장음표시 사용
121쪽
Se mediis atquirenda rem familiarem. Q. tr. 97sas, qua scilicet non ad vit ecessitatem , sed ad
luxum, fucum, mollitiem. pompam , aliasq; corporis voluptates conserim t. Verum distingtiendum Omnin best inter mercaturam perie& in se consideratam, de eius abusum qui vitio hominum euenit, seu ut alii loquutur, inter mercaturam moderatam 3e immoder tam . Moderatam vocant, quae ad totum Naturae
desectum explendum dirigitur,di iustum lucrum sibi habet propositum. Immoderatam vocant, quae contra Dei, Naturae de rectae rationis praescriptu agit, omniaq; ad diuitias per fas & nesas sine fine & modo coaceriuandas dirigit. De priore falsa est thesis negat tua: Deus enim hanc ipse approbat, quatenus in comerciis dc negociationib. vult adhibcndam esse iusiam stateram, pondus, mensuraua. Neq; haec vel Naturae vel rcctae rationis legibus aduertatur Imo inchoatule quoad causam impellentem ab ipsa Natura videtur origine traxisse. Non enim o inni in terra omnia abundant: sed sepe multa desunt necessiria & utilia. Ideoq; opus est , ut ea quibus homines indigent ex aliis locis ac regionibus beneficio mercatusae importentur. De postcriore autem vera est thesis negativa.
II mrum lueat rem pluris vendere aut minoris emere quam ν evaleat:
PRO thesi negante faciunt h.ic argumenta. I. Quia hoc pugnat cum lege Naturae, quae praecipit, Vt tales limuS erga allos, taliaq; iis fac a mus, quales alios velimus elle erga nos Iam autem nemo vult rem alienam sibi pluris vendi , aut rem
ciditur per distinctionε. Pro thesi ua
122쪽
suam minoris cini,qua a in se valeat. Ergo neq; i- pse aliis rem suam pluris vendat, aut alienam rui- noxis emat quam in se valeat. 2. Quia eiusmodi venditio dc emptio cum staude dc dolo est coniuncta, qui ab omnico tractu S specie a belle debet. Idcirco etiam Paulus i. Thest. . monet, nequis fratrem suum ini negotio fraude circumueniat. 3.ia tua aduersiti ir Iustitiae commutata E, quae exigit, ut in rerum commutatione rerum aequalitas ita seruetur, ne alterutra pars committantium ab
alia iniuste dc fraudulcter circumueniatur, adeoq; una cum alterius detrimento vel ditescat, vel ad paupertate redigatur : aut salte una de lucro gloriar altera de damno conqueri possit. Idcirco etiasi venditor artis sitiae imperitus ex ignorata tia, vel alio quodam crrore rem suam minoris aestimaret, qua deberet, tum utiq; iustitia commutatiua plus
ei dandum else dictitat, nempe tantum, quanti res vendita aestimari ex iustitia potest. Et hoe suo exemplo comprobauit QAltilius Scevola, ut scribit Rutilius in eius vita. Is enim cum sutidum aliquando Cmpturus pretium legitimum sibi indicari iussisset. idq; venditor seci flet, aperte S ingenue dixit, se pluris standum aestimare, addiditq;
ianuutia Praeterea centena millia. Interim tamen notandua maliva est, per accides fiet i polle, ut eiusnodi venditio &ή μαυη- D emptio sit licita dc iusta, si nempe primum res
vendenda in v tilitatem ementis , non vendentis cedat, ut si standus meus, quem Venditurus sum.
alteri sit valde appositus dc utilis ad aedificii alicii ius extructio ne . Deinde si plenarius cmptoris &venditoris con ritus micruenerit, ita ut unus ex libera , oluntate velit rem alienam emerc , aut
123쪽
De mediis acquis.rem familisrem. Va 2. ''Iuam minoris vendere,quam in se valeat. Unicuique. n. licitum est de suo iure remittere , quantuvelit. Vtrum autem liceat rem carius Vende dire , quam empta iit, de eo non immcrito qliaeritur ' Ac videtur san 'non licere , nisi aliquod temporis inter eiusmodi venditionem & cmptionem intercesserit. Iniquum enim videtur id,quod hodie emisti, statim eode die, alit crastino cariusi ven gere i praesertim si si t re1 ali me in taria, au t n ta nost facta vel artificio aliquo, vel opera transporta j tionis &transuectionis, vel diuturna col ruatione illius ad indigentiam & nece ilitatem alterius.
Ix e 1n pecunia necessarium medumsiti mercatura STatuitur thesis affirmatura. Rationes sunt, i. Quia pecunia est mensiura rerum omni u liO-i minuin arbitrio itastituta, legeq; ciuili approbata. a. Quia Pecunia omni S generis merces comparari pollunt. 3. Quia cum non sit ita grauis, ut metaces, in qtia suis regiones etiam procul disIitas co-mode a mercato tibus tras portari potest, ad comparandas res, quibus alii homines indigent. . . Quia pecunia succedit in locum mitigetiae. Quado enim non indigemus ea re , qui alter nobiscά
cupit permutare, tu elus loco conferimus pecunia ut possimus eam rem, qua nos egemus, accipere , & ille vicissim si noctia re indigeat, possit effsibi a nobis per pecuniam comparare. Vnde etiam ab Aristotele lib. s Et hic. ad Nicomach. dicitur iasimn αψι. hoc est,stonsor ta fide usior in rebus necellariis item μὰλ h. e. subsidium
124쪽
seu potius commutatio subsidiaria indigentia. s. iapecunia conseruat commercia, ita ut cum per reε eiusdem generis aut etiam diuersi exoluere aliquid non valeamus possimus id praestare per Icuniam. 6.Quia pecunia est instrumentum comis modum permutandi res inaequalis pretii. Idcirco recte ab Aristotele numisma dicitur
αΜαγῆ , hoc elliprancspium orsinu commutat sono, . seu, ut alia vertunt,primum 2 vltimum in commuta
Is An qualibet mercatur 'ecies sit ei Am dignitatis cum aba'
'ρμ si M' QTatuitur thesis negativa. 1 Quia alia est libera lior alia illiberalior & sordidior. Liberalior .
quae magnis summis exercetur, hoc est, quae m et , ees summarie vendit,& non per minutas ri ras, neq; merces tractat, quibus corpΠs irri :1 ιatur. Sordidior est . quae merces per minula sanen suras vendit,aut saltem tales merce Str.. qui bus corpus inquinatur. Idcirco emaan c. lib. r.
Oisc.cum disputat, utrum mercii: iberali homine sit digna, videtur distingue inter murcaturam summariam&minutaria', &illam hule praeserre cum ait: Mercatura si tenuissordida putanda est: sin copiosa, magnai cmulta undiq; portans, multisq; sine vanitate impertiens, non est . admodum vituperanda. 2. Quia nazrcatura,quae sine pecunia excrcetur, magis videtur Naturae es . . se cons latanea. quam quae per pecuniam . . Quia alia fructuosior est, quam alia, magisq; facit ad ex- . plendum Naturae desectum. 4. Quia una magis quam alia voluptati corporis vitaeq; siperbaeae
125쪽
Do media acquir.rem familiarem. I . I IP pose inseruit. s. Quia una securior, & a peri-α is lis remotior est, quam alia, v. g. domestica mi inins periculo sa, quam externa , dc terrestris minus, Rinam marina. 6. Quia una est moderata doum,a-Ii immoderata &iniusta, Sc quidem vel magis vis minus.
Ratus est de hac quaestione disceptatio non sent nita a inter Philosof hos tantum, sed etiam Theo βρ μ ex. Iogos. Alii enim limpliciter & uniuersaliter ne '. ' 'Aant vllam usuram este i citam dc concellam : alii l. ero improbata hac sententia statuunt,quandam suram esse licitam, quandam illicitam. Argumenta pro priore sententia si in thaec po- Argumentatissimum: i. Quia Sacra scriptura usuram palum ρυρ iste prohibet, qacmadmodum patet ex testimoniis ta ses
ura sonore. Luc. b. v. s. Cisrsim iubet mutui. δε- re, nihιlmῶθι rantes. 2. Quia omne lucrum quod homo non ex suo,sed ex alieno percipit, est illicitum; cum sit inhonestum de iniustum. Tale aut e
126쪽
lucrum est usura. Res enim mutud data desinit ess dantis.&incipit ei Iesu bdommio accipientis. . Quia usura pugnat cum natura pecuniae, quae inuenta fuit duntaxat eo fine , ut esset medium permutati Vnis ; non autem ut ipsa ex se aliarapa I erct pecuniam. Et propterea etiam Aristot les lib. i Polit. cap. 1 o. usseram, quam vocat, hoc est, partum siue foetum pecuniae, ex omnibus modis acqxurendae pecuniae ma xime piaeter naturam esse statuit. . . . Quia v-sura pugnat cum charitate , miseriςordia & beri neficentia, erga proximum exercenda. s. Quia qui usuram aceipit, rapinam facit, teste Ambro
sio in libro de bono mortis. 6. Quia nihil usuris est turpius, nihil crudelius , ut ait Chusistin
aduersitatemfacis. 7. Quia similis est pecunia v- furarii morsiui aspidis. Perculius enim ab aspide, quasi delectatus vadit in somnum, de per siu uitatem soporis moritur: quia tunc Venenum lotenter per omnia membra decurrit. Sic qui sub v-sura accipit, sub tempore quali benς fioum seu tit, sed usura per omnes facultates suas decurrit,&totum couertit in debitum, ut idem docet Chry stomus saper cap. s. Mati. 8.Quia foenerari secundum Catonem est perinde ac homine occidere.. Argumenta pro posteriore sententia sunt, I. Quia usura est lucrum , quod ultra sorte ex pacto alicui datur. Tale autem lucrum si intra terminos iustitiae sese contineat: neq; vltra quam par est cxtendatur, est licitum : quemadmodum contra est illicitum , si iustitiae & aequitati est contrarium. 2. Quia
127쪽
ne aeHM aqvir. rem fam; liarem. QUI . I 32. a lavsura qua dam oritur ex legitimo contractu, adeoq; legibus & decretis Imperatoriam S Principum Christianorum approbatur& concc-ditur. 3. Quia neq; ipsa Sacra scriptura, neq; recta ratio iubet homini non indigenti gratis dare pecuniam mutuam , vel ad fistum promouendum. vel ad quaestum exercendum, diuitiasq; ii Iedis: quiri potius concedit pro beneficio uno reponatur alterum &sic fiat mutua quaedam compensatio. g. Quia ipse aequitas postili t ut aliqtra pars
lucri, quod ex mutuae pecuniae usurpatione conquisitum suit redeat ad stlim, qui dedit. s. Quia iniquum est omnem mutuar pecuniae fructum ab eo solo percipi, qui illam accipit, illo quidedit praetento , praesertim cum ille sine periculo pecunia sua non caruerit. s. Quia illa usi ira est licita, quae proximum non asti ig t S cpprimit, elusque facultatcs exhaurit ; sed potius cum iuuat. 7. Quia Natura terr.e suo exemplo usuram approbat, quatenus nunquam sine usura reddit, quod accepit, licet alias minore, plerunq; maiore cum foenore. Caeterum ut veritas huius qua stionis controuersae clarius innotcscat, obseruandae uni aliquot theoremata. I. Mutuationem esseco tractum, quo 'φρης μι pecunia aut res quaelibet transfertur ad alium , ut tandem reddatur. 2. Mutuationem aliam esse debitam, aliam indebitam. s. debitam mutuatici nem elle, ad quam homo iure cum naturali: tum
diuino est obligatus. Ideoq; semper illam oportere gratuitam cile. 4. Indebitam mutuationemelle acIqiaam homo i ire necdiuino nec natura
ii simplieiter est alligat', sed in libero hominis gr-
128쪽
bitrio est posita , ut fiat, vel non fiat. In utraque mutuatione, ut mediu recte seruetur, id est, ut in mutuatione debita recte intelligatur obligationis necessitas ; in indebita vero percipiatur libertas,
;probe considerandam esse conditionem eorum, qui mutuum petunt. Primum enim si quis vel extrema senectute , vel morborum grauitate prosesius exhaustus sit, aut tanta corporis imbecillitate laboret, ut luo labore & industria victum sibi xequirere non valeat: vel etiam tam tenuis sit fortunae , ut licet omnes intendat neruos, tamen haud possit se suosq; sit stentare : huic ur gratis demus,&humanitatis ac bcneficenti opus exhibeamus, Dei & Naturae lex monet. Atq; huc pertinent mmnes Sacrariesipturae exhortationes, quibus ad
benignitatis &m i sericordiae opera proximo prae standa homo excitatur. Deinde si quis c pollit &scdulo studeat proprio labore N artificio libi suisque necessarium victu&amictum procurare : at
que vrgenti necessitate & indigentia mutuo petere cogatur: huic quoq; gratis mutuare ius diui. num & Naturale postulant. Atq; huc pertinentilla scripturae loca, in quibus proximi nostri commoda promouere pro virili uibemur. Sed si quis mediocrium facultatum homo pecuniam ab alio mutuam accipiat, vel ad quaestum suum per mercaturam acquirendum, vel ad prςdia coemenda, vel ad aedificia splendida extruenda, vel ad fastum& ostentationεm cxercendam , huic gratis dare mutuum, neq; lex diuina, neq; naturalis iubet. 6. Vsurae vocabulum modo pro pric & in genere sumi pro quolibet lucro, quod praeter sorte ex pacto dari solitum s st: modo improprie & in specie e pro
129쪽
pro lucro iniusto. 7. In mutuatione debita usura ni 7 non elle licitam: sed in mutuatione indebita ellelicitam si modo terminos aequitatis non egre a Ps ' ρηdiatur a probo pioq; magistratu praescripto aοῦ obatur. Ex his igitur theorematis pates, non priorem, Argumetita sed posteriorem sententiam esse veram. Restat propriore igitur ut ad argumenta pro priore allata breuitersenim it .m respondeamus. In primo committitur fallacia a - -
dicto secundum quid ad dictum simpliciter. Noenim Sacra scriptura omnem v seram simpliciter prohibet ; sed tantum illam, qua est iniusta, hoc quet in mutuatione debita a proximo paupere,& nostrae opis indigente exigitur. Et hoc manis
ste patet non tantum ex loco Deuteronom ιι 23. v.
io . ubi tausti ex mandato Dei dicit: Extrane a mera beν tuo pauperi,ut est Exod. 2 a. non foeneraberis, sed etia ex causa diuinς prohibitionis. Idebenim vetatur usura , ne proximus amigatur,& facultates ipsius exhauriantur. Et propterea
quando Prophetae scaenerantibus poenam diuinam de nunciant, id ideo faciunt, quod pauperes amixerint,& egenos siuis usuris exhaulerint Ideo que loquuntur non de usura iusta sed iniusta. Neque ipse Christus Luc. 6. v. 3 s. absolute iubet mutuum dare nihil indesiperantes; sed respective ut patet ex praecedente versu 3 . ubi sic inquit: Si
mutuum dederim us, a quibuη sferam vos recepturos, uerratιa erat vob&' Nam ct peccator ci peccato=ibus dant mutuum, v ec piant paria. Sententia igitur
Christi est, non iis tantum esse mutuum dandum, qui par nobis aut maius briae ficium aliquando
praestare pollunt: sed etiam illis a quibus propter inopiam spes nulla est mutuum vicissim lumendi.
130쪽
ios ' PE CONOMICAE Lib. l. Cap. s. . aut usuram aecipiendi. In iecundo argumento
similiter fallacia est a dicto secundum quid addictum simplicitcr. Mutuum. n. alienum est non simpliciter sed secundum quid nimirum quoag in- R. st, D ad diuiduum seu speciem. Manet enim propriam le- ρου - -- cundum genu S scuari uiualens. In reliquis at g l- νιμε ιμ metuis idem vitium continetur. Non enim veri sunt de usura simpliciter & in genere, sed tantum de usura iniusta, quae in mutuatione dubita exigi tur ab i is, a quibus non exi da, aut etiam in mutuatione indςbita in ma ore, quam par est, quantitate. Quod autem Aristoteles asterit, usuram imnem esse contra naturam, propterea quodpccum a non sit inuenta, ut aliam ex te procreet pecunia, in eo committit fallaciam petitionis principit. Pecunia enim non est res naturalis,s d te bus & consensu hominum instituta, a quo Sc enfinis Zc usias pendet. Ideoq; usui pecuniae minnae aduersatur usura iusta. Neq; recte dicitur ex pecunia mutua procreari alia pecunia: sed ex usu eius & ptouentu. Gignit enim pecunia pecu niam non ia tura, sed usu; non samore, sed prouentu,ut etiam docet acutissimus Goclenius disi Ethic. disp. 27. is An cambium sit legitimm modiu aequirendi rem familiainem'riRo thesi affirmante faciunt haec argumcnta. I Quia Cambium nihil aliud est, quam permutatio pecuniae cum pecunia. Dicitur enim a veibo Cambire, quod significat permutare. Vndb etiam Germanice dicitur QBcd,sel. E. Quia ipse necessitas & indigentia humana eius ultim introdu-