장음표시 사용
111쪽
d generasse,aut suisse excelsorem i. eos superasse . si su p. natus sit numili. i. abiecto genete dicemus ipsum habuisse praesdium . i. honellum iuvamen & fiduciam in suis viribus, non in virtutibus maloium suorum. In vitupetatione,si bono genere sup. st natus icemus ipsum fuisse geneti sua dedecori i ad dedecus,vi Cicero. in Saluitium dixit,si sit malo. i. humili,& abiecto,aut petra cioso genere,nos dicemus tamen,nihilominus,ipsum fuit his ipsis det timento. .ad dettimentum gloriae,aut notum,& ita illis nequiorem elle. Educatio su p. demonstrabitur in laude. . demonstratione laudis dicendo videlicet quod fuerit educatus tota pue. inia bene & honeste in bonis disciplinis . ln vituperatione contra. i.econtrario demonlitabitur a vobis dieentibus, ipsum sere 'traxisse,inde l.ab honesta educata ne,alis addunt aperte. i.manifeste. Alii legunt a parie corporis,sed uetior lectio est. A corporis eommodis vi sit. laudabitur etiam a commodi .i bonis corporis . a natura statis in laude,s digni ias . . deeota & honesta pulchritudo membrorum vitilium si lup. ei, atque forma .i. species quali muliebris sit ei. nos dicemus eam fuisse illi laudi . i. ad la tam de non det timento atque decora. quemadmodum supp.saepe fuit ceteris. Si vires atque telocitas egregia,supp. snt illi quem laudabimus,nos dicemus hae comparat a. . parta, S aequisita illis honesti, exercitationibus atque indulitiss.l.ut dicunt naturali ingemositate . si ualetudo petpetua. .incolumitas ct insima sanita .sup. sat e .nos sup. dicemus eam comparatam, diligentia de tempe tantia cupiditatum: quod vulgatiua dieas seruando die
tam,de ex hono tegimine. In vituperatione. Prosequitur eandem tem dicens. Nos dicemus in vituperatione, i lire viam di cta eommoda corpo tis,ut dignitas, rina,velocitas.vates, valetudo perpetua et unt supp. vituperando, ipsum male usum l. abuia sum lus. utpote quae habuerit non a uirtute. aut temperantia sua.
sed ei ita metitum suum, easu Et natura, anquam supp. elle quilibet gladiator, qui bonis corporis abuti solet. Sin . i. sed si, omnia et uni su p. ipsi quem vitupetamus praeter sol mam i hue sor-ma .i. si in omnibus decore catebit, nos dicemus id quod forma caluerit suisse culpa & intemperantia ipsius. Deinde hoe est post
corporis bona aut mala: nos reuertemur ad res extraneas .i. exis
tra ipsum positas ut sunt bona sortunae. Et considerabimus quae
virtutes lilauda hi nus,aut quae uitia animi si vituperabimus, suerint in his . i. in adminas ratione harum terum extet natum quae aut bonae,aut malae sunt secundum rationem utencium eis, unde ex bonorum scit tua totum usu pet spicitur virtus & vitium animi.
ει considerabimui an diuitiae su p. suetint illi, an pauperta, suerat illi,& quae potestates suop. suetant illa quae gloma p. laetitilli,& quae amicitia suerit illi, de quid fecerit sotiit et in gerendis
inimiciti s .& considerabimus, cuius causa susceperit inimicitias,& qua fide. i.tidelitate,beneuolentia. A Oiscio ge uerit amicitias & considerabimus qualis fuerat in diuitiis, aut in pauperta te, quemadmodum habuerit animum in potestatibus gerendis. Et si interiem i. mortuu 1 suetit. & ita post mortem de eius vita disteremus, considerabimus. cuiusmodi mors supp. eius suetit, di cuiusmodi res si consecuta mortem eius, utpote an dolor parentum, aut publicus, an laetitia.&de consimilibus. Ad omnes autem res. Docet laudando conducere in ptimis quatuor illa, prine pales virtutes, Iustitiam, sortitudinem, modestiam,ta prudentiam, di eis in de moniliando magno pete utendum ense dicens. Autem pro sed, illae .c nobilissimae quiluot virtutes animi et unt accommodandae ad omne, res quibus animus h manufi eonsideratur maxime . . praecipue: ut si laudabamus dicaamus aliud factum esse tulie . i. per iustitiam, aliud fortiter . . petfortitudinem. aliud modeste. . per modis iam ac temperantiam
sunt qui legunt honelle, sed illud genus et . nis dieat honelia
r em: praecipue inmodestia conspicuam) aliud prudenter . . per prudentiam . si vituperabimus dicemus aliud esse factum iniuste. aliud ignaue . . non sortiter, aliud immo deue ergo prius logendum erat modeste aliud uulte .i. imprudenter, quod potius ponit quam impludent et, hoc enim priuationem, aut negatio. Dem prudemiae sonat, illud conitatium vilium signitieat. De spreuum est nimirum .i. haud dubie ita ut non lit mirum s id di eatur) iam ex hae dispositione : quemadmodum illa tripartita
diuiso laudis & vituperationis . s. a virtutibus de vallis animi, a commodis de incommodis eorpori di retum extet natum , stitaei Inda . . exercitanda , si assumpseramus . i. addiderimus , de monuerimus erram illud non esse necesse, nox tran, et te has patres laudem. aut vitupetationem. propterea quod supp. haec pa tes . non incidunt . . non occurrunt. aut ira tenuiter, id est exi-
Ititet S modice ineidunt. ut non sint necessariae . . apropter oportebit legete .i. eligete eas partes quae videbuntut tit illine
. i. maxime incidete aut oecurrere . Deinde agit de .ltima patiate orationis dicens. Nos utent ut tonclusionibus breuibus . pet
e numerationem ad iciuxta,exitum . . finem,& petorationem cau
sae. oportebit autem in te ponere in ipsa causa. i. dum adhue tractatur,amplis cutiones crebras .i. frequentes di breues, per locos commune . Nee hoe genus causae, videlicet demonstratiuum, eli commendandum ti ligeri ius eo qu/d accidat raro, invita.s hominum. Neque itori oportet,immo oportet posse vel le latere quam comm iniime. .hminis commode,id quod p ae si videri accidete. i. eu Mite ..t se faciendum aliquando. . quax doque lieritat . Elia. 1 licet hae e causa. s. dem ntitat sua. ita cietur 4tipat Mim ci. stoisum ab alis, Musarum generibus, minus . i. non saepe, at . . attamen magnet palles laudis,aut vitupetationis
in qinbux olistia de miratio vellantur sepe in causa iudietatibus. Se in delibetat iura, quate nos putamus non nihil .i. aliquid aut pet ii protem moliuna industriae conferendum, 'uo
que. i.etram in hoc gemus causa. s. na nurativum. Nune diis.
eillima parte rhetoricae, hoc est inuentione perpolita atque a commodata ad omne genus causae, absoluta nobis .i. a nobis . . pol quam absolui mus difficillimam patiem themticae, videlicet inuentionem de e. tempus en nos proscisci ad ceteras partes orationis. Igitur quia procedendum eli,& proxima pars est dispositio, nos dicentu, deineeps de dispositione.
VON M disposito est per quam il
li, quae inuenimus. in ordinem redigimus,ut certo quidque loco pronuncie, tur; vide dum est. cuiusmodi rationem in disponendo habere conueniat. Geneia dispositionis sunt duo unum ab institutione artis pros diuna alterum ad casum temporis accomodatum. Ex institutione artis disponemus cum se- fuc mur eam praeceptionem. quam in primo libro exposuimus .hoe est. vi viamur principio narratione, diuisione,confrinatione consutatione.conclusione e di hunc ordinem,quemadmodum praeceptum cst ante, in dicendos quemur. Item ex institutione artis non modo totas cau
sas per Orationem,scd per singulas quoque argumentationes disponcnius.quemadmodum in libro secundo docui
mus, id est expositionem rationem , consimationem rationis, xornationem , complexionem. Haec igitur duplex dispositio st. a per orationes altera pcr argumentationes, ab institutione attis prosecta. 1 st autem alia dispositio. quae, cum ab ordine artificioso i ccidendum csi, Oratoris iudicio ad tempus accommodaturi vi si a narratione di re incipiamus. ut ab aliqua firmissima argumentatione, aut a literatum aliquatum recitatione r
aut si secundum principium consimatione utamur, deinde narratione. aut si quam huiusmodi permutationem
ordinis faciamus: quorum nihil, nisi causa postulet, se
ri oportebit. nam si vehemcnter auro auditorum o
tuta vidibuntur, atque animi defatigati ab aduersariis multitudine verborum, commode potirimus principio
supersedere.&exordiri causam aut a narratione, aut ab
aliqua firma argumentatione. Deinde si commodum erat . quia non semper necesse est .ad principii sententiam reuerti licebit. Si causa nostra magnam dissicultat cinvidebitur habere.ut nemo aequo animo principium ponsi audire narratione cum inceperimus, ad principi sententiam reuertamur licebit. Si narratio parum proba
bilis est,exordiemur ab aliqua firma argumentatione Hiscomutationibus Stransationibus partium s spe uti necesse est, cum ipsa res artisciosim dispositionem artificiose
112쪽
RHETOR. AD HERENN. LIB. III. . commutare cogit. In confirmatione & confutatione argumentationum dispolitiones huiusmodi conuenit hab re,firmissimas argumentationes in primis & in postremis causae partibus collocare; mediocres & ncque inutiles ad dicendum, neque necessarias ad probandum,quae si separatim ac singulae dicantur ii firmae sunt. cum ceteris coniunctae, firmae & probabiles sunt, interponi Se in medio collocari oportet. nam de re narrata statim expectat animus auditoris,qua re causa confirmari possit. quapropter continuo firmam aliquam oportet inferre argumentationem. & quoniam nuperrime dictum facile mem riae mandatur, utile est,cum dicere desinamus, centem
aliquam relinquere in animis auditorum bene firmam argumen lationem. haec dispositio locorum, tanquam instructio militum,facillime in dicend sicut illa in pugna do, parare Poterit victoriam.
E dispositone. Vide Quintil. lib. . eap i. ac sit.
Trapezom lib. . Rodolptium hi, p.rap. . dc D cto t. a.de Copia, eap.vit. sAb in:iitutione attis prosectum, auam hie vocat artis institutionem. Cic de Or. I. naturam, Ec naturalem orduiem adipellat, his vetbis : Nam ut aliquid ante tem dicamus, deinde ut tem e. ponamus, post ut eam probemus nostri praeli diis conlit mandax,contrarias refutandis, deinde ut concludamus,atque ita petoremus,hoe dicendi genus natura ipsa praescii bit. Quam vel O hie dispositionem. ad casum temporis accomodatum Cicero, quae ex oratorum iudicio & prudentia compata tur,hoe est aliis ocim, quod utilitatis nece isitate hie ordo seris uari non potest, appellat. 1 A litetarum aliquarum reditatione, Vt si qui, Lentulum accuset,quod Allobrogum legatos ad con tutarionem inuitauerit,de luetas ab eo legati missa, habeant 1 si
hartatio parum probabilis) Exemplum habet in Miloniana.s Transsationibe, partium sipe Vti) Alias, tum τti. i Tanquamini tuaio militum) In acie enim non tam reseti, quantis eo pius dimices,quam quo consilio inlitums,ae dispositis,ita in orati ne summim est, non quam optimis niti argumentis, sed quam aptissime dispositit. Pio inde non contemnendum est artificium dispositionis. Ea enim ut Cie. a de Oratiau,tantum potest indi-eendo, ut ad vincendum nulla plua possit vomam dispositio die.) Tractat dispositionem dicens , di postici est illa spata Otationia, per quam
Quoniam dnos redigimus in ordinem ea quae inuenimus,ut pionun imus quidque . . unumquodque,aut unam quanque rem, certo . . suo.& debito loco ideo sup eidendum est,cuiusmodi l. qualem rationem conueniet habete in disponendo. Incipiens autem id doeete praemittit suo more diuisionem dicens . Geneta dispostionum sunt duo unum sup .ea prosectum. i.orium,ab instituti ne artis .i.iuxta artem prius traditamr alterum .s genua dispolitioni. est Meommodatum ad easum tem p ciris i. ad euentum νarium pro diuersitate temporis,& diuersa dispositione auditorum. Nos disponemus ex dispositione i. iuxta dispositionem artis , cum . . quando titia sequemur eam dispositionem,quam exposui a in primo libro, hoe est . t utamur prineipio, natiatione, diuisone, confirmatione .confiitatione eonctu hone,hoc est omnibus pamtibus orationis,&sequamur hune ordinem in dacendo. .orando, quemadmodum docuimus in secundo libro. i expositionem rationem. .confirmationem rationis,exornationem, S sup complexionem. i.per orationem. Item nos disponemus ex institu tione .l iuxta,aut per institutionem artis T. rhetoricae,non modo .i.non solum totas causas per orationem : sed quoque. i. etiam. per sin uias argumentationei, quemadmodum docuimus in se eundo libro. i. ex postionem, lationem, consimationem ratio-Nis,exornationem, complexionem. Haee igitur duplex dispositio ea. in caulis da sponendia,una per orationes, altera per argu
mentationes, prosecta . . ita cultaque ab institutione. orat O
tia, id in altera iuxta artem thetoricam disponemus partes ora tionis : de quibus dictum est in primo libro . in altera parte argumentationis: de quibus in secundo. s Est aut alia dispostio.&cJPtosequatur dupolitionem extemporaneam, quae ad casum temporis accommodanda eli,dicens. Ea autem alia disposito, quae
accommodatur.' .aptatur, be applicatur ad tempus iudico Oraioris,cum. l. quando, iecedendum est ab ordine artificioso.i. per a
tem instituto,ut s dicere incipiamus a natiatione di ita piaete misso principio) aut ab aliqua fit missima argumentatione, aut
recitatione i.telatione aliquatum literarum, aut si viamur eo firmatione, secundum. i. proxime poli s principium, deinde ut mut narratione,aut s iaciamus, quam aliquam. sup. atram permutatione ordi s. s. partium orationis, huiusmodi. . qualis est, dum ante narrationem ponitur consrmatio: quo tum.1.qualum mutationum,nihil Oportebit fieri,nisi ea uti postulet. nam si aures auditorum videbuntur obtusae. i. hebetatae Ed modesta tib frequentem auditionem assectae, atque animi auditorum videbuntur defatigati. i. ad extremam fatigationem assecti ab aduersatili '. nostris multitudine u et borum, nos potetimus supersedere. i. calete 8e vacare commode i.opportune. ptincapio. i. exordio, &exorditi causam . . sacere initium dicendi non ab exordio pto
prie sumpto sed,aut a narratione, aut ab aliqua fit ma argumeniatatione. Deinde l. post tale inatiora licebit quia non semper est nec elle,q d. ideo dico licebit, quod non semper nec elle est si co- modum et it , reuerta ad sententiam principis .i paulatim agere pirae, principij. Et si eausa nostra xidebitur habere magnam disticultatem,ita ut nemo possit audire principium.i. exordium proprie sumptu in quia generalitet Omne quod in principio , seu exordio ponitur principium de exordium dicitur,specialiter autem tantum quod in primo libro des nitum es cum nos me erimus a narratione nos , reuertemur ad sententiam principis. Si nat ratio est probabilis patum .i modicum, nos exordiemur ab aliqua sima argumentatione. Necesse est uti saepe his. i. huiusmodi commutationibus de translationibus. In constreatione d ci)Locutus es de principio de narratione,nunc prosequitur de confirmatione Ee consutatione docens quomodo disponendae sint.
ac dicens. conueni t. . conuenien I est, in confirmatione . s. ratio
num nostiarum,de consutatione rationum aduersari ,dispositi nes argumentationum habete huiusmodi. Opottet argumentationes firmissimas colloeam inpii mis de in post temis i. vltimia partibus eausae,& oportet mediocres,ec pro . i. neque inutiles ad die indum . i. quae possunt utiliter dici, neque necetiarias ad prohandum .i. quae si Omittantur adhuc potetimus per simiotes s lis probate,quae . s. med ocres rationes, s dicani ut separatim .i. seorsum a fit io tibia . de singulae. i per se sint infirmi, de lup. coniunctae cum ceteris,firmae de probabiles sunt, oportet inquam tales medioetes,interponi de pto. . collocari in medio. Ratio autem est. nam animus auditoris te narrataci post natiatronem expectat statim sup.audite aut nosse,ex qua re causa confirmati possi. quapropter oportet inserte continuo .i s ne dilatione, ali quam argumentationem. .approbationem firmam,de ita si missima in principio loranda sunt. de quoniam dictum nuperrime .i. minimo ante,mandatur facile.i. saciliter, memoris .s audientium. ideo Dp. utile eli,cum . i. quando dii inamus,dicere. i quando velimus perorate, relinquetem animis audito tum aliquam argumentationem bene simam, tecentem . i. paulo ante adductam .haee dispositio locorum, tanquam sup esset,inli ructio malatum .i. militatis aciet poterit parete.i. aequatere Ee gignere, saeillime victoriam in dicendo,sicut illa.smilitum ordinata inst luctaO,poterat palate imperatori victoriam in pugnando , unde apte citaui
Franciscus supra verba Nessotii Homeriet,quae s integra habuissem lubens te posuisse. Non enim dubitem Ciceronem ad ea te spextile, presettim cum tot Graecos praeceptos reuoluerat . qui haud dubiae illud Homeri artis crumin praeceptionibus non maeuetit.eu de nostri subinde nec immerito) diar ne nune et tem
R ONvNCIATION EM multi in xime oratori utilem dixerunt essen ad persuadendum plurimum valere . nos,
quid unum de quinque rebus plurimui ros t. non sacile dixerimus,nec egregie magnam esse utilitatem in pronuncia
tione sola audacter confirmauerimus . nam commoda inuentiones, de concinnae verborum elocutiones. de par
tium causae artisciosae dispositiones, di horum omnium
113쪽
diligens memoria is ne pronunciat ione n cn plus, quam si he his rebus pronunciatio sola,valere poteriti quare,quia nemo de ea re diligenter scripsit, nam omnes vix posse putarunt de voce. vultu. gestu dilucide scribi, cum hae res ad lenius nostros pertinerent & quia magnopere ea pars a nobis ad dicendum comparanda est, non negligenter videtur tota res consideranda. Diuiditur igitur pro nunciatio in vocis figuram, P corporis motum. Figura vocis est,quae suum quendam possidet habitum, ratione de industria comparatum. ea diuiditur in tres partes, magnitudinem,firmitudinem.mollitudinem. Magnitudinem vocis maxime comparat natura: non nihil hanc auget, sed maxime cura conseruat. Firmitudinem vocis maxime natura comparat,non nihil adauget. & maxime conseruat exercitatio declamationis. Mollitudinem vocis, hoc est, ut eam torquere in dicendo pro nostro commodo possimus, maxime iaciet exercitatio declamati nis . Quapropter de magnitudine vocis & firmitudinis
parte,quoniam altera natura, altera cura comparatur, nihil ad noe attinet commonere nisi ut ab iis.qui non inscii
sunt eius artificii. ratio curandae vocis petatur. De ea parte firmitudinis, quae conseruatur ratione declamationis, di de mollitudine vocis.quae maxime necessaria est oratori,quoniam ea quoque moderatione declamationis comparatur,dicendum videtur. Firmam igitur quam maxime poterimus in dicendo vocem conseruare, si quam maxime sedata de depressa voce principia dicemus . nam le-duntur arteriae,li,antequam leni voce permulset sunt,acri clamore compleantur. Etiam interuallis longioribus uti
conueniet. recreatur enim vox spiritu,& arteriae reticendo acquiescunt. Et continuum clamorem remittere,d ad sermonem transire oportet: commutationes enim sa ciunt, ut, nullo genere vocis estuso, in omni voce integri simus. Et acutas vocis exclamationes vitare debemus. ictus enim fit. & vulnerantur arteriae acuta atque attenuata nimis acclamatione,& si quis splendor est vocis, consumitur clamore uniuersus. Et uno spiritu continenter multa dicere in extrema conuenit oratione . fauces enim calefiunt,& arteriae complentur,& vox.quae varie tractata est, reducitur in quendam sonum aequabilem atque costantem. Saepe rerum naturae gratia quaedam iure debetur, velut accidit in hac re. nam quae diximus ad vocem seruandam prodcile, eadem attinent ad suauitatem pronunciatione: vi,quod nostrae voci prosit, idem voluptate auditoris probetur. Vtile est ad firmitudinem vocis.
sedata vox in principio . quid insuauius. quam clamor in
ςxordio causae t Interualla vocem confirmant . eadem sententias cocinniores diuisione reddunt. & auditori spatium cogitandi relinquunt. Conseruat vocem continui clamoris remissio. & auditorem quidem varietas maxime delectat,cum sermone animii eius retinet. aut exustitat clamore. Acuta exclamatio vocem di fauces vulnerat . eadem laedit auditorem. habet enim quiddam illiberale, de ad muliebrem potius vociferationem, quam ad virilem dignitatem in dicendo accommodatum. In extrema oratione continens vox remedio est voci . quid lhaec eadem non ne animum vehementissime calefacit auditoris in totius conclusione causae t Quoniam igitur res eadem vocis firmitudini, & pronunciat totus suavitudini
prosunt; de utraque re limul erit in praesentia dictum.de
simi tudine quae visa sunt.& de suauitate quae coniuncta
fuerunt: cetera suo loco paulo post dicemus. Mollitudo igitur vocis, quoniam omnis ad rhetoris praeceptionem pertinet, diligentius nobis consideranda est. Eam diuidimus in sermonem,contentionem, amplificatione. Sermo est oratio remissa, di finitima quotidianae locutioni. Contentio est oratio acris.& ad confirmandum S confutandum accommodata. Amplificatio est oratio, qui aut ad iracundiam inducit, aut ad misericordiam trahit auditoris animum. Sermo diuiditur in partes
quatuor,dignitatem, demonstrationcm, narrationem, Iocationem . Dignitas est oratio cum aliqua grauitate,&vocis remissione. Demonstratio est oratio, quae docet
remissa voce quo modo quid fieri potuerit, aut non PO- tuerit. Narratio est rerum gestarum aut perinde ut gestarum expositio. Iocatio est oratio, quae ex aliqua ruri sum pudentem & liberalcm potist comparare. Contentio diuiditur in continuationem & distributionem.
Continuatio est orationis enunciandet uceleratio clamosa. Distributio est in contentione oratio frequens cum raris,& breuibus interuallis acri vociferatione. Amplificatio diuiditur in cohortationem & conquestioncm. Cohortatio est,quae aliquod peccatum amplificans, auditorem ad iracundiam adducit. Conquelito est oratio. quae incommodorum amplificatione animum auditoris
ad misericordiam perducit. Quoniam igitur mollitudo vocis in tres partes diuisa est.& hae partes ipsae sunt in octo partes alias distributae; harum octo partium quae cuiusque idonea pronunciatio sit demonstrandum videtur . Sermo cum est indignitate, plenis faucibus quam- sedatissima& depressissima voce uti conueniet. ita tam ut ne ab oratoria consuetudine ad tragicam transeamus rcum autem est in demonstratione, voce paululum attenuata, crebris interuallis & diuitionibus uti oporici, ut ipsa pronunciatione eas res quas demoni trabimus, insercreatque intersecare videamur in animis auditorum. Cum
autem sermo in narratione ιst. tum vocum varietate Opus
est. vi,quo quidque pacto gestum sit,ita narrari videatur. Strenue quod volumus ostendere factum, celeriuscule dicemus : at aliud.ociose retardabimus. Deinde modo acriter, tum elementer, modeste, hilariter in omnes partes comutabimus. ut verba, ita pronunciationem. Si qua inci desint in narratione dicta .rogata. responsa, si quae admi rationes, de quibus nos narrabimus; diligenter animaduertemus, ut omnium personarum sensus atque animos voce exprimamus. Sin crit sirmo in iocatione, lenit crtremebunda voce, cum parua significatione risub,sine ulla suspicionem miae cachinnationis, leniter oportebit a sermone serio torquere ad liberalem iocum vocem.Cum autem contendere oportcbit, quoniam id aut Per continuationem,aut per dili ributionem faciendum eii. in continuatione ad audio mediocriter sono vocis, verbi, continuandis, vocem quoque adaugere oportebit, di torquercsonum.& celeriter cum clamore verba conscere, ut vim
volubilem orationis vociferatio consequi possit. I n distributione vocem ab imis faucibus exclamatione quam-esarissima adhibere oportet. & quantum spatis Per singulas exclamationes sumpserimus.tantum inter singula interualla spatii consumere iubemur. In amplificationibus,cum cohortatione utemur voce attenuati,sima, clamore
114쪽
e leni. sono aequabit commutationibus cichris,maxima celeritate. In conquestione utemur voce deprella. inclinato sono.crebris interuallis. longis spatiis. magnis cs mutationibus. De fgura vocis satis dictum est: nune de corporis motu dicendum videtur.
brum lib. I. eap. 3. Fortunatianum lib.3. Traperontrum lib.4. H abet. inquit Fabius, pto nunciatro miram quandam in orationibus vim ac potestatem.
Nec enim tam tentri,qualia si quq intra nosmetis ipsos composuimus, quam quomodo esse tantur. Nam ita quisque, ut audit mouetur. Quare nec probatio ulla, quae aliquo modo venit ab orato te, tam firma est, ut non perdat vites suas,nili adiuuetur asseveratione dicentis. A flectu om nes languescant necesse est, nis voce, vultu, totius piope habitu corporis inardescant. Documento sunt, et scenici actores, quiti optimis poetarum tantum adiiciunt gratiae ut nos infinite matia eadem illa audita quam lecta delectent&e. s Pronunciatio nem multi maxime oratori utilem dixerunt esse. Ob Demoli henis dictum,qui primas,alteras,& teritas: hoc est omnia. pronunciationi tribuebat. Hane Cie. ubique actionem appellat,quam ha e sola si, quae orationis veluti vita ψoeitata est, ut ictatur Aasconius. Hoc autem supra modum admitor . quod ordinem n turalem in partibu docendis non obseruauerit, eum neminem lateat, lane natura sua politem am elIe tradendam. quhd reliqua a omnes partes pronunciatio subsequatur. Nisi sorie ob id sactum eli, aut quod integrum elocutioni librum dedicauerit, aut quia de ipse voluerit non exiguam huius parti demonstrare di gnitatem . t d sensus nostro, Retum omnium quaedam ad in. telligentiam, quaedam ad sensum reseruntur. Illae ad intelligentiam spectant quae doceri verbia possunt ut grammaticatum. illae vero ad sensum,quas uestis docere satis non est. nisi alicui ex
quinque sensibus subiiciatur,ut cythatirare. spigura voci, Quae eadem A bonita . 1 Ratione S industria) Ratio ad praecepta refertur . industria ad exercitationem . notandum hie quod de s
bius admonet, in pronune latione esse primas partes naturae. Nam eerte bene pionurietate non potetit.euit aut in scriptis memoria, aut in iis quae subito dieenda erunt, facilitas prompta doluerat nee si inemendabilia oris incommoda obstabunt . Corporis etiam potest esse aliqua tanta deformitas, ut nulla arae vine tur . Nos igitur,inquit Fabius, de eo loquamur eui non frustra
praecipitur. s 3iptoptet de magnitudine vocis) Quam alis es a.
titatem appellant. s Altera cura comparatur,) Eam autem curam triplicem esse aiunt. qua suocem bonam alimus qua custodimus. tinua restituimui. Alimus ea . si mox a somno exigua ambulatiuncula corpus exere itemus, ut ii quid crudi adhue insideat id omne dedueatur. Poli id mox ad studia no, consette debemui,nec mox
tune scripturi sumus. sed prius aliquid tae ite, vel eum leui trut-
mure legemus tum deinde seri mu .sed ioce submissa non ela-ra,vi quidam. Possea ad euram vocis no a tran, seremus,ut seden do versus pauco pronuntiemui. Custoditur autem vox si quoiati ea declamandum suetit eum per oecupationes liceat, aliquid ante pronuncies, quo voeis itinera praemollias . si vero subito dicendum sit, hoe ipsum in actionis moderatione eonficies, ut in
principiit μου tua submisse iit,deinde sensim se intendat, hie etiatio machi euram habete conuenit..t huiuscemodi cibi genere utare,quod facile concoquatur. Summo pete autem a stipi .la potione tibi caueas, qua nihil inimicum magis tracheae atteriae medicorum filii tradidere. Calidua autem potus arteriam a petit ut Deilius vocem transmittat. Restituitur .ox, si leuiter vitiata fuerit, acriotibus cibis. quibui si quid obstat voei perrumpatur, quare iubent,experrectos sol te aliquid aceti acrioris . Quod vehementet vox stacta suerit fessi tuemui eam sti,ut eius itinera secentur. Item frequenti ambulatione , vi humo tes nimii ad inseriora ex supera oribui denoeeniet. Hic etiam ab vino mmni abstinebimus. quoniam voci lita est infestissimum. vlemur autem e bis quam potest seri lenissimis. Haec de vocit euiata plerique scripserunt. ludi Ob id adiunxi, ut admonetem studiosos. de rationem ostendetem, qua ratione vocia curam,tei sane
maximae habere debeant. 1 mi non incitidie ) Medico, intelligit. aut potius ea ae κώι. i. sol mandae vocis magistros. quales
apud antiquos suerunt, quorum ars a Thoophrasso dicitur: qui tamen hodie non inutiles,ut opinor, essent iis qui causas in solo agunt, aut quibus in magna hominum celebritate aliquando dicendum est. 1 si quammaxime sedata) Docet quo pGcio in principio,medio,&sne orationis pro nunclate debeamus, ut firmam vocem conseruemus. Attetia est conceptaculum spi
ratus naturalis, mixti consusque cum sanguine,in quo plus spiritus est, minus sanguinis . Gellius lab. i s cap. ι .. linterualiis).i mora de spatio longiore, Meminerimus tamen non tanta mora utendum esse, t nolitae videamur orationis obliti,ti dum eam ad memoriam reuocemus . diu eo millamus silentes : quo nihil
deformius. Γ Et vulnerantur arterias Alias, & vulnus arteriae. saepe telum natura) Oliendit praecepta quae superius dedit, noad conseruandum tantum vocis tarmatudinem ed ad delectatio nem etiam pertinete . 1 utile est ad firmitudinem) Primum praeiaceptum te petat. 1 in extrema oratione continens). .aequalis, Et .no spiritu prolata. 1 Remedio eu voci).i .vocis firmitudinem conseruat. I Mollitudo igitur vocis,) Mare eadem di suavitas. tSermo eli oratio Sc.) sermo quotidianis de usitatis verbi,, Onuat,voce quammaxime moderata. unde editi ab Horatio baiyratum libra, Selmones inscribuntur, quod vobis pene vulgari hus illie poeta utatur, Et sepete humi, quod ipsa videtur exigeremat etia. Qq id enim illa oratione in ipse statim principio reis missio. Qui si Mec etiaι E e. Conuenit sermo in exordis . ut pro Archia, siquid euin me iudices, quod sentio quam suexiguum, aut si qua exercitatio dicendi, in qua me non inficior mediocriter vetiatum E c. t Contentio) Contentionis exem plum, Ilioneus apud Virgilium.
Qvix hoe homin- ρφ-- hiane tam baν baram mori romatis patria ρ hoqiιt op αἴ-- ν Demonlitatio Demonii tacionis exemplum, ex Miloniana, satis est quidem in illa tam audaci,tam nefaria helua docere. Mais gnam enim causam maenam spem in Milonius molle propoliatam, magnas utilitates fuisse Se 1Contentio diuidit ut in continuationem) Contentioni a per continuationem exemplum, pto
Sylla Quid si hoe non postulo,si ille labor meus pituitius,si sol
claudo,h OHera, li operae,si vigiliae deseruiunt amicis, ptalio sunt omnibus,si neque amici in foro requitut liuiuum meum, neque resp. incutia dee. Aliud, Contentionis pet distributionem. inuetiem, illud vitis sortissimis iudiearum dimittere de summa non potuisse, e mulieri deleti ima recte temililla senatote a iudicabant . ille de quo lege pop. ROm. iusterat, ut ipsus voluntas posset, de esset pro lege. tamen uno in hoc genere veterum teligione legum reprehenditur, tu qui in omni Dux legibus implae tua tenebat e libidinem tuam tibi pro lege esse uoluas i. t Nattaiatio) Nattationem non solum eam intelligimux, quae orationis
pars esse dicitur,sed quidquid aut tanquam gellum,aut quod ii
xi debeat in aliis quoque partibus orationia exponitur, ac narrationis pronunciationem proselendum putamul. Exempla uide
apud i ta perontium . s Ad tragicam Hae qualitate nobis pronuncianda est quae de natura telum, quae de moribus aut reputa habetur oratio,& Omnis earum terum expositio,quibus eius apsus, qui dicit,uirtus quaedam di dignitas aperiti videtur. ut illud pro Alchia . Nullam enim uirtus aliam mercedem laborum pGriculorum q. desiderat, praeter hane laudis de glorii Se. Nod ste. hilatitet) Alias, m xue, hilare deo suocem quoque adaugero Alias vocem Auoque iungere.
P Ronunciationem dec) Prosecuturus praecepta de pronunctatione perquitit eius utilitatem dicens. Multi dixerunt pronunciationem esse maxime utilem oratori, di plura mu
alete ad persuadendum . . ad faciendam fidem dictorum. Nos quidem non dixerimus iacile unam. rem .l. orsum acceptam oualibet partem, de quinque rebus ad persuadendum accommodatis poste plurimum nee . Et non de nos confimauerimus audacter. .audeamus consimare di asserere, utilitatem magnam egregie.1.exces lente di multum pratem menter non esse in sola pronunciatrone. Nam inuenti Onesesimodae iraecomodatae excogitatae, de aptae, te elocutiones vel tum conemnae laonsonanter compositae,de alti hciosae dispositiones partium, Et diligena m moria horum omnium t harum omnium retum, sup .no possime
valete plus sne pronunciatione,il pronuntiatio sola potuit valere sine his rebus .Et ita vult dicere et nulla pars,s sola sit multum
potest,atque ita innuit omnes Obleria antas, praecipue tamen P nunciationem quae omnibus aliis maxime inseruit.& penitus ne
115쪽
gligi non potest. vnfle addit. Quate. i.quamobrem,quia nemolcripsit diligenter de ea,nanque omnes.s rhetoricae artis praee ptotes putatunt. vix .i. dissicillime, aut quasi nullo modo posse ictibi dilucide de voce S gestu,quae ad pronunciationem spectat,
cum het res .videlicet, vox α geuu ,pet tinctent ad sensus nolitos. Et quia ipsa pars, videlicet pronunciatio,eli comparanda.i .acquirenda nobis . . a nobis magnope te . i. magno studio, aut dilage ter, ideo supp. tota res videtui consideranda. .considerati debeia te non negligenter, immo valde diligenter. Igitur quae Vox continuatiua ess, q. d. vi de pronunciatione dicere incipiamui)proiiunctatio diuidi tui in figuram . i. modum de qualitatem v ci, : hc in motum corporis .i . gellum. Figura vocis est,quae ponlidet quendam habitum suum . . sibi propitum, comparatum . . acquilitum ratione . . consideratione de indulitia .i. ingenita ingeniositate, seu subtilitate. Ea .s fgura vocis diuiditur in tres partes, videlicet,magnitudinem,sortitudinem, de supp. mollitudinem . dia tuta comparat a. parit, & acquirit nobis maxime . i. piaecipue,magnitudinem vocis, accuratio . i. adhibitio diligentis curae, auget lupp. eam non nihil . . aliquantulum, sed conseruat maxime, quia lacundiam dc plenam ac magnam vocem qui nequaquam a natura habet vix per artem acquitet, qui tamen medioeiem habet meliorem sacere potes de maxime habitam conservate. Similitet natura maxime comparat firmitudinem.i contentionem de robur firmi lateris,unde tirma profertur vox exe citatio de lamationis. i.Orationis i fictis causis sub theto te exeriacendi,at dilcendi gratia.adauget nonnihil. i.aliquantulum, de eo seruat lup. eam maxime. Econtratio exereitatio declamationis facie O c Cmparabit mollitudinem. . flexibilitatem 5e volubilita. tem voci .hoc eli ut possimus torquete eam pio comodo nostro. apto piet tutius attinet ad nos comonere de magnitudine voci, oc parte. una simitudinis, quoniam altera. pars firmitud
nis,& etiam in magnitudinis comparatur. I.acquiritur cura.i.per
curam medicorum, qui de plasmatis bibendis tractant altera. s. pars, comparat ut natura. per naturam posset videri sic expia. nandum, altera videlicet firmit Oolleta videlicet magnitudo, sed non plocedit,quia utraque comparatur per naturam,sed auget ut & consetuatur cura) nihil inquit attinet ad nos comoneteo e patie qua comparatur cura nisi ut ratio vocis curandet petatur ab ias qui sunt non inscii i petit sed sup. videtur dicendum de ea
parte nimitudinis . Luocis,quae conseruatur ratione declamati nitido de mollitudine. i. flexabilitate vocis, quae est oratori neceta satia maxime,quomodo ea comparetur: quoque.i.etram, mode
ratione. i. temperamento declamationis .i. exercitationis Ora
do,videlicet in non veris causis sub theto te aliquo. Firmam agi tui de e. igitur, ut quod dicendum videt ut dicam nos potetimus quam maxime. . summopere conseruate vocem in dicendo si di. cemus principia, voce sedata.i. tranquilla quam maxime, de derpressa. i.summissa, & quod dicunt balsa. Nam attetiae.1.venae, in quibus ut ad vocem iaciens continetur, laeduntur. i.denti gantur, de corrumpuntur, si compleantur i. inflentur, acti clamore, priusquam vox eli permuls, i lenita de mitigata di volubilis facta hine l. multum aut decenter. Ea conueniet.s pro secundo te medio uti interuallis i.ut di eunt pausis,de interpellationibus longiora bus . . satis,aut multum longis. Etenim pro quia vox recrea
quieseunt conticendo. Et opotiet spio tertio medicamento) Omittet e clamo tem continuum,de redire patit et i simul,aut similiter, ad sermonem. .otationem sedatam de non vehementem. Enim pro quia, csi mutationes. i. atiationes vocum eisciunt, ut simus in omni voce i. genere vocis integri,q.d recentes de non sas,sed parati dicere,nullo genete vocis effuso. .per aciem clam rem extincto. Et debemus pto quatio praecepto) vitate acutas exclamationes vocis. Enim pro quia,ictus .i compulsio o sani sit 5e arteriae vulnerantur: acclamatione nimius acuta. i.altisona,atque extenuata. .clara de subtiliata. de si quis splendor. i. eminens de eot vocis est, is sup. consumitur uniuersus i. simul to
ma orat ione. . in petoratione,dicere multa continente i .sne interualli . uno. i. perpetuo εe non interrupto spiritu. .anheliau.
Enim pro quia, fauces. i. gutturis oti heia cunde prodit vox quasia saucibus dicta mutato aut ino) Et artetiae complentur. spiritu in fine, de vox qur tractata est .atiae in principio reducitur quendam sonum aequabilem atque constantem. Quia veto quaedam grati a. i. gratificatio,de recognitio beneficio tum . ita vi aba quo beneficium acceperis illi gratus s s. de minime moletius, debetur saepe iure, id est metito naturae telum, velut l. quemadmodum accidit in hac te, videlicet, in conseruanda simitudine
vocis nam hoe idem quod diximus prodesse ad seruandam uo
cem at tinet ad suauitatem pro nunc rationis, ut quod natura pio sit,id est conducat,de conferat voci,dem probetur, id est approbe ut voluntate i.consensu, ac voluptate auditoris) quia inquam talis statia naturae debetur,vox sedata, id est tranquilla, ει minime vehemens in principio est utile. .res utilis ad simitudinem
vocis. Enim pro quia . quid supple est insitamuε, id ea magia
absonum de dutum auditu,quam clamor in exordio quas dicat nihil,de ita commendat primum placeptum, addit commendationem secundi. Intet ualla i.interruptiones moderatae pr nunciationum consimant vocem,& eadem. interualla reddunt sententias concinniores.r.consonamiotes de aptius connexas diuitione,id est per intermissionem prolationis, S relinquunt a ditori spatium cogitandi.sde veritate Ee pondete sententiarum. Et quod dixit in tertio praecepto. Remistio,id es laxati Aontinui clamoris conseruat,vocem ne penitus frangatur, dc vari tas delectat quidem maxime auditorem, Ee.s varietas pronunciationis retinet animum audatoti sermone. lent,de exustuar.
id est .igilem facit, elamore de ideo neque continua lenitas, ne que continuus clamor placet, sed uatietas ipsa. Repetens autem quatium praeceptum dicit. Exclamatio acuta vulnerat v
eem de fauces de eadem laedit, id est Ossendit auditorem. habet enim quidam illiberale, id eli tussicum, de seruile, de accommodatum id est applicabile potius, id est magis ad vociferationem, id est euigilationem muliebrem, quam ad dignitatem virilem indicendo. i.adgrauitatem de decentiam quam, itum decet fetu te in dicendo, quod sint de aliae dignitates eius addidit in dicen do. Et pro quinto praecepto subiungit. vox continens,id est
perpetuo. 5e non intermis a.ess oci temedio ne s varietate imis mutata raucest at aut rumpatur, in extrema Oratione,calefactu,
videlicet,& mollificam iam ut dixit) atteris . Quid supple i
eit , haec eadem .scontinens vox. non ne calefacit vehementi m- me animum auditoris in conclusione totius causae quasi di eae
haud dubiae. Deinde pet transitionem ac parascevem dicit. Igitur quoniam eadem res pio sunt. .conducunt,& utile sunt,si initudini vocis,lt suavitati pronunciationis, et ii dictum in praetentia. i.hoe loco de utraque te smul . uidelicet, de firmitudine de suauitate vocis, nam suppledicta etunt. de firmitudine ea quae uisa sunt,de de suauitate ea quae comuncia suetunt,id est quae ad iecimus eo quod et Ietit similia. Nos dicemus cetera. Vt de mollitudine vocis de motu corporis, pos . i. pollea suo, id est oppoti no loco. Mollitudo igitur vocis . A pro ordine post simit μnem de suauitatem vocis describat de diuidit de mollitudine mus
dicens. Igitur ut quod promis exequar. Mollitudo uocis quoniam ipsa omnis,id eu tota, de in quolibet membro suo pretati et ad praeceptionem rhetoris.i praeceptotis de arte direndi
est consideranda nobis diligentius. quam cetera , aut quam te teris aut diligentius .i .multum diligenter. Nos diuidimus eam.c mollitudinem vocis in sermonem eontentionem de ampliseationem. Sermo eli oratro remissa.1.nonatti spiritu pronunciatus, de finitima. i.congnis, de ita similis, locutioni quotidianae i. qua quotidie utimur. Contentio quae vox dicitur a comendo Dienon a commeo) est oratio aetis accommodata. i.apta ad conii mandum de ad consutandum. Amplificario est oratio quae aue indueit animum auditoris in iracundiam, id est summam indignationem,aut trahit ad misericordiam . Sermo diuiditur in q-tuor palles,videlicet in dignitatem demonii rationem,riarrati rem , Ee iocationem. Dignitas eu oratio cum aliqua grauitate de remissione voeis. Demoni ratio est quae docet voce romissa quid potuerit fieti, aut non potuerat fieri. Natratio est positio supple cum voce remissa nam ea in omni sermone eu)rerum gestatum. Ioeatio es oratio quae postit m uere, id tit excitare risum pii dentem,id est prudentit iudicem de liberalem,
id est ad liberum non ad stultam pertinentem,ex aliqua re veri smili,sicet non si penitus vera,sed ad amatronem exeogitata. εContentio diuiditur in con .inuationem & dis rabutionem. Continuatio est acceleratio clamosa,id est clamoris plena, Orationis enunciandae quae,id euenunciatur,aut e nunciabilia. I stributio est oratio frequens in contenta one cum ratis de breui-bui intervallis: de supple voeiseratione acti, id es vehementi. Amplificatio diuiditur in cohortationem de eonquestiolae m. Cohortatio eu oratio quae amplificans .i exaggerans aliquod peccatum,adducit auditore ad iram. Conquestio est oratri, quaei perducit animum. auditoris ad misericordiam. amplificatione .i.per exaggerationem incommodorum,qua. reus accepit. Quoniam igitur mollitudo diuisa est in tres partes videlicet, sermonem, contentionem, de amplificationem, de hae ipse patim distributae
116쪽
gistributae sunt in octo alias parte . Nam sermo in ouatuor diuisus est. contentio de ampliseatio in bina uidetur demonstrandum quae sit idonea pronunciatio, cuiusque. s. dictorum. Cum .i.
uando sermo est in dignitate quae prima sermonis erat pars tueu' conueniet, ut plenis saucibus uoce quam sedatissima δὲ depressi stima, & tamen ita ne transeamus ab consuetudine oratoria ad tragi eam. quia tragoedi non tamen sedata grauitate, sed etiam horrenda utuntur & non solum de pressissima voee. sed et prae meetore singultibus interrupta. Autem pro sedicum sermo est in demonstratione. tune sup.oportet uti uoce attenuata paululum erebris interuallii de diuisonibus,ut uideamur inserete, a que intersecate i.distinguete in animis auditorum ipsa pronunciatione eas res quas demonstrabimus. Autem,pro sed,cum sermo est in narratione,me p. opus est uarietate vocum,ut quid que. . unum quodque videatur, ita narrati quo pacto gellum elirunde nos dicemus celemuscule i.modicum, aut aliquantulum celeriter id quod uolumus ollendere factum,su p. esse si tenue.i.actiter, S animose,at .i. sed nos te tardabimus Deiose. i. lente pronuniaetabimus, aliud. i. quod non si sttenue factum. Deinde comm tabimus modo acriter, um.Ldeinde clementer.& ita leniter moese hilaritet in omnes partes ut. i.se ut mutabimus uerba, ta su p. pronuntiabimus pronuntiatione. Si qua. . aliqua,ditia,togata, responsae,& s quae.irali quae admirationes .de quibus nos narrabimus incidetint in oratione, nos animaduertemus diligenter, ut primamus uoce,sensus, atque animos omnium personarum. sin . i. sed si, sermo erit in ioeatione, quae erat ultima pars sermonis,oportebit torquete lenitet uocem a sermone serio. .nimis se uetos ad loeum liberalem. i. non se ratem, uoce tremebunda leniter cum parua significatione ritus,si ne ulla suspicione nimis ea hinnationis . i. pio sistimi risus, quia dissimulabimus nos uelle ridere. sCum autem &αὶ Prosequitur membra secundae patiis
mollitudinis dieens. Autem,pto sed,cum l. quando oportebit c citendere. i.habere uocem contentam, quoniam id satiendum ei per eontinuationem . aut per distributionem, ea enim sunt contentionis membra,oportebit in continuatione, sono uocis adaucto mediocriter, iungere quoque .i etiam crantinuate uocem uerbis eontinuandis .i. ut uecta continuabuntur,ita & uocem continue contendemus,& oportebit torquere sonum de tonseete uetba eeleritet es amore i. per elamorem, ut uociferatio possit eo nisse qui uim uolubilem. i. flexibilem,otationis: hoe eli,ut uoce eeleritatem uerbo tum aequemus. In distributione. i. quando ut mut contentione per distributionem.oportebit adhibere uocem ab imis saucibus exclamatione quametatissima .i. quantum seri poterit clari ssima.& nos iubemur. a rhetoribus,consumere tautum spatii inter singula interualla quantum spatii sumpserimus
pet singulas exclamationes. Deinde declarans tertium membrum mollitudinii dicit. Nox utemur amplificationibus e mhortatione . i. quando utemur priore membro amplificationum qis est cohortatio, uoce attenuati sit ma . i. subtilissima clamore leui sono aequabili. i.sui ubique smili commutationibus crebris di maximi celeritate. In conquestione .i. in amplificationibus cum conquestione utemur uoce depressa, & sono inclinato, imteruallit erebris . . spatus longis, & sup. commutationibus m gnis . De siluta uocis satis dictum est,nune. i. deinceps de compotis motu dicendum uidetur.
T v s est corporis gestus, & vultus
moderatio quaedam quae pronuncianti conuenit, quae probabiliora reddit ea. quae pronunciantur. Conuenit igitur in vultu pudorem & acrimoniam esse , in gestu nec venustatem conspicuam,
nec turpitudinem esse. vi aut histriones, aut operarii vi deamur esse. Ad easdem igitur partes, in quas vox est distributa, motus quoque corporis ratio videtur esse accommodanda . Nam si erit sermo cum dignitate. santes in vestigio leui dexterae motu loqui oportebit. hilaritate tristit ia.mediocritate vultus ad sermonis sententias accommodata. Sin erit in demonstratione sermo, paululum corpus a ceruicibus demittemus . nam hoc est a na
tura datum, ut quamproxime tum vultum admoueamus ad auditoresai quam rem docere eos, di vehementer instigare velimus. Sin erit in narratione sermo,idem mo
tus poterit idoneus esse, qui paulo ante demonstrabatur in dignitate. Sin erit in iocatione.vultu quandam debebimus hilaritatem signiscare, sine commutatione gestus.
Sin contendemus per continuationem.brachio celeri .mo
bili vultu acri aspectu utemur. Sin contentio set per distributionem, celeri porrectione brachis, inambulatione,
pedis dextri rara supplosione, acri di desxo aspectu uti
oportet. Sin utemur amplificatione per cohortationem, paulo tardiore di cons deratiore gestu conueniet.vti, s- milibus ceteris reta atque in contentione per continuationem. Sin utemur amplificatione pet conquestionem. foemineo plangore.& capitis ictu,nonnunquam so
dato di constanti gestu, moesto, & conturbato vultu uti oportebit. Non sum nescius, quantum susceperim negocis, qui motus corporis exprimere uel bis, & imitari
seriptura conatus sim voces. verum nec hoc cossus sum
posse se ii ut de his rebus satis commode scribi posset nec si id seri non posset, hoc, quod feci, fore inutile pu
tabam i propterea quod hic admonere voluimus, quod oporteret, reliqua trademus exercitationi. hoc scire tamen oportet. pronunciationem bonam id perscere, ut res exanimo agi videatur. Nunc ad thesaurum inuentorum .atque omnium partium rhetoricae custodem me moliam transeamul.
recunde nimis dieamus, sed uehementia quadam. vix tamen non excedat modum. rvenu vatem
. i. ioecio litas quaedam nimia ad fastidium usque speci antium Meedat, s Omnes persequamur urgutias pelliculationes,delieras cte. Aut operarii uideam ut ensedet γε aavi quos histriones esse conductitios scribat Athenaeus, nempe qui hiurio eam quidem non sacerem . sed quoties opus esset operam suam hi utionibus eollocabant. 1 Stantes in Delligio,) State in uesigio est,non adaequatit utrinque pedibus, promoto ae porrecto paulum pede altero, ita ut impares sint pede, & pinu, feri uideatur,in eodem loco eonfitere, minimeq. corpore eommoueri. idem Fabius ait,dextrum pedem pros jendum. 1 Leui de tetae motu) Manuum gelius necessamursne quo inanem & ttuntam actionem Fab. eise d)cit. Nam ceterae paries loquentem adiuuant, manus uero ipsae pene loquuntur . t Inambulatione.) Quod modesse tamen faciendum, nee s et bis disturtiuerimus, tale quid in nos dicatur, quale iNauio Verginio rhetorem quendam ei ut temporis antisophi 1 am dictum est. de quo quia crebro di inepte dis ut satet, urbane Flauius intetrogauit, Quot millia passuum declamas et pabius. Otus&c. Primo dest bit ut morum corporis dicens. Ascra. Motui Otporii ea quaedam moderatio gestus . s. actus,ti ductus totius corpori, prater Aciem, unde addit, leuultus quae moderatio conuenit proruinciationi S redit. . esscit
ea qua pronunciantur probabiliora . s. quam per se sint. Igiatur , ut sciamus qualis moderatio sit necessaria. Conuenit .i. conueniens est. pudorem . i. uerecundiam,& actimoniam esse in vultu,& convenat. nec uenusatem conspicuam . i. euiden tem, Senimis apparentem, hoe est elegantias dilitiosas ct hi sitio mea nee turpitudinem . i. Obscinnam rusticitatem, conspicuam, id est etiam euidentem esse in gestu, ne uideamur esse, aut histriones . . mimi, propter conspicuam uenustatem in gestu, aut operarii, ilicet operum turpium ut fabri, serraris, crepidatis, lanis, agricolae .cte. Propter conspicuam turpitudinem in geliu . igitur ratio motus corporis,uidetur quoque. i. etiam accommodanda. ad easdem partes,in quas vox est distributa, ut ad sermonem, contentionem,& amplificationem. Nam si seimo em in disti itate oportebit nos stantes in uelligio, id est Mitto pede protenso.
117쪽
quasi ad progrediendum loqui su p. eum leui. i.modico motu deis
x irae. manus,& hoc hilaritate,imilitia,mediocritate i. inedia i
ter utranque dispositione vultus accommodata ad sententias seemonis ut in sententiis tristibus & seueris, insit tristis se uelitas, in laetis Et exhalarantibus, inlit laeta hilaritas, in mediocribus 'tria usque mediocritas. Sin .L led si, set mo erit in demoni latione non dices in genere demonstrativo, quia de eo non loquit ut se otium sed in ea parte sermonis quam supta demo irationem v
eauit nos demittemus. . seiungemus,corpus paululum . i. modico tractu a cetus cibus,extensti videlicet ad auditores capite. namhoe eis datum .i. insitum a natur ut admoueamus ad auditores,
quamproxime.i. vi maxime prope seri potet ,tum. i. de vultum, tum . i. dc manum,si velim ui docete eos quam l. aliquam rem, & velimus eos inlligate .i. impellere ad aliquid faciendum aut credend im uehementer. Sin.1. sed si, sermo . . illa prima pals vocis, etit in narratione. i. tertia spe sua,idem motus oui demonstrabatur paulo ante in d gnitate . . dum sermo est in dignitate, potetit esse idoneus. sin. i.sed s. p. sermo erit in iocatione qua eli tet-tia pars,nos debemus saniticate Lindicare &pt set te vultu quandam hilaritatem, sne commutatione gellus alioqui pollet dici Persianum illud. An Romule elues ' Et laxe de ptima parte v cis. De secunda dicit se.Sin.i.sed si,contendemus i. vi ut conistentione,per continuationem quae prior species eius supta posita est) nos utemur brachio celeri,vultu . i. dispositione faeiei per Iam uoluntas indicatur mobili. i.variabili. aut potius quia aspeu subiungituro uultu .i. saeie ipsa, mobili .i. agili di tradiicibili. modo in dextram nodo in leuam. 3c a ectu.i. Oculorum praecis pue applicatione acti. Sin i sed s.contentio fiet pet distributi nem,quae secunda eius pars est, oportet, aut oportebit uti celeti pol tectione tinxtensione brachii de ambulatione.i.quasi progrestione de stip.i. moderata pulsatione dexteri pedis, qui pes dexter solum pulset,de aspectu aeri Et defiao.ssin utemur oce. L eserabie
motum corporis in terra spe orationis dicent. Sin. .sed si,utem ut amplifieatione per eo hortationem a. secundu priorem speciem eius,tunc stip.conueniet uti gestu tardiore paulo de gestu consideratio te. i. moderatiote,uthia circunspectis & conlideratis vitis. α opollet uti ceteris rebus fimilibus, atque. . veluti in contentione per continuationem . sin . i. sed ii, ι utemut amplificatione per eonquessionem. Oportebit vii nonnunquam foemineo plango te a. pecto tis concussone,& ictu capitis,sed sedato, ne tragis uiam agete videamur de gestu constanti, & vultu moelio de eo n- tu ibato. Non sum nescius .i non me fugit.aut non latet, sed bene seio. quantum negocij susceperim .s scribendum qui conatus sum exprimete verbis motus corporis & imitati sciptura, voces . . qualitates τocum, verum. i.sed nee confisu, sum hoc posse fieri . Lut pollit sc tibi. sa me,aut a quouis alio. satis commode de hiarebus videlicet de motu corporis 1e vocibus, nec putabam hoc, quod seel. ore inutile, s i.tamets,id fieri non posset. Dii, eOmmode. ideo autem putabam non sole inutile, propterea et voluimus admonere firc. .in his praeceptis,su p. id quod op tteret, aut
quid oporteret sup.fieri aut sciri. nos trademus. .committemus exercitationi ,reliqua ut quae fetibi non possunt,exercitando ἡ ceantur. Tamen oportet hoe scite, bonam pronunciationem profitere,e .i. ad id,ut rex videatur agi ex animo. i. ex animi se
tentia de non ficto pectore. Nunc .i. deinceps transeamus ad the
saurum . i. reconditolium inuentorum, atque omnium partium
rhetoricae videlice ad memoriam, aut ad memoriam apposit rue thesaurum Sc.
y ' ' ' i 4 virum habeat quiddam
artificii, an omnis a natura proscisca
tur. aliud dicendi tempus magis ido
neum dabitur. nunc perinde atque constet in hac re multum valere artem de praeceptionem. ita ea de re loquemur. placet enim nobis esse artiscium memoriam . quare placeat,alias ostendemus: in praesentia.cuiusmodi sit ea. aperiemus. Sunt igitur duae memoriae.vim naturalis, ait ra artificiosa . Naturalis est ea. quae nostris animis in
sita est, de simul cum cogitatione nata. Artificiosa est ea, quam consemat inductio quaedam, de ratio prace
CICERONI sptionis. Sed quia in ceteris rebus ingenii bonitas imi
tatur saepe doctrinam . ars porro naturae commoda conia firmat.& augete ita si in hac re, ut nonnunquam natura
lis memoria, si cui data est egregia, similis sit huic aliis-
ciosae, porro haec artificiosa naturae commoda retineat, de amplificet ratione doctrinae. Quapropter & naturalis memoria praeceptione conformanda est, ut sit egregiar
de haec quae doctrina datur. indiget ingenii. nec hoc magis aut minus in hac re, quam in ceteri, artibus si, ut ingenio , doctrina, praeceptione, natura nitescat . quare
de illis, qui natura memores sunt, utilis hae erit institutio quod tute paulo post poteris intelligere. quod si
ille steti ingenio nostra praeceptione non indigerent , tamen iusta causa daretur, quare iis, qui mitius ingenii habent, adiumento velimus esse. Nune de artifici si memoria loquemur. Constat igitur artificiosa me moria ex loci, de imaginibus. Locos appellamus eos. qui brcuiter, perficie, insignite aut natura, aut manu
sunt absoluti, ut eos facile naturali memoria comprehendere di amplecti queamus, ut aedes. intercolumnium
angulum, sornicem, de alia quae his similia sunt. Imagines sunt formae quadam . de notae, S simulacra eius
rei, quam meminisse uolumus: quod genus, equi. lcones , aquila: r quorum memoriam si volemus habere , imagines eorum certis in locis collocare nos oportebit. Nunc cuiusinodi locos inuenire. de quo pactorcperi re, dein locis imagines constituere Oporicat. Cflendo
mus. Quemadmodum igitur qui literaue sciunt, pol- sunt id quod dictum est scribere, de recitate quod 1 cri
pserunt: ita qui μixμouiui didicerunt, possiant quae audierunt in locis collocare, de ex his memoritre pronunciare . Loci enun cerae aut chartae simillimi sunt, ima
gines litctis, dispositio de collocatio imaginum scri
pturae, pronunciatio lectioni. Oportet igitur, si v sumus multa meminisse, multos nobi, locos comparate,
ut in multis locis multas imagines collocare possimus. a tem putamus oportere ex ordine hos locos habere, ne quando perturbatione ordinis impediamur, quo secius, quotoquoque loco libebit. vel a superiore, vel ab inferiore , vel a media parte imagines sicuti, ea, quae mandata locis erunt, edere dc prolore possimus . nam vi. s in ordine stantes notos complures viderimus, nihil nostra intersit, utrum a summo. an ab imo, an ab medio nomina eorum dicere incipiamus: item in loci, ex ordine collocatis eueniet, ut in quamlibet partem, quotoquoque loco libebit, imaginibus commoniti dictite pinsmus id. quod locis mandauerimus. Quare placa de ex ordine locos comparare, di locos. quos assumpserimus, egregie commeditari oportebit. vi perpetuo nobis haerere possint. nam imagines, sicut litcrae, L lemur, ubi nihil illis utimur: loci, tanquam cera, remancre dciant. Et ne sorte in numero locorum falli po, simus, quintum
quenque locum placet notatii quod genus, si in quinto
loco manum auream collocemus,& si in decimo aliquem notum, cui praenomen lit Decimor deinde facile erit si miles notas quinto quoque loco collocare. Item commodius est in derelicta, quam in celchra regione locos comparare: propterea quod fiequentia de obambulatio hominum conturbat. de infirmat imaginum notas e solitudo conseruat intestas simul ac totum figuras. Praeterea dia similes forma atque natura loci comparandi
118쪽
RRATOR. AD HEsunt, ut distincte interlucere possint: nam si quis multa
intercolumnia sumpserit conturbabitur similitudine i corum , ut ignoret quid in quoque loco collocarit. Et magnitudine modica.& mediocres locos haberi oportet. nam & praeter modum amniivagas imagines reddunt, &nimis angulti saepe non videntur posse capere imaginum
collocationem . Tum nec nimis illustres. nec vehementer obscuros locos haberi oportet: ne aut obcaecentur tenebris imagines ut splendore Praesulgeant. Interualla locorum mediocria esse placci, ic re paulo plus ut minus pedum tricenum . nam ut aspectus. ita cogitatio minus valet,siue nimis procul amoueris, siue vehementer prope admoueris id,quod oportet videri. Sed quanquam facile est ei, qui paulo plura explorauerita quamuis multos &idoneos locos comparare: tamen si quis ad ista satis idoneos inuenire se non putabit.ipse sibi costituat quam v let multos liccbit. cogitatio enim quamuis regionem potest amplecti, ct in ea situm loci cuiusdam ad tuum arbitrium fabricari & architectari. quare licebit,si hac prompta copia contenti non erimus, nosmet ipsos nobis cogitatione nostra regionem constituere, de idoneorum locorum commodis limam distinctionem comparare. De loci, satis dictum est: nunc ad imaginem rationem transeamus. Quoniam ergo rerum similes imagines esse oportet. s. ex omnibu, verbis notas nobis similitudines eligere debemus: duplices similitudines esse debent, unae rerum,alterae verborum. R erum similitudines exprimuntur,cum summatim ipsorum negociorum imagines comparamus. V ciborum similitudines constituuntur, cum uniuscuiusque nominis de vocabuli memoria imagine notatur. R ei totius m motiam saepe una nota,& imagine
simplici comprehendemus, hoc modo: Vt si accusator dixerit ab reo hominem veneno necatum, di hereditatis causa factum arguerit, Ne eius rei multos dixerit testes, &conscios elle. bi hoc primum, ut ad defendendum nobis expeditum sit, meminisse volemus: in primo loco rei totius imaginem conformabimi aegrotum in lecto cubantem faciemus ipsum illum .de quo agetur, si formam eius detinebimus: si cum non agnouerimus, aliquem aegr tum non de minimo loco lii memus, ut cito in mentem venire possit. dc reum ad lectum eius adstituemus.dextera poculum. sinistra tabulas, medico testiculos arietinos tenentem. hoc modo & ta ilium, de hereditatis, & veneno necati memoriam habere poterimus. Item deinceps cetera crimina ex ordine in locis ponemus, de quotiescunque rem memini Te volemus . si sormarum dispositione, de imaginum diligenti notatione utemur, facile
ea. quae volemus, memoria consequemur. Cum verborum similitudines imaginibus exprimere volemus, plus negocii suscipiemus,& masis ingenium nostrum exercebimus. id nos hoc modo iacere oportebit: Iam domuitionem Reges Atridae parant. In loco constituere oportet manus ad coelum tollentem Domitium. cum a Regibus Martiis locis caedatur. Hoc erilitam domuitionem Reges. In altero loco Resopum de Cimbrum subornare Iphigeniam, Agamemnonem, de Menelaum: hoc erit, Atridae parant. hoc modo omnia verba erunt expressa. Sed liaec imaginum conformatio tum valet, si naturalem memoriam exuscitauerimus hac notatione, ut,
versu posito, ipsi nobiscum primum transeamus bis aut ter cum versum, dcinde cum imaginibus verba exprIRENN. LIB. III. 1 Imamus . hoc modo naturae suppeditabitur doctrina rnam utraque. Itera separata, minus erit firma, ita tamen.
ut multo plus in do trina atque arte prasidii sit . quod
docere non grauaremur, ni metueremus, ne, cum ab instituto nolito recessissemus, minus commode seruaretur
haec dilucida breuitas praeceptionis. Nun quoniam solet accidere. ut imagines partim firmae.& acres, do ad mouendum idoneae sint. partim imbecilles de infirmae, quae
vix memoriam pinsint e xcitare: qua de causa utrunque fiat. considerandum est, ut, cognita causa, quas vittamus, do quas sequamur imagines. scire pos simus. Docet igitur nos ipsa natura. quid oporteat fieri . nam si quas res in vita videmus paruas, v litatas. quotidianas, eas meminitia non solamus: propterca quod nulla nisi noua, aut admirabili re commouetur animus i at, si quid videmus aut audimus egregie turpe, aut honestum, inusitatum, magnum, incredibile, ridiculum, id diu meminisse conia suevimus . itaque quas res ante ora videmus, aut audimus, obliuiscimur plerum i quae acciderunt in pueritia . meminimus optime saepe: nec hoc alia de causa potest accidere, nisi quod usitatae res facile e mc moria es buntur . insignes Δ nouae manent diutius. Solis exortus, cursus, occasus nemo admiratur, propterea quod quotidie sunt: at e lipses solis mirantur, quia raro a cidunt ede solis eclipsis magis mirantur. quam lunae, quoniam hae cribriores sunt. Docet ergo se natura vulgari. Se usitata re non exuscitari, nouitate vero de insigni quodam negocio commoueri. lmitctur igitur ars naturam. Sc, quod ea desiderat, inucniat; quod ostendit, sequatur . nihil est enim, quod aut natura extremum inuenerit. aut doctrina primum : scd rerum principia ab ingenio proficia sunt, de exitus cilciplina comparantur. imagines igitur nos in eo genere constituere oportebit. quod genus manere in memoria diutissime potest. id accidet. si quam maxime notas similitudines co stituemus: si non mutas, nec vagas, sed aliquid notum agentes imagines ponemus: si egregiam pulchritudinem, aut unicam turpitudinem eis attribuemus: si aliqua re exornabimus, ut si coronis, aut velle Purpurea, quo nobis notior sis similitudo: aut siqua re deformabimus, vis cruintam aut coerci oblitam. aut rubrica delibutam inducamus, quo magis insignata sit forma raut si ii diculas res aliquas imaginibus attribuamus. nam ea res quoque iaciet, ut facilius meminisse possimus . nam quas res
vcras sicile meminimus, easdem fictas, de diligenter notatas meminisse non est dissicile. Sed ille facere oportebit.ut identidem priae os quosque locos imaginum renovandarum causa celeriter animo percurramus. Scio
plerosque Graecos. qui de memoria scrip erunt .sccille. vi multorum verborum imaginis conscritarent, uti, qui eas ediscere vellent, paratas harirc nt, ne quid inquirendo consumerent Opcre: quorum rationem aliquot de causis improbamus: primum, quod in vel tum innumerabilium multitudine ridiculum sit mille verborum imagines comparare . quantulum enim poterunt haec valere cum ex infinita verborum copia modo aliud.
modo aliud nos vel bum mcminisse oportebit ' Deinde cur volumus ab indulseia quenquam remouere, ut ne quid ipse qua rat, cum nos illi omnia parata quaesitaque tradamus ἰ Praeteria similitudine alia alius magis 'com mouetur . nam ut saepe .sormam si quam similem
119쪽
M. T V L LVI IGIp7am diserimus esse, non omnes habemus assensores, quod alij videtur aliud: ita si in imaginibus,vt. quae no
bis diligenter notae sint. eae parum videantur insignes lis. quare sibi quenque suo commodo conuenit imagines comparare. Postremo praeceptoris est docere quemadmodum quaeri quidque conueniat,aut unum alterum, non omnia quae eius generis erunt , exempli causa sibi; cere, quo res possit esse dilucidior. ut cum de prooemii quaerendis disputamus, rationem damus quaerendi. non mille prooemiorum genera conscribimus: ita arbitramur de imaginibus seri conuenire. Nunc ne sorte verborum memoriam aut nimis dissicilem , aut parum utilem arbitreris. I ipsarum memoria rerum contentus sis. quod de utiliores sint,& plus habeant sicilitatis, admonendus es,
quare verborum memoriam non improbemus . nam potamus oportere eos . qui velint res iaciliores sine labore
di molestia facile meminisse, in rebus difficilioribus esse
ante exercitatos . Nec nos hane verborum memoriam inducimus, ut versus meminisse possimus. sed ut hac exercitatione illa rerum memoria, quae pertinet ad utilitatem,
confirmetur: ut ab hac disseisi consuetudine sine labore ad illam facilitatem transire possimus. Sed cum in omni
disciplina infirma est artis praeceptio sine summa assidui
tate exercitationis,tum vero in μ μα iras minimum va
let doctrini. nisi industria,studio,labore diligentia com
probetur . Quam plurimos locos ut habeas de quammaxime ad praecepta accommodatos curare debebisan imaginibus collocandis exercal quotidie conueniet. non enim sicut in ceteris studiis adducimur nonnunquam occupatione.ita ab hac re nos potest causa deducere aliqua . nunquam est enim, quin aliquid memoriae tradere veli
mus . S tum maxime. cum aliquo maiore negocio detinemur . quare cum sit utile facile meminisse, non te salalit . quod tantopere utile sit, quanto labore sit appetendum i quod poteris existimare utilitate cognita. pluribus verbis ad eam te hortari non est sententia, ne aut tu nostro. aut nos tuo studio dissidere, aut minus, quθm res postulat. dixisse videamur. De quinta parte rhetoricae deinceps dicemus: tu primas quasque partes in animo frequenta, di, quod maxime necesse est, exercitatione
de atriticiosa me moti a Ciceronis locum expost uti recie factum videmur,si aliquanto alti ut haerem repetamus. N ptimum quid sit memoria, &in qua eot poris quiescat sede& quibus iam ea uia si in aliis habe stat. in alii, autem florescat, die mus post, quibus remedis 3 imbecilli possit oecurri memoriae. quantum nobis veteres iuniores . qui aliquid dice te nas sunt,
tradiderunt.olfendem ut . ipsam igitur memoriam ita des ait Plator νδε - . ἔ-α a 4t. A utuli. autem intellectus vim esse dicit memoriam, e tum quae ingenio inuenta sunt conservatrieem. se enim inquit, Ingenium ei iura animae sue intentio, qua se extendit anim ex ercet q. ad incognito tum cognitionem, ingemum quidem exquirit ignote tatio discernit iuuenta, memoti a recondit iudicata, itineri adhue iudicanda. sic si ascensus ab inferioribus ad supe-
mota, & ima a summis dependent. Aristoteles autem mem etiam a reditione in memoriam, ita differre arbitratur, quod ut meminisse quidem omnium animantium sit,uelut cibi potus, somni,voluptatis,ita.in memoriam reuorare quod exciderit, non
nisi hominea posse. Proinde tardos quidem & pinguis inviiij
homines, etiam memotes esse, redire autem in memoriam, solum aeris & eloci, ingenii sit. Sed e ut id senserit, ipse docet di eum Aristotele enarrant Auleentia, Alexander Themillius, Aipharabios, Albet tus Λlemanus. Dii ingui si quidem caput ita
aiunt ut in ei pite, hoc est in celebio, & parte quae frontem versus porrigitur,sat communia sensus,in media autem parte distinctio. in occipit vero imaginum recentio, quod maxime experientia peteipi potest. Nam laeso Meipite. telum oritur Obliuio de cognitio distinctio, atque imaginum quaedam aestimatio manet.
laeso autem sincipite. sensus communis,laeta parte capitis media, aetiimatio abiscitur,sed manent cetera. Proinde cum in occipitis parte rei antea visae tenetur imago, ut eontinuus sit & νniformia ad memoriam alit uius rei motu ,meminisse dicimur. Cum a
tem doctrina, arte,scientia,ingenio, praeceptis, per quasdam qd
obliti sumus vellitamus imagines, tedite in memoria dicimur. Qua de causa hane quidem reminiscentiam , illam vero mem riam quidam nominate tenta uerum,& memoriam rudia N pi
fuis hominis elle quod nullo ingenio,nulla indigeat scientia, ese dixerunt,teminit centiam veto,ingenis aeuti & actis & et udui, sed nos iam sine metu memoriam hane nominabimus, quando& Cicero, & alii ita appellarunt. Ploximum nune est ut dicamus cui hane in aliis debescete videamus. Calidi S humidi, MANuoteles inquit, uelocis quidem sunt plerisque ingenii. sed immemores,propter humidum quod iacile recipit,& calidum. quod multum mouet. Calidum enim multas per se mouet imagines, quas uniuersas continue suens humidum commiscet atque petiuibat. Econitatio qui sicci supra modum sunt, pinguisae tardi sunt ingeni . quod ubi nullus in occipite humor sat,nu lam illi sigi imaginem posse. Si igitur nihil prorsua tigatur, rediis
te aliquid qui potest in memoriam i velocissimi itaque ingenia,S tat dis limi sunt immemores. Hi quidem, qui humido super
fluunt,calido nempe multas inueniente retum imagines,ae ideo
magii in humido effultantes, quod alter alietam ellam pellat. Illi autem,quia nee calor suscitat rec ullus humor retinet imagines, etiam si calor suscitana affuerit. Qua de causa & qui frigidi sunt, tardi videntur. A eo tardiotes, quo sicciores extiterint. Callidi autem ad inueni ndum parati iane, sed si sicci supta in dum,immemores erunt. sin autem quantum satra sit humidi calidi q. simul erit, ad inueniendum etiam parati tum, & memores erunt. Quoniam in tumium humida anima imago non manet sietorum autem animam imago non tangit. sed nullus ita inse-lix,ut opinoi est,nis prorsus sit solidus, qui aliquantum humidiealidiq. in occipite non habeat, si prelatum iuuenia adhuc ii reat . Nam ouo magis ad semum aetas declinat, magis calor extinguitur& humor exiteatur, ac per hoc ad vecordiam propius etiam acceditur. Quoniam igit ut di quae sit memoria, ct quam sedem occupet, & in quibus hebescat vireat ue iam dictum est , dicendum iam videtur, quo pacto in memoriam eorum quae aut vidimu 3, aut audiuimus ,redite po ssimus,hoe et .acuti fiamus, s stapidi iam a natura secis limui. In qua te quantum quisque si
dici perficere queat, I nem illo te, nobis esse tectis pol et . quem unum intra annum optime loculum Persice coni at . vel Mithridatet,cni duas & viginta linguas, quod nationibu 3 imperatet. traditur notas sui se . vel Cratiui Licinius ille diues, qui eum Asiae praeesset quinque Graeci sermonis differentias se tenuit, ut quarisque apud eum lingua postulasset . eadem iux ips redderet. vel
ytus,quem omnium militiam creditum est tenuisse noniana.Sae etiam semel auditos licet multos uetius, breui tamen memori
ter tetulisse Theodecte, seitur. Facit praeterea prompti ingemisamam memoria,eum in omnibus latent & artibus, tum Or
toribus , ut ea quae dicunt non modo attulisse, sed ibi protinus sumpsile uideantur. Contra immemores,tardi pingue q & sunt di habentur, ueluti Cutionem habitum legimus, qui adeo nulliaus fuit memoriae, ut aliquoties eum tria propola ulet, aut qua tum adderet,aut tertium quae teret. Ob id quod ego tardum etiain cogitando, & in eo natuendo dissipatum suisse Mediderim, aeetiam eius motum fuisse incompositum,cum se toto eor te I ctaret. Nam cum ad tedeundum in memoriam, eum multum
animo astuasse uerismile si eadem ratione corpua iactasse, di cirmemini Te uellet multum laborasse, satia interlagi poteli. quae mmnia incommoda ex memoriae imbecillitate piose isei uendiamus. sed iam unde diglesti eli,eo nolita tedeat oratio. Vt igitur in memoriam nobis redeant,quae aut ipsi uidimus aut ab aliis audiuimus,adminicula duobus ex locis petenda sunt, tu ex nobis .
tum ex transecus. Ex nobis. t ut memores simus,aut ut alias eia se uideamur, ac ut hoc aliqua virtute incommodum tegere vale
mus. At quantum adminicula pertinet. ptimum quatenus a
120쪽
nobis seri potest bonam eonseruemus ualetudinem, ne crapulae in istulamus,& cibus in f Omaeo digetatur, liberum q. cogitationibus animum habeamus. Quare de puer , ut plurima ducant.
cum ea aetas memoriar liudio multum etiam iuuetur, pi curari
dum . de studium illi, hoe quali peculiare esse oportet. lecta scripta q. saepius reuoluendi, ct quasi eundem ei bum remandendi: Habeatur tamen delectus a praeceptore, in hoe, ut ea quae optima sint,pto ponantur. idq. leuius seri potest si pauca ptimum.&quq odium non asserant coeperint ediscere. deinde ad insnitum usque perueniant.& poetica prius, postmodum oratorum , nouissime etiam soluistia numeris, de magis ab usu dicendi temota, qualia
sunt iuristonsultorum,memoriae mandent. sit autem omnibus
exercitatio & labot multa dicendi,multa eo gitanda, de si seri potet ,quotidie. Nihil enim tam auget memoriam, quam cura, ni
hil tam coitumpit, quam negligentia. In quibus rebus dandaptius opera eli,ut quod discimui. intelligamus. de s longius aliquid complectendum memoria fuerit,orationem per partes edi
scete proderit. Quoniam nimio onete obruitur mens. Eae vero partes non sint perexiguae, alioquin nimis multae excident. danis di quidam termini sunt, ut eontextum verbo tum, qui est diiseii lux eontinet erebra meditatio,de breuis eum Omnem mentis decurrat vigor. partes deinceps ipsas tepetitus ordo coniungat. Nec erit inutile. quo haec facilius hereant,aliquas notas apponere quatum tecordatio eius partia nos commoneat,& memo tram
excitet. Nemo enim sere tam socors est, ut quod euique loco s-gnum destinauerit,nesciat. Et ipsae quoque hietatum notae,s qd noui habebunt, excitate poterunt. Hoe pacto vestigiis quibusdam quod legerimus Oculis, non paginas modo,sed uetius, nee versus modo, sed singula prope verba videbimur intueri. Tacite autem hae ediscere,expeditius de potentius esse existimatur, si
non subeant,velut ociosum animum, plerunque aliae eOgitatio. nes,quibus mens impediatur. Ceterum voce & duplici motu iuuetur memoria dicendi, di patitet audiendi. sed lire vox sit modica.& magis murmur . Quod autem legente alio ediscimus,m parte tardamur. nam actior est oculorum quam aurium sensus. In parte tamen iuvamur,s cum semel aut bis audierimus,continuo noli ram experiemur memoriam, ut cum legente contendemus . Si igit ut Deilis telum nobis suffragat ut memoria de tempus non de eli,nulla potest effugere syllaba. sin autem debilis admodum memoria est, vim retum atque ordinem complecti satiast,nee quisquam se tenere parum iudicet dum illud retinet. Nadum nihil praetermittere uerborum volumita, fit, quod turpissimum est, interruptus actionis impetus ti re silens, ae salebrosa
oratio de qui dieit,ediseenti similia, etiam bene scriptotum gratiam perdit . sed de hae parte iam satis diximus. Nune superia
est, vi atra emoris ingenii in commodum virtute aliqua tepedum doceamus. Memoriae ergo descientis incommodum eloque tia emendare poterimus,ut aut quae proxime diximus, aliis verbis esseramus, exornemus, & verborum sententiarum figuras tantisper inuoluamus, quoad nobis quae volumus suggetantur. ut si memoria 3t ipsa inuentione commendati non possumus, commendem ut eloquentia, τ et ut Curio, quem Cicero ultra omnes immemorem annotauit . eum tamen inter Oratores pos tumstropter verborum varietatem.&expeditam ac profluentem
quodammodo celeritatem esse voluit. id enim solum in eo ali. euius speciem feeit oratoris. Quod aurem spundidis utebatur verbis,usu domestico creditur sibi eomparasse. Aliqui voce caia nota de suaui, se ut Cn. Lentulus, ali qui sormae etiam dignita tem suauitati vocis & magnitudini addentet, velut P. Lentulus, tarditatis emendatores magnopere probati sunt,si ita memoriar vitium per interualla, seu voce. vel motu eorporis emenda runt. Exposuisse satis iam videmur, quo pacto ex nobis ad memoriae incommoda adiumentum possimus comparate . nunc proximum est , ut quibus adminiculis extrinsecus tuliari potasimus, apetiamus. Extrinsecus duabus ex eausis iuuare posisumus memoriam: medicamine.& loeis, quae secum aliqua rum te tum serant imagines. Medicamine, ut 0rupis .m dicinisque, aut unguine nimium eapitis exiccemus humorem. quo visa audita ue hereant tenaeius. Quibus rebus multi s subre de mirabile tulerunt imbecilli memoriae remedium, sed hee ad medicos relegamus, quando de hae te multae tardi m delae possunt . de lieet aliquae, quae maxime probantur, ad me peruenerint, perquitendum tamen ab his medicis, unicuique suademus. vltima artisetosae memoriae pars fuit de locis de ima-rnibus eius, quae a nobis iam tractanda tellat, quam Cicero sona partem luculenti is me. vi omnia,exequitur. Sed antequam Ciceronis verba aperire incipiamus, priua utile, ab hoc loco
non alienum satium videmur, si unde coepisse ors ginem tradatur.
exponamus. Attificiosae igitur memoriae hanc partem primus dicitur simonides. syracm poeta ollendi te, cuius vulgata sei tutetiam a Cicerone historia: Cum .vi Quintis anus inquit, pugili coronato carmen, quale componi victoribus solebat, melcede
pacta scripsisset,abnegatam ei pecumae partem, quod more postis stequentissimo diei essu, in laudet Cassora, de Pollucis his rat. Quapropter patiem ab his petere, quotum sacta cel brasset, rubebatur, de hi persoluerunt, ut traditum eli. Nam
cum ellet glande conuiuium in honorem eiusdem victoriae, atque adhibitus ei coenae Simonides. nuncio eli euocatus, quod eum duo iuuenes equis aduecti desiderare maiorem in modum dicebantur de illos quidem non antieari, suisse tamen gratos erga ipsum eos exitu compatuit . vix enim eo limen egresso, triclinium illud supta conuiuax corruit. atque ita confugit. τt non ota modo opplessorum. sed membra etiam omnia, requirentes
ad sepulturam propinqui, illo nulla nota possent discernere.
Tum Simonides dicitur. memor, ordine quo quisque discubue rat,eorpora sui reddidisse. Eil autem magna inter auctores disi sensio,Glaucone Catillio an Leocrati,an Agatharcho,an Scope
se raptum st. 3 carmen de Phalsalii fuerit haee domus, ut ipse quodam loco significate simonide, videtur, atque Apollodorus, de Eratosthenes,d Euphorion. de Lar,ssius Eriphilui tradaderunt, an C tannonae,ut Apollas, Callimachus, quem secutus Cicero hanc famam latius ludit. Scopa eerte nobilem Thessalum peti iace in eoeonuiuio constat. Ex hoc Simonidis facto notati . ita tui ei uuati memoriam signatas animo sedibu , idque et eram suo quisque experimento. Nam cum in loca aliqua poli te Ius reuel si sumus, non ipsa agnoscimus tantum, sed etiam quae is secerimus teminiscimur, qui in memoriam subeunt. Non
nunquam tacitae quoque cogitationes in mentem reuertuntur.
Nata est igitur, ut in pletisque,ara nee a natura discrepat. Meis motia ut tum habeat quiddam alii scis, an omnis a natura prolaciscatur, aliud dieendi tempu4 idoneum dabitur. Nunc, perinde atque eonii et in hae te multum valete attem εο praeceptionem. ita ea de te loquemur,) Natura definiuit Empedocles, ut diceret Matuta est ignis artifex, quadam via vadans in res sentibiles procreandas. quod omnia sui ipse vult) ptincipe igne generentur. Plato autem se definit, natura eli dei uoluntas. Quodcunque igitur ex intima rei alicuiua vi sponte exit quoniam quod νο- sunt atefactum diu maelio id ab eius rei natura dicitur proficisci. Sed virum memoria a natura proficiscatur . nec ne, quaera posse idetur. Nam si memoria uti quaedam propria animae est, s tit voluntas Et intellectu , quae in hominis celebri parte polit ma occiput contingente pertieitur,velut paulo supra memorausemus, a natura homini insita dici posse videtur. Porro, cum animae sensus,corporis sensibus, ut Atilio teles voluit, suscitentura quippe qui animam velut rasam quandam tabellam in qua nihilpicium esset, dixit, habilem tamen creatam ad omnium telum suscipiendas sormat, molem enim corporis obstare, ne quiduis ad unguem de mox intelligat. Ex quci manasellum est,m snum ad memoriam , sicut ad ceteras animae vires, quibusdam tebus praestati adminiculum . Quod cum ita sit, apparet memoria, sicut de cetera. artificio comparari posse. Cum aut eninatura di arte constet memoria, naseitur quidem a natura,ab a te veto excolitur. Placet enim nobis esse attificium memoriam .) subaudiendum .de qua daturi praecepta sumus. Simul
cum cogitatione nata,quae uis eli ammae, quam consimat induismo quaedam eum arte inducitur ad ea quae praetetua sunt,eomminale endum. s Naturae commoda rei ineat,) Nam de locis ct imaginibui Cicero dictu tui est ad quas comminiscendas mente nobis opul sit, de ingenio ad ii militudines telum ellingenis dat , illam veto pet naturam. hoe etiam a praeceptoribus a ripimus. s Constat igitur artificiosa memoria ex locis de am
ginibus. De qua dici uti sumus. s Locos appellamus eos, qui
breuiter, ut Line cunctatione ae mora Omnes cogitatio possit percutiete, ne ipso oreuisu haereamus. Plus enim quam fi mam esse odiit et memoriam, quae aliam memoriam adiuuet.
sPe secte, Vt quidquid animo octurrat, iste diligentet asta
non sint, liceat nobis eisngete . s ADt manu sunt absoluti,) . Velut domus, opera aliqua publica, urbium ambitus. picturae , quae sint. vel quas nobis eisingamus. Opus ergo est locis, quae vel finguntur. vel sumuntur, potio sumuntur uel natura.vel manu ab oluta. s Vt eos facile naturali memoria comprehende-