장음표시 사용
251쪽
quomodo,quo tempore quem id nodum agi. quem ut incidum iudicati, quemadmodum satui, quod utique ex putibu, tutis agnoscitur,de quibus partibus in qualitate eli tractatu tua. debet etiatractati, quid in similibus rebui heri soleat. Aut enim in iure cautum est id, de quo quartitur, aut solet sie sieti, aut non solet, aut id quod in iure solitum est, id quod simile est,applicatur. Deinde per eoniecturam tractandum ..t tum malitia agatur aliud,cum eliud simulaturari uultitia, an nece istate. Locus autem commurus unus eli contra translationem, sugere iudicium de poenam, eum. s. qui translatione utatur. A translatione unus locus com munis eli perturbati omnia,si non eo pacto agantur quo oportet . Hae sunt ues constitutiones. quae species non habent comectura. stiis. translatio . Traii, lationem autem intelligamus solinam esse status .su alis, praescriptionem vero eandem appella xi polle, di eandem exceptionem,sed ab oratoribus. In lute a tem , praescriptionem dici, ipsum propositum ius, exceptionem autem, cum ius ipsum propositum aduei sus se actor aliu4 excipit, interpolita aliqua conditione. sit nobis praescriptio iniuriarum de eaede ex ptiO,nisi praeiudicium iacia, . s singula transtationum genera quaeramus,) ut exemplum sit, quemadmodum alia lege,quemadmodum alio crimine. N ad tingula,quibus ita ialatio videt ut impleti. s sed quia talio praeceptorum similis est . xemplo tum multitudine supersedendum eli.) Cum enim pia cepta in omni genete itan lationis eadem lint, ad divellitatem stuura exempla quaerentur. Eadem enim praeceptorum ratio in omnibus tianslationis partibus, & ubique seritabatur. Mulcis de causis tit,vi rarius incidant translationea. 3 Quoniam per prettotis formulas actio tubus integritas datur,neque in iudici x vllaro eli esse praescripti O, qui non quimadmodum oportet eget capud pratorem. sQuare in iure plerunque versantur. transsationes.) ibi enini excepciones pollulant ut . In causis autem aucta
ro,aut nunquam priuato tum iudiciorum causa conitituitur, id
eo nCn poteti in iudicii, esse tramlatio sed eli apud pratorem sute delensor poenae comutationem; usoniam cum dicit numibac pcima assiciendus est, sed tali alio tum criminum plobatoria ia
culta l. tali non oporteat avia eius crimen non plobatum est, tape alia quidem pueris astui oporte te dicit, quae ut aliorum crimi, o uir unde coinutationemnae vis accusationis tota tolletur. i
tCeteris quoque criminibus defendendis, quae probata dicun- ur,cviaiecturali conlia tutione it ti,tationem confirmabit. Vein:umatis etiam et iminibus illi, quae probata dicuntur, rei ponilia releuate perlo iram. Exemplum autem translatio im in causa postum nobis si huiusmodi. illud exemplum quod supra datueti,ad h datum est,ut probatetur, tranuationem alia conultu vine neces lario concirma inane dat exemplum translationis. Pollulat is quicum agitur,a Praetore exceptionem, ne praeiudi cium sat in hae indutiarum damnatione sutura claminis,quod de capite et .i.caedis . s Indignum sit non piutio quoque tempore iudicari. Ut etiam in iudicio iniuriarum indignum sit, no etiam
de sede iudicari. iid ex partibu iuris,de quibus poli dicendum ea.) in qualitate absoluta. Non tra eum, qui itan latronem ii
ψuceta Qui accusatur insutiatum. s A translatione autem, Um nium iore pet turbationem,) Hoc eit, a parte ea quae utitur translatione . nam illa superior contra tran, ationem cli. sQuo pheto oporteat.) Hoc est, i tum eo agatur quicum non oporteat. Celeta veto quae de hae eontii tutione dici poliunt. aliis libras a Cicerone explicata sunt. nunc aliam conitaturione in aggredi tut aeuipe genetalem, S eius palles.
Uu . di facto.& sarii nomine concesso I neq, vlli actionii illata controue sia. vis de natuta de genus negocii ipsius quaeritur,costitutioncm generalani appellamus. Huius prima, et se partes duas nobis videri diximus, socialein de iuridicialem. Negoeialis eis quaeren ipso negocio iuris ciuilis habet implicitiam controueri ianu
ea eli huiusmodi i Quidam pupillum heredem fecit et pu
pillus autem ante mortuus est, quam in suam tutelam veniret. de hereditate ea.quae Pupillo venit, inter vos,qui Pa
tris pupilli heredes secundi sunt, di inter agnatos pupilli
controuersia est. possesso heredum secundorum cit. l nientio est agnatorum. Nostra pecunia est. le qua issulus agnati sumus.testatus non est. Depulsiocst, immo nostra.qui heredes secundi testamento patris sumus. Quaestio est. Vtrorum siti Ratio est. Pat r enim ex sibi A silio testamen tuin scripsit. dum is pupillus cssct . Quale , Mae filis luerunt, testimento patris nostra fiant necesse
est. Infirmatio est rationis, immo pater sibi scripsit. de secundum heredem non silio, sed sibi tu,st esse. Quare praeterquam quod ipsius suit in testamento, vilius vestrum esse non potest. Iudicatio, Possit ne quisquam de filii pupilli te testari: A n heredes secundi ipsius patrissa initias, non liba quoque eius pupilli heredes sint. Atque hoc non alienum est, quod ad multa pertineat, ne aut nusquam aut usqueqiuque dicatur. hic admonere. Sunt causae,quae plutes habent rationes in simplici constitutione: quod sit cum id.quod factum est, aut quod de-landitur. pluribus de caulis rectum . aut probabile videri potest. vi in hac ipsa causa. Supponatur enim ab heredibus haec ratio. Unius enim pecuniae plures dissimilibus de catilis heredes esse iaci in possunt: nec unquam Letum est, ut eiusdem pecuniae alius testamento, alius lege heres
.la. Iniit matici auum haec crit, Non es una pecunia.
Hopterea quod alicra iam crat pupilli aduentitia, cuius heres non illo in tempore in tes lamento quisquam scriptus erat, si quid pupillo accidi steti di de altera patri etiam nunc mortui voluntas plurimum valciat. quae iam mortuo pupillo suis herce bus conced. t. Iudicatio est. Viuiae pecunia suetit ac si hac erunt vii infirmati ne . Dosse plures esse viaius heredes pecuniae dissimilibus de caulis G de eo ipso iudicatio nascitur, possint ne ei uiadem pecuniae pl*rcs diues in ilibus generibus esse hei edes.
1irgo vita tu constitutione intellectum est,quo modo de rationes S rationum infirmationcs S praeterea iudicationes plures sani. Nunc huius generis praecepta videa- iis . virisque, aut etiam omnibus, si plurcs ambigent,
ius ex quibus rebus consset. est considerandum. limium ergo eius ab natura ductum videtur : quidam autem ex utilitati, ratione,aut perspitalia nobis,aut Obstura in consuetudinem venister post autem approbata quaedam autti consuetudine aut vero utilia visa legibus cile firmata.
Ac naturae quidem ius est, quod nobis non opinio, sed
quadam innata visa serat, ut rcligionem. pictai cm. gra tiam. vindicationem. Obstiuamiam. vcritatem. Reli-Lionem, eam. quae in metu de caerimonia deorum sit, appellatit . Pictatem quae erga patriam, aut parentes, autatio, sanguine colliuntios cuicium consciuare moneat. Cratiam, quae in memoria S remuneratione Oiscicium. di honorum. α amicitiaium obseruantiam teneat.
Vindictitionem, pcr quam vim. & contiali iam d. sendendo. aut vici endo propulsamus a nobis. 5: θ noliris. ii nobis esse cari debent . N per quam peccata I unimus . Obseruantiam, per quam aetate, aut sapientia. alit honore, alat aliqua dignitate antecedentes ic uera mur,d colimus. Veritatem, per quam damus ope cum, ne quid aliter, quam confirmauerimus. fiat, aut fa- ctum, aut futurum sit. Ac naturae quidem iura minus ipsa quaeruntur ad hanc contiouulsam, quod neque in in ciuili iure urisantur,ta a vulgari intelligentia Iemotidia sitiit: ad similitudinem velo aliquata, aut ad rem
252쪽
N. T V L L I Iamplis candam sepe sunt inserenda. Consuetudinis au
tem ius esse putatur id.quod voluntate omnium sine te se vetustas comprobarit. in ea autem iura sunt quaedam ipsa iam certa propter vetustatem. quo in genere de alia sunt multa.& eorum multo maxima pars, quae Praetores edicere consueuerint. Quaedam autem genera iuris iam certa consuetudine facta sunt. quod genus pactum, par, iudicatum. Pactum est, quod inter aliquos conuenit rquod iam ita iustum putatur,ut iuri praestare dicatur. Par.quod in omnes equabile est. Iudicatum,de quo iam ante sententia alicuius, aut aliquorum constitutum est.
Iam iura legitima ex legibus cognosci oportebit. His ergo ex partibus iuris quidquid aut ex ipsa re.aut ex simi
li,aut ex maiore, aut ex minore nasci videbitur, quenque attendere, atque elicere pertentando unam quanque par tem iuris oportebit. Locorum autem communium,quoniam, ut ante dictum est, duo sunt genera, quorum alterum dubiae rei, alterum certae continet ampliscationem,
quid ipsa causa det.& quid augeri per communem locum
possit.& oporteat considerabitur . nam certi, qui in Om
nes incidant.loci praescribi non possunt: in plerisque sor
tasse ab auctoritate iurisconsuliorum,di contra auctorita
tem dici oportebit. Attendendum est autem in hac.& in
omnibus,num quos locos communes. praeter eos,quos exposuimus.ipsa res ostendat. Nunc iuridiciale genus,&partes eius consideremus.
VNC teneralem constitutionem di partes eius eo detem ) Generalis,hoe est,quamatas com
stiluitonii praecepta supponit, cuius species duas
esse dixit, iuridicialem S negocialem . Duas
enim deliberativam, di demoni latiuam in priora
- - libro sustulit. Ae nune ptiua de negociali te Oat, quoniam sinplex esti noscitur.iuridicialis .eto inspec iei esse illi ibuta. haee negotialis habet litem , cum quae lio eli quid esse debeat. quod eos igitur ex iure iam conli uiato quomodo id sit habenduiri ende controuersia est. supponit exemplum, quod se. cunes herede, sibi earn hereditatem vendicent. quae venerit pia pillo, quam tibi renescant agnati. t acit intentionem agnai tum , dbinde depulsonem heredum secundorum . Tune quaestionem. quorum sit heredites. Affertur latio a seeundis heie-dibus,quod unius meumae heledea diueis esse non possunt. Furesutatio sed non eli una pecunia. Etit iudicatio, an una pecunia sit. Hie admonet, posse in una ct si plici eontii tutione in ueniti plurimas lationes,resutationesque rationum, & Rem iv. dicationes. vim hae causa. Nam cum ratio si .non posse plurimis de eausis unius peeuniae heredet in diuersos, cumque insuperiotibus refutatio facta si, Non eli .na pecunia,Omissa hac resutatione, alia refutatio sup 'oni poteti Hi dicatur, esse possie nius pecuniae heredes plute, diuersis de causis. Et aperte in ipso Tullio positum es quae lationes sint,quae resutationes. Dat
autem hure constitutioni loco ad argumenta communiter viri que parti,vel omnibus partibus, s plures existent,ut ius unde constet considerent. Conliat autem ex itibus duci natura, consuetudine sequenter,deinde lege. Postremo naturam eius diuidit in sex partes,quas ipse parti ut est,ti desiniuit. Item consuetuis dinis certat species a praetoribus politas dereliquit. Res s r. missimas subiecit, pactum, par,iudicatum. Legitimi autem scientiam ediscendit legibus teliquit. vis & natura , ct genua ipsas negotii quaeritur. Quale sit neῖocium,in tribus his quaeritur, vi natura genete, iusium an iniustum, utile an inutile .' IAnte mortuus ell,quam in suam tutelam veniret ut non ponet facete teste mentum,quia minor esset. Curus agnati) . r. pe litotes . s De qua i,,cuius agna ii sumus, testatus non eii .i patet
pupilli vel pupillus ipse . si alio est,) Ratio quaestionia eorum qui possessore, sunt. s Pater enim & sibi & filio tectamentum sera psit,) mandiu non licebat filios scribere testiment a. linia
srmatio est rationis,) A parte petito in mon filio, si eit in
eo, aliquid aliunde filius haberet. ssed sibi iussit effe) a. rebus sui, subiti tuit. Iudi ratio,) Ex talione S refutatione rationi Pollii ne quisquam de filii pupilli te testari, Quam non ipse abetet di quam pupillut aliunde quisllet. sAn herede, secui di ipsius patri, familias, no filii quoque eius pupilli heredea snt
Quia secundus heres eum dieitur,eius est secundus,qui he ditatem temisit. Vnde here, ere, non potet ,nisi eius eui secundushetes est. Eius autem heres non poteri esse cui non est secundus. Ae s hae erunt xs inhrmatione, Duas infirmationes ea paria posuit petitorum i .agna totum,contra . nam rationem poti eis tum,hoe ex hoedum iecundo tum, quod dicet et unius peeuniae plure, herede 4 diis mitibus de causis i isse non posse,erat una insematio: Non est una pecunia. Item alia esse pollunt unius pecuniae dissimilibus de causis,divetii heredet dissimilibus generibus
herede, esse,ψt alius testamento, aliut lepe, aliut agnatione.
Nunc huius generis praecepta .ideamusJ Exemplum dedit quaitatis 3e negocialis .dedit & ptaeceptum quomodo rationes mutis esse pollent, nune subiungit, in nane negocialem qualitatem, quemadmodum S unde argumenta socianda sunt. sutrisque, . .petitora S possessoti. Am etiam omnibus,si plures ambigent Si plures contra unum possidentem perant . ut non duae paries sana sed plures. Initium ergo eius ab natura ductum videtur, ut eonstet tu , natura, via, lege. Omnium autem ttium supponit attes. Quaedam autem ex utilitatis ratione,aut perspicua iri is,aut obseura) interdum enim sequitur consuetudinem. Hoeautem quia consuetudo, non quia lcimus utile esse quod sequi mur. poli autem probata quaed mi aut a consuetudine, aut a
ro. A consuetudine.) Quoniam consuetudo est. sAut vero)Quoniam ratio eius perspecta est. & utilitas visa. svindicati nem,) Pto vindicta, pro .hione. fAd hane controuersam L
causae genus iudiciale. fConsuetudinis autem ius esse putarueid,quod voluntate omnium sine lege vetullas comptobarit Initis partibus luti naturali suppostia , nune eonsuetudinii iuris attes subiicit. svoluntate omnium sne lege vetulias compto- arat) ut prudentium ratio auctoritate data consuetudini . de consuetudine in pol ero, miserit legem'. maedam sunt iura ipsa iam certa propiet vetustalem, utputa. maioribus assuma tui, ius est hoe, sed consuetudini .' Multo maxima pati, quae Praetores e/ieete consueuetunt Non ex legum praeceptis di iussionibus. sed edi eonsuetudine, quae proponat ut a praetoribus eae
bono & aequo. Pat, quod in omne, aequabile esto ut qui proponit aliquid. tale propona , ut quo uite alium teneat, ride se alli
get. stam iuta legitima'eu legibus cognosti oportebit Ha erui dicta sontide consuetudine tractata sum. Nune eum luperes
et sui legitimum e gnationem eius ad eos transulit, qui legiti m a iura iecerunt. His ergo ex partibuet Miris, quidquid aut ex irati te aut ex simili, aut ea maiore, di it ex minote nasci videbiturJDiuiso iure omni in naturam consuetudinem,leges, dat praece pia ut argumenta sumamus vel quae in ipsa te sumuntur, vel qude ex smili aut maiore aut minoie. Locos autem eommunes date se negat pos tetros in sngulas eo nititutionest Etenim cum duo genera sint. 'ti tum alterum rei dubiae approbationem ducendae generalem tractatum h1bet alterum rei certet continet amplis eationem, necessario effusae ipsiua saeuitas suggerit, si quid
amplis cati m , aut indignationi conquestioni q. nascitur. Sed quoniam in negoe ali qualitate iuri .de iure tractatus es. et uncloci eommunes .vel ab auctoritate iurisperitorum,ol contra e
tum auctoritatem.' Haee de negociali.
V RIDICIALis est in qua a qui &iniqui natura,& i, raemit aut panae ratio quaeritur. Huius partes sunt duae, qua
rum alteram absiluta alteram allum-ptiuam nominamus. Absoluta est , quae ipsa in se,non, ut negocialis. implicite & abscondite. sed patentius Se expeditius recti di norecti quaest onem continet. Ea est liuiusnodi: Cum Thebani Lacedaemonios bello superauissent, E se remos
esse ins Mum inter se bellum Misissent,ut i , qui vicisD
253쪽
D E I N V E N Tiis , trophaeum aliquod in finibus statuerent victoriae
modo in praesentia declarandae causa. non ut in perpetuubelli memoria maneret, aeneum statuerunt trophaeum.
Accusantur apud Amphictyonas. id est. apud commune
Graeciae concilium. Intentio est,Non oportuit. Depulsio est.oportuit. Quaestio est, oportuerit ne . Ratio est. Eam enim ex bello gloriam virtute peperimus, ut eius aeterna insignia posteris nostris relinquere vellemus. Infirmatio est. Attamen aeternum inimicitiarum monumentum Graios de Graiis istatuere non oportet. Iudicatio
est.Cu summae virtutis celebrandae causa Grai j de Graiis
aeternum inimicitiarum monumentum statuerint, recten an contra secerint. Hanc ideo rationem sublecimus. ut hoc causet genus ipsumde quo agimus,cognosce tur.
Nam si eam supposuissemus, qua fortasse usi sunt, Non enim iuste.neque pie bellum gessistis; in relationem criminis dilaberemur de qua post loquemur. Vtrunque a tem cause genus in hanc causam incidere perspicuum est. In hanc argumentationes ex iisdem locis sumendae sunt. atque in causam negocialem e qua ante dictum est. L cos autem communes de ex causa ipsa,si quid inerit indisnationis aut conquestionis.& ex iuris utilitate di natura multos de graues sumere licebit, de oportebit, si causae dignitas videbit ut postulare. Nunc assumptiuam partem hiridicialis consideremus. A ssumptiua igitur tunc diciis tur , cum ipsum ex se factum probari non potest, aliquo
autem foris adiuncto argumento defenditur. Eius partes sunt quatuor. mparatio,relatio criminis, remotio criminis,concessio.Comparatio est,cum aliquod factum.quod
per se ipsum non sit probandum.ex eo, cuius id causa factum ell.desiditur . ea est huiusmodit Quidam Imperator um ab hostibus circunsideretur,neque effugere vllo modo posset, depactus est cum eis. ut alma de impedi menta relinqueret, milites educeret: itaq. scci tr armis de impedimentis amissis, praeter spem milites conseruauit. accusatur maiestatis. Incurrit nuc definitio, quid sit laedere maiestatem : sed nos hunc locum . de quo agimus, consideremus. Intentio est. Non oportuit arma de impedimenta relinquere. Depulsio est, oportuit. Quaestio est. Opotiuerit M. Ratio est. Milites enim omnes periissent. Infirmatio est,aut coniecturalis, Non perilia sent: aut altera coniecturalis, Non ideo fecisti. Ex quibus sunt iudicationes, Perilllent ne i dc, Ideo ne fecerit. aut haec comparativa, cuius nunc indigemus, At enim satius filii amittere milites. quam arma de impedimenta hollibus concedere. Ex qua iudicatio nascituri Cum omnes perituri milites essent,nisi ad hanc pactionem v nissent . vuum satius fuerit amittere milites. an ad hanc conditionem venire. Hoc causae genus ex his locis tractari conueniet . oportebit adhibere ceterarum quoque
constitutionum rationem atque praecepta, ac misi me coiecturis faciendis infirmare illud.quod cum eo, quod crinmini dabitur,li,qui ac labuntur,comparabunt. Id fiet.
si aut id quod dicent defensores suturum fuisse.nisi id factum esset quo de facto iudicium est,futurum fuisse negabitur: aut si alia ratione . de aliam ob causam, ac dicet se reus fecisse, demonstrabitur esse tactum. Eius rei confirmati ac item contraria de parte infirmatio ex coniecturali constitutione sumetur. Sin autem certo nomine maleficii vocabitur in iudicium. licut in hac causa, nam maiestatis accinitur desinitione di definitionis praeceptis utio N E L I B. I I. rii oportebit. Atque haec quidem plemnque in hoc genere
incidunt, ut coniectura de desnitione utendum sit. Sin aliud quoque aliquod genus incidet. eius generis praec pia licebit huc pari ratione transferre. Nam accusatori maxime est in hoc elaborandum.ut id ipsum factum, propter quod sibi reus concedi putat oportere, quam plurimis infirmet rationibus. Quod facile est at quamplurimis constitutionibus aggrediatur id improbare. I psa autem
comparatio separata a ceteris generibus controuersiar nse ex sua vi considerabitur, si illud, quod comparabitur.
aut non honestum,aut non utile. i ut non necessarium fuisse. ut non tantopere utile ut non tantopere honestum.
aut non tantopere necessarium fuisse demonstrabitur. Deinde oportet accusatorem illud, quod ipse arguat. ab eo,quod defensor comparat, separare. Id autem faciet. si demonstrabit non ita fieri solere, neque oportere, neque esse rationem,quare hoc propter hoc sat,ut propter salutem militum ea,quae salutis causa comparata sunt, hostibus tradantur. Postea comparare oportebit cum bene cio maleficium, de omnino id, quod arguitur, cum eo,
quod fictum ab defensore laudatur, aut faciendum fuisse
demonstratur,contendere de . hoc extenuando. maleficii
magnitudinem simul adaugere. Id fieri poterit. si demonstrabitur, honestius, utilius, magis necessarium fuisse illud.quod vitarit reus, quam illud ,quod secerit.Honesti autem de utilis,de necessarii vis denatura in deliberationis praeceptis cognoscetur. Deinde oportebit ipsam illam
comparativam iudicationem exponere tanquam causam
deliberativam, de de ea ex deliberationis praeceptis deinceps dicere. Sit enim haec iudicatio, quam ante exposuimus. Cum omnes perituri milites essent, nisi ad hanc pactionem venissent, utrum satius fuerit perire milites, an ad hanc pactionem venire. Hoc ex locis deliberationis. quasi aliquam in consultationem res veniat.tractari oportebit. Dc sensor autem, quibus in locis ab acculatore aliae constitutiones erunt inductae, in iis ipse quoque ex iisdeconstitutionibus defensionem comparabit: ceteros aute miles locos,qui ad ipsam comparationem pertinebunt, ex contrario tractabit. Loci autem communes erunt a
culatoris, in eum,qui. m de facto turpi aliquo, aut inutili, aut utroque fateatur, quarat tamen aliquam delensi nem . de facti inutilitatem, aut turpitudinem cum indignatione proserre. Delenioris est,nullum factum inutile,neque turpe, neque item utile. neque honestum putari oportere,nili, quo animo, quo tempore, qua de causa socium sit, intelligatur. Qui locus ita communis est. ut bene tractatus in hac causa. magno ad persuadendum momento suturus sit. Et alter locus, per quem magna cum amplificatione beneficii magnitudo ex utilitate, aut honestate, aut facti necessitudine demonstratur. Et
tertius. per quem res expressa verbis, ante oculos eorum.
qui audiunt, ponitur. ut ipsi se quoque idem facturos fuisse arbitrentur, si sibi illa res atque ea faciendi causa per idem tempus accidisset. Relatio criminis est, cum reus id. quod arguitur,consessiualterius se inductum precato, iure fecitIe demonstrat. Ea est huiusmodi. Horatius. occisis tribus Curiatibus, de duobus amissis se tribus . domum se victor recepit. is animaduertit soro rem suam de seatrum morte non laborantem. sponsi a tem nomen appellantem identidem Coriatis cum gemitu de lamentatione. indigne Passus . virginem occidit t
254쪽
M. T U L L I I accusatur. Intentio est, Iniuria sororem occidisti. Depulsio est. Iure occidi. Quaestio est, lure ne occiderit. Ratio est, illa enim hostium mortem lugebit, stat rumnegligebat. me & populum R. vicisse moleste ferebat. Infirmatio est. Tamen a stat re indemnatam necari non oportuit. ex qua iudicatio fit, Cum Horatia Datrum mortem negligeret, hostium lugeret, de fratris S populi R. victoria non gauderet, oportuerit ne eam a stat re in-d riatam necari. Hoc in genere causa, primum si quid ex ecteris dabitur constitutionibus sumi oportebit licui in comparatione praeceptum est . . Postea liqua ficultas erit, per aliquam constitutionum illum . in quem crimen transtertur, defendere. Deinde leuius esse illud. quod in alterum peccatum reus transferat, quam quod ipse susceperit. Postea translationis partibus uti, & ostendere a quo,& per quos,& quo modo. & quo tempore aut agi, aut iudicari. aut statui de ea re conuenerit: ac simul ostendere non oportuisse ante supplicium, quam iudicium interponere. Tum leges quoque & iudicia demonstranda sunt. Per quae potuerit id peccatum, quod sponte sua reus punitus sit, moribus & iudicio vindicari . Deinde negare debebit uditi oportere id quod in eum criminis conseratur,de quo is ipse. qui conferat . iudicium fieri noluerit: & id quod iudicatum non sit, pro insecto haberi oportere. Postea impudentiam demonstrare eorum, qui eum nunc apud ludices accusent, quem sine iudicibus ipsi condemnatim:&de eo iudicium faciant, de qua iam ipsi supplicium sumpserint. Postea perturbationem iudicii futuram dicemus, & iudices longiu , quam potestatem habeant, progressit ros .si limul &de taO, & de eo. quem reus arguat. iudicari fit. Dein da hoe si constitutum sit. ut peccata homines peccatis, &iniurias iniuriIs ulciscantur, quantum incommodorum
consequatur. Ac si idem facere ipse, qui nunc accusat. volui siet, ne hoc quidem ipso quidquam opus fitisset iudicio : si vero ceteri quoque idem faciant, omnino iudicium nullum futurum. Postea demonstrabitur, ne si iudicio quidem illa damnata esset, in quam id crimen ab reo conteratur. potuisse hunc ipsum de illa supplicium sumere. Quare esse indignum, eum, qui ne de damnata quidem poenas sumere potuisset de ea supplicium sumpsisse. quae ne adducta quidem sit in iudicium . Deinde postulabit,ut legem.qua lege fecerit, proserat. Deinde quemadmodum in comparatione praecipiebamus. ut illud, quod comparabatur . extenuaretur ab accusatore quammaxime: sic in hoc genere oportebit illius culpam, in quem crimen transferetur, cum huius maleficio,
qui se iure secti se dicat, comparare. Postea demonstrandum est.. non esse illud eiusmodi, ut ob id hoc fieri
conueniret. Extrema est. vi in comparatione, assumptio iudicationis.& de ea per amplificationem ex deliberationis praeceptis dictio. Deseusor autem. luae per alias constitutiones inducentur.ex ip locis.qui traditi iunt, infirmabit. Ipsam autem relationem comprobabiti primum augendo eius, in quem refert crimen, culpam re audaciam. dc quammaxime per indignationem . si res seret. iuncta conquestione, ante oculos ponendo. Postea leuius demonstrando reum punitum, quam sit ille pro meritus , & suum supplicium cum illius iniuria consere ado. Deinde oportebit eoi locos,qui ita erunt ab accusatore tractati, ut refelli, & contrariam in partem conm: I C E R O N I suerti possint, quo in genere sunt tres extremi, contrarii
rationibus infirmare. I lia autem acerrima accusatorum
criminatio. per quam perturbationem fore omnium iudiciorum demonstrant, si de indemnato fhpplicii sumendi potestas data sit, leuabitur. Primum ii eiusmodi demo nitrabitur iniuria. ut non modo viro bono, verum etiam homini libero videatur non suisse toleranda.
Deinde ita perspicua. ut ne ab ipso quidem , qui fecisset,
in dubium vocaretur. Deinde eiusmodi, ut in eam is maxime debuerit animaduertere, qui anima 4 uerterit, ut non tam rectum. non tam fuerit honestum in iudicium ilIam rem ruenire. quam eo modo, atque ab eo vindica ri,quo modo.& a quo sit vindicata. Postea sic rem sui Gse apstam, ut iudicium de ea re fieri nihil attinuerit. Atque hic demon lirandum est rationibus, & rebus similibus, Permultas ita atroce .di perspicius res esse , ut de his non modo non necelle sit,sed ne utile quidem, quin mox iudicium fiat, expectare. Locus communis accusatotis in eum,qui cum id quod arguitur,negare non possit, tamen aliquid tibi spei comparet ex iudiciorum perturbatione . Atque hic utilitatis iudiciorum demoni ratio. de de eo conquestio, qui supplicium dederit indemnatus: metus autem. qui sumpserit, audaciam di crudelitatum indignatio. Abdesentare, in eius, quem ultus sit, a daciam sui conquestione, rem non ex nomine ipsius ne-
socii, sed ex consilio eius, qui secerit,& causa, & tempore considerari oportere: quid mali suturum sit. aut ex iniuria . aut ex scelere alicuius, nisi tanta & iam perspicua audacia ab eo, ad cuius famam, aut ad parentes, aut ad liberos pertinuerit, aut ad aliquam rem, quam charam esse omnibus aut necesse est. aut oportet elle. fuerit vindicata. Remotio criminis est, cum eius intentio facti. quod ab aduersirio insertur, in alium. aut in aliud dim uetur. Id sibi pertito. Nam tum causa,tum res ipsa remouetur. Caus, remotionis hoc nobis exemplo hiri liodia quosdam legarunt Athenas. Legatis Quaestores iumptum, quem oportebat dari, non dederunt. Legati prosccti non sunt: accusantur. Intentio est. Proficisci oportuit. De pulso est. Nono ituit. Quaestio cli, pollucrit ne . Ratio est, mptus enim.
qui de publico dari solet. is ab Quaestore non est datus. Infirmatio est, Vos tamen id.quod publice vobis datum erat negoci: conficere oportebat. Iudicatio est. Cumis, qui legati erant. sumptus, qui de publico debebatur,
non daretur,oportuerit ne eos conscere nihilo minus legationem . Hoc in genere Primum , sicut in ceteris, si quid aut ex comesturali, aut ex alia constitutione sumi possit.videri oportcbit. Deinde pleiaque ex compar tione. & ex relatione criminis in hanc quoque causam conuenire poterunt. Accusator autem ilium, cuius culpa id factum prius dicet, primum defendet, si poterit: sinminus poterit, negabit ad hoc iudicium illius, sed huius ,
quem ipse accuset, culpam pertinere. Postea dicet suo quenque officio consulere oportere: nec, si ille peccasset, hunc oportuisse peccare. Deinde.si ille deliquerit, paratim illum. licut hunc. ccusari oportere.&non cum huius desentione coniungi illius acculationem. Defensor autem cum cetera,si qua ex aliis incident constitutionibus . pertractarit,de ipsa remotione sic argumentabitur. Primum, cuius acciderit culpa. de strabit. Deinde.cum id aliena
culpa accidit Iet,olicdet se aut non potuit leo, ut no debuisse
255쪽
DE INUENTIONE LIB. II se id facere,quod accusator dicat oportuisse. Quod non
potuerit,ex utilitatis partibus, in quibus est necessitudinis vis implicata. demonstrabit. Quod non debuerit,ex honestate considerabitur. De utroque distinctius in deliberativo genere dicetur. Deinde omnia facta esse ab reo. quae in ipsius fuerint potestater quod minus quam conuenerit factum sit.culpa id alterius accidisse. Deinde in alterius culpa exponenda demonstrandum est inuantum voluntatis & studii fuerit in ipso: & id signis confirmandum huiusmodi, ex cetera diligentia, ex ante iactis, aut ducti atque hoc ipsit utile fuisse facere . inutile autem
non facere. & cum cetera vita magis hoc fuisse consentaneum, quam quod propter alterius culpam non fecerit. Sin autem non in hominem certum. sed in rem aliquam causa dimouebitur, ut in hac eadem re.si Quaestor mortuus esset.& iccirco Legatis pecunia data non esset,accusatione alterius.& culpae depultione dempta, ceteris similiter uti locis oportebit,& ex come,sionis partibus, quae conuenient, assumere.de quibus post nobis dicedum erit. Loci autem communes iidem urrisque fere, qui superioribus assumptiuis incidente hi tamen certi,ssimi. Accus1- totis, facti indignatio. De sensoris cum in alio culpa lit, aut in ipso non lit, supplicio reum affici non oportere. I plius autem rei sit remotio cum id,quod datur crimini. negat neque ad se,neque ad Oiscium suum reus pertinuisser nec.li quod in eo lit delictum, libi attribui oportere. I d genus causae est huiusmodi i In eo scedere, quod factum est quondam cum Samnitibus, quidam adolescens nobilis porcam sustinuit ivlsu imperatoris. I ardere autem ab timatu improbato.& imperatore Samnitibus deindito,quidam iii senatu eum quoque dicit,qui porcam tenuerit,dedi oportere. Intentio est. Dedi oportet. Depultio est. Non oportet. Quaestio est.Oporteat ne . Ratio est, Non enim meum fuit ossicium nec mea Potestas. . cum de id aetatis & priuatus est em.& esset summa cum auctoritate de potestate Imperator,qui videret ut satis honestum seedus feriretur. Infirmatio est, Attamen, qu niam tu particeps factus es in turpis limo scedere summae
religionis, dedi te conuenit. Iudicatio eit, Cum is, qui potestatis nihil habuerit. t ulla imperatoris in scedere, dein tanta religione interfuerit, dedendus ne sit host ibus nec ne . Hoc genus causae a superiore hoc dissert, quod in illo concedit se reus oportui in facere id, quod fieri dicat accusator oportuisse.sed alicui rei ut homini causam attribuit,quae voluntati suae fuerit impedimento sine concessionis partibus. Nam eat um quaedam maior vis est,
quod paulo post intelligetur. In hoc autem non accusare alterum,nec culpam in alium transferre debet. sed demonstrare eam rem nec ad se, nec ad potestatem, neque
ad ossicium suum pertinuisse aut pertinere. Atque in hoc genere hoc accidit noui.qubd accusator quoque is Pe ex remotione criminationem conficit. Vt ii quis euaccuset, qui cum Praetor esset. in expeditionem ad arma populum vocarit, cum Consules adelsent. Nam ut in superiore exemplo reus ab suo officio ac potestate factum dimouebat: sic in hoc ab eius officio ac potestate,qui ac
cusatur, ipse accusator factum remouendo hac i pla rati ne confirmat accusationem. In hac ab utroque ex omnibus partibus honestatis,& oibus utilitatis partibus, exemplis,lignis ratiocinando.quid caiusque ollicis uris,pote itatis tit,quaeri oportebit,de suerit ne ei, de quo agitur, id iuris ossici, potestatis attributum. nec ne. Locos autem
communes ex ipsa re,si quid indignationis ac conquestionis habebit, sumi oportebit. Concessio est. per quam non factum ipsum improbatur ab reo, sed,ut ignoscatur, id petitur. Cuius partes sunt duae, purgatio & deprecatio . Purgatio est, per quam eius,qui accusatur. non factum ipsum. sed voluntas defenditur. Ea habet partes
tres, imprudentiam,casum, cessitudinem. Impiud entia est, cum scille aliquid is,qui arguitur, negat: ut apud
quosdam lex erat. Ne quis Dianae vitulum immolaret . Nautae quidam. cum aduersa tem p cstate in alto iactarei Iur. vov. runt,il eo portu,quem conspiciebant, potiti essent. et deo. qui ibi esset, se vitulum immolaturos. Casuerat in eo portu fanum Dianae eius.cui vitulum immolari non licebat. I mprudentes legis,cum exissent.vitulum immolaucrunt. Accusantur. Intentio est. Vitulum immolastis ei deo,cui non licebat. Depullio est in concessione polita. Ratio est. Nesciui non licere. Infirmatio est. Tamen, quoniam fecisti quod non licebat, ex lege supplicio dignus es. Iudicatio est.Cum id secerit, quod non oportuerit Ze id non oportere nescierit, sit ne supplicio dignus. Casus autem instretur in concessionem, cum demonstrabitur aliqua fortunae vis voluntati obiliti strivi in hae: Cum Lacedaemoni A lex esset, ut, hostias tuli ad sacrificium quoddam redemptor praebuisset, capitale esset: hollias is,qui redemerat, cum sacrificii dies instare in urbem ex agro comit agere: tum subito magnis
commotus tempestatibus fluuius Eurotas is,qui propter Lacedaemonem fluit, ita magnus I vehemens saetus est, ut eo traduci victimae nullo modo possent. R edemptor suae voluntatis ostendendae causa hostias constituit
Omnes in litore. vi , qui trans flumen est ent, videre pol sent. Cum omnes studio eius lubitam fluminis magnitudinem scirent suille impedimento . tamen quidam c Pitis accertierunt. I ntentio est, Hostiae,quas debuisti, ad sacrificium praesto non fuerunt. Depulsio est con-ccilio. R atiindumen enim subito accreuit,& ea re tradaci non potuerunt. Infirmatio es Tamen.quoniam, O lex iubet, tactum non est, supplicio dignus es. Iudicatio est, Cum in ea re redemptor contra legem aliquid secerit, qua in re studio eius subita fluminis obstiterit magnitudo. supplicio ne dignus sit. Neces litudo autem inter-tur,cum vi quadam reus id quod secet it, secisse de senditur hoc modo: Lex est apud Rhodio uulsi qua rostrata
in portu nauis deprehensa sit. publicetur. Cum magna in alto tempestas ellet. vis ventorum inuitis nautis R hodiorum in portum navim coegit. Quaestor navim populi vocat . Navis dominus negat publicari oportere. Intentio eth. Rolirata nauis in portu deprehensa est. Depulsioeli concessio. Ratio. Vi & necessario sumus in portum
coacti. Infirmatio es , Nauim ex lege tamen populi esse Oportet. Iudicatio est, Cum rostratam navim in portu deprehensam lex publicarit.cumq. hcc nauis inuitis matis vi tempestatis in portum coniecta sit. Oporteat ne eam publicari. Horum trium generum iccirco unum in locu contulimus exempla,quod similis in ea praeceptio argumento tum traditur. Nam in his omnibus primum,li Ores ipsa dabit facultatis. meeturam ab accusatore induci oportebit ut id,quod voluntate factu negabitur, consulto factum suspicione aliqua demoliretur. Deinde inducere definitionc necessitudisus ut casus.aut impruden
256쪽
M. T v L L I Itiae.& exempla ad eam definitionem adiungere in quibus imprudentia fuisse videatur.aut casus,aut necessitudo. Nab his id.quod reus inserat. separare, id est ostendere dissimile.quod leuius facilius,non ignorabile,non sortuitum, non necessarium fuerit. Postea demonstrare, potuisse euitari,& hac ratione prouideri potuisse. si hoc aut illud secisset,aut,nis secisset. praecaueri. & definitionibus ostendere non hanc imprudentiam.aut casum, aut necessitudinem.sed inertiam,negligentiam, fatuitatem nominari o-
Imrtere. Ac si qua necessitudo iurpitudinem videbitur habere. oportebit per locorum communium implicationem redarguentem demonstrare, quiduis perpeti, mori denique satius suisse, quam eiusmodi nece,litudini obteis perare. Atque tum ex his locis,de quibus in negociali parte dictum eli, iuris N aequitatis naturam oportebit quaerere, & quali in absoluta iuridiciali per se hoc ipsum ab rebus omnibus separatim considerare . Atque hoc in loco, si facultas erit,exemplis uti oportebit.quibus in limili excusatione non sit ignotum: de contentione, magis illis ignoscendum fuisse: & ex deliberationis partibu . turpe,
aut inutile esse concedi eam rem, quae ab aduci sario commissa lit: permagnum esse. o magno futurum detrimento, li ea re, ab iis,qui potustatem habent iudicandi .neglecta sit. Defensor autem conuel lis omnibus his partibus poterit uti. maxime autem in voluntate defendenda commorabitur. de in ea re adaugenda.quae voluntati fuerit unpedimento,de se plus,quam secerit .facere non potuisse.dem omnibus rebus voluntatem spectari oportere: de se couinci non polle, quod non absit a culpa: dc ex suo nomine communem hominum infirmitatem posse damnari. Deinde nihil indignius esse,quam cum, qui culpa careat, supplicio no carere. Loci autem communes accusatoris, unus in confestione,de alter,quanta potestas peccandi relinquatur. ii semel institutum iit, ut non de lacto, sed de facti causa quaeratur. Defensoris autem, conquellio calainitatis cius, quae non culpa. sed vi maiore quadam acciderit, de de fortune potestate. de hominum infirmitate, devii suum animum non euentum conliderent . I n quibus Omnibus conquestionem suarum erumnarum.& crudelitatis aduersariorum indignationem inesse oportebit. Ac nem: nem mirari conueniet,li aut in iis, aut in aliis exemplis scripti quoque controuertiam adiunctam videbit. Quo de genere poli erit nobis separatim dicendum: Propterea quod quaedam genera causarum simpliciter de ex tua vi conliderantur; quaedam autem sibi aliud quoq; aliquod controuersiae gcnus allumunt. Quare omnibus cognit: F.non erit disiicile in unamquanque causam tran1sare,quod ex eo quoque genere conueniet: ut in his exemplis concessionis meli omnibus scripti controucilia ea. quae ex scripto de sententia nominatur: sed quia de co cessione loquebamur, in eam praecepta dedimus. Alio autem loco de scripto de sententia dicemus. Nunc in ali ram concestionis partem conliderationem intendemus.
Deprecatio est,in qua non defensio laeti. sed ignoscendi
pollulatio continetur. Hoc genus vix iniudicio probari poteti: ideo quod concesso peccato, disiicile est ab eo, qui peccatorum vindex esse debet,ut ignoscat impetrare. Quare parte eius generis, cum caulam non in eo conlii tudiis. vii licebit. ut si pro aliquo claro,aut sorti vir cuius in rem p. multa sint tant ficia, dixeris, postis, cum vidcaris non uti deprecatione,vu tamcn,ad hunc modum t
in vos habuit semper, tali suo tempore multorum suoru recte fictorum causa, uni delicto ut ignosceretis, postularet, tamen dignum vestra mansuetudine,dignum virtute huius esset iudices, i vobis hanc tem hoc pollulante impetrari. Deinde augere benescia licebit,& iudices pre locii communem ad ignoscendi voluntatem ducere. Quare hoc genus, quanquam in iudiciis non versatur, nisi quadam ex parte: tamen quia de pars ipsa inducenda nonnuquam eli .ed in senatu, aut concilio saepe omni in genere tractanda. in id quoque Praecepta ponemus . nam in senatu.S in consilio de Siphace diu deliberatum est, & de Q. Numitorio Pullo apud L. Opimium . de eius consilium diu dictum est. Et magis in hoc quidem ignoscendi,
quam cognoscendi, pollulatio valuit. nam semper animo bono se in populum R. fuisse non tam facile probabat,cum coniecturali costitutione uteretur, quam ut propter pollet tu, Mirificium sibi ignosceretur,cum deprecationis parto adiungeret. Oportebit igitur eum,qui sibi ut ignoscatur, pollulabit, commemorare si qua sua poterit beneficia.&.li poterit,ostendere ea maiora esse, quam haec tuae duliquerit: ut plus ab eo boni, quam mali profectum elle videatur. Deinde maiorum suorum hencticia. si qua extabunt. proserre. Dcinde, ostendere, non odio. neque crudelitate fecisse quod fecerit,sed aut stultitia.aut impulsu alicuius.aut aliqua honesta aut probabili causa. Postea polliceri & confirmare, se de hoc peccato doctu , de benelicio eorum,qui sibi ignouerint,confirmatum. omni tempore a tali ratione abfuturum. Dcinde spem stcndere . aliquo lse in loco, magno iis, qui sibi concesi rint,vsui suturum. Postea, li facultas crit. se aut consanguineum, aut iam a maioribus in primis amicum csie d
monstrabit. 2 amplitudinem suae voluntatis ex nobilitatem generi, eorum, qui se saluum velint. 2 dignitatem ostendere.& cetcra ea, quae personis ad honcstat cmidi amplitudinzm lunt attributa,cum conquestione . sine atrogantiam se cile demonstrabit; ut honore potius aliquo. iu in ullo supplicio dignus esse videatur. Deinde cet ros prolcrre,quibus maiora delicta concessa sunt. Ac multum proiiciet, si se misericordem in potestate,& proper sum ad ignoscendum fuisse ostendet. A tque ipsum illud
peccatum crit extenuandum, ut quamminimum fuisse videatur. 2 aut turpe,aut inutile dc mostrandum tali de ho ne supplicium tu incre. Deinde locis communibus misericordiam captare oportebit ex iis praeceptis, quae in primo libro sunt exposita. A duersarius autem malefacta augebit,nihil imprudenter, sed omnia ex crudelitate di malitia facta dicet: ipsum immisericordem, super bum fuisse: de. si poterit. ostendet semper inimicum luisse, de amicum fieri nullo modo posse. bi , nescia proferet,aut aliqua de causa lacta, non propter beneuolentiam, demonstrabit,aut postea odium esse ac susceptum,aut illa omnia maleficiis esse deleta. aut leuiora tanc ficia quam maleficia, aut, cum Mnc scias honos habitus siti pro maleficio poena sumi oportere. Deinde turpe est e. aut inutile ignoici. Deinde de quo ut potestas ellet. saepe Optarint. In cupotellate non uti, summam esse stultitiam: ta cogitare Oportere.quem animum in eum, vel quale odium habu rint. Locus autem communis erit indignatio maleficii rct alter,eorum misereri oportere,qui propter lor tunam, non propter malitiam in miseri fluit.
257쪽
Vni v Nol TvR iuridicialia quae ipsa cum g
nua lit,in duo diuiditur, in absolutam, de absumptiuam. Absolutae supponit exemplum, quod tro-plisum sneum contra molem poli .ictoria Graii. de Graisi statuerunt. Facit intentionem de depuliasionem, supponat'. rationem postea, sed absolutae
nititutionis, ut nascatur iudicatio. Iulle fecimus, quia aete num virtutis nostrae monimentum relinquere voluimus. sin autem dicatur, ideo aeneum, quia meruistis, et it ratio de relati qualitate. Vnde intelligimus,m unam eausam constitutiones incidere posse plurimas principales. Vetum etiam absoluta, qualitas eosdem habebat locos argumento is,quos negocialis,ex paristibus iuris natum ad utilitatem suam consuetudinis legum. sed in absoluta ip sa iura prosetimus, ut factum defendas, vel lege , vel consuetudine, vel natura. in negociali autem haec iura pt fetuntur,xt postit constitui quo tute elIe debeat id de quo nego um et , quia eius constitutionis ad suturum spectat intentio. Aut ex ipsa te, aut simili, maiore, minore ue nasci videbitur. Aut enim in iure posta eli lite species, quae quaeritur . sitis autem ex eo quod in iure est.ad hoe negocium s litudo traducitur . sDubiae rei) Thesii. .sCerte continet amplificationem, Locis communibus iam te probata, argumentum facies. fillud enim adhue in quaestione est, quod augeri per comunem locum possit & oporteat, considerabitur.) De re probata locum communem per argumentum non theus. s Nam certi qui in omnes
ancidant loe .perscribi non possunt. in singulat constitutionesaeetti loci & proprii dati non pomini. Metito ergo di in negociali. Quoniam tamen in negociali de iure tractatur,loci comm me, hie esse possunt contra auctoritatem luti petit Otum, ab auia dotitate iurisperito . Nune iuridiciale genus & partes eius covideremus. ipsa enim est quae diuid tur. s Absoluta eli. quae ipsa
In se,non,ut negocialis, In neg et ali quaeritur,quid esse debeat auris: in absoluta,quid est iuris. s Non ut negocialis,) Negocialis enim non habet ius certum, sed quae tit ut de eo tute quod e Lis debeat in negotio praesenti. s Abioluti est . quae ipsa in te,non, si negociali,. in negociali qualitate tu, essicitur sententia itidi i . in absoluta quod positum ius 8e notum eis, ab orato te sumit ut . simplieite, de sis condite,) Quia adhuc ineettum et .de quae xit ut quod esse debeat. In hane argumentationes ex iisdem lo- i4 sumendae sunt,atque in causam negocialem. quia de ante discrum et . ut ex partibus tutis naturae consuetudinis . legum argumenta sumamus. Hoc tamen eum de in negotiali haec lint distat absoluta ab negociali.quod illa latius assutriat, ut pliabet, quem admodum nouum ius esse possit de quo quaeritur. absoluta autem ipsa iura ut probet factum. s Assumptiu a igitur tune dicitur, ἀum ipsum ex se factum probari non poteti,in Allum ptiua qualitatis praecepta tractaturus,docet quid ipsa sit,& eius partes quatuot supponit. Ae primam compensationem, quam de comparationem appellat. huius exemplum subiicit, Imperatoris eius qui inlitumenta Et arma tradide tit, vi exercitum ab obsidione hostium liberaret: hie quoniam snitis ut status elle potuit, quid sit laedere maiestatem . s Certi enim nominis reus est.) Cuius conliitutionis.i. sititiuae tractatu omisi piam considerat eo mispensationem. Ae praecepta haee eo nitituit . ut si quid per come- initam tractandum si, prima parte tractetur,vel hoc non obsuasse vel hoe non futurum sutile, propter quod illud unde reus sit, dieatur esse eommi ilum. lilaeoniecturalia sunt. Item si des mitio fuerit eum alio qui certi nominis reui ea, ira, serenda hue sunt omnia quae sunt definitionis. monetq. nune alteram. nunc tranque constitutionem.i.d: snem Et coniecturam in prima parte tractari de itim alias,tractis.s hue tationibus singulatum de eo firmationis Se infirmationis. Ipsus autem eompensationis prscepta haec sunt,ut eomparemus,id quod admistum est, de proptet quod admilsum est,ex partibus honestatis,utilitatis, necellitatis ut neque suisse aut honestum. aut utile, aut necessarium. ubi degradus tangi potest,non tam utile,non tam honelium, non tam necessarium: quae partes.i. utili ,honelli,necelsam),plemus intelligentur in praeceptis deliberatiuae . sie facta separatione,& eius
beneficu quod praestitisse se dicit, Ze elui maleficis quod admisit.
actio polirema ducenda eii ad formam deliberativae, vi ita ag tur,quasi suadeat, aut dissuadeat orator, faciendum, aut non faciendum . quoniam accusatotis pars est utique ut dii suadeat, defensor veto lixe cimnia contraria actione conuertet. Cum ille coniectura usus suetit, eoniecturaliter respondeat. Item contra fidem assumat argumenta osse a. ipsius aurem compensationis
contrarias partes tenebitivi doceat viile honesum necessarium fuisse quod fecerit. Aut tantopere per gradum vitae fuisse, ho- Deilum,neeellatium. Loci communes ab accusatote erunt duo an eum qui de turpi saetnote consteatur, de quaerat aliquam defensionem , de alter ipsus inutilitati, & turpitudinia expressio eum indignatione. Ad defensore tres sunt: nihil per se turpe aut inhonelium putati,nas animo facientis consideretur: alter , amplificatio benescis praeli uir tertiui, expostici iplius de peliculi. de benescis. iEx quibus sunt iudicationes dux .s iudicationes conieci ut ales. sAut hae comparativa, cuius nune indigemus. Hae iudicatio propria eli ipsius compensatiuae conlistutionis.s Hoc causae genua) Compensativum. Oportebit adhibete --
tetatum quoque constitutionum rationem atque praecepta. stamen incidant ceterae eo nisi tutiones. I ilae enim constitutiones quae in allum ptiua sunt qualitate, possunt praecedentes omnes conuitutiones recipere ut haee nunc, quae compensationis est,habet de linem 5e coniecturam. Ideo quaecunque genera sunt quae si ionum : suis constitutionibus tractanda sunt. IAe maxime coniecturis iaciendis) Vt per coniecturam,quae quas incidens est copensatio illa tollatur, qua is qui accusatur maiestatis, utitur da cens , petiturum fuisse exercitum nis arma concederet. sis qui accusabuntiat comparabunt.) Vt petiturum suisse eaercitum negemus: quod sumit hic. qui arma prodidit de instrumenta. s Aue si alia ratione,) Quoniam superius duas rationes Et duat iudicationes posuit coniecturales. non suturum fuisse vi peritet ex e citus, di non hoe animo factum iccirco hie eandem rationem repetit, ut coniecturam dicant in hane constitutionem tractatam . LEx coniecturali constitutione sumetur Quia partibus suia ipsa tractanda est. ssin autem certo nomine malesch) ut nunc certo nomine teus es mateliatis. Potest enim sine certo nomine leui esse te non itatim ad desilii ionem astringitur,cum criminis nomen nullum videt ut obiecium. Isin autem certo nomine malesicis vocabit ut in iudicium,) iam hie incipit incidentia ad hoe thema alterius liatus. i.finis, quem flatum finem de supra posuit dieendo: Quia sit ma eliatem minuere praecepta tractate. Dan aliud quoque aliquod genu, QMarumlibet constitutionum,vel
praecedentium: vel sequentium. s Quam plurimis insimet rationibus .) Vt dieat non fututum sui se,ut peritet exercitus. aut
aliter, Non hoe animo feeisti, sed vi perderes secilii. I Deinde porter accusatorem illud quod ipse arguat, ab eo, quod dese sol comparat, separate.) i ii illa superiora etiam hoc dicere
oportebit accusatotem,contendere,comparate. sEt, hoc extenuando, malescat magnitudinem smul adauge ted ut extenues , quod praeliit ille se dicit. iustas, quod admisit. I Deinde oportebit ipsam illam comparativam iudicationem exponere tanquacausam deliberativam,) in omnibus assumptiuis qualitatibus poli omnia argumenta ex conlii tutione quae sunt propria. locus extremu interponatur quas deliberatiuae eausae, in qua quaeri tui quid faciendum si, ut ex hoe probetur quid faciendum sue in . t Tanquam causam deliberativam,) ut non iudacialis causa sit,sed deliberatiua,te eodem genere agatur, quasi sola ipsa etiset i .eausa deliberat tua . s Aliquam inconsultationem. videliberativa. non iudicialis causa sit. hoc est enim eonsultatio. s senior autem, quibus in locis ab accusatote aliae constitutiones erunt inducta,) Si accusator comectura. retorto contra genere dicendi coniectura de defensor utetur. pari genere de finem, ν
ti genere etiam comparationem ex eo tittario tractabit, ut quod
ille inutile hie utile quod ille in honestum,hie honestum dicat de cetera his similia i is elatio elaminia est, cum reus id, quod a guttur , consessus, alterius se inductum peccato, tute fecisse demoti litat) secundam speciem assumptiuae qualitatis telati nem posuit. Hanc deliniunt per definitionem. Quae consti tutici tune ess,cum alterius peccato se fecisse reus dicat quidquid admisit . huius exemplum subiecit Horatium,qui sororem suam flentem interfecit. Et subiungit praecepta. primum, ut si qua conlii tutio ante ipsam telativam tractari possit, excutiatur cise ea ipsum qui reus eli: Non hoe animo secilli. hoe utique se satium est de in eomparatione. Deinde quoniam relatio tesertactus ad alterum, ut se defendat,dicit enim Feci, sed ille metuit.
Necessaria etiam hie ceteratum constitutionum ratio tractabiatur. Cum enim coeperimus dicete, ille non metuit, de coni ciuta esse potes,de iuris εο quaelibet alia constitutio. Ergo ac eusator in defensione eius in quem reus transfert crimen, tu ctabit alias constitutiones. Hoe pacto st, ut lieet relatio sit constitutio , in hane tamen adhibeamus alias constitutionea . duobus modi . uel cito personam ipsus rei, quo animo sue tit, uel citra personam illam inquam reus transferat clamen.
258쪽
Post haec igitur tractanda est ipsa relatio criminis quam in praecepit, ab eodem subiectis cuius facile est recognoscere. usque ad illam partem,quae semper sicut in superiore praecepto traditum eu) propolitionem habet quali deliberaturam , quae ex utilitatis honectatisque partibus quid agendum eis, quasi ies in consultatione sit, declaratur. Defensor habebit cuncta contraria. sed si
incidentes constitutiones aliae suetint, omnia ex earum diuersa parte itactabit. Item per praecepta conuertendo modum , ad suam partem argumetando deducit eum locis communibut tam
accusatori quam defensori datis, quos ipse supponit. sPostea siqua saeuitas erit,) Ante telationem et iminis, S eius argumeniataiceteris constitutionibus accusator Ze teum onerare debebit,ti illum defendere in quem teus transseti crimen, n que dici poleti, fecisti non hoe animo secisti, quod est alterius tonstitutioni a. deinde, di ille quem meruisse dicis, aut non metuit, aut non hoe pacto metuit, quod utique aliatum eli consit uti num . Ita antequam ex praeceptis relatio ius aliquid agamus constitutionibus teliquas,ct citra rei personam uti pollum ut ut eum arguamus,& circa personam eius in quem crimen trana sertur,ut eum defendentes teum accusate pollimus. Pol ea translatio
nis partibus uti,) Prascriptione. Non tibi eum licuit oceide te . sDeinde negate debebit, auditi oportere id,) ut dicamus, Hodie audiendus tu non es,siquidem de tu illam qua punitus es, audite noluisti. sEt id,quod iudicatum non sit, pro infecto ha-heti oportete Mentiris, qudd dicis sororem fleuisse, quia non
eii inde iudicatum. s Nunc apud indices accusent, quem tine iudicibus ipli ecndemnarim: Modo clamen ingens, posteaquam pre nas sumpsisti de solo te. fAes idem sacere ipse, qui nunc ac-'culat valuisset, ne hoe quidem ipso quidquam opus tuisset rudi cior) Vt Et hic qui Horatium accusat, potuisset sine iudicio illam quali peccantem Occidete . ssi veto ceteri quoque idem sa-cant, omnino iudicium nullum suturum Stiratica syllo aismi se cit formam, qui in infinitum semper de vitecta rei detinitione porrigitur,vi granum, cumulas a tetuus, occidit Horatius, ciliaderet aceu sator, ta semper sine indicio erit premus Potuisse hune
ipsum de illa supplicium sumet eὶ Qtias de sorore. Et de ea
per amplificationem ex deliberationis praeceptis dictio ut die a sitiuum,honestum vile, vel contra, quae omnia in deliberationis praeceptis tractantur. svi refelli, de contrariam in partem eo ueto pollini. Vt cum supra vetbi causa dictum si ab accusatore, non debuit te a stat te interfeci scitorem dicat hic, magis a st
ire debuisse. sut ne ab ipso quidem, qui fecisset, in dubium v caretur vi negare non posset, quod admisset,quod lixe vici
riam Romanam lugeret. sta iudiciorum perturbatione) Qumniam non elat oecita iudicio , quae occisa tu . si emorici criminis tit,cum eius intentio facta quod ab aduersario insertur, in Mlium aut in aliud dimouetur 5 e. Definitio. Haee tertia species assumptiuae qualitat .remotio criminis dicitur, quae delinitae ise. Cum intentio facti remouetur .vel in alium vel in aliud i se autem remotio nune rei est. nune causae. sed si causa timo ii tur,vel in hominem remouetur, vel in tem . Sin autem rex re mouetur, tantum in hominem emouetur,vel ab homine. Caviata remotionem ita hominem docuit per exemplum, de legato Rhodiorum .e ausae remotionem .in tem,in eodem exemplo oti edit,cum dixit, mortuo quaestote si legatus viaticum non acceptiant. vetum praecepta tradit quibus uteretur accusator, cum alia pueret eum qui causam facti in hominem remoueret. Et eu primum,ut accusator eum defendat,in quem culpa temouetur. sed
si hoe non potuerit sicat hoe iudicium aliud esse.illud aliud. de
inde dicat unicuique suum esse cilicium, hunc non potuille peccare, illum teum elle pol se . non debete tamen coniungi delem sonem limus eum illius aeculatione. Haec in remotionis par tibus integris complendis aecusatoris sunt. Defensoris autem lixe, primum, ut quaecunque accusator ex aliis constitutionibus argumenta secerit. luat,deinde,accuset eum cuius causa peccasse d cit,deinde doceat,se alitet sacere nee potuisse nee debitae. non potui: ex inluatis partibus non debuisse ex honestatis. de utroque autem in de Lberativo senete tractabat. Deinde dicat an omnia facta esse,qua iacete potuerit. i et tret omnia 'ita sua praeterita ditia, facta, consilia, ut piobat suam non sutile culpam cum hoe non impleuetit. Cum veto causa non in hominem, sed in tem remouetur, omnia eadem praecepta accusatoris de defensoria erunt excepta vel accusatione hominis in quem remotio fit. vel defenso ne rei. Remotio cum sit, dedit exemis
plum de adolescente,qui portam tenuit, remouet enim a se sa-ctura . de dicit non fuisse suae potestatix sacerrivel non facete. Hie nascitur illud nouum, ut sat temotio rei non in hominem,
sed ab iis mine,& ex illat constitutio ab aecusatore cum dicitur rQuod secilii,non tu latere debuisti. Exemplum dedit de praetore,qui constites debetent, populum arma conuocauit. Hic procepta dat.vii ex ptimam ui quid cuiusque sit poteliatis quid om-cis,ex utilitatis partibus,ti honestatis,& vi hoc probemus exemplis . deinde adiungit locos communes si qui esse pollunt aut indignationes,aut eo quellionis, ut, uterque sibi pro suis partibua sumat. sin alium, aut in aliud dimouetur.) Aut in personam aut in tem. De vitoque distinctius,& de honesto,& de xtili. Sin autem non in hominem certum,sed in rem aliquam causa dimouebi ut,ὶ Hucusque in personam nunc in rem causa temouetur . Aeeusatione alterius,& eulpae eepulsione dempta,ceteri, lintilitet vii locis oportebit,) In tria oepulsione reliqua talia per uerant in rem, qualia fuerunt in personam . si prius autem rei si temotio,cum id,quod datur crimini,negat neque ad se,neque ad ollicium suum teus pertinuasse:) Nunc remotio te . nam supra causae docuit te motionem & is h minem,ti in rem, sed tomotio rei tantum in hominem fit,& fit duobus modis. nam nune remotio sit rei ab eo qui reus est, nunc remotio fit rei ab eo qui aceusator eli quod erit nouum,ut ii ai us ab ate usatore truscatur. s Atque in hoe genere .Remoti constitutionis . tibi tantum res, non causa temetietur. I Concessio tis,pet quam non facium ipsum improbat ut ab ito,sed ut ignoscatur,id peti tui dic. Quarta species eli in assumptiua qualitate, concessio. Hanc de uita,eum non factυvi pulsamus,sed ut ignoscatur petimus. Hanc partitur in duo, in rurgationem &de pietarionem de purgatim nem de si ii ita eum non factum purgamus, sed voluntatum, id
fieri dicii implieiter,si aut iri pudente a laciamus,au t casu, aut necessitate. 1 inprudentiae dat exemplum de uitulo immolato. Item easus de eo quili lira, praelio non habuit ad diem cetium. Item neces litati, etolitata naui in portu,via non licebat inuenta. Hae tria exempla iceuco vincia posuit, quia eorum Omnium simili, praeceptio est. ne que . t S in superioribui ita αhic primum coniecturaliter agendum ab accusatore. ut id, quod reus negat se voluntate secisse constio iacium doceat,ae voluntate . Deinde subiungi is niti uisai uiuatiatum . qui, ut supta docuit quadruplex eli,definitio breuis,alliinctio detinitioni, de tertio loco, si alietit deductio est definitionis ad speciem, s vero non asserit. separatio destritionis a specie . quatio loco est de- Bructio destitii cri patia, aduersae. verum hi commilla d i ructione definitioni a patras adueita, reliqua tria complebui tur, vi breuu et desiliat casum an prudentiam necessitatem .d inde adiungit approbationem de initionis per exempla. tot troloco sipatet a definitione, quod leus secat.de id ovendat ese ditas init . quod iii eius satinui non ignorabile. non sottuatum,non1.ecessarium demotilitabit post hac potuisse uitari, potuisse prouideri. d. id doceat, quemadmodum deinde adiungat accusatot alteram detinitionem, per quam nomina alia supponat imprudent x, casui. nece si tali, in et tram, ni glis iaciam, attritatem . Post hie illud adiicit, uti excutiamu . ne forte necessitas habuerit turp1tudinem, ut d sputati posti mori melius suille, ne tantam tu pitudinem subiremu . Post haec dicit adiungendum eia se tractatum de tutis S aequitatis natura, de qua S in nerociali ualitate tractarum est, de maxime in absoluta iuridiciali, quae uae qualitates solis vadentur distare temporibus, nam retum tractatu eodem continentur. Poli haec dicit adiungenda exempla , si tamen facultas dabit. in quibua doceamus simili de causa nescio qu:bus veniam non esse e ncessam, de adiungamus illi fulse magis tribuendam. I ostremo ex partibus deliberati ni, turpe ct inutile doceamus esi e concedi , ct magnum petieulum sututum, cum tanta res admissa si, si non sutiit a iudicibui vindieata. Contra lixe defensor conuersone viet ut horum milium , ut de in superioribus docuimus .maxime autem vi defendat voluntatem ,& augeat quod voluntati fuit impedime to , de doceat nibal amplius se gotuisse Aeete quam iacit. D inde indueat locum communem, voluntatem ex pectati oporte te . deinde conquellionem, in culpa careat, se assiti supplicio,
communem hominum esse insemitatem. Loci vero commune, accusatoris hi sunt, in eum qui confitetur. & alteri peccam di licentia tribuitur. si non desecto, sed de voluntate quaeratur. De sensotia conquellio ei de calamitate quod non culpa sua, sed xi maiore peecatit. Alter loeus,de sortunae potessare, di in-srmitate hominum. Tertius loeus, animum non euentum considerata poli lixe exempla atque tractatus admonet, quod momnibus edi emplis supra posti, testes snt. Vnde nerei ario incidunt tractatus etiam legales sed hoe negat esse mirandum, quod causaruin genera quaedam simpliciter explicantur, qu dam
259쪽
coniuncta sitit. unde qui omnia praecepta cognouem quidquid
perspexerit in exemplo, trana latione locorum necessatra perseiaquetur. nam hie & leges sint, necessario quae legi, praeepta sunt, complete debemus,de quibus post dicetur. Nune tantum ea pret-cepta posuit. quae coneessioni de qua tractatus erat,conuenirent. si quid rei ipsa dabit sacultatii,coniecturam induci ab acetisatote Oportebit, ut dicat accusator per coniecturam, aut prudenter feei se aut non casu see ita aut non necessitate, sed voluntate se eis e. Atque tum ex his locis iuris atque aequitati ε naturam oportebit quaerere,& quali in absoluta iuridiciali per se hoe ipsum albrebus omnibus separatim conlidetate, quoniam conuenit negoriali absoluta qualitas tractata rebus,& distat tantummodo tre, quia negocialis de fututo iusto agit, absoluta de praeterito. sSi
aut in iis,aut in aliis exemplis scripti quoque continuet liam ad
iunctam .idebit.) Hoe praecepto ostendit. incidete semper legales posse controuersas conlii tutionibus principalibus daee aliqrilegale status polle exissere principale, . s Deprecatio ei . in qua non defenso facti sed ignoscendi postulatio cominentur. Secuda pars concest onis deprecatio est. Hane desiniuit ita, eum non factum defendimus sed aperte ueniam pollutamus. Hoe autem actionis genus non stequentet me ut tit in rudieiis. sed in Senatu aliquoties,& apud populum. Dat exemplum vel Quinti Nun, totis vel Syphacis . ubi aperte nulla alia constitutione venia po sulata sit, subiungit praecepta, primo eius qui ut ignoscat ut postulat ut sua benedicia comem olet, s qua habuerit in vita praei etita,& ea doceat ese maiora quam ei let factum unde reus est. de inde maiorum suorum beneseia ostendat, deinde erear se non odio neque cludelitate fecisse quod fecerit. sed uultitia, aut sic ius impulsu, deinde polliceatur, se alicubi profuturum . deinde ostendat se consanruineum magnis ae pet incipalibus vitili vel a maeum , deinde amplitudinem suam & voluntatis di generis, Neotum voluntatem ollend. t qui de se iugacent,& omnia quae personae amplitudinem honestatamq de montirent ex asteteret. sed lixe cum conquellione potius et cum arrogintia. P hre adia iungere exempla debet, in quibus doceat aut limili de causa ignotum multis. aut maiora concelsa delicia. deinde doceat se in testate item fuisse,sid ignouisse quamplurimit. Post temo ipsum peccatum extenuare debebit,& comparate, propter paruum admissulti se hominem tali honore exce: lentem,supplicio assicii noopollere,quo assiciuntur ceteri qui maiora committunt. Hxe confirmare locis communibus,qui ad captandam misericordiam in primo libro videntur expositi. sed contra hune qui dicti pi i-rnum maleficium augebit. deinde dicet nihil imprudentet sactis, sed erudeliter & inimice omnia. ipsum immisericordem immite, superbum, inimicum semper sui 3b, uum nunquam futurum di s bene seia protulerit ille qui veniam petit. is qui contra dicit. doeete debebit,causa alia non benevolemia praesitum, ut aliud maius postea tonsecutum. & hoe malo beneficia s pet ora deleta,aut leuiora benescia male fcht,aut ut honor habit ut ea bene actis. pro malescio poetae sumatur. Deinde τι pet locum communem dieat turpe esse di inutile ignosti. Deinde optatum suilla,ut reut aliquandri seret, & nune non vindicati . Postremo cogitare debere. quali animo cirea eum fuerat,di quali odio. Lo
ci communes eiu erunt,indignat o malescit, de alter, ut eorum militeantur qui sottona, non malit a peccauerint. s Nam in se
natu& in consilio de Siphace diu deliberatum ess Sc.) Ita hie do
cet postulatam eae veniam per deprecationem nam semper animo bono in populum fuisse,non tam facile probabat. cum come tali conititutione uteretur. Ita excludatut eius coniectura,
qua factum neeabitur quod erga populum R. bono animo suisset,le telinquebatur sola deplevitio .
Vo N i A M igitur in generali consti
tutione tandiu propter eius partium multitudinem commoramur, ne sorte varietate.& dissimilitudine rcrum deductus alicuius animus in quendam erro rem deseratur, quid etiam nobis ex eo genere restet,& quare restetadmonendum videtur. Iuridicialem causam esse dicebamus. in qua aequi S iniqui natu δ, Praemii aut pcenae ratio quereretur. Eas causaS,m
o N E L I P. I I ir quibus de aequo& iniquo quaeritur. exposuimus. Nune
restat ut de praemio de de poena expliccmus. Sunt enim multae causae quae ex praemis alicuius petitione constant. Nam S apud iudices de praemio stape accusatorum queritur,ta a senatu, aut concilio aliquod praemium saepe potitur. Ac neminem conueniet arbitrari nos cum aliquod
ex em plum Ponamus, quod in senatu agatur. ab iudiciali genere exemplorum recedere. Quidquid cnim de homine probandinant improbando dicitur.cum ad eam dictionem sententiarum quoque ratio accommodetur, id
non, si per sentcntia dictionem agitur.deliberativum est; sed .quia de homine statuitur, iudiciale est habendum.
Omnino autem qui diligenter omnium causarum vim.& naturam cognouerit. cum genere primo, tum etiam lorma eas intelliget dissidere: ceteris autem partibus aptas
inter se omncs ,& aliam in aliam implicatam vidcbit. Nunc de praemiis consideremus. L. Licinius Crassus consul quosdam in citeriore Gallia nullo illustri, neque ce
to duce,neque eo nomine,neque numero praeditus. ut di
gni esse tu qui hostes populi R. esse dici rentur; quod ta
men excursionibus de latrociniis insestam prouinciam redderent, consectatus est, S conficit. Romam rediit, triumphum ab sciratu postulat. Hic. ut di in deprecatione.nihil ad nos attinit, rationibu , di infirmationibus rationum supponendis ad iudicationem peruenire: Pr
pterea quod initi alia quoque incidct constitutio. aut pars constitutionis,simi Icxctit iud: catio, & in quaestione ii 1a contininitur. In dc Precatione huiusviodi, VP tot ne poena a si ci. Inluc huiusmodi. Oporteatne praemium dari. Nunc ad praemii quaestionem appositos locoS exponemus. Ratio igitur praemis quatuores h
in partcs distributa, in bene sicia, in hominem. in praemij
genus. in facultates. Benclicia ex sua vi, ex ic in Pore, ex animo eius,qui scerit, ex causa considerantur. Lx sua vi quiremur,hoc modo: Magna an parua. facilia andis scilia. singularia sint an vulgaria. vcra an falsa quadam
ex oratione honestemur. Lx tempore autem, Si tum cum indigeremus cum ceteri non Pollent. aut nollent opitulari si tum cum spcs descrui stat.opitulatus sit. Ex animo.Si non sui commodi causa, sed eo conlilio secit omnia,ut hoc conficere posset. Lx casu.Si non sortuna, sed indulitia factum videbitur, aut si industriae fortuna obstitillet. In hominem autem, Quibus rationibus vixerit, quid sumptus in eam rc m. aut laboris insumps crit, &, si quid aliquando tali fecerit, nutu alieni laboris, aut deorubonitati, praemium libi postulet: num aliquando ipse talem ob causa in aliqv m praemio assici negarit oportere: aut num iam satis pro eo.quod fecerit .honos habitus sit raut num necesse fuerit ei facere id quod seccrit: aut num
huiusmodi sit laetitin, ut nisi s isse , supplicio dignus es
set, non .quia seccrit,pra mi O: aut num ante timpus praemium petat,& spen, incertam ccrto venditet pretio : aut
num,quo supplicium aliquod vitet. eo praemium postulet. vii de se praeiudicium factum esse videatur. I n praemis autem genere, quid, & quantum, ct quamobrem postuletur, ta quo S quanto quaeque res praemit digna sit. conside rabitur. Deinde apud maiores quibus hominibus, ct quibus de caulis talis honos sit habitus, quaere
tur. Deinde ne is honos nimium pervagetur. Atque
hic eius, qui contra aliquem praemium Pollulantem di-
260쪽
N. T V L LAI Icet, locus erit communis, praemia virtutis & ostici, san
cta & cassa esse oportere, neque ea aut cum improbis cG- municari,aut in mediocribus hominibus peruulgari. Lialter, minus homines virtutis cupidos fore virtutis praemio peruulgato. Quae enim rara di ardua sint,ea ex praemio pulchra & iucunda hominibus videri. Et tertius, si existant qui apud maiores nostros ob egregiam virtutem tali honore dignati sunt,non ne de sua gloria, cum pari praemio tales homines assci videant, deliberari putent lci eorum enumeratio.& cum eis,quos contra dicat. mparatio . Eius autem,qui praemium petet,sacti sui amplificatio.& eorum.qui praemio alticti sunt, cum suis saetis contentio. Deinde ceteros a virtutis studio repulsum iri, si ipse praemio non sit affectus. Facultates autem considerant .cum aliquod pecuniarum praemium postulatur, in quo,utrum copia ne sit agri, vectigalium . pecuniae an penuriasonsideratur. Loci communes, facultates augere,non minuere oportere; di impudentem elle, qui pro benescio non gratiam, verum mercedem postulet: contra autem,de pecunia ratiocinari, sordidum este, cum de gratia reserenda deliberetur: & se non pretium
pro saetosed honorem, ita ut factitatum sit, pro benefi
cio postulare . Ac de constitutionibus quulem latis dictum est: nunc de is controuersios, quae in scripto versantur, vicendum videtur.
V o Nia M igitur in generali constitutione tan
diu propter eius patrium multitudinem comm ramur, dec. Omnes quatuot eonstitutiones cum
suis speciebus expoliti t. Supererat iam de con
trouersi , legali,' disputari. sed qm partitus qualitatem, species ei duas dederat, tuti dicaale & n socialem , ipsamq. tullus iuridicialem diuident in absolutam de assumptiuam,species ei duas dederat,iutidicialem ipsam ita definierat,ut in ea aequi & iniqui natu ta,aut praemis, aut pcinae ratio quaereretur,aequi di iniqui natuta in Omnibus expolita eli supra Maciatibus circa omnes species iuridicialis . unde nunc nece ii rici admonet, de poene ac praemis ratione esse tractandum, quod multa exilium genera causatum ex ptrinas petitione similiter &ycenae. nam C e. de praemio tantum loquitur. Nos tamen & ad ycenae actionem ratione tria ta,ptaeceptum de praemio pet similitudine in transferemus. Petuntur inquit,praemia,ci apud iudices,& in senatu, de in aliquo conlatio. Hae admonet, quod in lenatu dixit,ne quis arbitretur de deliberativo dicendi genete sumptum esse ita eratum, cum de iudiei ali genere dicendi omnis tr ciatus haberetur. Hoe,inquit,neminem moueat, in & apud senatum licet sententiae dictio st. Quod dicendi genu, delibetati
conuenit,tamen iudiciale genus dieendi est exilii mandum, cum di in senatu licet deprobando homine, improbandoq. tractetur.&omnino,inquit, si a tria geneta eausarum forma quadam & pii mo genere diuant,altiore tamen N pleniore intellectu implicitas bi ta connexa,sui, pallibus continentur. ξNam ct apud iudices de praemio saepe accusatotum quatitur die. Aecusatoribus lege praemia dabantur hoc ipso ii, accusabant. exemplum dat Tullius in Diuan. Nullo praemio adductui sum . item. Non.n.spolia Cais Vettia concupiui. id non,si per sententiae dictionem agitur, delibetatiuum eii; dee. Deliderativum. sie definierat, ut diceret rCum tes posita in consultatione ciuili, habet in se sententiae di .ctionem. Ergo cum agitur in senatu de homine piobado, vel improbando non deliberativa exinde dicenda eli, quia habet siniae dictionem, seis iudicialis ea usa magis, quia de homine proba do, improbandoq. tractatur. sNunc de praemiis eonfidelemus &e. Hinc date praecepta incipit, quae se tua a sunt cu praemium p sul amus quod solum supererat de colit tutione tuti diciali ti aetata,vi natuta equi di recti, aut praemis S poenae ratio statur. Dat exemplum in quo praemium pollulatur,de eo qui triumphum petiti poli quod exemplum adre Onet neque hi neque in deptua tione nos iacta intentionciti depulsione, di nata quaesitione, aut
tationem inquirere, aut depulsionem rationis, sed ipsam esse iis .
dicationem,quae sit qfilo. ln deprecatione,hoc modo: Oporteat ne assici poena in praemi petitione: Oporteat ne data praemium. Deinde ergo dicenda in praemis petitione an quatuor. in bene ci in holem in praemii genus,in lacultates,quabus singulti partes cetias ipse supponit . simul a. docuit locos cora. quos tin mitis partibus ex quatuor habemus,an praemio genete,& in facultatibus. Hae n.dua partes assectus tenent,& pol sunt audientes P blicae lationis praemium,S facultas plut imum commovete. Ac de constitutionibus quidem satis dicium est. Nunc dei s co uouei bos quae in sc rapto vel santur dicendum uidetur.
N scripto versatur controuersia, cum ex scriptionis ratione aliquid dubi nascitur. I d fit ex ambiguo ex scripto de
sententia,ex contrarias legibus,ex ratiocinatione,ex desinitione. Lx ambiguo autem nascitur controuersia,cum,quid
senserit scriptor.obscurum est, quod scriptum duas plures ue res signiscat,ad hunc modum e Paterfamilias, cumsilium heredem saccret,vasorum argenteorum centu podo uxori suae se ligavit: Heres meus uxori meae vasotu argenteorum pondo centum,quae volet, latci Post mo
tem eius vasa magnisca.& pretiose colata petit a filio mater: ille se,quae ipse vellet debere dicit. Primum si fieri
poterit,demonstrandum est non esse ambigue scriptum . propterea quod omnes in consuetudine sermonis sic uti solent eo verbo uno pluribus ue in ea sententia in qua is,
qui dicet accipiendum esse demonii rabit. Deinde ex si petiore & ex inferiore scriptura docendum id,quod quarratur,seri perspicuum.Quare si ipsa separatim ex se ver
ba considerentur,omnia aut pleraque ambigua visum tria Quae autem ex omni considerata scriptura perspicua fiant, haec ambigua non oportere existimari. Deinde
qua in sententia scriptor fuerit, ex ceteris eius scriptis, de facti dictis.animo atqtie vita eius sumi Oporrebit.& eam ipsam scripturam. in qua inerit illud ambiguum, de quoquaritur,totam omnibus ex partibus pertentare, si quid aut ad id appositum sit, quod nos interpretemur, aut et . quod aduriticius intelligat.aduersetur. Nam facile,quid verisimile sit eum voluisse qui scripsit, ex omni script ra, & ex persona scriptoris, atque iis ribus, quae pei sonis attributae sunt,cons derabitur. Dcinde crit demonstras dum,si quid ex ipsa re dabitur sacultatis, id, quod adue sarius intelligat multo minus commode seri polle. quam id , quod nos aecipimus; quod illius rei neque administratio, neque extius ullus extet e nos quod dicamus. si
cile di commode transigi posse: ut in hae leges inhil enim prohibet fictam exempli loco ponere, quo sacilius
res intelligatur Meretrix coronam auream ne habeto es habuerit, publica esto. Contra eum, qui meretricem publicari dicat ex lege oportere posset dici,neque administrationem esse ullam publicae meretricis, neque exitum legis in meretrice publicanda: at in aut a publicando diadministrationem, S exitum facilem est e, di in
commodi nihil inest e . Ac diligenter illud quoque
attendere oportebit, num illo probato, quod aduersarius intelligat.vtilior res ut honestior, aut magis neces