M. Tullii Ciceronis Rhetoricorum ad Herennium libri quatuor, alias, Ars noua, siue Noua rhetorica. Rhetoricorum de Inuentione libri duo, alias, Ars vetus, seu Vetus rhetorica. In Rhetorica ad Herennium, Hieronymi Capiduri Parentini, & Iodoci Badij As

241쪽

lum Impetum & quandam commotionem animi issectionemq. verbis 8c sententiis amplificare debebit, & ollendere quanta vis amoris sit, quanta animi perturbatio ex iracundia fiat, aut ex aliqua causa earum, qua impulsum aliquem id fecisse dicet. Hic de exemplorum commem

ratione qui simili impulsu aliquid commiserint. 3e similitudinum collatione,& ipsius animi affectionis explicatione curandum est ut non mirum videatur,si quod ad Acinus tali perturbatione commqtus animus accellerit. Cum autem non impulsione verum ratiocinatione aliquem comisisse quid dicet quid commodi sit secutus aut quid incommodi fugerit,demonstrabitide id augebit quam maxime poterit.vt.quoad eius fieri possit, idonea quam maxime causa ad peccandum hortata videatur. Si gloriae causa, quantam gloriam consecuturam ex illi notit. Item si

dominationis .si pecuniae si amicitiae, si inimicitiarum, de omnino quidquid erit quod causae fuisse dicet. id summe augere debebit. Et hoc cum magnopere considerare oportebit .non quid in veritate modo. verum etiam vehe mentius quid in opinione eiu quem arguet .suerit. nihil enim refert non fuisse. ut non eue aliquid commodi aut

incommodi .si ostendi potest ei visum esse. qui arguatur.

nam opinio dupliciter fallit homines; cum aut res aliunmodi eli ac putatur ; aut non is euentus est, quem arbitrati sunt. Res aliusmodi est tum cum aut id quod bonum

est.malum putant 1 aut contra quod malum est. bonum e aut quod nec malum est, nec bonum, malum aut bonum taut quod malum.aut bonum est, nec malum .nec bonum.

Hoc intellecto, siquis negabit ullam esse pecuniam fratris,aut amici vita, aut denique officio suo antiquiorem, aut suaviorem, non erit hoc accusatori negandum . nam in eum culpi de summum odium transfitetur, qui id, quod tam vere de pie dicitur negabit. Verum illudi dicendum erit.illi non elle ita visum: quod sumi oportet

ex is .quae ad personam pertinent i de quo poli dicedum

est. Euentus autem tum fallit,cum aliter accidit.atque ii,

qui arguuntur . arbitrati esse dicuntur rut si quis dicaturalium occidit se ac voluerit ; quod aut similitudine, aut suspicione ut demonstratione lalsa deceptus sit: aut eum necas L .cuius testamento non sit heres , quod eius testamento se heredem at bitratus sit. non enim ex eventu cogitationem spectari oportere. sed, qua cogitatione de spe ad maleficium prosectus hi, conliderare: dc, quo animo quid quisque faciat,non quo casu utatur, ad rem pertinere . In hoc autem loco, caput illud erit accusatori. li demonstrare poterit.alii nemini causam suisse faciendi. Secundarium si tantam. aut tam idoneam nemini. Sin sui Iseat as quoque ciuis faciendi videbitur: aut potestas aliis

de suisse demonstranda est .aut faculta . aut voluntas. PO-tellas si aut nescisse,aut non affuisse. aut conficere aliquid non potuisse dicetur. Facultas. si ratio adiutores,adiumenta de cetera,quae ad rem pertinebunt,defuisse alicui demostrabuntur. V oluntas si animus a talibus saetis vacuus de integer esse dicetur. Postremo. tuas ad defensionem rationes reo dabunus,lis accusator ad alios ex culpa exinaedos abutetur. Uerum id breui faciendum est de in unum multa sunt conducendi,ut ne alterius defendendi causa hunc

accusare, sed huius accusandi causa defendere alterum uideatur. Atque accusatori quidem haec fere sunt ex o sa facienda de consideranda. Desensor autem ex col Irario Primum impulsionem aut nullam suisse dicet, aut,

o N E L I P. I I. t trsi fuisse concedet,extenuabit. 3c paruulam quandam sui iasi demonstrabit aut non ex ea solere huiusmodi ficta nasci docebit. Quo erit in loco demonstrandum,quae vis de natura eius sit assectionis qua impulsus aliquid reus commisisse dicetur: in quo Se e xempla di limit itudines erunt proferendae.& ipsa diligenter natura eius assicctionis qua leuissime quieti, limam ad partem explicanda.ut de res ipsa a facto crudeli de turbulento ad quoddam mitius de

tranquillius traducatur. de oratio tamcn ad animum eius,

qui audiet, de ad animi quendam intimum sensum accola modetur. Ratiocinationis autem suspiciones infirmabit .si aut commodum nullum suisse,aut paruum. aut alismigis suisse. aut nihilo sibi magis quam alijs. aut incommodum sibi maius quam commodum dicet, ut nequaquam fuerit illius commodi,quod expetitum dicatur nagnitudo aut cum eo incommodo, quod acciderit, aut cuillo periculo.quod subeatur comparanda: qui omnes loci limiliter incommodi quoque vitatione tractabuntur. Sin accusator dixerit .eum id esse secutum. quod ei visum sit commodum. aut id fugisse. quod putarit esse incommodum quanqi iam in falsa sucrit opinione: demonstrandum erit deici,sori .ncminem tantae elle stultitiae, qui tali in te possit veritatem ignorare. Quod si id concedatur,

illud non concessum ita,nec dubitasse quidem hunc quid eius iuris esset, scd id.quod falsum suetit. line ulla dubitatione pro falso, quod verum pro vero probasse. Quod si dubitauerit. summae sui illa amentiae, dubia spe imputrusiim certum in periculum se committere. Quemadmodum aut i m accusator, cum ab aliis culpam dimoue bit.defensoris locis utetur: sic iis locis,qui accusatori disti sunt. victur reus cum in alios ab se crimin volet transferre. Lx persona autem coniectura capietur. si eae res, quae personis attributae sunt, diligenter considerabuntur quas omnis in primo libro exposuimus nam ct denomine nonnunquam aliquid suspicionis nascitur . n men autem cum dicimus,cognomen quoque intelligatur Oportet. de hominis enim ccrto Se proprio vocabulo agitur: ut si dicamus iccirco aliquem Caldum vocari. quod temerario de repentino conlilio lit: aut si ea de re hominibus Graecos imperitis verba dedisse. quod Clodius, aut Caecilius, aut Mutius vocaremur. Et de natura licet aliquantulum ducere sulpicionis. omnia enim haec. vir an mulier, huius an illius ciuitatis sit , qu bus siemaioribus, quibus consanguineis, qua aetate, quo animo, quo corpore,quae naturae sunt attributa,ad aliquam coniecturam laciendam pertincbunt. Llex victu multae

trahuntur suspicioncs, cum, quemadmodum, de apud quo Se a quibus educatus de cruditus sit.quaeritur. de qui

truscum viva qua ratione vitae,quo more domestico vivat. Et ex tortuna la pe argumentatio nascitur, cum ,

simus an liber, pecuniosus an pauper, nobilis an ignobilis felix an infelix priuatus an cum potestate sit, aut fuerit,aut futurus si conlideratus: aut denique aliquid eorum quaeritur,quae fortunu esse attributa intelliguntur.

Habitus autem. quoniam in aliqua presecta de constanti animi, aut corporis ablolutione consistit, quo in genere est virtus, scientia.& quae contraria sunt. res ipsa causa posita docebit ecquid hic quoque locus suspicionis ostendat. Nam affectionis quidem ratio perspicuam solet

prae se gerere coniecturam,ut amor, iracundia. molestia et

Propterea quod de ipsorum vis intelligitur, dc quae res

242쪽

harum aliquam rem consequantur, siciles cognitu sunt. Studium autem quoniam est ad idua & vehemens ad aliquam rem applicata magna cum voluntate occupatio, iacile ex eo ducetur argumentati inquam res ipsa desiderabit in causa. item cx consilio sumetur aliquid suspi-cronis . nam conlilium est aliquid faciendi, non faciendine excogitata ratio. Item iacta , Scasiis, & orationes, quae sunt omnia. ut in confirmationis praeceptis dictum est in tria tempora distributhfacile erit videre, ecquid aim iit ad coniecturam confirmandam suspicionis. Ael erionis quidem res eae sunt attributae, ex quibus omnibus unum in locum coactis, accusatoris erit improbatione hominis uti. Nam causa facti parum firmitudinis habet,nisi animus eius, qui insimulatur, in eam suspicionem adducetur. ut a tali culpa non videatur abhorruille. Vt enim animum alicuius improbare nihil attinet, cum causa.quare peccauerit.non intercesserit: lic causam im cati intercedere leue et i ii animus nulli minus honeliae rationi astinis ollenditur. Quare vitam Cius, quem arguit,ex ante faciis accusator improbare dcbebit, ta ollendere.li quo in Pari ante peccato conuictus lit . Si id non poterit. liquam in similem ante sulpicionem vencrit, ac maxime si fieri poterit, simili aliquo in genere eiusmodi causa aliqua commotum peccasse, aut in aeque magna re, aut in maror am in minore: ut si quis Pecunia dicat inductum feci lci possit demon lirare, aliqua m re eius aliquod fictum auarum: licin in omni caula naturain,aut victum. aut studium, aut sortunam, aut aliquid Lorum, quae personis attributa sunt, ad eam causam, qua commotum peccesse dicet, adiungae, atque ex dispari quoque

sene te culparum, ii ex pari sumendi iacultas non crit,in Probare animum aduersaris Oportebit : si auaritia indoctum arguas sccille. de aliarum cum,quem accus bidem Onstrare non postis ilis alii nem elle vitii, doceas.& ex ea Ie non usse mirandum . qui in illa re turpis aut cupidu, ausPetulan, iuuit. hac quoque in re cum deliquule. Quantum enim de honestate S auctoritate uiui . qui assuitur, detractum est, tantum de facultate totius est desciationis diminutura. bi nulli aluinta pol ci it vatio reus ante admisso demonstrari docus inducetur ille. per quem hortandi iudices erunt.ut veterem lamam hominis nihil ad rem Putem pertinae: nam cum ante celasse, itane manifesto teneri: quare non oportare tunc rem ex superiori vitas pectati, lud superiorem vitam ex hac re improbari, Saul Poteli rem ante peccandi non fuisse. aut causam. Aulis illita dici non poterunt. dicendum erit illud exircinum, non cluc nurum. si nunc primum deliquerit. nam necessς est eum,qui velit peccare liquando primum delinquere.

Sin v Ita alite acta ignorabit .hoc loco praeterno, de cur Praetereatur timonii rato, argumentis accusationem statam confirmare Oportebit. Dc lenior autem primum is cratidcbcbit vitam eius, qui initiuulabitur,qu hos

ait, si inam demonstrare . id lactet,li vitelidet aliqua eius nota de communia osticia,quod genus in parentes, cognam amι cos, allinc , ncccismos et utram quae magis rara de eximia sunt i ab eo cum magno aliquo labore,aut pcriculo, aut utraque re, cum ircccito no cilcisi ficio causa, aut mremp. aut in parentes,aut m aliquo, mihi. Mi modo expositi ium,facta elle dicet. Deinde ii nihil de liqville, nulla pii te impeditum ab oli cio recessisse. Quod coco. .usmatam Git,li,cum pQttali ab imi' ς aliquid iacic

ICARON IS di minus honeste sui se dicetur, voluntas ei faciendi demon lirabitur absuille. Hoc aut ein ipsum genus erit eoiirmius.si eo ipso in genere, quo arguetur, integer antea fuisse demonstrabitur: ut sucum auaritia causa secis leu atur,minime omni in vita pecuniae cupidus fuisse doceatur. Hic illa magna cumgra mate inducetur indisnatio,ium ita conqucllioni, per quam iniserum facinus essse. N indignum duitionstrabitur.cum animus omni in vita luerit a v I, remoti, limus, cam causam putare.quae homine, audacc, in ira idem rapere soleat.caliis sinum quoque hominem ad peccandum potuit se impellere: aut iniquum esse,&Dprimo cuique perniciosissmium, non vi

tam honeste acta in tali in tempore quam Plurimum Pr dest sed subita ex criminatione, luae contingi facile possi t,uolt ex ante acta vita, quae ncque ad tempus singi. neque ullo modo immutari Pinlit,iaccre iudiciu in . Sin autem ui ante acta vita aliquae turpitudines erunt, aut salsb venille in eam existunationem dicctur,aut ex aliquorum inuidia aut obtrectatione,aut falsa opinione, aut imprudentiae, nec litudini, aut iri r si Mioni , adolescentiae, aut alicui non malitiosae ammi affudi ioni attribuentur, aut di, linuli in gentire vitiorum, ut animus non Omnino Immer, sed a tali culpa remotus elle vidcatur. Ac si nullo modo vitae turpitudo, aut infamia leniri poterit oratione, negare opQitcbit de vita eius S moribus quaeri, sed

de eo crimine. quo de arguatur : quar antes actis Onus-

io suspici nes cciri ur, ii totius ad mituli ratio negociuLx omnibus hirtibus pat cinab. tur: atque hae suspicio nes parta in cac negocio separatim, partura communito ex pcis Vsetquc cx negocio Ptolicis ccntur. Lx ne- socio duci poterunt, si eas reo , quae minciis attributar

niat parto, Sci rum picraque. V i acre apitur primum Oportcbit, quae fuit continentia cum ipso in glaci0, hoc cit, quae ab ru i parari non pol sunt. Quo in loco satis cm diligenter in lucrare, quid litante r laetum. quo spo Pcri ici cudi nata, A. iaciendi facultas quaesita videatur: qu d in ipsi Ie gocnda,quid post a consccutum sit. Ucinde aptius est negocio geliso pertractanda . nam

hoc genus carum rc um,quα negocio attributae sunt, se cundo in loco nobis dii ex Politum. Hoc ri go in ge-ncre sp elabit ut locus t PuS. calio laculta, et quorum uniuscuiusque vi, diligenter in conticinationis precept is plicata et t. Quare,ne aut hic non admonitille,aul nueadem uerum dixit te videamur, brcuito demonii tabi- u .quid quaque in parte conii durari oppricat. I ii l co iSitur opimi tui uta, in t pore longis ulta .in occasione commoditas ad faciendum idonea. In facultatς c & porcita, carum rei uin, propter quas aliquid iacilium iit, aut sine quibus omnino conua. t non I test, conlidera lida est. Deinde videndum cst, quid adiunci utia iit negocio, hoc est, quid malu ,quid in nu , quid aeque man

gnae, similes i. agi soleant . diligcimur condiderabitur. Quo in Scocie cucinus quoque videndos eiit: hoe est .

quid ex unaquaque re soleat c Iusti, magnopcrc conli derandum citos metus, laetiti , titubatio. Quarta aur

243쪽

D E INVENTI

ta ,consecutio. in ea quaeruntur ea, quae genii negocium confestim .aut ex intei uallo contatuuntur. in qua videbimus ecquae consuetudo sit,ccque lex.ec qui actio,icquod eius rei artificium sit aut usus, aut exercitatio hominum, aut approbatio aut offensio: ex quibus nonnunquam elicitur aliquid suspicionis.

Sunt autem aliquae suspiciones, quae communiter &ex negociorum, & ex personarum attributionibus f muntur. Nam ex fortuna.& ex natura, & ex victu. studio factis,casu.orationibus, consilio, & ex habitu animi,

aut corporis pleraque pertinent ad easdem res, quae rem credibilem. aut incredibilem iacere pollunt, di cum faeti suspicione iunguntur. Maxime enim quaeri oportet in hac constitutione, Primum potuerit ne aliquid fieri. Deinde ecquo ab alio potucrit. Deinde facultas, de qua ante diximus. Deinde utrum id facinus sit. quod poenitere suerit necesse. I tem quod spem celandi haberet. Deinde neces litudo.in qua .num neces le tuerit id aut fieri aut ita seri quaeritur. Quorum pars ad consilium pertinet,quod personi, attributum est. vi in ea causa quam exposuimuS. Ante rem erit, quod in itinere se tam familiariter applicauerit, quod sermonis caulain quaesiverit, Psimul diuerterit; dehinc coenarit. In re, Ox. somnus. Post rem.quod solus exierit. quod illum tam familiarem comitatum tam aequo animo reliquerit. quod cruentum gladium habuerit. Horum pars ad consilium pertinet. quaeritur enim, utrum videatur diligenter ratio faciendi et se habita & excogitata an ita temere, ut non verisimile sit quenquam tam temere ad maleficium accolisse. In suo quaeritur,num quo alio modo commodius potuerit fieri, vel a sortuna administrari. Nam saepe si pecuniae adiumenta, li adiutores delint, facultas fuisse faciendi novi detur. Hoc modo si diligenter attendamu .apta inter se esse intelligimus haec quae negociis,& illa. lux per sonis sunt attributa. Hic neque facile eli .neque necessarium distinguere. ut in superioribus partibu , quo paeto quidque accusatorem.& quo modo dc leniorem tractare oporteat. Non necessarium. Propterea quod causa posita,quid in quanque conueniat.resipia docebit em, qui non omnia hic se inuenturo, putabunt,sed ad ea quae P cepta sunt . comparationis modo quandam in commune mediocrem intelligentiam conserent. Non facile autem, quod di infinitum est tot de rebus utranque in partem lingillatim de unaquaque explicare.& alia, aliter haec in v tranque partem causae solent conuenire. Quare conliderare haec quae exposuimus, oportebit. Facilius autem ad inuentionem animus incedet, si gesti nogocis di suam.& aduertarii narrationem saepe. N alligen-

pertractabit. &, quid quaeque pars suspicionis habebit .eliciens conliderabit. Quare, quo consilio, qua spe perficiendi quidque factum sit: cur hoc modo potius, quam illo : cur ab hoc potius. quam ab illor cur nullo adiutore, aut cur hoc: cur nemo sit conscius,aut cur sit, aut

cur hic siti cur hoc ante factum sit, cur hoc ante factum non sit: cur hoc in ipso negocio cur hoc poli negocium: aut quid tactum de in inlitia.aut quid rem ipsam consecutum sit: conli et ne oratio aut cum re, aut ipsa secum :hoc huius ne rui sit signum an illius, an huius ne illius, Nutrius potius: quid iactum iit quod non oportuerit, aut non tactum quod oportuerit. Cum animus hac inte tionc Omnes totius negocii paries considerabit, tum illio N B LmI B. I I. ris ipsi in medium conseruati loci procedent .de quibus ante

dictum est: N cum ex lingulis, tum ex coniunctis argu menta certa nascentur. Quorum argumentorum pars probabili, pars necessario in genere versabitur. Acc dunt autem ad conrecturam saepe quaestiones,testimonia, rumores quae contra omnia uterque simili via praecept rum torquere ad suae causa commodum debebit. Nam S ex quaestione suspicionem, & ex testimonio, & ex rumore aliquo pari ratione,ut ex causa,& ex persona , N exsacto duci oportebit. Quare nobis N is videntur errnre, qui hoc genus suspicionum artificii non putant indigere.& i i qui aliter hoc de genere. ac de omni coniectura praecipiendum putant. Omnis enim iisdem ex locis coniectura sumenda est. Nam S eius, qui in quaestione aliquid dixerit, & eius. qui in testimonio. N ipsi ut rumoris causa & veritas ex iisdem attributionibus reperietur. Omni autem in causa pars argumentorum est adiuncta ei causae solum quae dicitur ab ipsa ita ducta, ut ab ea separatim in omnes eiusdem generis causas transierri nosatis commode pinst. Pars autem est peruagatior. &aut in omnes eiusdem generis,aut in plerasque causas a

commodata. Haec ergo argumenta, quae transferri in multas causas poliunt. locos commvno nominamus. Nam locus communis aut certae rei quandam continet

amplificationem ; ut siquis hoc velit ostendere.eum,qui Parcntem necarit, maximo supplicio elle dignum; quo loco. nisi perorata.& probata causa, non est utendum. aut dubiae . quae ex contrario quoque habeat probabiles rationes argumentandi: ut suspicionibus credi oportere.& contra suspicionibus credi non oportere. Ac pars locorum communium aut per indignationem. aut perconsucstionem inducitur, de quibus ante dictum est: pars pura liquam Probabilem utraque ex parte rationem. Di Dtinguitur autem oratio atque illustratur maxime raro i duecndis locis communibus.& aliquo loco. iam certioribus illis argumentis confirmatis. Nam S tum conceditur commune quiddam dicere. cum diligenter aliquid propriu, causae locus tractatus est. N auditoris animus aut renouatur ad ea, quae restant. aut. omnibus iam dictis exuscitatur. Umma enim ornamenta elocutionis, in

quibus re suauitatis. S grauitatis plurimum conlistit, &Omnia,quae in inuentione verborum & sententiarum aliquid habent dignitatis. in communes locos conseruntur. Quare non, ut causarum .lic oratorum quoque multorum communes loci sunt. Nam nisi ab iis qui multa exercitatione magnam sibi & verborum,& sententiatum copiam comparauerint,tractari non poterunt ornate & grauiter, quemadmodum natura ipsbrum desiderat. Atque hoc

sit nobis dictum communiter de omni genere locorum

communium. Nunc exponemus. in coniecturalem constitutionem qui loci communes incidere soleant. Suspicionibus credi oportere. N non oportere. Rumoribus credi oportere, di non oportere. Testibiis credi oporte-r S non oportere. Quaestionibus credi oportcre.& non oportere. vitam ante dictam spectari oportcre, di non oportere. Eius de elle qui in illa re peccarat,ta hoc quoque ad mitisse.& non esse eiusdem. Maxime spectari causa in Oportere,& non oportere. Atque hi quidem.& si qui

eiusmodi ex proprio argumento communes loci nascentur. in contrarias partes diducentur. Certus autem locus

est accusatoris, per quem auget facti atrocitatem; di al-

244쪽

M. T VL LII CICERONI si

ter, per quem negat malorum misereri oportere. De sensoris, per quem calumnia accusatoriim cum indignatione ostenditur, & per quem cum conquestione misericordia captatur. Hi & citeri omnes loci communes ex iliadem praeceptis sumuntur. quibus ceterae argumentati nes , sed illae tenuius, di acutius. & subtilius tractantur. hi autem grauius& ornatius, & cum verbis, tum etiam sentcntiis excellentibus. in illis enim finis est. vi id.quod

dicitur . verum ess e videatur. in his tametsi hoc quoque ederi oportet, tamen finis est amplitudo. Nunc ad

aliam conititutionem transeamus.

ia i ta istione secundiam Commentarim .

ROTONIATAE quondam , eum so

retent omnibus copiis, & in Italia eum in primis beati numerarentur . templum

Iunonis, quod religiosissime eo lebam. egregηs picturia loeupletare voluerunt. Omnis praelatio quati similitudo est ante id. quod dicturi sumus, ta in ea semper similitudo captanda est oti sipe ad hoc deducit ut ri similitudo tollatur. Vnde siue sutura similitudo eis siue no,in eo quod praefatio preparatur,animadueii dum seinpte est, virum etiam toto similitudo praefatio

rus patet ut .ata partibus an in parte, tequenter.n.cuncta conue munt, frequenter diuersis in praefatione politis cum ea re ad quapsatio dueitur quaedam in ptrsatione similitudo cosettur. Hic ad quod dueit ut pia satio, illud est: Ex multis attium scriptoribu . electa multa, di ad unam quam limpsit artem, quo pulchrior ted deretur, praecepta ex multis multa collecta. Hie istiui rei praesatio illa eli, Zeusin pictorem nobilem Helenae simulacrum pinxi se , sed eum conductis di in unum vocatis quinque virginibus,

quidquid esset pulcherrimum delegisse. hoe ut pet spira seet, in summaeonuenit: quia hie & ille multa de multis. Verum piae fert Tulliui opua suum, quod magis multa ipse . si quidem praeteriti temporis setiptores ,& praesentis in iudicio habuit. 5: non

unius ciuitatis, nec mus linguae , quippe cum Si graecos, de latinos . at vero Zeusa ex una civitate. N ipsius temporia eligendi habuit facultatem. sCrotoniata quondam, eum florerent sipartibus consuctis tota conueniunt pulchra semper de praecipua praefatio esse dicetur. Crotonatae Romani sum cum florerent omnibus copiis. Romanis conuenit. Item conuenit. & in ital a , cum in primis beati numerarentur. lunonia veto templum

quod lucupletare eglegijs picturis voluerunt, sed: eloquentie vel satiandiae templum Zeulis & Tullius. eum multa dicendi genera sint, ut inter pict uias multas Helena, ita inter ceteras dictiones eminet semper Orat Otia.& ut Zeusis in pingendis Demi- .neis vultibus summus,ita in orationibus Tullius. Pinxit Zeusia multa,quae usque ad nostram memoriam manent secula posteriora tenent. quidquid pinxit oratio Tulliana, Zeus. Helenae se s mulacrum pingere velle dixi tmon enim Helenam, sed simul aetii

suetat traditurus .ita Tullius stlibendo artes non orationes non ipsam eloquentiam, sed simulacrum eloquentiae fuerat traditu- tuti Hoe conuenit & illa sentetia qu5d ex animali exemplo in uia tum in simulacrum veritas transferebatur. Mutum enim simula erum eloquentiae ara eius, ipsa autem eloquentia quasi animal.

Ita per partes potetit ei rei ad quam consertur praefatio, eo ni ea nite, relicto eo quod pollea praeponitur. quod cum Tullius ex omnibus multa quas et ii, & omni tempore Zeusa ex una es uitate 3e uno tempore comparauit. Ae si par in nobil)pinito piri sationis uno genere similitudua is cilicet nue praelationem, quae etiam ipsa in praefatione facienda est,incipit dicere. Exemplorum eligendi potessas. Ideo hoe opus esse posse melius. princ i peillo,atque inuentore Tisa. Corax de Tisa attes primi oratorias apud graeeos scripssse dicuntul:sicut Ee ipse.cuiui insituta sequebantur,secerat. Gloria Xenocratis philosophi motu, Arist. philos hiam exercuit, gloria I sociatis motus, thetorica praeceptaeonset ipsit. s Attis sibi cutam assumebat,) voluit enim Aristote lea proptet Isocratem, eum philosophus esset etiam,praeeepta direndi tradete . s Alterum communi hominum infimitati, alterum singulati Non intelligere,omnium potest esse,& est xitium commune singulate vitium es,ut cum non intestigat, in eo quas intelligat perseueraret. sCommode lixe per seripssse videamur,

Id est, ut praecepta commode tradidisse videamur. s A troganter. assenserimus Noe enim magnum vitium. temete assensisse. sIgitur primus liber,exposto genere huius altis, & ometo,ec fine, de materia,& partibus. teneta controuersarum, de inuentiones, de constitutionea continebat ;) Propositurus quid dicendum stiri secundo libro, prius enumerat quid in ptimo dixerit,de genere,

de ossicio,de sne, de materia, de partibus, de inuentione. εἰ ei conssitutionibus, ceterisque rebus, item de partibus orationis rquas cum pleno praeceptotum genete compleuerat, confimationem S teprebintionem non ad causatum species sicut oportu rat applicauit. Dedit enim praeceptum,quomodo in omni eausarum genere argumentandum sit. Ergo nune ad species applieata argumentatione dici utum se pollieetur: ita tamen ut non de ex politione argumetationis, quae in ptimo plenissime tractata est. sed de argumentis loquatur in unoquoque genere causa tu, idest In coniectura sine qualitate translatione, de ceteris his incide tius,& potuit quidem hoe esse contentus,ut specialiter de consti tutionibus diceret in quocunque genere causatum, quae est eniconsimandi praecepta quae reprehendendi. Verum quoniam ipsa quoque genera causatum proptet suos fines diuersos diuersa prethepta desidetant. eum iudicialis habeat aequitatem demonstratio

honestatent, deliberatio honestatem & . tilitatem confirmandi iareprehendendi praecepta quae sunt in conssi tutiones singulas dis uitit, in iudiciali genere causatum,in polite ma libri parte de de liberatione & demonstratione propter fines proprios aliquot tractaturus. s Exposito genere Quod eloquentia magna de ampla pals eli ciuilis euiusdam quaestionis . Et officio, γ OEeium eius artis ess,dicet apposte ad persuadendum. Finis pellua detedictione. Materia quodeunque in civilibus negocias reperitur. Non autem Omnia, ut voluit Gorgias Leontanus,nec etiam camni de quaesiones omnes , ut voluit Hermagoras. Partes autem eius sunt. inuentio, dispositio, locutio, memoria, pro nunclatio.

sGenera controuetsiarum, ld eli genera causatum, iudiciale , deliberativum,demonstrativum. sinuentiones,) Nam de qui

que partibus orationis solam intentionem tractat,deinde partes orationis, exordium, narrationem, partitionem, confrinata nem, reprehentionem, cones usonem, quo pacto tractatico ueniret argumentationes , syllogismum, & inductionem. stilatantum ipsa inuenta) ipsa, argumenta ipsa, non expolitionem, aut sententiae dictionem. Constitutiones omnes iudiciali in genera eausatum tractabuntur. Nunc a eoniecturali conlii tuiatione proficiscemur, euius exemplum sit hoc expositum. S eundus liber consimationem de reprehensionem ipsi conuit tionabus applicauit, cum primus libet seneralitet omnem ma teriam Orenibus dederit . Ae primo de coniectura proponat exemplum non ipsum exemplum tractatutus quoniam in exemplo non omnia inesse pollunt, qua cadunt in coniecturam. Omnia enim exempla, quae in coniectura veniunt, vel xenare possunt. praecipienda fuerant in argumentis. ergo de conit aut aerit praeceptio, quia exinde in thema quodlibet coniecturale. quod necessatium suetit, iacile potetit deuocari. Hoc autem

seri a Tullio intelligamua, etiam in omnibus constitutionibus, ut exemplum euiuslibet constitutionis det. non tamen ipsumttactet exemplum. Propositio itaque exemplo coniecturali s eundum pixcepta primi libri, docet quae sit intentio, quae de pulso , ex quibus duobus par est quae ut constitutio: deinde a monet , quod in coniectura factum non conceditur . eademque quae qualito elf,ipsa est iudieatio. Oeciderit ne ) In coniectura

enim factum non conceditur. unde non potest ex deductione rationis , di relatatione nasci post quasionem primam alia quin sto,quae dicitur iudicatio. subiungit post admonitionem Mare se

praecepta huic constitutioni , de argumentorum locos omnes eoniecturae conuenientes, ex quibus in quamlibet coniectu tam

qui necessario fuerint. deuocabuntur. sunt igitur coniecturae loci hi principales,a eausa, a persona, a sacto . A eausa est quamobrem fiat aliquid, de quae palit voluntatem. de causa enim l quitur hominis, non rei: qua causa volumus probare, quod voluit Aeete i, eui intenditur iactum. Persona autem omnia ille est, qui fecisse dicitur hoe est, illa ex omni vita per attributa personis sumpta approbatio, ad id, quod intenditur factum. At .eto a facto probationes habebunt sacta illa omnia, qua probant factum illud unde iudicium est. Nam factum tria fgniscat,in factum & illud quod intenditur, ipsum illud quod dicitur occidisti . Est factum tertium hoe quod tribuit argumentum ad actum illud unde iudicium est,ut transili,elamini: quibus probatur Occidisi, hoe ergo ltimum est, quod dixit. A facto. Quod

245쪽

ipsum perspicietur in tribus illis ante negotium in negocio post

negocium simul cum sumum, per quae se explieant satia, loco, tempore, modo, Occasione, saeuitate. Ergo Vec tria sunt, quae cotvecturae suggerant argumenta, eausa persona, factum. Causa ipsa diuiditur in duo, in impulsionem, & ratiocinationem.

Impullio motum habet repentinum. non uoluntatium,ut amor,

uinolentia ,& omnino omnia huiusmodi quae ueniam meten. t ut , si eonfiteatur id ipsum quod laeisse arguitur . nam si negat, argumenta sunt a eausa vi sit, Fecilli,quia uinolentus suilli:iecisti,quia amore fecisti.secisti quia iracundus es. quibus causis probatur facete potuisse, quod negat . Ratiocinatio autem ea uti est etiam ipsa voluntatis . haec ratio faciendi sutisse ostendit voluntatem , aut non saetendi: quae sumitur ex ratiocinatione vel boni, vel mali, iue iam praeteriti boni,siue fututi parit et mali, vel pt tetiti, vel suturi, quod nos diximus malum,vel bonu, ideli ut gloria causa,vi amicitiarum,ut inimicitiarum ulciscendarum,de me tui,& pecuniae. His igitur eommodis,vel incommodis, hos gradus dat primos. commodi retinendi utique quod habent, Se augendi:deinde adipiscendi,id utique eli quod non habebat.contra ineommodi reiiciendi pariter,& id,quod habebat imminendi,d ultandi utique quod futurum etati ita tria hae e tribus superioribus respondent,commodis incommoda: illie retinendi, hie rei laciendos lie augenda,lite minuendicillic adipiscendi,hie deuitandi, quibus etiam illa accident, ut aliquid eommodi sumamus, vel vi

maius commodum consequamur,eel vi maius incommodnm vitemus:aut rursum,ut incommodum aliquod praetereamus, vel ut maius commodum adipiscamur. vel ut maius incommodum deuitemus. Nam 5e suscipi eommodum paruum poteli, ut maius aliquod eommodum consequamur,vel incommodum maius utetur. & rursum eommodum contemni potest, vel ut maiuscom modum consequatur, vel ut maius incommodum vitetur de tur. sus terum commodum eontemni potet , ut Leno eontentus sui e sine lueto metettieem date, ne ab A schino verberaretur. 5e v lut in vertinia accidi poteli, Malo non habete, qu im rogate. Rursus contempto eommodo suscipi maius commodum potetit

ut, Terentianum illud eli in suasione: PMuniam in loco negligere,maximum interdum eli lucrum. Quae lito veto eadem comiecturalis et . quae & iudicatio , quaa ratio Meli. non enim soci um in consessione est . ideo eadem erit iudicatio, quae quaestio.& in horam locorum quae eoniecturalia sunt, de in ceterorum, ideli ceteratum constitutionum conueniunt in locos. somnia igitur ex causa, ex petiana, ex satio ipso coniectura capienda eii. Omnis hie loeus i eausa, siue impulsionis, siue ratio. ina tionis eoniecturae, maximum est fundamentum . non quod cumeausa st, eontinuo de facinus comprobetur: sed quoniam satinus nullum est, quod non ante causa praeesserit. Supponit deinde locos quibus aceusatot utitur, eum asserit impultione aliquid esse facium. ex quibus primus et , amplifieatio eius rei quae impulsionem pariat. deinde approbatio quid ex ea fiat pet mempla..t amore se inter serit. Tettio loco comparationem suimus, de declara impulsone , euentum eius Musae suisse concludimus. hi, tribus locis accusatot .li ut in impulsione. In ratiocinatione vero hi sunt. quos nune diea inedemonstratione, quid petierit, quid supetit: argumenti, quanta res sit quam appetierit: aut sugerat . Praeter haed duo, unum etiam illud accusatot considet te debebit, ne sotte ista quae secutus sit, aut sugerit, in opinione

tantum habuerit reus . neque conseeutus sit commoditatem, e

que ullum malum sugerit: sed dicendum et . ei ita fuisse uisum.

quia arguitur, de sit sua opinione deceptus. opinio autem dupli citer decipit, modo dum rem aliter putat. atque ea eadem res: modo dum aliter euenit, quam putauit. Res fallit, si mala cie ditur eum bona sit: vel contra, vel neutrum, vel ut tunque. Ergo

eum hoe intelligi possit, quod opinio sallit homines tum in re,

tum in euentu, cum in te teus uti hae erepetit sorte, defensione non sibi antiquiorem fuisse pecuniam vita, aut stat iis, aut amici: Aceusatot debet verum argumentum concedete. est enim credibile . Sed confirmare debebit, hoe ei qui areultui non ita uia sum fuisse. de hoe approbare ex attributis personae, non hanc illum habuisse opinionem: sed illam potiui habuille quod talis est. quod scilicet personae et .sie argumentabitur accusator de eo cuiui opinio salsi est in te Cum autem euentui sallit, quod accidit

exempli modo eum aliquis misso telo alterii interfecit,ut in scholae controuersis . Vt vero in causi solensibus, eum quis eum dicatui necasse. cuius heres non si, sed tantum speram heredem, accusatoris est locus, Ogitationem spectati debere non eue tum . de lixe de ratiocinatione. 1 n eausa autem omni, siue in i pullione iue in ratiocinatione laborandu est,suisse illis potest

O NE LIB. I I. tar

tem .aut saeuitatem aut voluntatem. Potestas es qua pon ostem ditur,sacultas et . qua adiutores,de eeleta demonstrantur: volui tas est,qua velle .et voluiise aliquid declaratur. Ita aliud eiu u tanta, aliud eausa: siue impulsio sit, siue ratiocinatio. illa enime sciunt voluntatem. Non autem quod ei scitur, hoe esse debet

quod eli illud quod est et t. Nam saepe Ee eausae sunt, & deest voluntas: quae probari poteli vel suisse, vel non fuisse, tametsi causatraecellit . Hoc ex personae potius attributis confirmabitur,qui

us talis doceatur, ut potuerit causis commoueri. Haee igitur accusator dicet, de eum volet alios defendete, quibus suis e causa faetendi declarabitur. De inde adiunget etiam alios locos,quos

defensori ruit. dabit ad se purgandum. Quibus locis utetur,et uti diximus, accusator. eum defendet alios: sed hoe breui s eiet. 1 llorum enim defensione alterum alius vult accusare, non ipsos ostendere innocentes. Ita in maiore esse actu non potet . quod altera proseit. Omnis igitur ex eausa, ex persona, ex saeto ipso eoniectura eapienda eli quae parat voluntatem, velle vel voluisse, idest causa qua quid ortum sit, Ostendimus attributumpet nae, idest persona. Atilibuta autem negotio, idest quod ait sacto, eausa di tribuitur in impulsionem,& ratiocinationem. Rationem, scilicet non ratioei nationem illam, ut supta legimus syllogismi. s ut amor, iracundia, aegritudo, 3 Inter iracundiam ct iram hae interest, quod iracundia perpetua et , ita ad tempus siseipitur. Atque hoe fit, ut iracundia tri impulsio, ita rata tinatio e vi odio quis iratus . vel metu occidisse dieatur, quod est ratiocinatio uis ceterum iracundum esse, quia semper eli ad impulsonem , dicimus, qua proptet talem naturam admisium sa- cinus possit oliendere. AEgritudinem veto morbum animi posuit, non eorporalem, in quibus aut commodi aliquid maioria /adipiscendi causa, aut maioris vitandi incommodi suscipitur. vea liquid eommodi suseipiatur propter duas tes vel vi maius aliis

uod commodum eonseo uamur, velut malus incommodum,

evitemus. sHie loeua est id est causa. s Nisi aliquid, quare s ei um sit. Ollenditur. γ Quae sit eausa quae parit voluntatem, siue

per impulsionem, sue per talioei nationem. s Ergo accusator , cum aliquid impulsione iactum esse dieet,) Loeis confirmatio. nas a causa per impullionem primo datis redit ad reptehensionia modos, qui limili impulsu, aliquid commis et uti di similitudinum collatione, ut appliees exemplum, S doceas simile compara do. Et ipliu animi affectionis explicatione) Cutandum est, ut i ptiua auectionis: hoe est, rei sit explieatio. ut non mirum videatur, si quod ad saeinus tali perturbatione commotus animus accesserat. ld est, ut verisimile probet, te per exemplum, &per explieationem animi affectionis , ut quoad eius sieti possit, quantum in hae te heri potest . quid in opinione eius quem at- uet, fuerit. ut non solum quid consecutus si, uetumeliam quid petauerit. Si ouendi poteli ei uisum esse qui arguatur,ut volu tatem eriminetur,etiam si effectus defuit ut ex eo eausam habu rit.quia timuit,quia sperauit,etiam si nihil aut eomodi aut inem modi aceepetit. s Nam opinio duplicitet sallit homines; Opinio sallit in te cum opinio vera non est . R ettat ab eo quod in uero est, ut eum res mala sit, bona credatur. vel contra, euentus sallit opinionem, cum opimo quidem vera est, sed eam interueniens casu deeipit,vi eum res bona es .de bona creditur,sed aliquo Osuin malum vellitur. lam in causa ipsa hoc modo possumu, dicete , idest ut dieamul, ideo occidissi,quia te heredem sole putasti,tieee alium haeredem secetit. Ita semper in opinione eli & euentus. sallit de res, eum aut aliusmodi es quam eteditur, aut alitet creditur . quam putatur habuisse prouenire. s Aut non is euentus est, quem arbitrati sunt. Cum aut ipsa tes qualis sit ignotatur, aut cum res cetia suerit, aliter eueniat quam putatum est, aut id, quod bonum est, malum putant, ae reliqua. s Hoe intellecto, Quod hominos impellantur non sola ratiocinatione veta istum , uerumetiam salsa.Hoe intellecto. quod sesellit eum lea. Istili ita non . esse visum. ut quamuis gerum sit quod dicaturi ipsi ta men non suetit ista sententia. sΕx iis, quae adpetianam perti.

nent r) Attributa personae. quae probant personam . ut si qui dicatur alium occidue . ae voluerit. Exemplum ad euentum fallam robandum posuit.non ad probationem causae per coniecturam. Aut eum necasse. cuius leuamento non sit heres; Exemplum in eausa. s Non quo casu utatur, ad tem pertinere.) H Muae coniecturae sunt. ωι idest euentus, accidentia enectus.e sua,potestas. si aut nescisse, aut non affuisse, ) Non fuit necesse, sacere,etiam si eausa fuisset. Et s suiset causa videndi propter aes alienum,non tamen necessitas ut deos patrios vendetet. Dese De autem ex contrario primum impulsionem aut nullam suisse dice aui,si fuisse concedet ex tenuabit,) Dati sunt loci accusat

246쪽

ti quibus uti debeat ad probationem causae per impulsionem. Item alii dati sunt,quibus uti debeat, ad probationem causa petrati inationem. Nunc supponit defensoris locos in intum an da impulsione de insimanda latiocinatione. Insimande impus sonia loea sunt quatuor, negare, minuete, negare erus essetium Duae intenditur,impulsionis ipsius natu tam docete. Confirma te exemplis, de similitudinum propolitione. Ratiocinationis loci sunt quatuor. Quoniam ratiocinatio est aut in re,aut in o. pilaione . in re,commodi,vel incommodi, loca eius erunt,nega. re commodum minuete, dicere alisa magis suasse, aut tantum αsibi quantum & aliis,aut incommodum maius quam commodu. Paraet& de ineommodis illa dicentur. quod dicitur euitatum nullum iu ille incommodum, non tantum fuisse incommodum , alias magii suisse incommodum , aut ali s tantum quantum sibi, aut maiux commodum quam incommodum. Sin accusator dixerat, Si in latrocinatione opimo ponetur, insimitatis loci sunt ruatuor,non tale esse vel commodum uel incommodum vi poni aliquem saliete,maxime se non potuisse, quod fitinabitur persona. Post haee omnia, desed tot vii poterit omnibus locis ace latoris, si in alios crimen transferre voluerit. Quemadmodum enim aceu tot cum conuincat defendit alios Zcutitur partibusae locis defensoris ita & defenso vi se purget .accusabit alios, Sin hoc utetur partibus ae locis accusatoris aut si suille concedet, extenuabit quae auget accusator. Ex persona autem coniectu ra capietur,li eae tes,quae personis attributae sunt diligenter conlidetabuntur:) Explicitia praeceptis omnibus ad causam pertinentibus, subiunguntur praecepta petianae alitibuta, ela quemadmo dum his .ii possit accusator, quemadmodum etiam defensor in coniectu tali constitutione. Et haec quidem personae attributa in ptimo libro quanquam singula exposuerit,ec expliearit. hie tamen nunc breuitet repetit, quae ipsa iant, di quid sint poli praece .ptutus,quemadmodum his uti pollit accusator, quemadmodum defensor. sQuo in genete est virtus,& scientia animi,) Quae est sultitiae conitaria. t Amor.itacundia,) Assectio enim iacile euentum suum declarat lignum q. ipsa eli eius rei quam ex se parit.

sEt ipsorum vis Quid ipsa sint,non quid ex se gignant. Et quae

res harum aliquam tem consequantur.ὶ Quid ex se gignant,non quid ex se ipse pollini. sAe personis quidem res eae sunt attribi

tae, ex quibus Omnibus unum in locum coactis, accusatotis erit improbatione hominis uti.) Expolitis breuiter attributis personae, tuta ita tes repetita poscebat,dat accusatoti ex his praeceptu, ut excutiat vitam praeteritam . Parum est enim caulam eo m.

meo da ite solam, si non quae ab hac impelli posset, persona eo

sentiat. ergo accusator ex vita praetetata proset te debet similia peccata, limites causas in rebus, vel in patibus,vel minoribus,vel maioribus, .el si miles prosette non poterit,dispares pio serat. atque hete nocentis vitae sunt. Si innocentis vita praetet ita et illius qui reus eli, locus communis inducitur, vitam praetetitam spectati non oportere, quod ea poterit esse occulta. aut sottasse ad peccandum cum animus suetit,desuetit eausa,vel potelias,vel OGalio. Deinde alius locus communis , non ex vita praeterita praesens iudicium. sed ex praesenti iudicio vitam expectati Oporistere . Sin autem vita alicuius ignorabitur,praetereundus,ab a cusatore hic locus est dicendum q. cui piae teteatur,quod ignoretur vita uatimq. ad alia argumenta pio petandum, quae sunt ex ipso negotio in iactis dictis l. eius qui teus est collocata. sDesen sol autem primum si potetit debebit vitam eius qui insimulabi.

tur,quam honestissimam demonstrare.) Qui defensoris a ters

na contrarii loci sunt. Nam primum labotare debet , ut honestam rei vitam demonstret,quae dec latabit ut ossicis .vel communibui de notis,uel maximis & ratis,aut cum perieulo, aut eum labore praestitis ossicis cauti,non necessitatis, di praeli itis in patentes, cognatos, amicos, Rempublieam. Sed illa beneficiorum

commemoratio parua est,quia multorum vita exemplo eis naturam posse mutari, ut motum ualia tuta perseueratini. declaran

dum est nihil aliquando deliquisse, nunquam ab ossicio receis Lla: fuisse & causas. de iacultatem . nunquam tamen voluisse pe cate : Atque in his ollendendis oceationibus laborandum eli,e tum retum copiam fuisse in faciendo: sacere noluisse, quatum rerum nune crimen in iudicio G vi si auaritiae, cupiditatis. Deinde locul communis inducendus est. quo indignum esse e nruessione declarandum est ut qua causa impelluntur ad pecca uin viiij omnibus pleni, hac cuius vita praeterita purgata strim pulsu a esse dicatur. Deinde alius locus communis, vitam ho nelie actam reo debete prodesse ipsam esse eeitissimam tessem

motum,& voluntatum. Criminationem inimicorum inuidia

facile posse cumponi . Haec.s honesta vita. At si metunt aliquae

turpitudines, laborandum est, ut salse esse die ut inimicorum

criminatione collecta, vel eo vitio mentis admissi, quo satilius veniam promeremur, negligentia, necessitate, adolescentia, vel quolibet alio affectu animi non pernicioso, amote, vel aliquo huius generis. Post temo laborandum est,ut turpitudines vitae praeteritae,vel in dillimili genere,vitiorum esse doceantvt. t quoniam innocentem probate non possumus, ab hoc tantum facinore,quod in iudicio est, remotum esse doceamus. Sin veto vita turpissima, nullo genere defensionis supra posito purganda, s cus communis induci debet, vitam praeteritam spectata non debet e. neque de motibus hoc et imen, quod intenditur,comprobari. Ex facto autem ipso suspiciones dueentur, si totius admini- illatio negotii ex omitibus partibus pertentabitur. Reli ut tertia pars probationas in eo mectura ex negotio. Huius paties quatuor sunt,ut in libro primo expositum eli. Etenim attributa n gocio quatuor sunt,continentia eum negotio,in gestione nego eis. adiuncta negocio, quae gelium negocium consequuntur. Haec breuitet hie tepetit, quoniam iam in libro primo tractata sunt. ae dicit in coniecturam omnia genera incidere,non omnes palles incontinentia negocii. Ante negocium, in negotio, poli negocium, acta omnia in suspicionem vocemus. item in ge-uione negocii locum,tempus occasionem, acultates . De modo conticescens, et rei manifestae, & in eo nisilioue habitae modua semper est. 1 tem adiuncta negocio,vel maiora,vel minora,vel patia,uel similia aximeq. euentus coniecturae prodeli. Quarta etiam pars,quae gestum negotium consequitur, ad conieci utam tribuet argumenta. ubi quae titullex,consuetudo. acito, sus,exercitatio. Atque lixe sunt alti ibuta negocio ex quibus cum duci tui argumentum,impletur argumentatio ex negocio: Inuenitur

autem argumentatio praeterea quae communiter sumatur ex a

ilibutis negotio,& attributis persona,vt attributa personae non mihi personam,hoe ess,vitam praeteritam hominia de latent, sed hoe facinus approbent quod intendi tui . sicut declarabunt quae supponuntut exemplo. s suspiciones ducenturὶ . i. coniectura . capietur,& ex ipsi omnibus partibus pet tentabitur,ut non mixta sint altilbuta personae, sed tantum sola sint sacta in ipso n socio, vel actione totius negotia impleta. s Hoc ergo in genere spectabitur loeus,tempus,occaso. iacultas r) Modum in coni ciuia non posuit, quia in facinote consevio semper inspicitur. sSunt autem aliquae suspiciones,quae communiter di ex negocio. rum,di ex personarum alitibutionibus sumuntur.) Coniecturae argumenta suggerunt, causa, persona. satium,utique ideo ma. quia singula . luis a tui rationibus causa, uis persona etiam approbat ut . Eodem modo iactum, quod cum singula sui, rati nibus per se in coniectura fidem praestent, merito ad piobati nem coniecturae triplex materia colloeat ut . Monei tamen ra. Do duo, personam, scalicet atque factum, ad unam fidem posse consociati, vi ex utroque materiae genete,negocio tum a sati tum, Syersonarum fides coniecturae quaellionibus astetatur . Hoe ut facilius sat,intellectuli. rapiatur. meminasse debemus attributa personis. quae utique cum sunt, ipsam videntur approb te personam,quam eum probauerit,iam coniecturae loeus est: Atali vito id, quod intenditur facinus non potuisse committi. Ergo attributum personae facit persona fidem, facio autem pro deii approbata persona. Quod cum ita sit,nouum praeceptum dedit, posse quoque ex personae attributis Eo negociorum probari satium .hoe est negotium. Iecareo Tullius praeceptum dedit, posse quoque ex attributis personae de negotiorum approbat lo

nes nasci , ex utraque uero suspiciones communes. interat tributa personae accipimus,fortunam naturam, victum, studia. f

cta.casus,otationes,consilia habitum. Hre utique si ait tib ta persona accipimus,sicut supra diximus,personam probabunt. Vetum perspiciente ratione,& negocium probare poterunt. In sortuna inquit,spectatur dignitas i uitiae conditio . haec licet personae attributa sint tamen eum dico diues est. assectat tyrannidem,seruus potuit occidere,consul non perdidit patriam,argumentum ex lactis ae personae attributis facio. Pari modo de consilio,si quibus consilii aliquando usus sit, di eam pellana eli a plobata, si quo nunc usus sit consito, persona attributo factum probabo. Ergo satis clatum est,in constitutione coniecturali argumenta seri posse eommunitet, & de person ς attributis & -- gotiorum,ut sactum probetur. s Maxime enim qu*ri oportet Pr cipit pretiet ea in hae constitutione considerandum principaliter quod in qui stione est,an seti potueritideinde an ab alio potuerat,deinde an iacultas suetit. Inter posse Ee facultatem hoe interest cum substantia efficienda tes inest,aut deest,es facultate tractatur,ut sunt intes,numllet assecuma. At s aut P natura res negatur,

247쪽

atur,aut per loeum, aut per tempus,de eo quaeritur,an potuerit. i dieatur Tullius interfecisse Romulum, quod utique tieri non potuit per tempus, nee haberet posse. Item loco fit si X. alicuius qui arguitur eaedis .ab eo loco ubi eaedes satia ell,ab .ntia de laiaratur. Tettio quaeritur,virum id facinus sit, quod poenitere sue iit nee esse, item quod spem caelandi non haberet. deinde quaeritur, an necesse fuerit id heri. In quibus omnibus spectat ut semper eonsilium. Quod si in hii consitum cernitur,ti factum pio

Datur, consilium autem attributum personae eli, ergo attributo personae iactum probatur. Huius tei docendae eausa supra politum thema tractando excutit,habere argumenta. s Ante te erat,

quod in itinete se tam familiariter applicauerit. qudd sermonis causam quae fuerat quod simul diu et tetit, dehine coenati t) Hre per se elata sunt,& ex sequenti contextu magis patefient. sin te,

nox,somnus. Poli rem,quod solus exierit,quod illum tam samiliarem eo mitatum tam aequo animo reliquerat, quod cruentum gladium hibuerit) Hse ante tem,in re,post tem attributa nego-cio sunt,que faciunt sidem negocio. sed quoniam in his omnibus etiam consilium spectatur, fiet,ut eum consilium personae sit attributum &hee omnia negocio sunt attributa, iliciatur negocis ex attributis personae Ee negociis communiter approbatio. t xiitur. n. vltum videatur diligentet ratio faciendi esse habita Sexcogitata,an ita temere,ut non vetis mile sit quenquam tam temete

ad malefietum accestisse. In quo quaeritur tum quo alio modo commodius potuerit hera,vel a fortuna administrati) Frenue ter enim si pecunia .s adiutoris adiumenta destit, uidetur saeui. tat facienda defuisse . quod uitique impugnati non poteli, nisi per consilium ut alio modo seri potuerat, uel fieri a fortuna Et-go ad expugnandas facultate , quae desunt, sibi subueniat saepe

consilium . cum dieitur aut alio modo fieri potuisse, aut per sortunam, consillio,quod personareti attributum,tes probatur. Ex hoe de ex sti petioribus illa concluso est,nasci posse communitee argumenta. S ex personae attributis,& ex negociorum. Hane igitur rationem si diligenter attendete soluetimus,illa attributa inter se apte eoniuncta de copulata cet nemus negociorum de pet sonarum. subiungit,non oportere his omnibus praeceptis lubri. ei exempla,vt doeeat, quemadmodum has uti accusator debeat, quemadmodiam defensor,ut in superioribus docuit, di dicit non

necessarium esse,non facile Non necessarium ita,quod si qui alia quid diligenita afferre uoluerit ad illa praecepta , ilia omnia promiteriae genete facile cognitione te tinebit. Non enim praeeestor omnia tribuit,sedem dicti, ad similitudinem,non dicta intelgenda supponiti s Non iacile autem,) Ideo dixit,quod institi ist illis omnibus praeceptis exempla supponere,quo ante rem dicat accusator, quomodo defensor. quo in te quomodo poli tem. Item alia quae multa sunt. Hue aceedit quo maior dissicultas sit, quod illam omnia per partium . . accusatoris de defensoris i eos

versa utilitate tractantur . nee enim mutiliter conueniunt.Vnde

illud mediui et . consderare cuncta ex proposito themate nego-cij . de se item. Eo aduersatij tationem diligenter attende te, de se suspiciones atque argumenta colligete. mare quid facium stiquo constio , qua spe perficiendi, cur hoe modo iactuin, cur ab hoe factum. est nullo adiutore, eui hoc, cur nemo scit, cur scit, cur hie seit, eui hcie ante factum sit, cut hoc ante satium non sit, eue hoe in ipso negocio. cur hoe poli nego elum,cut de industria

factum. aut rem ita si consecutum, an conuet oratio uel eum reuel ipso seeum hoe Huius ne rei sit signum, an illiu ,an de huiusti illius 3t utriusque potius, quid sactum sit quod non oportuerit,aut non factum sit quod oportuerit. Hie adhibita intentione,cum eoniectura omne negocij colpus intrauerit, tum Acilius uidebitur esse praeeeptio. ut locos omnium argument tu se quodammodo offerentes uidere possi mu . Ex quibus ut supra dixi. mus modo ex singulis attributis, modo ex coniunctis argumenta nascentur, quae aut probabilia erunt, aut necessaria ad eas resque rem credibilem aut ine tedibilem facete possiant, quae tem , inquit,non pet nam cuius Lattributum est .sed cum facti suspi .cione iunguntur. LEt hie tei eius unde iudacium est,non personae cuius attributum est, ut non id facinus sit, quod paenitere suetit necesse) Annotanda noui locutio poenitet me non illius rei, sed poenitet me hane rem sCum ex singulis tum ex coniunctis Auta eausa, aut a persona aut a sactet, aut ex coniunctis argumentaeerta nascentur, ut attributa personae attributa sacto uideantur. IAccedunt autem ad coniecturam saepe quilliones, testimonia, rumores. quae contra omnia uterque simi li via piaecept tu tori quere ad suae ea usae eommodum debebit) Praeter hanc materia ,

qua coniecturae argumenta tribuuntur a causa. a person aia facto,

accedunt aliat probationes soli coniecturae, sempet adiunctae .

tormenta,te limonia, rumores. Hre enim in aliis conssilutio nibus non eatent.quia non adhibemur illa,nisi cum res negatur, quae omnia illa ad parti x commoda letorquenda sunt. Hoe probationis genus Graeci a vocam,quod eum his orator uti. tur,sdem quidem iacit, sed non ratione . Hoe Tullio minime placet. dicit enim, etiam haee plobationum geneta indigere arte,& pati modo,ut ex causa S persona,A satio, argumenta duci,

cum de tormentis teli ibus,tumoribus disputatur, ex illis satiributionibus, quae aut negotio, aut personas uident ut esse subi ciae. tranque cum contra telies dicitur, aut pro testibus, utrique attributa personae contingenda sunt per naturam victum, & cetera, ut fide, si data telli,vi aut possit aut non possit adhiberi. Rhe& an tot metitis. nam eius qui torquetur excutienda persona est. Ergo omnia argumentis probanda sunt. quorum argument rum genera duo sunt,unum pio ptium,commune aliud. Propriuel .quod ipsus causae ct negocii est . ut Sext. Roscius cum cades facta eli, Romae non fuit non ergo patrem interseeit. Commi ne est, quod transerti in similes causas potest. Filius patrem in tersecit . reclamat illati modi suspicionibus ipsa natura. Hoe a pumenti penus quia transferti in similes eausas potest, comm nis locus dicitur. Loco tum autem comunium,genera duo sunt avnum cium certae rei certa est amplificatio, aliud, cum rei dubiaeeli disputatio. Ampli scatio rei certς est .ut in parricidam,in sacrilegum. Dubiae veto rei eommunis locus et . qui a Graecis diei tui κ-o.Quae habet paries duas,quae iccirco loeus communia dieitur,quod ex materiae genere non certum quid des gnat,sed habet ita diatum ex genetalitate communi. ut suspicionibus credi oportete, vel non oportere. Sed hanc illes m ciuilem moralemue teneamus,non illam quae apud philosophos natural4s est Quilibet aut mn horum locorum eum interponitur interponi autem rato debet) ornat orationem . Neque interponendux loeus. si eum aliquid iam probatum eli. etenim si locus communis generatra loquitur,quas causam tenens inscendit ad causam. lusiudicem tenet. quia iure iura tua sedens audite desiderat unde sententiam prolaturus eii. Ergo aut parte causa probata iudiei. v tedum est,aut in peroratione. i.epilogis,ut aut renovetur, aut suscitetur auditor . Omnis enim locus communis locutionem cum cia Ornamenta desdetat, Ouae aut vel tum sunt. ut sententia tum quet dum apte ae necessario dicuntur, orato tem ab Otatote disceιnunt. Etenim eum loci cram munes causatum sint,commuis nexoratoribus similitudine dictionis esse non possunt. sQurisiones,te iii monia,tumores, cum auctoritas fidem facit cum tormenta iunt in Hae autem omnia,quae non oratione argument tum iidem faciunt,a Graecis ανιλ at nominantur, non quidem tecte. svietque smili via praeceptorum,& accusator,& defensor Nam de ex quaestione suspiciones de ex testimonio,&ex tumore aliquo pari ratione. Ideo st ut alte egeat huiusmodi disputatio, quoniam Sccontra Laee. 3e pro his saepe ditendum est,ut ex causa. ti ex petiana.& ex facto duci oportebit. Qua ex eonsessione a sumentis materiam tribuunt,ut ex facto, inquit duci oportebit. Lece iam non tu a .liit.i. silex sine arte Celetum hoe artificis non putant indigere. cum appellant σα t. Alitet de hoc genere ae de omni coniectura praecipiendum putant, ut dicant alias diuisones esse ad probationem coniectutae,non quas supra diximus, causam, pellanam, iactum. nam cum ti eius qui in qu si ione aliquid dixeti de eius qui in teilimonio de ipsus rumoris causa vi ea quae materiam argumenti, praebent, & cum illa quae quas liabere attem negatur,usdem atti ibutionibus tribuant tu ciatum . probatio ex i)sdem attributionibus teperietur, quati mel praecepta sunt de coniectura. Omm autem in causa pars a gumento tum est adiuncta ei causae,& locus communis argumentum eii. Argumentorum autem duo genera. unum, quod ipsus

causae proprium est .aliud quod ci ipsus, es smilium . Noe quod

secundum ell,locus communis appellatur. Verum loeotum communium genera sunt duo, ut di ipse deelarat, in omnes eiusdem genetis causas transferri non satis eommode possit. hoe argumetum est solum,non argumentum per locum communem Quae ex contratio quoque habeat probabiles rationes Credendum,non credendum. Suspicionibus eredi non oportere. aut oportete).Lthesti s Per conquestionem Quod eli proprium epilogum . s

quibus ante dictum est) In libto ptimo,hoc est in epilogis .i. inconesulione. Aliquam probabilem vitaque ex parte rationem in Naee thesi est,Ctedendum,non credendum. sCettio tibiis illis

Auditoribus .f. nam tum ei coneeditur eommune quiddam dicere . Non debet enim locus communis induci, cum adhue nihil probatum est. sEt animus auditoris renouatur ad ea quae t

uanto Post probationem pet locum communem. sAut omni

248쪽

bu, iam dictis exuscitatur.) quia & in epilogis sunt loci saepe co

munet. somnia enim Oinamenta locutionis).i.sgulae,quet sunt aut schemata dianceas,aut schemata lexeos,aut schemata ,

aut quidam volunt, te citatorum quoque multotum communes

loellunt. Nam eum loci eo munes ideo dicantur, quod in simi

les caulas conueniant,cum ab oratoribus tamen dicantur, diueesitate dicendi vix pollunt esse e munes. sverborum S senteti tum.) Lexeos & dian eas schemata Atque hoe si nobis dictum comunitet de omni genete comundum loco tum. ut Ze genera

admodum lint dicenda praeceperit. sed hoe generalitet in omni-ho, constitutionibus. Nune autem in hanc constitutionem proprios coniecturae locos communes dabit. Nunc exponemus, in coniecturalem constitutionem qui loci communes incidere soleant.) Locotum comum um genera dicta sunt, quemadmodum dicantur praeceptum eli. Ita omnia quae de locis communibus praeeipienda videbant ut , exposita etiam sunt. Nune subivnsit cellos eo minuta locos,qui in aliam conlirtutionem non eaduta Sunt enim coniecturae tantum,& in quamlibet niectutam dicta similitudine translatentur. ssuspicionibus credi oportere,&non oportete.) Et reliquio et qui suppositi sunt,uel qui esse pon

s t. qui omnes ex thetico genete orti in conitarium argumenta sumunt. & non tam loci communes quam locorum communium loca sunt. sunt alii propris in coniectura accusatoris, &rropris destillatis. Atque accusatoria duo, unus qui atrocitatu

acti cumulat,alitet per quem negat malorum misereri oporte. te . Desentati, etiam similiter duo sunt. unus deelatatio calumniae aceusatorum, aliter conquellio captandae miseraeordiae. distant autem a theticis hoe modo. quod illi habet ex utraque parte tractatus.& in contratium suggerunt argumenta. hi unius ta tummodo partis sunt,de aut in dignationem solam.aut solam exprimunt conquestionem. Ita duo genera locorum comunium

esse manis ellum est. Unum, quod ex duplici tractam generali intra conliat. quod thetieum dieitum aliud ,quod generali quidem,

sed unius patiis,aut indignatione sola, aut conquestione tracta tur . sciamus autem hos omnes locos .i.ilia duo genera ex iliadem attributionibus tractata, ex quibus at umentationes. .ex attributis peisonae,& attributis negocio e illa tantum diliantia, di dicendi diu et litate ut argumentationes subtilius, tenuius, acutius explicentur,loci vero communes grauius,ornatus vobis,&sententiis exeellentibus . nam in argumentationibus sola quaeritur vetitas. In locis autem communibus. quanquam ti uetitas

afferatur,tamen quod eli illorum proprium, rei probatae ampli ludo captanda est . unde satis clarum est,etiam locos argumen

lationum vim tenete ita tamen, ut amplius aliquid agere uidean

tur, um praeter fidem rei eum ulum videantur implete. qui in cottarias partes deducentur, theraei sunt i Credi oportere. N non oportere, & multa talia. Certus autem loeus accusatoris petquem auget sacti atrocitatem.) supeliores loci in conitati aspartes deduci possunt. Illi veto loci proprii dant ut aut accusatori,aut defensori suo. Ceterae argumentationes aut a person , aut a negocii alitibutis .ut id, quod dicitur,vetum esse uideatur, quod eii proprium argumentationis sumptum. Et si hoc quoque videri oportet ut di in locis communibus veritas quaeratur , sed orationes modo distent ab argumentatione.

DEFINITIVA.

VM est nominis controuersia, quia vis vocabuli desinienda verbis est, constitutio desinitiva dicitur. Eius generis exemplo nobis posita fit haec causa. C. Flamini v is,qui Consul rem p. ma

le gessit bello punico secudo,cum Tri

no contra voluntatem omnium optimatum per seditionem ad populum legem agrariam serebat. hunc pater suus concilium plebi, habentem de templo deduxit . a cersitur maiestatis. Intentio est,Maiestatem minuisti, θTribunum pl. de templo deduxisti. Depulsio est, Non minui maiestatem. Quastio est, Maiestatem ne minue CICERONI srit. Ratio, In filium enim quam habebam potestatem ,

ea usus sum. Rationis infirmatio, At enim qui patria potestate.hoc est priuata qhiadam, tribunitum potestatem , hoc est populi potet talem infirmat, minuit is matellateis

Iudicatio est, Minuat ne is maiestate, qui in tribunitiam potestatem patria potestate utatur. Ad hanc iudicati

nem argumentationes omnes inerri oportebit. Ac ne quis sorte arbitretur nos non intelligere aliam quoque incidere constitutionem in hanc causam,eam nos Partem

solam sumimus, in qua praecepta nobis danda sunt. Omnibus autem partibus hoc in libro explicatis. quiuis omni

in causa, li diligenter attendet, omnes videbit constitutiones.& earum partes,& controuertias, si quae torte in eas incident. nam de omnibus perscribemus. Pi imus ergo accusatoris locus et eius nomini cuius de vi quaeritur, euis,& aperta.& ex hominum opinione definitio,hoc modo: Maiestatem minuere, in de dignitate. aut amplitudi .aut potes late populi,aut eorum,qui S populus pol ltatem dedit, aliquid derogare. hoc sic breuiter expolitum,pluribus verbis et . di rationibus confirmandum, de

ita elle, ut d scripseri , ostendcndum. Postea ad id,quod

definieris. lactum eius, qui accusabitur,adiungere oportebit.& ex eo quod ostendcris elle, verbi caula, Marcitat minuere, doceri aduersarium maiestatem minuisse, &hunc locum totum communi loco confirmare,per quem

ipsius facti atrocitas. aut indignitas, aut omnino culpa cuindignatione augeatur. Post crit infirmanda aduolariorum descriptio. Ea autem infirmabitur, ii falsa demonstrabitur. hoc ex opinione hominum sumetur, cum . quemadmodum.& quibus in rebus homines in consuetudine scribendi,aut sermocinandi eo verbo uti soleant, cosiderabitur. Ite in infirmabitur,si turpis, aut inutilis esse ostendetur elu, descriptionis approbatio , & si, quae incommoda consecutura sint eo concesso, olfendetur. id autem ex honestati, & utilitatis partibus sumetur de quibus in deliberationis praeceptis exponemus. & li cum desinitione nostra aduersariorum definitionem coleremus. di nostram veram. honestam, utili ni esse demonstrabimus, illorum contra. Quaeremus autem rcf. aut maiori,aut nil nor i,aut pari in negocio similes, ex quibus affirmetur nostra delcriptio. Iam si res plures ciunt di finiudae.ut si quaeratur jur iit. an sacrilegus, qui vasa ex priuato sacra surripuerit, crit utendum pluribus definitionibus. Deinde simili ratione causa tractanda. Locus autem communis in eius malitiam,qui non modo rerum varum etiam verborum potestatem sibi arrogare conctur ,

ut & faciat quod velit,& id quod sc coit,quo velit nomine appellet. Deinde defensoris primus locii, cit, item nominis breuis,& aperta,&ex opinione hominum deleri ptio, hoc modo: Matellatem minuere, et aliquid de re puta cum potestatem non habeas diuinali rare. Deinde huius confirmatio est similibusta exemplis .& r

tionibus. Postea sui facti ab illa definitione separatio. Deinde locus communis, per quem facti utilitas, aut honestas adaugetur. Deinde sequitur aducrsariorum definitionis reprehensio. quae ijsdein ex locis omnibu , quos accusatori praescripsimus, conficitur :&cclcia poli eadem praeter communem locum inducentur. Locus autem communis erit defensoris is . per qucm indignabitur, accusatorem sui Periculi causa.non res totum con-ucItere, verum etiam verba commutare conari. Nam illa

249쪽

illi quidem communes loci, qui aut calumniae accusat

rum demonstrandaeaut misericordiae captandae, aut facti indignandi, aut amisericordia deterrendi causa Dia

m tur, ex periculi magnitudine, non ex causae genere ducuntur . quare non in omnem causam, sed in omne causae genus incidunt. eorum mentionem in coniecturali constitutione secimus. I nductione autem colum.cum

causa postulabit,vimur.

VICTOR INVS.

v N es nominis controuersia, quia vis voeabuli

desinienda .e bis es .constitutio definitiva dieitur sequitur desnitiva constitutio . quia coniectura praeceptis superioribus ter minata e 1. Hae defini

liua Quia tunc exoritur, cum nominia comtouet

' sia est, e quia vis nomini, esi,desinienda verbia est, Ehs nitiva dieitur eo tiliti utio . Huie supponit exemplum. Cum

reus fit paret maiestatis,qui filium plohibuit seditiose cone tonantem. I. illum trib. pl. Et in hoe themate etiam alia constitutio vel relativa,vel compensaraua,vel absoluta . Nam licuit mihi. patet sum : Absoluta ea metuit, Relativa eu, prosul,Compensativa.

verum hoe in themate non quid sit considerati Tullius voluit, sed interim monuit id percipi. Atque hoe exemplum ideo dedit,

ut finem tantum consideremus. quia nunc Diopter finem subiecit exemplum . Praecipit aute in in omni hoe sibio considerationem adhibendam elle eitca omnes constitutiones & eaium partes, &controuersias. .legales quael iones. Perceptis omnibus in omni causa in qualibet materia . omnia quae inuenta suerunt genera quaestionum pollunt tractari, sumptis suae partu praeceptis, ut tu in themate eoniectura suerit,eius diuisionibus utamur. Itemq. de alietius, vel aliarum,si quae inciderint, conssit utione a. subi ungit igitur . in definitione Ioea a parte actu satoris . sunt autem qua

tuor, definitio, approbatio definitionis, deductio definitioni, in ipsam eettam spem de qua agitur, diliinctio definitionis adueris sat patiis, quae conflat ex locis quatuor, si demonstretur salsa, si turpia,si inutilis, s collatio vitiusque definitionii sat . salsa de

monstrabitur ex opinione hominum, si docebimus de eo unde quaeritur,quemadmodum aestimet populus, quemadmodum in consuetudine locutionis utatui eo verbo quod definimus . Turiapis aut inutilis demonstratur aduersatio tum definitio ex bone satis patribua,& utilitatis,de quibua in deliberativo genete, hoe et . in postrema huius libri patie tractabit. Exprimemus igitur quae ineommoda fututa stit, si ita accipietur,quod destitium est ab aduei satio . Collatio veto definitionum, qui quattus in t prehensione locus es, hoe aget, ut nostram definitionem olim dat veram, honestam utilem, quod aduersatis ostendimus salsam,

turpem inutilem. Asye remus praeterea ad definitionis nostrat ei firmationem te . au t maiori, aut minori, aut para negocio sunt te, . ut ad des nitionem nolitam similium comparatione collotiasilendamus quanto uetior,honestior,utilior si nolita deseriptio. hre in simplici desnitione. sed si duae tes plures ue definiendae sunt, ista omnia pro definiendarum numero duplicantur. Quaeritur enim saepe, ut sit,an sacrilegus,qui rasa ex ptiuato sacra surripuit,ves de sacro priuata Quoniam a parte accusatoris,

Ee quid sit saetilegium,de quid sit latium definiendum est , in si guli, definitionibus illa supra posita praecepta complebit. de Gniet, approbabit,deducet,insimabit. quae cum secem in desniendo sacrilegio, iaciet tuisus in definiendo surto. mutata tantum tertia parte praecepti. Aceusator.n.qui saetilegium vult ptobate. negate uult furtum. Ita dianitione factilestis. quod probate nititur . tetur illis supta politis praeceptis. In definitione vero sulti, ruta surtum negaba utetur praeceptis defensori datis. i..t post de nitionum,& eius applobationem separationem speciei faciat adesnitione,s et s. in hoe themate 8e in huiusmodi e molexione, .l definitionum .ettat similiter praecepta etiam defensor. Nam quoniam furtum probate .ult ille qui se defendit, post gefiniti nem,& eius approbationem eductione faciet ad speciei. Cotta cum sacrilegium destiterit.qui hoc admisisse se non vult. illi e s ciet loco tritio separationem speciei a definitione. Ergo his mcidis & partibus desitationem suam aecusator implebit. Habebit autem Gem locum ex ipsa definitiua eo nititutione sumptum in nralitiam eius, qui non modo test. verumniam xet tum, pote

statem sbi arrogare eonetur,ut & faciat quod velit.& quod sum rit,id quo voluerat nomine appelleti s Eius generis exemplo) . i. snitivi. si laminius,is,qui consul rempub.) id illorum a post se

quentibus dedit. Iudicatio est ea ratione de refutationetationis controuersa. s Ad hane iudicationem argumentationes omnes asserti oportebit Ad hanc iudicationem .i. definiti uani,ne aliam cum iaceti, conliitutionem,hie alaam facias iudicationem, di noconueniat. Haec praecepta qua nune simitii status ponimus de earum partes propter qualitatem,quae patie, plute, habet, A controuersias legales statu, dicit. s Maiestatem minuete, est. Des-nitio est rei de qua quaeritur, pluribus vel bis S rationibus con fit mandae. superior definitio eu ,hre confirmatio desinitio his

Possea ad id,quod definieris, deductio definitionis ad speciem.

r. Hoc ex opinione hominum sumetur.)Quomodo destruatur de eriptio aduersae partis . svitam, honestam, utilem elle demonias tabimus,) Cum tria dederit defensori uitia definitionis . . lausam,turpem inutilem, a dat accusatori contra ornamenta definitionis i. vel a ,hOnelf am, utile. ut etiam ex collatio ne melior

accusatotis desnitio piobetur. s Deinde si stili ratione causa tractanda) ut definias,approbes, deducas ad speciem,inst mei des nitionem aduersae partis, docendo salsa turpem, inutilem. Comparet etiam quae utiliot est vel reliqua, aut a maiore, aut a mino te, aut a pari. sed in tot des nitionibus omnia hae quot rea definiendae sunt. I Deinde defensori, primu a locus est, item n minis breuis,dea pelta. εἰ ex opinione hominum descriptio. hoe modo i) Et huic dat quatuor ad actionem definitionis locos. sed in quibusdam partibua in tertio loco discrepavit. Supra enim .i. in parte accusatoris, haec quatuor sunt,definitio,appi Obatio propriae definitionis , deducito in specie propria definit: nis,de illuctio definitionis alienae. At hie in patiet defensori, est smiliter definitio,sue approbatio eius di quod mutat sepatatio definitionis aspecie de qua quaeritur.destructio definitionis a uetis patiis delensetis. s Deinde primus locus eii, & reliqua Datis omnibus locis accusatori ad suam desnitionem defensori quoque ad de sensionem eiusdem proprios loco, tradit. Ex qui-hu, prunus est definitio de ipsa breui, deuide eius a Ermatio. Tettio loco a definitione sua separatio eius speciei de qua quaeritur. Post quem locum locus communis insertur, per quem sa-cti utilitas aut honessas auget enim suem quidem locum habet

etiam accusator,sed ex conitatio. ille enim indignitatem rei auge hie utilitatem. Quarto loco sequutit aduersatiorum desnitionis reprehensio eadem illa omnia retinens, quae definitionis reprehensio includit. .ut salti,ut turpis vi inutilas doceatur,fiatq..triusque definitionis etiam a defenso te similitet comparata O. Omnia .n. de senset sacere potetit,ae dicere,quae accusator. praeter locum communem eiusdem accusatotis. Habebit autem deianis sol locum tommunem, per quem ind)gnabitur accusatorem sui

periculi ea uti non res solum eonu et tete, fle aduertere,verumet avecta mutare conati. Hie smilitet locus defensoris ex ipsa des nutua constatutione suscepius in unde proprius lue locus conlii tutionis defensoris . Nam esse quidem potiunt alis commune, loci ,ea causa,& ex negocio nati non ex constitutione, i in calumniatorem, ut conquellio misericordiae ut indignatio laeti. S cetera huiusmodi,quae ex periculi magnitudine genita, non constitutionis de stativae,ut diximus,sed ex compositione circunilantiae, quam ni eisασιν nominamus. procreantur. sed hi communes lo- ei non in omni eausa sunt sed in omne genus causae incidunt,hoeis. in omnes constitutiones ineidunt non in omnes causas quas unaquaeque habere potem constitutio. Ac de ius locis comuni-hus periculi magnitudine procreatis,in conieci utali constituti ne secimus mentionem,qui. qualesq. sint.explicantes . Vtemur aut his,& eox inducemus in Orationem, cum causae ipsus necessitat flagitabitissimilibus de excplis.& rationibus Quae ad des et sonem suam poterunt pertinere. sAb illa des nitione separatio . t separet sactu suum ab ea des nitione quam habuit aduersarius. sper quem facti utilitas, aut honelia a adauget ut) Quo accusatot,d speetem descendit, ut iungat definitionem suam cum speeie, se defensor descendi i ad speciem, ut separet detinitionem suam a

specie. i. ancto unde quaestiora, ct uterque vietur loco comuni. sed accusator ut augeat per indignationem reus vide esse doceat he honestum. Ex locis omnibus,quos accusatori praescripsimus vi do hie tui sua conuellat in desnitionem aduersarii praecepta superior de dicat eam falsam,turpem,inutilem, comparet ex minote,maiore,yati,quq habet. s. accusator. nam e hie proprium locum coem de tine habebit. Nam Sc extra snem,quem poteli ea sa su gerere lite potis uterque aliu loeum eo em. Post eadem pretiet coem locum fiat collatio ipsarum definitionum per mitio-

250쪽

ra,maiora , patia . nam illi quidem commuties loci , qui in qu

eunque parte elle possunt,causa surgente ex periculi maenitudine. non ex causae genere dicuntur,ut non proprius sit locus communis ex sine natus, sed ex negocia tenere, cuius ei reunctantia pro qualitate,vel quantitate periculi locos communes dabit.

Non in omnem causam, sed in omne causae genus incidunt. Hi loci communes. qui ex compositione negociorum nascuntur, non in omnibuε eausis sunt, quia non omnis causa similii et componitur. sed eadunt in omnia geneta causarum.i. in omnes comiti tutiones,quia qualibet contra tutio,modo attoe i negocrotum, compositione fingitur, modo simplicitet componitur.

DE TRANSLATIONE ET

M aut mactio translationis aut commutationis indigere videtur,quod non aut is agit, quem oportet, aut cum eo, quicum oportet,aut apud quos, qua leg qua pCena, quo crimine, quo tempore oportet, constitutio transtativa appellatur. Huius nobis ex: mpla permulta opus sunt,si lingula translat tonum genera quaeramus. sed quia ratio praeceptorum similis est. exemplorum multitudine supersedendum est Atque in nostra quidem consuetudine multis de causis sit, ut rarius incidant translationes. Nam &praetoriis exceptionibus multae excluduntur actiones,&ita ius ciuile habemus constitutum. vi causa cadat is, qui non quemadmodum oportet .egerit. quare in iure pleiunque versantur. ibi enim N exceptiones postulantur ,&quodammodo agendi potestas datur &omnis conceptio priuatorum iudiciorum constituitur. In ipsis autem iudicii, rarius incidunt,& tamen, i quando incidunt, eiusmodi sunt. ut per se minus habeant firmitudinis, confit mentur autem assumpta. alia reliqua constitutione. V t in quodam iudicio cum venefici cuiuidam nomen esset delatu nim quia parricidio causa subscripta esset, extra ordinem esset acceptum,cum in accusatione alia quaedam crimina testibus& argumentis confirmarentur, parricidii autem solum mentio facta esset.descnsor in hoc ipso multum oportet & diu consistat, cum de nece parentis nihil demonstratum sit. indignum facinus esse ea poena asscere eum . qua parricidae afficiuntur. Id autem, si damnaretur, fieri necesse esset, quoniam & id causae subscriptum. & ex ea re nomen extra ordinem sit acceptum.

Ea igitur poena si assci reum non oporteat.damnari quoque non oportere, quoniam ea P na damnationem necessario consequatur. Hic delensor poenae comutati nem ex translativo genere inducendo, totam infirmabit accusationem. Veruntamen ceteris quoque criminibus defendendis coniecturali constitutione translationem confirmabit. Exemplum autem translationis in causa no

bis positum sit huiusmodi: Cum ad vim faciendam qui

dam armati venit sent,armati contra praesto fuerunt.&cgidam equiti Romano quidam ex almatis resistenti gladio manum praecidit . Agit i s.cui manus praecisa est, iniuria rum: postulat i s. quicum agitur,a Praetore exceptionem. extra quam in reum capitis praeiudicium fiat. Hic is, qui agit iudicium purum postulat: ille,quicum agitur,exceptionem addi ait oportere. Quaestio est. Excipiendum sit an non. Ratio. Non enim oportet in recuperatio iu

dicio eius malescis, de quo inter sicarios quaeritur, praeiudicium fieri. Infirmatio rationis, Eiusmodi sunt i

CICERONI sititiae. ut de his indignum sit non primo quoque tempo

re iudicari. Iudicatio, Atrocitas iniuriarum satis ne causae sit.quare,dum de ea iudicetur.de aliquo maiore malescio.de quo iudicium comparatum sit,praeiudicetur. a que exemplum quidem hoc est . in omni autem causa ab utroque qucri OPortcbit. a quo, di per quos, di quo modo , & quo tempore aut agi, aut iudicari. aut quid statui de ea re conueniat . Id ex partibus iuris, de quibus post dicendum est, sumi oportebit: ta ratiocinari quid in similibus rebus fieri soleat: & vidcre utrum malitia quid aliud agatur.aliud si mulctuti an stultitia, an necessitudine, quod alio modo agi non possit, an occasione agendi sic sit iudicium, aut actio constituta, an recte sine ulla re

eiusmodi res agatur . Locus autem communis contracum,qui translationem inducet, sugere iudicium ac rc nam quin causae diffidat. A translatione autem, omnium

lore pcrtui bationcm si non ita res agatur, di in iudicium veniat, quo pacto Oporteat: hoc est, si aut cum eo agatur, lulcum non oporteat,aut alia pana.alio crimine lio tempore . atque hanc rationem ad perturbationem iudiciorum omnium pcrtinere. Ires igitur eae conllitutiones, quae parita non habini. ad hunc modum tiaci buntur . Nunc generalem constitutioncm di parta eius consideremus.

nis indigete videtur l ei Ma eii coniiuutio. quae es translatio es.quia ita Τ ulliui ordine dedit. Haec

cimutationem iudicii cum actione tenet,cu per sona, locus, lex. crimen. piam a mutat ut, vel cet

ta quae familia sunt. His tinguli, suppone te exempla de infinitum di superuacuum est,uel quia multas modis etfUtur, vel quia omnibus modis ad dicendum una praescriptio eu . Omnia autem translatio apud antiquos temporibus Iullianus in ipsa eausatum actione aut non erat, aut ratior inueniebatur. Plaetores etenim qui ius dicebant, I iudices caulae datiant. & cotrouersae vel agendi genus instituta actione formabant, ita sibi praescribebant. 1 rattat,qua acculatot,qua reus debet et aerione, vir praescribendo quid fieret,excipiendOq. quid non littet,itans lationi, eontrouersiam actionibus auferebat. Erat platet ea inuitutum,ut a causa eaderet is . qui non quemadmodum oportebat egillet. Ergo etiam proptet haec forma talitet ad iudicium xemebat. Apud ipsum veto pistotem cum litia ipsius forma componeretur, illic partes aut excipiebant aliquid aut limplicem aceti nem accipiebant. Vnde in ipso,ut d , ut e. hoc es, apud p t rem de modo agendi cum quateretur, tractaretur exceptio, a que translatio. Cum autem iam liti, forma esset accepi a in iudicio,nulla iam poterat esse translatio. Ergo in iudici)s translatio rarius inuenitur,& s quando inuenta suetit ipse pet se parum semit imi tenet assumitque vires alia conlia tutione hi mi Ore.

Noe nanque praeceptum Tullianum eii, translationem ex aliaco nili tutione firmati. Ad quod praecepi uici exemplum subium git non ut transsationem doceat, sed . t Oilendat itandationem alia constitutione hi mari. Reus particidii factus, probatis ala scriminibus,an damnardus sit, quaestio est. Vmut tran, latione reus. eum dieit se non patricidis damnandum esse, quia nihil iride approbatum. sed alio tum eraminum, quae probata sunt, antei portere supplicio.ae ne eo quidem v non inde iudicium conuitutum sit. Ita si neque probato tum eximitium poena ille debet . quia non inde iudicium couituis est, neque patricidi' quia nihil

probatum etinfimat,non esse damnandum. vetuirati purgandia ali scriminibus per coniectu tam opera danda eii, ut imis non pera tin translationis utatur. Ergo probatum illud est, ia,lationem alia constitutione si mari. Subiungit veto exemptu trari lationis.Cu agit inautiarum cui praecisa manus eli, ct is qui praeeidit .exceptione postulat,ut in hoc iudieio de male scio no fiat praeiudicium. In hoc genere constitutionis placepta hare sunt . quae

utrique parti dentur ut explicemql fieri soleat a quo per quotiquomodo .