장음표시 사용
51쪽
haud aliter atque si quis eristallinarum vel vitrearum sphaerarum maximarum segmenta sub Sole volitantia aspiceret; ea enim eundem diuersimode si ne r fringerent, pro vatietate interpositionis. cuius rei documentum licet sum creex aqua vel quieta vel agitata a quam enim illic uniformitet Sol retorquetur,aam distor mi ter hic reuerberatur.
Pleraque de nubibus dicta, aeeommodantur nebulis, ex his enim illae oriuntur, liccis siccae, humidis humidae, densic densae, &e. In hoc solo d fierentia est, quo i oculus in nebulis plerunque existat, raro vel nunqu im in nubibus, Et lie post nubes lit oculus in aere diaphano rariore; deinde quod nebulae semper sint instar cineris volitantis dispersae, adeoque vix eonti nuae, &ex hoc refractioni minus habiles, quam nubes; quod etiam experientia confirmare ubdetur; nam h ebetant nebulae plerunque Solem, raro autem transformant.
Quaestio hie est, qui fiat, ut coelo constanter serenissimo, auraque purgatissima Sol magis Ellipticus appareat, quam coelo multum vapido dc veluti nebuloso; reiicienda videtur ea uisa in diuersam mediorum eleuatorum naturam; nam quando lum serenissimum est, vapores sunt roridi, tenues, contigui, pellucidi, polite terminati, ideoque multum testactivi; quando vero obtusum apparet coelum, tunc Atmosphaera infecta est halitibus terreis, secis, fumidis, discretis, turbulentis & minime ad refringendum, sed Solem hebetandum &concutiendum natis. ut inter eaetera experiri quiuis potest, si speciem Solis per interiectum fumum, ut vagantes atque excitatos pulveres tubo in eli artam excipiate id quod et . Nouembri unus e discipulis meis solerter praestitit, qui de elii pii Solis orientalis inter caetera haec haber. , , ' Confirmata est multum sententia, quae scintillationem ait fieri intereurres, tibus vaporibus, Icc. Nam cum Sol oriretur,& necdum totus esset supra horis, rontem, usq; sere ad altitudinem unius gradus contin inter ae vehementissimea, tremebat: pcille a quieuit usque dum Caminum Conuictus attigit, equo e . , piosus fumus ascende bat, imo non ascendebat, sed diffundebatur in oecidetem r, , hie famus eum inter tubum & Solem licui alias nonnunquam nubes intercuris ιν rere solent intercurrit, subito Sol eodem prorsus modo, sicut ante in Hori- εν Eonte, vel una entissimc tremebat, abeunte fumo, illico & tremor abiit; &hoc, a notaui us a te dum Sol altitudinem secundi gradus superaret,&e. Iste tamen in-s, tercursus fumi diametrum fere nihil mutauit, certe non breuiorem secit, sed si potius ampliorem. Vide cap. 3 .
52쪽
ICOELESTEL ALIA TRANSPA RENTIA CORPORA.
Est aqua uitris inclusa, quae si extremitatibus aptis polleant. vlputa, conia ex is, concauis. pl anis, dic. omnia quae eristallus, quae vitra solida praestant; ut experienti claru euadet. Sunt etia nonnulli perspicui lapides electru,cornu,&α quae multum opacitatis admixtum habent,& poliri difficulter possunt, hine vel nihil vel parum refringunt , sed colorum lucisq; imagines in sese imbibitas m ligne admodum transmittunt, di quia temperiei sic videntur, idcirco rcfr ctioni minus inseruium.
Ex allatis Experientiis & demonstrationibus, utiles doctrinae, paradoxae forsitan, sed verae & rebus Astronomicis pernecessariae, colliguntur.
I. Omnia patentis coeli puncta , praeterverticenia, Refractioni sunt obnoxia. Quia omnia ad unum punctum intra vapores, extra
centrum assiimptum, radios inclinant in superficiem vaporum, praeter Zmitia per Coroll. Lem m. 3. &c.
a. Omnia patentis coeli puncta, iusto sublimora videntuti,
pr*ter Leni ib. Demonstratur ex cap. λδ.
3. Totum de coelo quod apparet, plus est quam appareo;
plus est, propter exaltationem; minus esse apparet, ob contractionem.
4. Si id quod refractum apparet, hemispamum praeci Se a quatis e stellis diametraliter oppositis sciri potest tunc certum est,absque refractione minus dimidio coeli patere, adeoque minorem esse forsitan coeli a terra distantiam, quam putetur, serraeque semidiametrum non omnino fortassis insensibilem. Unde ad hane
rem attendere, non erit abs re.
. Si vere quod refractum apparet hemisphaerio maius est, probabile fit, remotionem coeli a terra esse sensu omni superio.
6. At si quod apparet hemisphaerio minus existeret; terr coelo multum admouere ἐur. G 3 7.
53쪽
7. Posita aquali Atmospitierae. cireum eirea, qua Horiton sens bilis e panditur, cotemperatione e Solus horizon eiusque paralleli figuram genuinam circuli seruant, etiam refracti, atque exaltat s reliqui circuli omnes tam maximi quam non maximi,perfectam circuli formam ami. tunt, ob inaequalem scilieet refractionem singulorum in ipsis punctorum fieri litam. Propterea quop HoriZonti non sint paralleli, sed ad eundem obliqui.
8. Circularum semper apparentium qui minimus ex pario rei est, ob refractionem exaltatus minor apparet esse maximo semper apparentiu di qui modo apparet esse maximus. est maximo maior ex parte rei, & hori Eon tem secat , portionem baliquam sui insta eundem semper habeo.
s. Circulorum semper latentium a parte rei maximus, nori latet sed apparetis po hona eo temI ob exaltatio m .alefractione fieri solitam ; & qui modo latentium maximus appare esse,est minor reipsa,maximo semper latentium. I o. Circulus coeli cumΗorixonte terrestri sensibili eoineidens.heneficioRefractionis exaltatur ut terram tanganesias eundem secaret, & instas situs, in conspectum non veniret. Is v ro, qui ex parte rei cum sensibili terreo congrueret,est nunc Re fractu , ipso altio .
II. Omnes ,erticales eirenti, aliquantas suorum arcuum portiones infra Horizon tem ex parte rei constitum , supra eundem efferunt, exaltatas I fra
r. Nulla sidera extra Zenith posita, vi dentur in sitis Iotiri licet id sensiai no multum pateat, ubi ψo. altitudinragradum plus
a. Nulla sidera veram supra horiZontem alti indinem oste. dunt, extra Zenith, licet id sensum fugiat, quando a Lenith pro-Pς absunt. ritet ex Conscct. 1, Cap. prioris. . - 't
54쪽
3. omnia s dera in Horizonte sensibili sita, fiunt ex parto
rei infra eundem. Patet ex Consect. m. Cap. prioris.
4. Omnia sidera quae sunt a parte rei in Horizonte sensibili,
apparent esse supra eundem. Patet ex eodem. s. Nulla siderum, i n eodem verticali sitoru m, ab Horizon te propednaequaliter tamen remotorum, distantia quae apparet vera est, sed semper vera minor, sensuique exposita. Colligitur ex Consect. 3. Cap. prioris:&ea aliis passim. .r 6. Omnis siderum in Horigonte simul iacentium, distantia inter se quae apparet vera est, & erroris expers. Patet ex Consecta
. Nulla sidera Horizontem rectum smul subeuntiata, ilia eodem si ueta austrum sue in boream plus aequo ampliautuc. .
8. Omnia sidera Horizontem obliquum serientia, latitudinem borealem tam ortiva quam occiduam iusto ampliorem exhibent, australem minorem; & illa quidem quae parallelos polo eleuato viciniores describunt, plus in hoc genere possunt,
quam quae remotiores,&c. Caussa est magis obliqua illorum astensis de descet sci, qua in illorum; unde per refractionem eleuata, apparent in verticali remota re, quam illa, &e. Patet ex Constet. II. Cap. antecedentis.
m Ex modo dictis, duarum apparitionum quae doctos diu torserunt vera & genuina caussa reddi tu . . Alterius; Quod Sol in aequinoctiis nonnihil in Septentrionem vel austrum declinare videaturi me aperia doeet Martianus C pella Encyclopaediae l. 8. & recte eundem explanat Keplerus in Paralip. sitis. p. 4. num. Io. & alii passim. Sumitur enim huius ratio, ex Consectario priore, ab amplitudine apparente debito maiore.
Alterius. Quod sidera horigontem simul aut prope stringenistia, amplius a se diuidere putentur in eodem, quam supra in ve
lice , aut eidem vicina distiterano. Tit enim hoe etiam propter amplitudinem, quam in Horixonte obliquo exhibent aequa ampliorem, iridem propter anticipatam mane, val postpositam vesperi exutationem, a MDactione caussatam. by Cooste IO. om
55쪽
ro. omnia sidera in eodem verticali, aut sibi valde vicinis
verticalibus circulis sita, ab hori Zonte tamen inaequaliter rem ta, ad se plus aequo, secundum altitudinem Convergunt. Patet ex
cap. 22. & as. dcc. Unde distantia illorum secundum altitudinem iusto minor apparet, ideoque in errorem adducit.
Ex hoc aliam rursus elicies caussam, cur ocuIus etia in Spha ra racta consti tu tus, arbitretur si dera In Hori Zonte iacen tia magis a se dissidera secundum longitudine, quam videbantur pro-Pe Lenith, cum tame ex parte rei utrobiq; aequaliter dissideant.
Nam eum ea ipse relative in ordine ad sidera altrora cons deri t, prout figuram triangularem, verbi caussa, aut simile conficiunt, & huius figurae situm alium atque eompressorem reperiat penes Horizontem constitutae. quam iuxta ve tieem viderat, propterea quod astra in hori Zonte iacentia etiam sensibiliter exaltetur ad superiora vicina refractionis interuentu, ideoque distantiae alii tudinum decurtentur; hinc fit ut oculus triangulum comprilsus imi eniat in hori--nte, quam ad Zenith, Nex coaeque aut citius arbitretur in fetiora sidera, inhoriχonte taeentia, a se recessisse seeundum longitudinem quam concessisse secundum altitudinem ad superius, ut in exemplo.
In hemisphaerio apparente ABC, oeulus D e terraeonspiciat tria sidera B EF ad vertieem ita composita, ut triangulum BEF sit aequi laterum, adeoque a cuiangulum. Incurrat idem oculus D,
in eadem sidera G H I, horizonti pro- rimantia,& apparebit triangulum GH AI, a stellis istis praesentatum scalenum D H L.
Bbtusangulum, vel certe compressius. angulusque ad G factus obtusus, qui adverticem B erat acutus. Vnde per fallaciam eoncludit visus, basin HI maiorem e sse in horizonte, basi E F iuxta vertieem, ideoque discessisse stella. H & I; ma. Iesupponens non variatas esse altitudines HG,&GLcumlint ipsae breuiores quam SE, & B F. propter restactionem. Id ipsum euidenter intelligitur, si semicireulum A B C, dictat figurae faciamus esse medium discum Solis in Sphaera recta constituti peragrantem aequatoris circulum, inque Solis summo vertice stellam B, & duas alias in extremitatibus longitudinis A, &C. eonsideremus comprehendent eae in Ten illi triangulum rectangulum A B Cesin Hori Eonte
angulus ad Sapparebi: ob Ellipsin urem obtusus. Simile quidartulimus de
56쪽
-ress solaribus in Sole Elliptieo, p.23.ut videas hane rem ny tantum rationet tirissima peruinci, sed experientia irrefragabili constabiliri. Et ex hoe etiam, ratio aliqua reddi queat,cur visus Solem in Hori Eonte maiorem censeat, quam in Zenith, aut iuxta. Putat enim longitudini aliquid accreuisset cum potius deci flarit Altitudini. Sed alia etiam huius caussa ex ocu Io, alio loco est a fi
Ir. Sidera horiZontem ex hemisphaerio Superioretantum stringentia deorsum , non autem secantia , sunt in circulo qui maior est Maximo sem per apparentium; ex hemisphaerio inferiore sursum, sunt in eo qui minor est maximo semper latenti u.
Patet ex consect. 8. cap. antecedentis. Vnde,
i a. Qui altitudines poliesideribus horigonti vicinis inuestigat ; qui siderum distantias verticales explorat; qui locos veros indagat s manifesto errandi periculo obnoxius est. Unde R
fractiones eognosci debent, ut errori remedium adhibeatur.
r 3. Quod si, qui in Sphaera recta habitant polos utrinquo
in hori Eonte visunt; certum e st, ablatis vaporibus dimidium coeli non visum iri; certum est, nec tantam coeli machinam, D que tantam stellarum aut vastitatem aut elongationem ess .
Vnde duplex infligeretur vulaus Copernieo, alterum quod motus siderum, pinione eius lentior alterum quod firmamenti ad orbem magnum proportio foret sensibilis. Sed hae exquisitae explorationi relinquuntur.
I 4. Hanc autem Sphaerae stellatae remotionem, quia stir multum interest, in Sphaera nostra obliqua sic indagabimus. In Sphaera ABC D. sit axis mundi AC, terminatus in A polum depressum, in C exaltatum horizon si t B E D F; aequator F G E H; eentrum Sphaerae sit L
terra. Quia igitur communes hori Eontisti AEquinoctialis sectiones sunt puncta F.& E, ipsa sunt puncta veri ortus & Occasus,. ortus quidem F, occasus autem E.
Dico igitur primo ; si duae stellae in AEquatore diametraliter oppo sitae inueniuntur, & ipsae in hisco punctis horizontis spectantur,itata
ut duro F oritur, eodem momentor l
occidat oppositastella Es imposis
57쪽
hile esse, ut terrae magnitudo insensibilis sit ad magnitudin enta
firmamenti. Alias enim stellis hae ambae supra hoi Iontem simul conspicerentur. Praesertim cum beneficio Refractionis multum promouerentur.
Dieo 1. Si duae stellae F, & Ediametraliter oppositae simu Iexaltatae visuntur supra horizontem, in Κ&L, idque ad dimidiuquasi gradum aut amplius, plus quam probabile est, nullam fore
sensibilem terrae ad Fιrmamentum proportionem: si e enim am ea Atmosphaera, & consequenter cossante Refractione, cernerentur eaedem stellae in horitonte.ideoque dimidium is visui permitteret.
Dieos. Si stellae diametraliter inaequatore oppositae simul vel supra vel in horizonte conspici nequeunt, necesse simpliciter est. terram ad firmamentum valde sensibilem esse: ut pol quae tantum de coeli conspectu adimat, ut duae hae stellae, neque altiores quidem, re factionis dono, simul spectari nequaquam ,
Possint. Quam rem ut Astronomi&norint& aucupentur.
Dieo . Si duae stellae in aequatore positae, quales F & Ε, omnibus populis similiter apparent; id est, vel in horizonte simul
visu utur, vel supra horizontem simul atque aequaliter; vel smul videri nunquam valeat, successaue autem eodem modo ubique cernuntuta tales inquam steIlae, diametraliter opponuntur. Dieo s. Si duae in aequatore stellae , F&Ε, ortias occasusquo
permutatos similes exhibent, eae diametraliter opponuntu . . Vt si F&Esimul visentur; Fin ortu E in occasur post medium veto annum id ite ob Solis absentiam F in Eoceasia, & Ean F ortu simul spectantur inhorixonte sicut ante annum medium; aut simul supra liotarontem in Κ&L, idque vicibus permutatis: euidens est tales stellas e diametro tibi oppani.
Dieo 6. Si duae in aequatore stellae motibus & sitibus petam utatis. eadem loca ad hori Zontem non repraesentano; imponsibile est,caeteris paribus, has stellas diametraliter opposivas esse. Quae de stellis in aequatore oppositis dixi, applicari possunt ad quae uis
duo sidera, in quovis circulo verticali sub situ Sphaerae cuiuscunque, dianae traliter opposita. Hate au tem res maxime etia animaduerti solet & potest, in Eclipsbus Lunaribus sub ortum aut oecasum Solis accidentibus. Ibi enim Luminaria magna opp6sitionem diamuralem obtinent, & in vero horizonte suas sedes habent. Vide Plin. l. U. hist. natie. I . Et Kepler. iII Paralip. Prop. II. Probi. q. n. O. c.
58쪽
DIes ciuiles ab ortu ad ortu, aut ab occasu, ad oeeasti ab stra- F. hedo etia a motu Solis secodo prout refractio est magna vel
parua, ita magnitudine Variant ; quia dies hi a praesentia lucis mensuratur, quam refractio inaequaliter dispensat: unde horis abortu aut occasu, inobis seruandi negotio, non est nimium fidendum. Alias enim ei tius Sol oritur quam
nam refra ctio hie nih)l impedit: quae fit tantum in circulis vertiealibus, secundu malitudin t m, i Oautim longitudiinem. Est aute n Mcridianus verticalium circulorum primarius,&c.
snuliter se euram praebent. Etiamsi enim fieri possit, ut Sol in meridie altior sit debito, non tamen ideitco serius aut citius ad meridianum etiawpparenter peruenit, si d aequalibus sane interuallixculminat.
Ies, nonnulli naturales appellant, semper sunt longiores, eorum com ple meta sue arcus nocturn i up opposit i, fem per sunzaequo breuiores, in omni Sphaera. Ratio Sola e st, quia Solis re fi actio fit ad lineam perpendicularem, qui propterea sese versus loci verticem exporrigit, de debito citius exsurgit, aequo serius occum bir. . Vnde horologia omnia solaria, potissimum vero ex Altitudinibus conficta, halluci risti nece illa est, & eos qui ab ortu ad occasum, aut contra, horas di- 'gunt, nequenter errare; nisi aliunde oecurrant; quod ut melius fieri possit re irca primu orientis,& vltim uoccidentisSolis prςcipue punctuis Nota I. duplici modo posse agnomonib'seu axibus horologi eis proiectas umbras, siue cui sores in quadrantib N Cylindris,&c.decipere;aut .n. lineis horariis non recte designadis; aut locu Soli in Zodiaco adulterinum attribuendo, imponere queunt incauto lyroni. Ad lineas ergo horaria sq, attinet 3 Nota a. deceptionem eadere posse vel in temporis duratione; vel in lineata, 'horariar si designationem. Ad durationem temporis quod spectat; Nota 3. Semper & ubique sub omm Sphaera, ascendentesii-pra Hori Edntem Sole tempus antici par eodem infra eunde etiadescendente, postponi i ita ut beneficio Rcfiactionis, homines Sole seu H E. rur diu- ti ooste
59쪽
tur diutius, & In area paralleli euiusuis, quem duo eireuli horari intereipiunt. conficiendo Sol plus morae insumat mane & vesperi, quam meridie; quae caus si in solam Refractionem est reiicienda. Vnde Nola 4. Qupniam Refractio est inaequalis, maxima sub ortum &oce sum, sensim deinde pro Solis elouatione minor, atq; minor; inde fit; ut & tempora ista Refractionibus obnoxia, durationes inaequales nobis exhibeant δeruntque differentiae horarum istarum , eadem inter se propo tione, qua fuerint Refractiones, & contra, &c. Nota s. Sicut sub Sphaera recta. & obliquis huie vieinis Refractio Sesa tempora horaria producit: ita quod satis mirabile) sub Sphaera parallela, & obliquis huic vicinis, integros dies anticipat &postponio.
fit hoe propter maximam obliquitatem illius Sphaerat i nam Sol ad horizontem ibidem diutissime manet, propter inclinationem Eclipticae, ideoque s eiusdem Refractio vel unicum gradum aequet, quod fieri saepius non est dubium, donec Sol tantum arcum in Eclipti ea , .qui uno gradui in verticali accepto respondet. pereurrat, labentur aliquot dies,&e. Nam uni gradui in circulo verticali, huius Sphaera respondent in Ecliptica taΦ so is.' ai.' Cum autem Refactio, integrum gradum saepiuscule excedere queat, imo probabilissime ad duosquandoque pertingat: hinc fit in tali ea is, Solem supra horirontem in Sphaera parsi la euasurum quinque diebus citius. eo quod duo b s gradibus in verticali sumptis, respndeant s.' i ' in Miptiea, &e. Contrarium fit in Sphaera recta; ubi&taliptiea ad hor ontem paruam inelinationem habet,&Motus primus Solem ab horisonte mox auehit; quod in Sphaera parallela non sit, ubi Solem solus motus seeundus supra horiaontem elevat. Nihilominus tamen contingere potest, ut utrobiq; kefractionis quantitas in se iit eadem,&c.
horarias, proiectiones. Nota 6. Cum Res actio, ut Notan Jo 3. 4. & s. dictum, ubique&lcmper in tempora peccet, prouehendo Solem citius,eundemque abiturientem ro- morando ; a Sole autem radij in stilos horarios impacti umbras horarum discriminatrices proiiciant: Quaestio n uno est;
Vtrum Refractio vim suam in horologia etiam sciotherica
exerceat, Se sicut Solem iusto maturius super finitorem exaltat ; ita id ipsuinumbris gnomonum ad lineas horarias proiectis significet. An vero illud solum faciat; lineas autem horarias easdem umbris stilo
60쪽
C DELESTET. Fryllorum permittat; quas occupassent, Sole irrefracto Vel ascenden t , vel descendento. Vt quia Ingesstadu Sol principium Caneri
possidens, horiEontem obtineret manis hora . vespere 3. sine Refractiones cum modo Refractus eundem subeat matutinus ante q. vesperti nus deserat post octavam; dubitatur nunc, An umbret stilorum id ipsum in lineis hora tris etiam indicet ; an vero in easdem lineas horarias incurrant, in quas aecidissent,s Sol irrefractus apparuisset Dicendum breuiter r. Quadrantes, Cylindros, Annulos.s miliaque horologia mobilia ex altitudinibus Solis supra hori-Σontem confecta , in omni loco & Sphaera, sem per osten clero tempus, horum & locum Solis, quae fuistient indicata, si Sol irrefractus alluxisse G. Caussa est, quia ista instrumenta locum Solis in Zodiaco non inuestigant ex radio Solis,sed cognitum &inuentum ante supponunt, ut ex eo in cognitionem hori latentis perueniatur. Et cum horariae lineae in iis fiat deseriptae exSolis altitudinibus quas supra horizontem in quolibet signo &hora diei quavishabet; hine fit, ut curior vel index ad locum Solis constituti, ostendatu horam altitudinibus Solis eonuenientem: siue iam illam altitudionem aequisiverit Sol per R. fractionem fiue non. Et sic hora ortus & occasu aquae fuisset absque Refractione semper repraesentatur in hisce instruinen
Dicendum a. Caetera horologia sciomerica fixa, cuiusmodi est verticale, aequinoctiale, &c. in Sphaera quidem recta, semper
accipere umbram ortivam atque occiduam a Sole refracto in easdem lineas horarias, in quas accepissem ab irrefracto. Ratio
euidens. Quia planum horizontale in hac Sphaera coincidit eum circulo horae s. Ergo si Sol horirontem insidet, semper est in circulo horae sextae; ideoque in horologiis umbrastili in lineam horae sextae dirigitur; eo quod lineae ista horariae sint sectiones communes circulorum horariorum eum planis horariis; hine ipsae in suorum circulorum planis necessario iacent, dce.
Dicedum 3. In Sphaera obliqua,vmbra stilia Sole exoriente atq; occidente restacto prosecta, non obumbrat eam lineam horariam, quam obtexisset proiecta a Sole irrefracto. Piobatur. Vmbra stili lineaq; horaria di radius Solis in stilum occursans adeoque Sol ipse,
ubi eunque tande positus, in uno semper sunt circulo horario, ut cx gn m oniis cis euidens est: atqui Sol in hortaonte constitutus alium circulum horarium iasidet refractus, alium irrefractus; quia iuxta Conscct. 8. eap. 18. aliam refra-'