemes contra patriam puanent, presertim inique eos non iu
eessat ijs qui amici quoque sint. um amicis acquistis,tum emetia bene meritis, tum omnibus propter Deum, quo ordine de pondete Deo placuerat s diem ua liospitia .i. iura hospitalitatis, aut hospitea in s heut seruitia di ministeria, pro seruia de ministris pastim legimus clientelas . i. elientes hoe est, nox ecile rei,de se seel nostrae credemet. Cognationesinobiscum nate ,
106쪽
RHETOR. AD HERENN. LIB. III. . ετ
eostsnt eiusdem sanguinit , assimates .i legitimas necessitudi nes, esse colendas ealle. i.inuiolabiliter. Animaduerte puer se le- acta adverbia, magnopere, egregie, studiose religiose casse suis quibusque aptissime contributa . si nos ostendemus, neminem
di praecipue iudicem oportere. i.deeete, deduci. i. seduci & deuia re,a via tecta, nec precio, nee gratia i fauore alicuius, nec periculo. i metu, qui oritur E periculo, e simultate. i odio latente. Si dicemus conuenire i. tonueniens esse ius aequabile i. quod pares pari mercede te honore prosequitur,uaruit .i.constitui & seruari in omitibus studiciis ut rebus Si nos censebimur .i .exilii mabimus,quam id aliquem rem esse iaciendam.i. tractandam, in concione.i .eon uocatione populi,aut in constis. senior .de ptu centum, nox ostendemus eam stip.esse iussam his atque huiusmodi partibus iustitit de ostendemus eam esse imultam eontrariis. s. partibus,& sup.ua. i. hoe modo siet, ut nos simus comparari.i.i
fructi ei idem aut iaciem locis.i. argumentotum sedibus, ad su dendum aliquid. saliquid esse ivllum. & dissuadendum.i ad suade dum non eue,iustum. aut ad dissuadendum ne fiat, quoniam iniustum st.de haec de partibus ivllitiae. Si nos dicemus, quid. l. alletdesse faciendum causa sortitudini, retinendr, nos ostendemus o portere res magnas do excelsas sequi de appetere, ubi secundum
vallam videt et ut dicendum expeti. Nam expetimus honessa, appetimus placentia. Et item. i.smiliter ostendemus oportere vi. ros sortes contemnete res humies.i .abiectas ct contemptibiles.
quasi humi proli tatas i,nde humile apud doctos in cotemptum sonat. Apud Ecclesiasti eos autem humilitas pro modelita .ide tur accipi, sol te quod nulla humiliatio erga Deum quae a nobis in obsequium fuit nimia fiat de propterea quod humilea snt,
indignas sup.esse vitia solii but,neci.& non. de iudicare eas non esse idoneas i dignas dignitate sua. ubi idoneas eum ablativo e si struxit,si uera eu)ectio. Item nos ostendemus a nulla. .non vula .non oportere deduci ab ulla te honesta, ob.i .propter maanitudinem perieuli,aut laboris,le Ostendemus oportere, mortem haberi.i. reputati, antiquiorem, id est Eliatiorem : scut amicorum antiquiuimus quisque metito eatissimus si, turpitudine, id est potius amandam mortem quam turpitudinem ad se ad iteret, e iuuenil
lius i. non ullius oportere non metuere inimicitias ullius, stilicet quantumcunque magni aut chari .pro vetitate rei, quaa ut Fauonius apud Geli. docet. Amieis inseruiendum est usque ad de . os, unde illud. Amicus socrates. Amicus Plato, amicior autem vetitas. Modestiae parti t. Quarto loeci docet uti partibus modestiae dicent. Nos utemur partibus modelitae. i. temperantiae, si nos vituperabimus, nimias libidines. i.voluptates N appetiti ne, honoris,pecuniae & smitium rerum. Et si nos des niem vi. i limitabimus .unam quanque rem certo termino naturae. Si nox o
Bendem ut id quod sati, si cuique i.vti,cuique, di dissuadebimus
.i.dehortabamur progredi nimium. i. τltra naturae limitem,& sta-
Iuemu . . constituemus unicuique rei modum. .mensuram fi mo
derationem. Huiusmodi sunt partes virtutis ampliscandae est dilatande,s s. ad imu . Se attenuandae .l. imminuendae s dehorta. bimur ab his i ii diis adebimiti sarienda videlicet, ut haec demonstraui supra. i. paulo ante amplificando, attenuentur. Nam nemo erit qui sentiant recedendum a virtuter verum. t. sed, quia nopossumus vit tutem vituperare, aut res daeentur non esse eiusmodi .i. tales; ut nos pcissimus expetiti supple in eis egregiam virtutem, aut virtus ollendatur constare potius in contrariis rebus
quam in his rebus, qua .s vituperabimus. Item s poterimur, quo .i aliquo pacto .i modo ar nos demonstrabimus , id quod is qui contradiceret morarit iustitiam esse ignauiam 8e inertiam aeliberalitatem prauam. i.iniquam largitionem. I tem quaestia
bitudinem ille qui contradieit appellarit prudentiam. Nos dicem ut esse scientiam ineptam, & garrulam, εe odiosam. Et nos
dicemus eam .s habitudinem animi quam ille dicet esse modo
si iami esse inertiam de negligentiam dissolutam . Et appellabimus eam . . qualitatem animi quam ille nominarit sortitudianem, ladiatoriam. Lartem secundum quam potita, studio nocendi quam sui protegendi dimieatur, at ita ineonsderatam, id est
quod tectam si non finitur quis conssetate . Laudabile. v. sequitiit nune altetum genus honesti, quod laudabile vocat des. ben, ipsum aedicens. Laudabile est quod eo cit i. com summate facit commemorationem honestam,&.i smul praese leua, a.simul consequentem. Nos separauimus. nunc, hoc .s laudabile,a recto non sup ideo quδd .i. quia ita quatuor partea quae subsiciuntur si p. voeabulo tecti,videlicet prudentia. iusiura, sortitudo, & modestia, non soleant date hane commemorati
nem honestatis, quam laudabile constere dixit. sed supp quod
quanquam laudabile nascat ut ex tecio,tamen in dicendo ex ita. ctandum seorsum ab illo I. tecto. Enim pro quia, neque conuenit iap. .nos sequi rectum. lum .i. duntaxat causa laudii, sed si laus consequitur.i.simul sequitur,tunc sup. voluntas tecti appetendo.expetendi duplicatur . Igitur cum demonstratum et uiri quod in deliberatione est esse rectum, nos demonstrabimis esse laudabile .i. dignum. ut laudetur, aut ab hominibus idoneis r vis qua .Laliqua rea placeat ordini digniori, quae improbetur ab ordine deletiori .i. minus bono de digno, aut esse laudabile . seu laudatum ab aliquibus soci s.c Romani imperis,aut omnibus cinuibus,supo. nostris,& supp. nationibus externis.i.peregrinis,q;,
pro eo polletis nostraxi qui post nox futuri erunt, yp. laudabile fote. Cum diuiso locorum si huiusmodi in consultatione tractatio totius causae est aperienda breuiter di sop. licebit exordiri vel a principio, vel ab insinuastione, vel iusdem rationibus, qui bu, lap. exorditi licet in causa iudiciali de qua supra dictum est. si cuius rei ede. Cuendi an genere deliberativo pose exorditi
ijsdem rationibus,quibus in iudicialibus,nune decetetis orati nil partibus idem declarat,de primo de narratione dicens. Si narratio,cuius .i. alicuius rei,incidet sip. in deliberationem, opo tebit narrati eadem ratione, oua .s in causa iudiciali, quoniam tilitas.sour honesum complectitur . est finis in eiusmodi ea sis tam iudiciali quam deliberativa. Ea. s. tilitas diuiditur in t tionem tutam atque honestam . si nos poterimus ae praestare, utrum .stam tutum quam honesum, nos pollicebimur, nos demonstraturos esse in dicendo, uti unque. Si nos demonstraturierimus alterum. aut tutum tantum .aut honesum tantum, cum
utrunque nos possimus, s dicemus simpliciter i sitie mentione
eius, quod demonstrare non possimus, id quod Iumui dicturi,
sue si tutum. sue honestum. Tutum vocat perite, quod imp titi dicunt secutum, ut exigua manu debella te mittitem regem non est tutum, bi ineptius dicas securum. At si nos dicemus ii stram rationem ella tutam, utemur diuisione . i. diuidendo tutam partem , in vim .i. potentiam de consilium pio quo prius dolum dixit cuius rei nune rationem affert dicens. Nam id quod nos appellauimus in docendo .irraecipiendo cum doceremus artem , dolum ea usa rei dilucidanta . . aperiendae.de declarandae, appellabimus honestius in dacendo. i. tando in vetas causis. consilium. Si nos dicemus sententiam rationis nolitae esse rectam, id est i
stam dicet non tutam si tamen non si tuta id tace bimus) εc sudiple si omnes partes tecti incident supple in eam, nos utemur ratione quadripati ita i. in quatuor partes recti diuisa , si supplenon omnes incidente nos exponemus in dieendo,supp. tot quoterunt. Nos utemur in eoi sim atione de consutatione. s. deliberativa nostris locis,quos ostendimu ante, videlicet contrarina
consimandis de consutandis. stebus ad aduersario, hoe est si aduersari s utamur consimatione, nos utemur consutatione d iactorum eius, & conita si usus fuerit consutatione nostrorum , n utem ut eorundem consimatione . videri potest hie u mus esse ordo eum sensus apertus st: nam sunt qui dicant, ut
mul loeia confirmandi conitati a supple locis consutandi, sed quia Omnes textus quos quid viderim) habent consimandis S eonfutandis, daeam, ut pNux: aut potius ablatiuos in designa tione sequelaepostos, quibus δὲ saepe de decenter utitur Cicero.
vi in ptimo ossiciorum, de ita erit citdu, utemur locis confirma dia .c nostris .i. ad nosita eons anda contrariis .i. qui loci sint contraris eonfutandis . s. dictis aduersariorum . . ad dicta eorum eo Mutanda. Ateumentationis Ece. Docet quomodo in delu tatione utendum si argumentatione dicens. Ratio tractandae argumentationis artificiosae i. ea arte sactae, patet de secundo
libr. i. ex iit quae dicta sunt de argumentataone in causa iudi ei ali, quia similis est. sed si aceidei it ut in eonsultatione, se tentia se alteti, id es xni deliberantium , aut consultantium 1
ratione tuta,et alteri .i. aduersatio eius, ab honesta .c ratione, ut
supple accidit,in deliberatione eorum qui circunfessi a Poenis .i Carthagine n. sue in oppido Cassilino, siue Saguntino de qui- , plantiscua) deliberant quid agant, an tutum esset sese de dete , cum si honestum pro sde conset nanda mori . Qui sit debit, scilicet apud taliter obsessos, ut necesse si sese dedere auesanie petite) sequi rationem tutam, utetur hii locis. dicet sudipte nullam rem esse utiliorem, incolumitate . id est salute. 8 s spitate, & supple neminem posse uti uirtutibus, qui non collo carit suas rationes in tuto,nte quidem,id est non etiam deos quia maximo
107쪽
m1ximo auxilio esse solem,esse auxilio eis. qui mittunt se in pritieulum consulto . i. per consilium de deliberationem ac debitam operam unde in factu luetis,qui amat petitulum, peribit in iuio 3 d. sup p. dicet,nihil oportere existimaria iudicari, honestum ,
quod non patiat salutem. E conitario is su p. qua praeponet. .ptqse et rei tuta lationem honesiam,vteriit his locis. s.sequentibus , dicet sup. Vitturem nullo. in ora ullo non telinquendam esse ullo tempore,& sup. vel dolorem, i is videlicet dolor citra mollem timeatur, vel mollem si ea sol midetur, esse leuiorem a. in minus
malam S dedecore de infamia. Et dicet iap. Oportere, aut ab eo quod sequitur praeclaram esse onsidetate quae turpitudo sit conia
secutura,at. .eeontrario dicet, immortalitatem. i. qternam vitam, meque aeternam incolumitate i.sospitatem,consequi. .necessa
rio sequi ex illo turpi sa sicut in bono syllopismo consequenda nece sario ex praemissis sequitur. Hoe est dicet. et licet tune
mortem, aut dolorem euaseruit turpiter agendo tamen non tinteuas uti immortales,aut impatibiles, quia paulo post mori Mumetit,lege qua sancitum eli omnes simul moti,nee i.& non, de di- . cet non esse exploratum.i.certum,de iacto periculo, aut rapeti
mento euidens de probatum,illo perieulo vitatoa dicet illud p rieulum euaserimus nam qui deliberant participes sunt sere terum de quibus consultaret,unde in prima loquitur persona) nul
lum . i. non vllum . nos non venturos in ullum aliud periculum .
quia lieet Cassilina aut Saguntini dedendo sese Carthaginens a
non eonscerentur iame, possent tamen paulo poli ab Romanis, aut aliis opprimi. Et sup diceret,praeclatum esse. 1.ptae celetis laudabile de gloriosum proficisci viti utea. eum virtute, hoe est ea eo
mite,aut pet virtutem vition.nondum coactos, ad mortem.svo iuntariam. Et dicet,sortunam quoque a. etiam solete esse adi mento,sortitudans a. t cibus,quia ut dicit Mato. Audaces sol tu na iuuat. Ea dicet. eum vivere tute Itane petaculo , qui vivat 1
nelie quae sententia videtur Paullo nolito digna) non qui sit im
columis. l. corpore sano, ni taetentia. . praesenti tempore. Videis
tui autem aequi uoce loqui de vita. ut dicat eum semper vivet equi virtutem seruat nam virtus aeterna el ,qua dum anima decorat ut mora non potest eum autem ad tempus modo. qui vitam corporalem duntaxat obtinet. Et lup.dicet eum qui vivat turpiter non posse esse incolumen in perpetuum, quia statutum eii ci. mnibus temel moti,mors autem peccatorum pessima ed preeiola est , non speetu domini mors sanctorum eius. Nam non soli catholici,sed de Platonici asserunt purgatis animis esse ab hac vista in aeternam transitum . Nos solemus uti eo nilutionibus fere .Lquasi in omnibus similibu .vi solemua uti socii quali semper. conclusionibu, timilititia in his cauli .s deliberatiuit, de in iudicialibus . nisi tu, proset te plurima exempla retum gestatum,conia
ducit i.xtile: eii maxime. i.summopere rhas. deliberativis cauis
sis . Nunc .l deinceps poli quam demonstrauimus genus deliberativum transeamus ad genus causa demonstrativum .
VONIAM hee causa diuiditur in lau
dem & vituperationem, quibus ex rebus laudem constituerimus, ex contrarus rebus erit vitupcratio comparanda. Laus igitur potest esse rerum externarum ; de corporis,& animi. Rerum cxternarum sunt ea, quae casu aut fortuna secunda, aut aduersa accidere possunt; ut genus,educati diuitiae potestates. gloris sodalitates amicitie & que huiusmodi sunt.& ea quae bis sunt contraria. Corporis sunt ea. qax natura corpori attribuit commoda aut incommoda; ut vel cita .vires,dignitas, valetudo,& quae contraria sunt. Animi sunt ea, quae consilio & cogitatione nostra constant, ut prudentia, iustitia ortitudo, modestia, & quae contraria sunt. Erit igitur haec confirmatio,& confutatio no
bis . In huiusmodi causa principium sumetur aut ab
nostra, aut ab eius .de quo loquemur ut ab eorum qui audient persona.aut ab re . Ab nostra, si laudabimus,dicemus aut ossicio facere, quod causa necessitudinis intercedat ; aut studio quod eiusmodi virtutis sit,ut omnes c memorare debeant velle ; aut quod recham sit, ex alimrum laude ostendere qualis noster animus sit . Si vituperabimus , aut merito facere, quod ita tractati sumus; aut studio quod utile putemus esse, ab omnibus unicam malitiam atque nequii iam cognosci; aut quod placeat o flendi, quid nosis displiceat .ex aliorum vituperatione. Ab eius persona,de quo loquemur, si laudabimus. vererinos dicemus. ut illius facta verbis consequi non poss-mus: omnes homines illius virtutes praedicare oportere ; ipsa facta omnium laudatorum eloquentiam anteire. Si vituperabimus, ea, quae videbimus contraria paucis verbis commutatis dici posse dicemus, ut paulo ante supra exempli causa demonstratum est. Ab auditorum persona. li laudabimus, dicemus,quoniam non apud ignotos laudemus . nos mouendi causa pauca esse dicturos et aut si erunt ignoti ut talem virum velint cognosccre, petemus e quoniam in eodem virtutis studio sint, apud quos laudemus, quo ille qui laudatus suerit, sperare nos facile iis, quibus velimus, huius saeta probaturos. Contra vituperatio: quoniam norint . pauca de nequitia eius nos esse dicturos: quod sit ignorent . petemus ut cognoscant, uti malitiam vitare possint: quoniam disti miles sunt qui audiant, atquealle qui vituperatur, nos sperare eos illius vitam vehementer improbaturos. Ab rebus ipsis, incertos esse quid potissimum laudemus: vereIi, ne, cum multa dixerimus. plura praetereamus, & quae similes sententias habcbunt: quibus sententiis contraria
sumuntur a vituperatione. Principio tractato, tum abre. tum ab aliqua harum, quas ante comm Craui I. rationum, narratio non erit ulla, quae necessario conse
quatur sed ii qua inciderit, cum aliquod factum eius, de
quo loquemur.nobis narrandum sit cum laude, aut vituperatione, praeceptio narrandi de primo libro repetetur. Diuisione hac utemur: Primo exponemus, qua, res laudaturi sumus aut vituperaturi. Deinde,ut quAquia quoue lepore res crit gesta. ordine dice us. ut, quid, quam q. tute cauteque egerit. intelligatur. Sed ex ponere oportebit animi virtutes aut vitia. Deinde commoda aut incommoda corporis.aut rerum externarum. quo modo ab animo tractata sim t.demonili are. Ordinem hunc adhibere in demonstranda vita dcbemus. Ab externis re
bus genus in laude , quibus maioribus natus sit: si bono
genere, parem aut excelsiorem suisse: si humili genere, ipsum in suis, non in maiorum virtvt: bus habuisse praesidium. In vituperatione. si bono genere, dedecor ma
ioribus suisse: si malo, tamen his ipsis detrimento luisse. Educatio in laude, bene, S honeste, in bonis disciplinis
per omnem pueritiam i in vituperatione, E contrario. Deinde transire oportet ad corporis commoda. A natu
ra in laudet si sit dignitas atque forma.laudi fuisse cana,
non . quemadmodum ceteris, dctrimento atque dedec
ri r si viros atque velocitas egregia, honestis haec exercitationibus & industriis dicemus comparata: si valctudo , ex perpetua diligentia di temperantia cupiditatum . In vituperatione, si erunt haec corporis comm
da , male his vim dicemus, quae casu di natura tanquam quilibet
108쪽
M E Ton. AD uxquilibet gladiator habuerit: si non erunt praeter formam
omnia ipsius culpa & intemperantia non fuisse dicemus. Deinde reuertemur ad extraneas res; & in his animi quevirtutes, aut quae vitia fuerint, considerabimus: diuitiae
an paupertas fuerit,& quae potestas, quae gloriae, quq amicitiae , quae inimicitiae ; & quid sortiter in inimicitiis gerendis fecerit, ius causa susceperit inimicitias; qua fide. beneuolentia ossicio gesserit amicitias; in diuitiis qualis,
aut in paupertate cuiusmodi fuerit, quemadmodum habuerit in potestatibus gerendix animum: si interierit .cuiusmodi mors eius fuerit, cuiusmodi res mortem eius sit
consecuta. Ad omnes autem res, in quibus animus hominis maxime consideratur. illae quatuor animi virtutes erunt accommodandae. ut, si laudemus, aliud iuste. aliud sortiter,aliud modeste.aliud prudenter factum esse dicamus : si vituperemus, e contrario. Perspicuum est iam nimirum ex hac dispositione quemadmodum lit tracto
da tripertita diuitio laudis & vituperationis, si illud etia
assumpserimus, non necesse esse nos omnes has partes in laudem aut vituperationem transscrre: propterea quod saepe ne incidunt quidem; saepe ita tenuiter incidunt, ut non sint necessariae dictu. Quapropter eas partes.quae firmissimae videbuntur, legere oportebit. Conclusionibus breuibus utemur e numeratione ad exitum causae: in ipsa causa crebras &breues amplificationes interponemus per locos communes. Nec hoc genus causae.eo quod raro accidit in vita,negligentius considerandum est. neque
enim id, quod potest accidere ut faciendum sit aliquan
do, non oportet velle quamaccommodatissime poli e s cere . Et si separatim haec causa minus saepe tractatur t
in iudicialibus & in deliberativis causis saepe magnae par
tes versantur laudis aut vituperationis. quare in hoc quoque genere causae non nihil industriae consumendum putauimus. Nunc,absoluta nobis disiicillima parte rhet ricae, hoc est inuentione perpolita, atque ad omne causae genus accommodata, tem pus est ad ceteras partes profici
sci. Deinceps igitur de dispositione dicemus.
UONIAM lixe eausa diuiditur in laudem &Vituperationem, quibus ex rebus laudem coliriue- raritus,ex contriti et rebus) ipsi laudi eontratiis. Dignitas .aletudo,& quae contraria sunt si vi tua petate voluetimus . Etit igitur haee confirma alio, & eonfutatio nobis .i .ex his locis confirmamionis & eonfutationis licebit nobis sume te argumenta, seu tpaulo post ostendet ut . s Ab nostra, si laudabimu ,3 si nos ipsos
mediocriter,& quantum locus ipse exposcet, laudabimus. s Aut ossicio saeete,) mendemus. si nos oniciosos esse demonstrabi mus. sQuod eausa necessitudinis intere at ;) Quod ad laudandum venet imita ob necessitudinem & assinitatem. quae uidelicet ii ii intercedat. s Aut studio,) Aut quod talis si eius quem probare velimus virtus. ut ab omnibus eam probari maxime eonueniat. sQualis noli et animus sit. γ Quia dum pio handos maxi- , me laudare videri volumus,nostram rei sonam reddimus gratim' tem 5e eo magis, s animum aduersum omnes huiusmodi esse ostendam ut . sia iod ita tractati sum uir) ut de eis bene loqui nobis conueniat di ad nos m axime de ei, dicere attineat. sunt eam
malitiam in Quae in uno solo quem vitupetemus sit. IA ut quod placeat ostendi,) Ouod ea delinquete piae eat. R post quam deliquit,ut sciatur quod nobis id scut & celeri , vehementer displiaceat. sEa, quae videbimu Contraria, subaudiendum his quae iam tetulimus. s Paucis rebus commutati ) Diei posse dicem ut, sed non dicemu verbia paucis posse diei, icemus autem posse dici ea quae videbimus contracta. s Paucia m cibis commutatis ,
Noe est eum pauca ex superioribus laudibus verba commutauerimus. Ordinem eum in vituperatione teneamus, quem in lauis datione tenendum esse diximus. svi paulo ante supra exempli eausa) Quo te, fieret elatior exempla subiecimus, quo pacto reprehendete oporteret. Vt enim nobis vituperandum esset, cum, nostra persona locos ostendemus exemplo demonstratum est. Quoniam non a pug ignotos laudemux. nos monendi causa pauca esse dicturo ir) Cuiusmodi in Cluentiana tete illud est . qui P. Octauio ingenio prudentior ' iure petitior sde, religione , ossicio distentior aut sanctior comemorari potest 3 quia consistio eonstantior ' quis iudiciorum, aut eius dignitatis quam in iudiciis publicis praestate oportet colentior λ Longum est de singulorum virtute ita dicere . quae quia cognita sunt ab omnibus vel 'borum ornamenta non quaerunt. nisi quod hie Cici de exordio loquitur. ille in eons tmatione illa refert. Unde etiam breuiter P.Octauis deeutrit laudes, quod in exoldio non refert. In eodevirtutii studio sim,) Eodem studio detineantur virtutis,illi,apud
Ti laudemus, siue litetatium illud studium sit sue quodcuqued. I a quibus velimus,) Apud quemcunque huiui facta velliamus memorare. sinoniam norint,) Quia eius scelera cognouerint. Et quae similes sententias habebunt,quibus sententius eo
tralia sumuntur a vituperatione. Ptincipio tractato, tum ab tritum ab aliqua harum,quas ante coinemorauimus, rationum,nae ratio non erit ulla, quae necessario) Eas rationes, di in orationi- .
hus aliorum,& per se poterit quilibet inuenire. sAb externis rebus genus in laude, quibus malo tibus natui sit,) seire illud hieoportet,non Omnia quae extra nos posta sint, quaeque aecidere hominibus soleat ne eessarie laudari quod habuerit ea. sed quod tui honeste aliquis ψsus st, & quod haec certissimum motum s eiant experimentum . Aut enim meliores proptet haee,aut pei res sumus. ut salustius ira M. Tullium: Leges .inquit, iudiciaque Rom pop. de sendi t. atque ita moderatur quas unu 1 sit telictus Esamilia vities arissimi seipionis Astioni, ae non repertulus accitusque,& paulo ante intitus huic urbi ciuis. Pro se ipse respondet Cicero : Ego meis maioribus Ritute mea praelux .vt s prius noti non fuerint. a me reeipiant initium memoriae suae. Tu tuis vita, quam turpiter egisti, magnas effudissi tenebras, ut etiam si fuerint egregij ei ues,certe venerint in obliuionem. Qua te noli mihi antiquos .itos obiectare. satius est enim me meis rebus solere, quam maiorum opinione niti,& ita ei ueterism possetis meis nobilitatis initium,& virtutis exemplum. Illud etiam in hoe in eonsiderandum,num ea quae a nobis i stertur laus, ali- eui accidar personae generaliter, aut certo alicui generali ter.ut sal tu ,hominis laus,religionis,iustitiae prudenti as,ingeni j,de similium,certo alicui viputa sociatis, Aristotelis, Platonii est . L ei laudis di vituperationis retum externarum sunt gens, ut Lati-nut, Graecus, Barbarus: ei uitas ut Romana, Atheniens, Re quae- uis clara domu 1,ut AE miliana Caesariana. dicemus etiam si quid euenit vel G somnii ,vel sanis, vel huiusmodi praenunciationiabus. Uictus laudabitur rui in Achille quod ferarum pastu, secludis viscetibus. Item laudate possumus a iusto, utili, possibili decenti. A iusto,ut iussum est ducere uxorem di quod a parentibui accepimus reddere utile. multa enim eommoda ex nuptiisaeeidete ostendemus. Post bile, quod ante nos omnes seeerunt,ti nunc faciunt, nos quoque posse sacere. Decens,quod non more seratum in latebris , I sne lege nobis degetete lMeat. Ab eisdem loci, lire acule refellere poterimus. Per comparati nem etiam quaecunque dicemus. augere poterimus. ut ii obem urbi, genus geneti, victum victui, & similia compares. Comparantur item animi bona inter se, vi virtutes, cum uirtutibus , rosessiones eum professionibus. Corporis quoque bona,vt vat udo eum opibus. Corpori, bona eum animi bonis, ut robur eum ingenio vel trium serentia. ut si Achillem eum Homero co- pates, animi bona cum externis ut si iustitiam uel silentiam aliuam cum Opibus eum nobilitate. Est etiam ubi amplitudo plua decoris attulerit, ut Galbae Romanum imperium,quδd ptiua- tui maior visas est, & capa et imperas. Nam quod prius sapie tia esse di ob natalium claritatem metusque temporum in eo putabatur, segnities comperta est. Idem de celetis bonis, ne singula enumerare laborem, intelligendum est. Si bono g nete , parem aut excelsorem fuisse, Subaudiendum, qua elua
maiores extiterint . sipsum in suis . non in maiorum virtuti t
habuisse stili ditim) Sicut Cieeronis ipsius exemplum supra retulimus . ssa malo.) subaudiendum genere. I Non, quemata modum eetetis,) Na multis, iieut Paridi, ima detrimento suisse scribitur. Virei 3 Corpori tobur. INonestis non minnino honistis quidem. sed cogentibus alaenia praeceptia, comparata
109쪽
pirata esse diei possuntissi valetudo, in Bona intelligatur,na me
dium verbum est. sEx perpetua diligentia & temperantia eupiditatum Quod quia cupiditates suas diligentia Ee temperantia esipe seueritis onam conteruauerat valetudinem. Quae casu di natura Quod non sua diligentia Et temperantia validui si, sed quod
ita catus tulerit,ita natura eum produxerit, quemadmodum etiagladiatores Et multos alios esse videmus. non erunt preterior mam omma sit formosus,sed dicatur imbecilli .idque i pilus
culpa S intemperantia,tum non culpandam esse naturam, Et tam ilia. Bli. n.vbi forma vituperetur,s videlicet quoquo modo intemperantis 1 uncta sit,icimbecillitati. ut apud Homerum in Patide a ιι κ aeni ara, α ι,, .ue .am. Est etiam ubi soria' ina i uncta simpliciter imbecillitati etiam naturali culpetur,ut de Niteo tutiam apud Homerum. μι - iso M. - . .
Et quid solvier an inimicitiss gerendis Sullinendis. Nam, ut
Varro inquit,cu imperator res gerere dicitur in eo, neque agit, neque saeit sed gerita. liinet. translatum ab his, qui onera gerunt. cum sullinent. sCuius causa susceperit inimicitias.) ut tamen probati vel id impiobari sciamus. siti diuitiit qualis,) Anmunis tua, liberalis, aut secus, aut in paupertate cuiusmodi suerit,) Num continenter vixerit, nee aliena rapere assectauerit. scuiusmodi mors eius suetit,) Num eius mortem tes aliqua secuta sit unde possit laudati aut vituperari. s quae sorte vi in Caesaris morte, portenta apparuerint. Ut,si laudemus, aliud ius e. )Vi s tribuit unicuique quod suum eli. Et quoniam institiam se
quuntur,innocenta a, amicitia. concordia, pietas,religio, obse uanila. humanitas.& similia,eos partes tractati eonueniet. sAliud sortiter,) ut si animum supra omnia gestit pericula, nihil a.
nis tutpe timuerit, in secundis rebus cupiditatibus resiliete potuerit , ct aduersa constanter tolerauetit. & quae sortitudinem sequantur decurramus.ut magnanimitatem, fiduciam,securitatem, magnificentiam constantiam,tollet antiam,tanctum, d inuiolabile tecti propolitum. s Aliud modelle,) ut si nihil occuluisse.
quo punitendum esset,ollendemus,& in nullo moderationis legem exeessiste,& sub tationis iugo cupiditate, domuisse, & quae
modestiam comitantur percurramus, abllinentiam, temperan tiam, coninentiam,verecundiam,castitatem, pudicitiam,honestatem .m Odetationem, parsmoniam, sobrietatem. s Aliud p denter Vt pto uidisse prius omnia,Scintellexisse eum quam quid ruam aget et dicamus,sc quae prudentiam sequuntur, Omnia petispexisse. svelut si circunspectus suit,si pto uidit.s docilia,s ca
ius,si consilio plenus ad agendum venit. ssi vitupetemus. E con-ttarioὶ Omnia superioribus eonitaria afferemus vitia, Vt dolori cupid)tatique cognatas consentaneasq. passiones,emulationem, inuidiam,m alevolentiam,obtrectationem.& similia in eum proselemus . voluptati autem , in alienis malas ei sempet gaudium fuisse,iactantiam de se,& gloriae vanitatem, sugam saepe ob scelera meditatum. rmidine metuque concussum,do nihilominii, set uti iam, et itatemque,& his proxima in eum quem vituperare volemus, congeremus. Vbi custodiendum, ne fortiori cona ungatur in himius,ut sacrilego. ra,homicidae, truptor. nanque tensu, homuus a paruo in maius debet insuriete.Sed haec ad eloeuiationis praecepta attinent. s Non necesse esse nos omnes has patiates in laudem aut vituperationem transferte:) Monet Helen nium,quid sit in has praeceptione tenendum. dicit enim, non oportere cum exit unate,quae de laude & vituperatione dixit,omnia unam in orationem transferenda simul elle, sed ea duntaxat,
uae videtit congruete . sin aest missimae Videbuntur, 3 Ad lauandum vituperandumve. sLegere Colligere opotiebit. sin ipsa cauti) Propter quam ad vituperandum venimus. fCtebras
di breues amplificationes interponemus per locos commune, Vettit si in sacrilegum communi ex loco dicas. deorum enim pla totum plo uidentia custoditur respub. uiolatorum vero ira coetumpitur. E: sic progrediemuir Quae eum ita snt, quantum isse scelua admisit φ ut nimirum tem exponamus, non quas docentet, sed quas exaggerantes. quod uniuersae noeuerit ciuitati, de eommunibus &ptiuatis rebus. At timendum, ne tale scelus conia sequat ut sterilitas liugum. ne hostium superem ut armis.& similia . Velut in salusium ipse Cicero des ne bonos petulantissima consectari lingua desine morbo procaciatis illo uti,desine unum quenque motibus tuis ex illimate. His moribui amicum tibi esseete non potest,videtis enim velle inimicum habere . spei lo eoa eommunes Unde similiter nobii dicere tali in te eonuenit.
De hii supra abunde dictum. sitato accidit in vita,) Quod nunc
raro accideret,aut laudare t vituperare quenquam nunc lapis.
e. svt faciendum si aliquando,) si quidem aliquando, non
ispe in genere demonstrativo se eonsumunmt orationes , quod licet raro fiat,non oportet tamen id negligere. sHaee ea a mi. nus saepe tractatur.) Non admodum irequentet agitetur. sAt in iudicialibus di in delibetatiuis causa saepe magnae paties ver sint ut laudis, aut vituperationis. quare in hoc quoque genete causae) Probat.demonstrativum tum propter se,tum propter iudicialem & delibetat tuam cautam ese necessarium, quod in elaxeneribui saepe laudanda multa nobis occurrant.
dolphum lib. .cap. i. Trapeaontium lib. .sLaus igi tur potest esse te tum extetnatum; & corporas. N an μmi) Mitum est,cut hune in ordinem in reeensendis bonis seruet, cum inter triplicia bona vel maxime excedant quae sunt animi. quae Se ueta esse, & sola ab Aristotele recte existimata sunt. Nisi ob id diemus haec duo & fortunae de naturae bona praecedere, quod ipsi xitius in ea tum rerum usu & moderatione maxime cernitur . et Dignitas,τὸ clia, virino Graeci vocant. .venerandam Gris marestatem, qualis in Pompeio suit, de quam Cicero etiam dignitatem vocate solet. 1 Ab nolita,s laudabimus. dicem ui Vteli Narianae ni in Baslium, debete se laudare,tum propter amicitiae rationes, tum propter memoriam pulcherrimarum vitiu-tum. tum vi habeat ec sesia exemplum Optimi di sancti simi episcopi. Ceterum narratio sicut nunquam sere incidit, cum la dimus cuius satia nota snt, ac sola amplificatione indigent, se semper inuenitur, cum quod fecerit ignotum sit, quae non uno in loco tota , ut in alii, generibus cogitur, sed pastim, ut quidquam amplis candum eii, breuitet narratur. lire Traterontius lib. 4. Petemus ut cognoscant, Alias, ignoscant .r Diuisione hae utemur:) Ba utemur commode, si naturam eius rei, quam laudamus, diligentet quibus constat, considerabimus . Non .n. oportet,ut plurimi putant,quoniam omnis demonstratio aut ex rebus,quas externas appellant ut ex iis quae corpori aut animi attribuuntur, in has partes semper orationem dilibuere. Nam de nitidium auditoribui pateret si saepius fieret, di ignorantiae vitium non euitaret,si quis te naturam relinquet et,& his communibus semper esse occupatus. Quate optimum factum et it,eum omnia,quibus saei te absolui pollit causa, consterauimus ea reis ducamus in paucisi. quaedam genera. Vt s poeta aut orator laudandus est danda est opera ut intelligamus, quibus rebus poeta eximius, aut eloquentiss. orator ad tantam facultatem proseis ctus sit, quae omnia ad quam pauciora maxime possumus, ted cemus . Deinde unumquodque eorum, si in plura diuiditur,suis
1ocii distribuemus. Sie pro Pomp. secit Cicero in qua summas imperatoris laudes persecutus eli. Vide Tta perontium. 1 Quomodo ab animo tractata sint,) Faciunt quae scribit Fabius . Omnia. inquit,quae extra nos bona sunt. quaeque hominibus sorte obtigerunt, non ideo laudantur, quod habuerat quis ea . sed quod his hones e st usus. Nam diuitiae 2 potentia.& gratia cum
plurimum virium dent in v tranque partem, cinissimum laciunt morum experimentum . Aut enim meliores propter haec, aut peiores sumus,animi semper ueta laus est. Sed non una per hoc opus via ducitur. Nanque alias aetatis gradus gellarumque rerum ordinem sequi speciosius fuit,ut in primi, animi laudetur indoles cum disciplinae poli hoe operum. i. factorum dicto tumque contextus. Aliat in species virtutum diuidete laudem sortitudinis, iustitiae,continentiae ceterarumque, ac singulis a stignate , quae secundum quanque earum gesta erunt. Hac ille. sAb externis rebus) Miror autem eur non addat lc nomen, ut Cato sapiens,& nationem. vi Graecus,de patriam, ut A iheniensis, assectionem,ut equorum, canum, atmotum studium, ut medicus, Orator eonditionem,ut seruus, addictus, conditionem aliam quae ad liberos spectat, ut nupta, adoptiuus, abdicatus te ceteras ei cunctantias, quae subinde oratori aptissima vel ad laudem vel ad vituperationem argumenta submini litant. 1 Conclusoni ableuibus utemur, enumeratione) .i. ut breuitet quae in tota Dr
tione dicta sunt colligantur. sNune, absoluta nobis) Transitio
vomam hae causa Sce. Primo loco dieit quod tenui des Asan
monstrativum diuiditur in laudem de vituperationem, quae quia contrariae sunt, oppos totum autem eadem es disciplina ideo contrariit . temur in landatione, de in vituperatione. Deinde ostendat in quibui laus consistat. Ordo autem est. Quoniam haee Guia . s. demonstratiua ad quam paulo ante dixit transeundum esse diuiditur in laudem de vituperationem, tanquam in obiecta aut in fines praestitutos,ex quibus rebus constituerimus laudem ex contrariis rebus vituperatio ept compa
randalobtinenda de aequitenda.Igitur quia satis suerit alterum euisse .
110쪽
docuisse. Laus, poterit esse retum extet natum .i. bonorum ex iatraneos positorum,ut sunt bona fortunae, di corporis de anima. Theologi tria bona enumerant. suinma quibus non contingit abuti, ut charitate, & ceteris virtutibus anima dummodo urit tes maneant media ut corporis,ct infimaot extetna,quibus 8c bene, de male uti continetit. Ea supp. bona, aut mala rerum exterianarum,sunt que possunt accidete .i continge te alicui secunda aut aduersa,visu aut fortuna. i. a casu di fortuna vi genus . talarum, educatio .s accurata aut inter bonos, diuitiae. s. magnae potestas magna. Gloria II attadiuitates si natan quibus nati lumus,
aut quibus donati sumus, quia beati putamur qui bonas habitat
ut bes, presertum si sitit in eis ciues amatitiae, quae sunt huiusmodi, de ea quae sunt his contraria, ut ignobilita, genetis, sordida educatio, paupertas, ruitus rasami nasci in loeis delitiis, ini. micitiae,& smilia quae ad vituperationem faciunt,qui omnia pertinent ad hona di mala externa, quia sine nolito metito conti fere nobis possunt,ti sine culpa non contingere. ut auferri, pro
equitur etiam corporis bona dicens. Ea commoda aut incomamoda sunt eoi potis. i. pertinent ad corpus. quae natura attribuit corpori,ut sunt velocitas .i. agilitas, & celei itas in cursu, vates a.
robur membrotum dignitas . . speciositas de honelia pulchritudo membrorum per quam quis reddit ut dignus praelatura, iuxta uod dictum ess quod species Priami digna fuit imperio. valetu oa sospitas,ae simitas. & sup.similia quae pertinent ad laudem,
di quae sunt contraria, vi torpor,debilitas, indignitas, aut deformitas . Mala valetudo dee. Quae pertinet ad vituperationem.
Animi supp. bona & mala sunt ea quae constant consito,& eogi.
ratione nolit a,vt prudentia, ustiti Ortitudo .modeuia, que sunt laudis,& quae sunt contraria,ut imprudentia iniuilitia,timiditas, aut meta tostas, quae spectant ad vituperationem. Igitur hae. .huiusmodi confirmatio, aut consulario erit nobis . s. in genere
demovillativo. sin huiusmodi eausa dcc Docet primo quomodo in demonstrativo sumetur principium, prosecuturus de reliquas partea. Ordo autem est plane pium in huiusmodi causa .f. demonstrativa aut a persona nostra,aut a pellana eius de quo loquemur, aut a persona eorum qua audient. aut ab te. Ab nmura supp. persona sumemui primipium s laudabimus supp. aliquem , dicemus tquod verbum ponetur, ibi ab eius persona die.
veteri nos dicemu4 Se. Nos facere sup. id,hoc est laudare eum aut ossicio,quod. i.quia eausa necessitudini s. i. obligatio necessa. rias intercedat. 1.media sit inter ipsum de nos, aut . i. sacere studio .i. voluntate studiosa quod i quia is quem laudamus sit eiusmodi virtutis, ut omnes debeant velle eommem tale, id quod tectum sit . . laudabiliter factum, quia omnes incendimur ad virtutem floria, laudataque Virtus etestat, de immensum gloria calcat ha ent, aut velle ollendete ex laude aliorum . qualis si animus idis usi nosset, se enim Franciscut intelligit, ut sicut ipse in tecto
tres continet personas: nam recte diei mus, pse facio, ipse saeis,
ipse facit, ita le in obliquii, ut S ipsum ludete qua uellem calamo petmist agresti. .de me, nee id tantum in primitiuo,sed etiam in detiuattuor , t negocium ipsus intelligitur, aut meum, aut tuum,aut alterius ideo autem em laude aliorum ostendimus animum nostrum,quia qualis quisque est,& qualia amat, talia laudat, animi etiam candidi eli alienam virtutem commendare , viis detur tamen in hoe sensu a Cicero. scribendum fuisse,qualis non et ipsorum animus,unde malunt quidam se dicere, aut nos velle ostendete ex laude alio tum, hoc est ex nostra qualis si animus ipsius quem laudabimus quia si offenderimus animi noliti seu eismatem & iudicis integritatem,sacile constabit nos nolle laudate
eum qui indignu, si de ita ex animo nostro illlu, quem laudabimus animum qualis sit ostendimus e hoe tamen iam dicam ite rum . si vituperabimus su aliquem a nostra persona nos dies mus nos id sacere merito,s . i. quia, ta sumus tractati ab illo . i. assecti insum 1,aut contumesis,ut merito eum male dicta re se tamus,aut dicemus nos id facere studio. quod. i. quia putemus utile ellis, unicam l.sngularem atque intomparabilem malitiam, atque nequitiam eius,quem vituperabimus. coenosci ab omnibuane videlicet ab eo contaminetur,aut circumueniantur, aut quod placeat ostendi ex vituperatione aliorum quid placeat nobis. Noe dictum approbat peiorem constructione miti sententiam dicti superioris,nam scut ex aliorum vituperatione quid nobis displiceat ollendimus. ita ex alio tum laude qualis animus nolle e
ut aperiemu . sAb eius dee.) Et supp. sumemus principium a persona eius de quo loquemur supp. iie,s laudabimus supp. eum
nox dicemus nos veteri. .timere,ut non possimus. consequi ve bi . . exprimere facta illius,quia dicemus, oportere .i. decens de conueniena esse, praedicate u. commendate de extollere omnes
virtutes nominii illius,& sup ipsa acta. i. quae ipse serit anteire
.i superare eloquentiam omnium laudatorum ab eloquentia , aut arie dicendi. Si vituperabimus. nos dicemus ea quae videbimus posse diei contraria. 1 laudationi paucis verbis conautatis, ut demo illatum est paulo supra. . paulo ante causa exempli,ut dae mus,nos veteri, ut non possumus consequi verbis vitia illius Se Vbi scies huiusmodi verba, caveo, metuo,vereor,sormido,&si milia, quia important negationem recte poni sine negatione soquent , t eaue dicas, vel ut diras, vereor, ut mihi verba dest Se. quia tamen duae negationes saepe non plus esset unt quam una,
etiam recte poni cum negatione.H eave ne dicas vereor. ne verisba mihi desint die. sAb auditorum Sci) A persona auditorum sumentes exordium. li laudabimui dicemus) quoniam nihil no ui laudemus, de nihil laudemui apud ignoto, nos esse dicturos
pauca eausa monenda, quia non omnium quae scimus continuo memores sumus, aut si erunt ignoti .i. ignorantes, di rerum ii sciat nam ut docet Valla lib. i. ignotu saepe active accipitur. Quintilianus. Ne quis tamen erret ignotus non est filii mei nouerca,sed mater, ignotus dixit pro ignorans,& pro hospite di peregrino non pro ignorato , haec ille. Cuius ratio videtur quod qui ignotus est. i. cognitu etiam alios ignotare soleat, nam qui nouus aduenitan coetum aliquem citius a singulis cognoscitur quam singulos cognoscat. veruntamen Franciscus legit,sn suerit ignota, ut si sint. sed si vitius, aut persona quam laudabunus
fuerit ignota,sed se diceret ignotus, quia addit virum dicens. Nos petemus ut velint tognoscere talem virum, S sup. dicemus quoniam ipsi apud quos laudemus. statem virum mi in eodem sudio .i. diligenti exercitio virtutis,atque .i. sicut aut in quo ille qui suetit laudatus) sperate no, probatulos .i persuasuros ne ite satia huius. amici nouit quibus uelamus, q. d. vitis probatis, de eiusdem virtutis studiosis,utpote a quibus laudari gloriosum lat. Vituperatio supp. etit contraria.i contrario modo, quia si notus diem ut nos pauca dicturos monendis gratia, in ignotus. dicemus ab eorum virtute apud quos dicemus maxime abhorrere, adhortati,ut eum vitent. unde quoniam noti m. supp. & vitia , eius diemus nos esse dicturo pavea de nequitia .i. utilitate,aut
libidine enus quod si ignδε eni supp. eum nune dicat s ignorent,pto quo prius si et unt ignoti petemus, ut agnoscant, vi possint
vitare malitiam .s et iis, quoniam illi qui audiunt, atque illi qui vituperantur sunt dissimiles. in molibu . Et dicemus nos spe rate . illos stipp. qui audiunt, aut nos, sed potius illos improb tutos vehementet vittam illius .f. pol quam nouerit. Ideo dico potiui illos, quia de nobis certo scimus,quod de illis separamus. δε rebus ire supp. sumentes principium diceretis esse incet tum , quid laudemu1 potissimum. i. maxime omnium, di dicemus nos veteri ne eum dixerimus multa. Ecce vereti sequente negatione, pro quia priui,ut subiunxit praetereamus plura, di supp.
dicemus ea quae habebunt smiles sententias . quibus sententiis. s. ad laudem de moniliandam facientibus, conitaria .i. contraria sententiae sumuntur a vituperatione a. in vituperando. aut avituperante . Principio &e. Postquam Meuit quali ptineia pio utendum si in demonstrativo. docet quali narratione,& de inde de ceteris qualitatibus utendum si . ordo es,vlla narratio quae consequatur necessario a. quam neeesse si subsequi non elat principio .i. non ponet ut post principium ab aliqua tractatione .i. quod principium sumptum si ab aliqua tractatione harum rationum .s laudandi de uituperandi, quas commemorauitimus ante . s. paulo, sed si qua .i. ala qua talis narratio, ineiderit a incidenter interuenerit, cum aliquod factum eius de quo loquora ut sit natrandum nobis eum laude, aut uituperatione, ne supple praeceptio narrandi tepetetur, de primo libro ubi de ea satis abunde praeceptum est. Deinde prosequitur de diuasione diacena . Nos utemur diuisone hae . i. huiusmodi. nos exponem s. proponemus enuntiabimus,quas res laudaturi sumus, aut vituperatur a.deinde dicemus ordine l. per ordinem,ut quaeque reaetit gella, vel pro vel ovo tempore erit gesta, ut intelligatur, quidquid is quem laudabimus,egerit tute,non eredendo se suos, di sua periculis, & caute .i. prudenter. sed oportebit .s. ad pleianam laudem, aut vituperationim, exponere virtutes, aut vitia animi, deinde oportebit demonstrare quomodo commoda, aut incomm a corporis ut retum externatum sint tractata ab animo .c laudando de vituperando, hoe est quo animo ea tulerit. Nos debemus adhibere hune ordinem in uita demonstranda Llaudanda, aut vituperanda. Nam supple genua demoni labiatur in laude ab externis rebus. utpote quibus maioribus si natus. Nam s sit bono genere natus. dicemus supple eum suisse parem, id est aequiparandum uittute maioribus suis, de ita non M. T. C. Rhet. I degeneia