Philosophiae practicae pars altera, complectens oeconomicam, libris 2. pertractatam, auctore Clemente Timplero ..

221쪽

iam vanis reriam idolis ec rigmentis mcntes eo

rum deludit r. Proinde Plato lib. 2. de Repub. r.ecte allicit detellandos & exsibilandos esse eos. qui pueris narrant fabulas de Deorum fimis, ain Q. dulteriis,bellis discordi s, inuidiis,inimicitiis de .ceptionibus, meo daciis & id gcnus aliis factis. ex quibus colligi post i Deum cile auctorem pec- -

cati.

STatuitur thesi i negativa Rationes sunt, I.quia rati,su ri inst i cecae mollis facilinae in se rec: - 1.Lint sinat icii linem . usi reium, quas vident vel

audiunt. . Quia s natu, i erum turpium & ob coenarum virtutum lumina peidit, vitiorum spargit. Lmagnamq; morum corruptelam secum trahit.

3. Quia sicut re ita noua, odorem, quo semel est i. imbuta, diu retinet: ita et ia m pueri rerum quas a teneris annis v dent & audiunt memoriim diu conseruant Quia homines propensi sunt ad ea, ex quoium visu oc auditu in pueritia sua voluptatem & delectationem parceperunt, diis iterque ab iis ab Malii pollunt, cum eonluetudo sit quasi altera natura. s. Quia per loquelam rerum Pturpiu honao d: leonitur paulatina ad factorii ut scoenitate. εκ 1 g

quitur quodisbae turpe, si ut a tum acto no procula sis,ut docet Aristoteles lib. . Polit.cap. i7.Idcirco etiam Democritus dixitiermonem esse umbramD-

m. Qualia enim homo loquitur, talia plerunque facit. 6. ia omnia mala debent pueris elle quasi μ

222쪽

Obisai .

firmatum Argumenta.

iso OECONOMICAE Lib. 2. ἴ p. 6. peregrina& incognita maxime vero ea, qu.e in se turpitudinem aliquam , aut amitat ofensionem habent,ut ita dem ait Philosophus. 7. Quia idcirco Aristotcles in loco citato prohibe ne pueri cuseruis conuersentur. pictu: Mq. Se sebulas obscoenas & illiberales videant & audiant, ne inde contagium aliquod morum contrahant. Quod si quis obiiciat, intuitum malorum CXC-rloium,in quibus turpitudo Sc noxa morum malorum eae primitur. interdum mulcum pondeita habere aci abltrahendum homincs ad eiusmodivitiis. Ideoq; Laced emonios honunqua curasse seruos vino inebriatos in conspectum liberorum storum produci,ut cognoscerent, quanta in IIctturpitudo & noxa ebrieta l. & sca coneris annis inciperent ebr etatem aucriari& DPerc;temperantiam verδ colere: Respondeo id verum elle de homine. Opri iam actu bene uti potesst ratione, & inter honesta&turpia disceriacre non aute cle pueris qui propter naturalem rationis δέ iudicii infirmi a te sic primstare nequeunt , de quibus quastio propolita liquitur.37 A publicapuerorum tuscham εnstitu tosit pra- ferenda prauata sieu domuue a ZQ Tatuitur thesis asi irmativa ob sequentia argi omenta. i. Quia publica institutio pendeta comuni constantsq; consensu ac auctoritate viro. rum sapientum di prudentium pr.rlatim eorum,

qui ad gubernacula Reipublicae sedent. Dona citica vero a priuato vnrus atq;alietius hominis iudicio, quod varium est & mutabile. 2 Qui i illa lem. per spectat dirigitur .:ia bonum pub.icum&cO- manes

223쪽

mune haec verbad bonum domesticum e proprium 3. Quia illa fit in loco publico, S quali in luce Reipublicae. priuata vero in locopi ivato, & quasi

in tenebris domesticorum parietum. Semper aut lumen anteponendum eis tenebris; prestrii in iis . qui in luce aliquado uiuere volunt. .Quia illa est seuera& arcta propter lcges, ad quaslcruandas docentes & discentcs sunt obstricti: haec vero est molli; ta laeta, ob nimiam dilectiomm,&indulgent: am quam parcntes erga liberCs exercent. F. Quia pii bi capuerorum inst. tutio partim ingenia puer'rum excitat ad aemulanaum virtutes, quae publice nati istiti dant ut &fugiet d. ivitia quae in

alis vli UpcrMittu p.iit. in communitate&similitudine It udi rum amicit ana firmam gc constantem intercoriana ilitones concitat: partim varios

hominum mores leges& nlii uta iuuentuti nota facit, & sic eam erudentior cin cfacit. parti iv Omnes'iλαι ria &li pei bi ς fibras in pucris elidit efficitq; ut modo sic de te lentiant, qua te nus chi ai s doctio tibus sie comparantes via et sibi multa deesse; quae in abis: eperiuntur:pa tim deni prohibbet,ite: uuetus vel lalsa doctriria, vel pratias moribus imbuatur: cupraeceptores nihil a deant, nisi

quod pubi: ch probatum est, illis proponcrco prς-cipere. Contraria aute effecta a priuata oriuntur institutione 6 Quia liberi non tantum paretibus; s delia Reipublic. x nascnntur. ideoq; norum in

224쪽

re posuerunt. Hinc etiam militi Imperatores &principes imperii Romani rat Iim Academias in stituerunt, variisq; priiii legiis&imi nuntiatibus

donarunt, ut ita publica iuuentutis institur Oeia νε ιδs, N.. commodius fieri possit. At contra pro theli NeFnua. gante afferri Elent haec argum eiata. I. Quian emo maiorem curam habet liberorum. mcini,q; eo tum naturam &morcs Scingenia nouit, quam i psi parentes a quibus nati enutrici&educota haeriint. Ideoque priuata institutio parem in pli onderis apud liberos , quam publica a 'L,ruriabebit. 1. Quia piluata itistitutio ad recte ni f. mandum iuuentutem mags apposta est, quani publica: quatenus illa esticit, ut la bM im; tali dinraiore cum fructu paucia quam pluribus sitnulini pendatur. Haec vero efiicit, ut pueri imitandis aliorum moribus facilius corrumpantur : & ad Seholas diuersas iniis subinde pi aeccptores mu-

P Ita, & sic eandem sortem experiantur, quaruplantae laepius tralabia paut vina crebro ita ab avata transfusa. 3. Quia idcm probatiti excplo Chaldaeorum & AEgyptiorum,q u Philosophiam olina pallibus sivis priuati in didicerunt, dce ualciunt viri doct sinit.

Respondeo ad primum argumentum, Sc concedo P dem, neminem melius naturam . mores S ingenia liberorum nosse,quam illorum paren tes: sed nego alios maiorem temper illorum curam habere, quam alios, quorum fidei committuntur. ix perientia enim quotidiaua testatur, magnam semper elle negligentiam &indulgen-t ua parcntiam in educandis & informandis do psorum liberis. Ideoq; laon sequitur priuatam . . . paren'

225쪽

Hisparentum bbreorum.Q. I . Ist parentum institutionem plus ponderis apud li-ocros , quam publicani aliorum habere. Ad alte .

rum argumentum respondeo committi in eo.

partiira lallaciam petitionis principii, quatenusini sum argumetum sumitur pro vero: partim fauticiam accidentis, quatenus publicae institutioni eiusmod: effecta atribuuntur, quae ei non per se, sed per accidens competunt. Ad tertium argumentum iespondeo illud quidem elle verum, sed

mativa Rationes liant l. Quiapriuata institutio non buve a solis parentibus pernci potest propter varia negotia S imped:menta, tum priuata, tum publica; sed opus habet opera Paedagogi,qui partem curae S inspection is in se dcrivet; praesertim quando parentes aut absunt, aut aliis rebus sunt occupati, aut etiam ignari earum rerum, in quib. pueri sun t iustitiaedi. 2. Quia pueri nisi a Paedagogo reguntur;quauis bestia solentesie intractabili Ores,ut docet Plato lib.7. delegi b. 3. Quia agricolet sicut apponunt palos plantis tenellis N infirmis. quibus fulci intur, &a curvitate&stactura prohibemuri. ita etiam parcn tes oportet praeficere liberis paedagogos. quorum monitis &praeceptis .ssiduis ad bonos moles allubstant M a vitiorum corruptesa auertantur, si ea , Cauendum autem est parentibus, i. ne liberos suos, tanquam pretiosissima κομμα committant Misis. priuatae institutio illlorum hominum, qui sunt Caute ad hoc ossici uti obeundum plane inepti & inli, I

226쪽

G2co No Micise a. biles, cuiusnodi stat secundum Plutarchum in libello de educatione liberorum. homines 12 mi

iis, barbarae &leuis naturae: si cundum alio su id homines impetiti, indocti, vitaq: Sc mωα-bus dilio Iuli. Turpe enim est ex tei uis pro bis alios agriculturae, alios nauigationi , alios mercaturae praeficere : tib cro: um vero Paedago'giae praeficere homines improbos&Ineptos. 2. Ne omnem curam institutionis priuat in solum P dagogum reficiant; sed ipsi etia tu nonnunquam eius inspectionem & ccnsuram agant, ut hac ratione Paedagogus magis r te scis ad ossicium lusi fideliter obeundum excitetar. Sicut enim nihil pque saginat equum aci cuis Regis : ita etiam ni hilaeque liberorum institutioncm domi promo

uet, ac oculus parentum.

I9 e n liber3 simi cust fandi re quomodo 'Eminem sanae mentis ess albitror, qui limpliciter negat lausit liberos cile castigandos. Id enim non tantum sacrae literae passim praecipiunt: sed etiam recta ratio suadet his poti simum argumentis. i Quia castigatio est signum amoris vel e paterni. Qui enim liberos suos vere diligunt,

eos subfctula tenent,ut docet Sylacld. cap. 3 o. 2.

Quia stultitiae est expultrix ac lapientiae procreatrix. 3 Quia est fienum peccati, & calcar ad probe

honesteq vivendum . Quia e st mater felicitatis,

filiis,

tam domesticae quam ciuilis 1.Quia ut vestes. tu raro induuntur ii tineis facile eicidiunt ur ita liberi raro eastigati ob nimiam parentum indulgemtiam corpore & animo saepe corrii pantiar: ideoque his quod Simiarum catulis ac cidere iselet, qui nimio complexu ii suis necantur. De

227쪽

De modo autem castigationis notandum est l. Liberos pro qualitate naturarum, modo verbis modδ verberibus, modo utrisq; simul esse casti oro, Sandos. 2.Magil tamen verbis, quam verberibus δutendum tum quia verbera serui lib. ingeniis magis,quam liberalibus conueniunt. tum quia liberi obtorpescunt &exhorrescunt ad labores, partim ob dolores verberum,partim ob contumelias: tu quia laudationes & vituperationes quouis verbere sint utiliores liberalibus insenus:quatenus illet

ad honesta excitant; hi; a tui sibus arcent: ut docet Plutarchus in libro de educatione liberorum. 3. Moderationem tam in verbis, quam in verberibus elle adhibendam, ut neq; ex iracund)a& cr delitate in excelsu; neq; ex lentit udine & indulgentia in desectu peccetur. Nam ut Nazianzenus ait: Vtrum fi malum es inauigentia blanda, oe impiacabilis seueritaι. q. Reprehensionum & plagarum acet blatem nransuetudine esse temperandam: perinde ac Medici medicamenta amarasticcis dulcibus temperare solent ; ut simul delectent&prosint. s. Ad leuia err.uadc peccata liberorum interdum elle connivendum, neq; omnia

ad viuum resecanda , ne illi animo pusilio & tbiecto fiant. 6 Laudationibus & vituperationibus alternatim esse utendum: his quidem ad pude- faciendum ; illis vero ad erigendum liberorum exorbitantium animos. 7. Nimias laudationes liberorum else fugiendas, ne iis ad superbiam&arrogantiam excitentur.

228쪽

STatuitur thesis assirmativa. Rationes sunt. I. Quia erimus & optimus instituendi modus est exemplum bonum aparentibus liberis propm

suum. Cum inim libeti parentes ament acreta reantur p.artim ob Naturae cognationem, partuuob varia insecollata beneficia: idcuco etiam ci-cta&facta adeoq; mores patent Naccurate obseruant, iisq; magis, quam 'ra alia re mouentur.

1. Quia liberi propter domellicana & assiduam cum parcntibus conuel satiouem, si ruraque tales evadunt, quales sunt ipsi parentis 3 Quian siparetes bonum vitae exemplar sese liberis ad imi tandum m. ponant, Occasionem iis praebent pro se aduetuis parentes causam dicendi, periculumque est, ne parentes tanquam suilles&contem pii in senectute alibetis deserantur, ut docet Azistoteles lib. 2. Oeconom. 4. Quia parentes libere taxare & reprehendere vitiaoc peccata liberorum nequeunt, quibus ipsi sunt obnoxii: imo quo ita liberos rc prehendunt, totius seipsos tacite accu- sint: de sic in culpa ipsi sunt, quod admonitiones&reprehensiones tuae apud liberos nullam vim, nullumque pondus habeant. Sibi enim primum quisq; Medicus esse debet, priusquam alteri manus admoueat: Et sibi monitor si oportet, qui alios velit admonere. Idcirco recte dc prudenter

229쪽

πι λαγων. Ante omnιιτ dccet parento nihil peccanda ,sidom uti , qua decent agendo perstucuum seipsos e murliber o praebere, ut ιn eorum Θιam , tanquam 3n Jecu tum intuentes a turpibu/factu ρο victu auertamin.

ari Qua liberorum erga pareηtesset eficia : scur hac a liberabset praestanda 'SI vlla domina: Oeconomicie pars est, quae cognitu necessaria est& utilis: certe haec est quae . M. de liberorum erga patentes officiis tractat. Etsi vero in iis recensendis inter se non consentiunt Philosophi sed alii plura .alii pauciora c.stitutini: Videtur tamen commode dii linctiori, d ruinM ΜΕ- ιιι gratia ad quatuor capita seu genera reuocari poς νινinis .

statitudinem filialem. Debent enim liberi suos seritur. parentas I .ardenter&intime amare. 2. seri δ&ex animo reuereii seu honorare. 3. iisdem in omnibus rebus honestis & licitis prompte obedire. . Erga eosdem te gratos tam verbis quam factis Rarison o pra bere. eiusmias of Rationes, cur haec ossicia liberis a parentibus sint praestand i, sunt hae praecipue. I,Quia parentes a sunt quasi dii terreni, domestici &tutelares. a. Quia maximi su ut in terrisae ιννι liberorum.N6 enim tantum proxime& secundum Deum libe.ris per procreationem dant essentiam, & vitam naturalem eo sq: in lucem editos, nudos & infirmos, omniq; aux lio dcst tutos alunt & tuentur: sed etiam si boni furit dant operam, ut ab ineuntextate recte educentur ac uast tuantur: omnisque eneris curas, labores &molestias suscipiunt, vi liberis necessaria vitae bene degendae subsidia a

230쪽

ry8 ΟzzON MIOAE. ib. 2. cap. 4.quirant: imb ispe suum destaudantes genitimcomparcunt, ut habeant, und. necessiati liber rum succurrant. Vnde etiam ab Hiero ele in 'ibro, quomodo erga parentes agendum sit, ut testatue Stobaeus serm 77. Vocantur-

hoc est , amici ct auxiliarit perpetus oeston- anes, 'ustula tempore ct casu opemia ferentes. 3. Quia

lex Naturalis, diuina & humana eiusmodi ossiacia a liberis exigunt , cum nutal sit iustius, quam

seWarationis oe disciplina auctorias mutuis beneficiurimerers , ut ait Anax: medes ei tante Stobaeo

ibidem. 4. Quia neque gratiam & benedictionem diuinam consequi; neque iram Sc maledictionem effugere polliint liberi, nisi ei usi nodi officia paretibus sitis pr stent. Et propterea recte ait Eutipedes in Heraclidis.

Hic re vivis N morιnus diis charsu es. item Orpheus cum ita canit:

Iupiter viro mit parentum qua colunt rura, i Et qui non curant, ιmpudentem omnium b benim

Etit λ quidem benigniu is mitis bona dat: His vero i Uti mdgnatur per fur M. 1. Qula hominum amorem&fauorem sibi conciliant liberi qui talia ossicia par: ntibus praestaret: sicut contra odium & iram lacuriunt, qui illa ne-

. . .