Philosophiae practicae pars altera, complectens oeconomicam, libris 2. pertractatam, auctore Clemente Timplero ..

131쪽

xit: partim nc propter diuersum monetς in diuersis locis & regionibus valorem homo cogatur da- , innum pati: partim ut viatores peregrinam monetam secum afferetes possint beneficio Cambii necestiria alimenta S subsidia vitae sibi comparare : partim ut mercatura in peregrinis locis eo c6modius & securius possit exerceri: partim ne peregrinantes ob pecuniam, quam secum portant, in periculum incidant. 3. Quia oeconomicae&Reip.utile est eam brum

At pro contraria thesi astem solent naec argu--. meta. i. Quia Cambium est species num utariae& menta usurariae artis,quae natura de iustitiae repugnat: id. L.

eoq; turpis est & illicita. a. Quia cum fraude mula Htiplici est coniunctum . 3. Quia pugnat cum Natu ra pecun ur,quae nullo alio hiae primitus fuit inueta, nisi ut sit partim mensura rerum commutadarum, partim medium instrumentum ipsius o0- mutationis adeoq; iustitiae commutatiuae. Per illud si quidem pecunia a finesio naturali & proprio conuertitur ad lucrum&quaestum. luesio M.

Pro decisione quaestionis distinguendum est, tiritur p.rpartim inter cambium in se spectatum,&eius a usini partim inter Cambiu iustu Sc iniustum. Saepe. n. id quod in se &per se est bonii propter abulum induit ratione mali. Ac licet inelis negati de C mbio iniusto sit vera; selsa tamen est de Cabio iusto. Dicitur autem Cam bium iustum,quod leges iustitiae comutatiuae obseritat, hoς est, quod ab omni fraude est remotum, quς in primis in admixtione pecuniae fallie, praecisae,&dirninutaec sistit: adeoq; non nisi lucrum honestum&aequum

sibi propositum habet.

132쪽

io 3 Oge ONOMICAE Lo. I. Cap. c. Solutimuν Quod igitur ad argumenta attinet pro thesi Argumenta negante allata respondeo primum in se contin ρ ρ -s ιο- te falsi atem, quatenus artem numulariam &Vt ' serariam simpliciter reiicit, tanquam rem illicitam , turpem & iniustam: Alterum verum elle de cambio duntaxat inius : tertium falsum esse, quatenus unius rei pollunt esse plures fines, unus naturalis, proprius & principalis:alter non nati talis, & improprius,& minus principalis: ac velut

accessorius: quorum tamen vuus non tollit S uerit alterum.

as in patrifamilias licitum sit pecuniam m -- sinitum appetere 2 cumulare i

ti. - o. Q Unx multi inseopinione, Patrissamilias oss-

nisis ocium praecipue in eo consistere, ut quotidie magis magisq; pecuniam appetat δccumulet. Id- Causa recr- eoq; ipsi etiam de nulla re magis, quam de quin μγιών. renda dceon seruanda pecuniassent soli citi. Causam huius rei triplicem potissimum Aristotel. lib. I. Polit. cap. 9. affert. Prima est cupiditas vivendi, sed non bene vivendi quae est in eiusinodi hominibus.Illa enim eum in infinitum exledatur, propterea quod omnes cupimus esse immortales: hinc fit, ut etiam pecuniam, quam medium praecipuum ad viuendum esse arbitrantur , in infinitum appetendam & conquirendam elle existiment. Altera causa est studium voluptatum corporis, in quibus vitam beatam stam esse autu. mant. His igitur,quae paucis non sunt contentae, sed in infinitum extenduntur,ut semper fies queant , omnem Operam suam, adeoq; totam vitamin

133쪽

in qt renda & augenda pecunia consiliarunt: quippe quain putant Vnicum, aut saltem praecipuum esse medium explendi voluptates corporis. Tertia eati se est error,quem habent eiusmodi 3. circa verum finem suorum laborum. Illum enim opinantur eile pecuniae copiose pollessionem. Ideoq; ad illam consequendam omnia sua studia,omnesq; Operas & curas conserunt. Sciunt

ne omuta res oporteat. Vcru ut haec praua& pernitiosa opinio ex animis hominum penitus euellatur & eradicetur:pro contraria sententia obseruandae sunt sequentes rationes. I. Quia verae diui Prer similae per se & sua natura in multitudine de abundatia pecuniae non consistunt: sed in tussicicntia re- rum ad vitam degendam necellariam, quae non est infinita, sed finita. Non enim diues est, teste Valerio Maximo lib. 4.cap. 3. quι multa possi et edqmmodica desiderari. Necpauperest teste Seneca,qvi parum habet sed quipim cupit. Qua de re praeclare edisputat Cicero in Paradoxo ultimo, quo lectore remitto , item Aristoteles lib. I. Polit. cap. 84 9. 1. Quia immodicum studium acq rendi pecu - 1: .niam a turpissimo auaritiae vitio originem liaber,& pugnat non tantum cum Natura, quae paucIs est contenta, sed etiam cum nobilissima virtute αυ-- s. 3. Quia aduersatur legi diuinae,quae pas- 3.; sin id prohibet, pra sertim Math. G. V. 9.&seq. Luc. 2. V. U.&seq. I ad Timoth. I. V 9.&seq. 4. Α' Quia pugnat cum Natura pecuniae ciusq; fine, Non enim haec primitus inuenta fuit, ut sine modo & fine appetatur, conquiratur, & possideatur: sed propter necessitatem & vlum humanum, ut

134쪽

iro Op C o N o M l C AE Lib. . in .d. partim sit mensura rerum commutandarum; pia tim medium di m strumentum iustitiae commuta liuae, adeoq; ipsius commutationis. partim deniq;

instrumentit idoneum Oeconomiae&Reipublicae ad comparandas res necellarias, adeoq; ipsius felicitatis tam domesticae, quam ciuilis. s. Quia nullum uastria mentum debet esse in sinitum vel multitudine, vel magnitudine, ut docet Aristoteles lib. i Polit. c. 8. sub finem. Ergo cuin pecunia sit instrumentum Oeconomicum & politicum, non debet illud in infinitum cumularit nisi rationem instrumenti velit amittere. 6. Quia nimi uiri studium congercndi S coaceruandi pecuniam, no tantum animum hominis anxium & inquietum reddit curarum dc solicitudinum ple Dum : sed citam illum a pietaris & virtutis aliarumque rerum honcstillimarum cura S studio

abstrahit & xuertit. i. Quia pecunia copio se e Onquisita , cumulata & polle ita , si v sit legitimo destituatur, noxia cst & pernitiosa ipsi pos , sessori. 3. Qii a fipienti nimi viri olim pe

cuniae multitudinem aut non appetiuerunt, aut

oblatam re: ecerunt. Hinc de Curio legimus, quod magnum auri pondus a Samnitibus oblatum accipere noluerit. Et Diogenes , qui in

suo dolio calorem potius solis,quam aurum opta. uit, scite admodum eoa, qui immensas ope Scumulant. nec illis uti sciunt et audent, μεγαλ- ιω- , hoc cit, maenisicos fauperes appellauit. Proin

de Paterfamilias ita exercere debet, ut in ca modum obierit et a luge naturali, diuina& humana praescriptum ,omneq; immoderatum di in Προον, dc per conseques m iustum ac illicitum cane peius S angue fugiat. II As

135쪽

De med. scru .remfamibarem yii 7 An opera elocatio sit medium rem familiarem acquirendi homine liberab aegnum fat, ac inter species permutationis numerat, homine liberali de ingcnuo indignam cile arbitran-cur: tum quia illiberale sit opcram suam mercede elocare; cum merccs ipsa sit auctoramentum seruitutis, hoc est obligatio, qua mercenarius acce-Pta mercede cogitur seruire, ut Cicero docet li. i. Ullic. tum Quia uuaestus Incrcenariorum Ο-rae elocatio alia liberalis, alia sordida. Liberalis est , qua quis operam suam Reipublicae in a, ministrando officio aliquo publico & honesto, siue Ecclesiastico siue Scholastico, situ e Politico sub certi stipendii seu praemisi conditione locat. Eaq; cum internis animi & virtutis actionibus potissimum perficiatur, liberali homine est digna. Sordida est, qua opifices artis suae operam aut alii homines opificii ignari ministeria& labores corporis sui certa mercede elocant. Eaq; cum cxlcinis corporis actionibus potissimum perficiatur: idcireo homini liberali non est conueniens: eoq; magis quo obicinim illius, circa quod versatur, magis est illiberale ac sordidum, & ad corpus inquinandum fertur. Et de hae sola videtur loqui Aristoteles incirato

est, era elocatio alia es artium Ioridarum, &ιEM

nitur.

Ratio

Sentenria a. liorum exa

. l

136쪽

risiolo visus. Idcirco etiam haec sola vulgδ dici mercenarsa, & diuiditur in artificialem dc inarecialem. Quod igitur ad argumenta attinet RFrius allata, respondeo,illa non simpliciter esse vra: sed tantum secundum quid,nempe dsordida.

I. 1.

i 8 ε Paterfamilias de domooraserism Pr prsa acquirendasebeisin esse debeat: σquam ea ad candas'ectare 'strumenta domestica est praecipuum, ad quod reliqua omnia reducuntur &referuntur. 2.Quia est habitaculum commodum, in quo tota familia commoratur, vitamq; domesticam agit. 3. Quia est receptaculum idoneum, in quo res familiaris conseruatur&dispensatur. . Quia est propugna cillum tutum & munitum aduersus ventum, pluviam, aestum & ,su,alia'; coeli aliarumq; rerum iniurias. s. Quia sine domo nulla Oeconomia essedc con sistere potest, nedum felici tas domest ca,ad quam tota Oeconomia referri debet, tanquam ad finem ultimum acquiri. s. Quia nihil miserius&molestius Patri familias, quam esse μνιοεν. hoc est,fuc γ domo propria carete, & incertis sed ibi αcum familia vagari. 7. Quia scut in communi

Prouerbio ἁ---ανς ν. domus chara, domu opi sma dicitur: ita recte dici potest i is aiam αεις , domus προνω domus optima. Quo re

spexerunt Germani dicem es: Elgener Derbi illivirdi. S. Quia ipsi Natura domus necessi

137쪽

te meriis acquis . rem misi arem; c. 19. lI Itatem At utilitat cm nobis videtur ad umbrare voluisse exemplo bestiarum, quaesita quaerunt Δ Reiunt latibula & domicilia: in primis verb hxem

artim tactutatum leu opum cometricarum. Uro G.

ominibus enim extruenda est domus, quq sit se- na,commoda S iucunda. Sana domus est, qu sita est in domo salubri, & ad conuenientes coeli Septentrionali fit exposita; par dira ari propulsandum ninitum aestum selis, parti in ad dissipandunt halitus noxios vi calorifica solis excitatos: h uberno vero tempore ad ortum & meridiem sit vecti ut radios sicilis excipere possit, ad temperandarei vim frigoris. Commoda domus est, qu ae aptis cidistinctis contignationibus SI conclauibus con stat , ita ut pro ratione vitis alia concla ilia sintsὰ-pera Ora; alia inferiora, alia ampliora . alia angustiora, alia perflabilia, alia inperit bilia. Iucunὰ domus est, in qua homines libentcr commorantur sine tςdio & molestia. Pro facultatibus extiuenda est domus, quae apta sit ad bona&msti time

ta domestica partam acquit enda, parti in custodienda& cole ruanda; nc vel a litu putredine, vhgine aliisq; rebus noxiis & damnosis corrumpant ut , aut saltem detrinuintiali lii id patiantur. ιρ -n liceat Patrifamulvis rem familiarem per ia- sum cortamen deposit/piguoru ac-olo testudinum, apum&auium.

138쪽

ii OECONOMi CAE Lib. I. cap. 6. Ia. I. Quia virum ciue illud medium acquirendi rem familiarem est fallax, & non tam a prudentia,& virtute, quam sortunae temeritate pendet. 2. Quia homines facit seorum bonorum prodigo,,

139쪽

OECONOMICAELIBER II.

In quo de administratione domus .

PRAECEPTA.

rin. fann parum rei familiaris. 3 i Administra trinam thae alia es generalis, et

ψ Generatu est, quae imperio se subiectione

140쪽

γ υque triplex ; maritale, paternum se

8 GMaritale imperium est, quod marituν

- 9 Paternum imperium est, quo ρεrenses habent in suos tib ros. Alio nomine dicitur8a-ιηιa potestas. Io Her. le imperiam ect,quod herus habes infosseruos.

ii Subiectio domestica est ius,per quod famitia Patrifamili.u adparendum es obfg ita. 12 Ela triplex; ροωιs lialis esseruilis. 3 3 Vxoria subiectio es, qua uxor suo marito iure sis biecta. a 4 Filialuμbiectios, quasiberi uispare.

r An Paterfamilivi iure inperium insuas domesticos obtineat'

..ti. U Tatuitur thesiε aflirmativa. Rationes sim t. i. - ...,. O Quia Paterfamilias est caput iam ilia'. ab eoq;

I. tota domus ranquam a Monarcha regi dcbet Idcirco etiam Aristoteles lib. i. Oecori. cap.I.reginae Oeconomicum vocat GMonarchiam .Et lib. I. Polit. cap. 2. asserit,totam domum regi ab uno senio