장음표시 사용
21쪽
ro 38 D. Iacobi de Valentia Christopolitani Episcopi Expolitio
A vn tu sciliusque: ideo tu domine corripies me, di ponitur futurii pro imperativo vel omitDo: eo Hebraei non habent optatiuu: ut ste tienter dieiuni est. d. tu dite Iesu Christe
veni dii carne: Zc compe me, siue corripes me
per lege euangelica, qui prohibet Oe pctiis,
ει vitium,& iubetoem virtute,& docet declinare ab omni malo, & facere omne bonum. Et sic per talia praecepta euangelica corripi es me: & vivificabis mea morte peccati per ecclesiastica sacramenta: puta per bam i sinum
uiuifieabis me ab originai: & per prcsentiam ab actuali, & veniali: de per confirmationem me sortificabis in donix spiritus sancti, 3t pere aristiam me reficies in bonis spirit talibus
dic. quia ecce in pace amaritudo mea amarissima. Ad cuius intellectu est aduertenduin, carlicet vita hominis videatur quandoque pro 'B cedere cum quiete, & pace uamen semper est ni sera,& amarissima ratione corporis, & animae. Et primo ratione corporis . nam vita hilana eli ea periculosa,& variabilis, ut semper est
homo in continuo timore, ne pros ritas mutetur inaduersitatem: aut pp amissione bonora, aut dignitatum: ut patet de Priamo rege Troianorum,dc de Croeso rege Lydorii: auto graues infirmitates,& amissionem bono rum,& filiorum: ut patet de Iob,& Tobia. Et scisis continuus timor futurorum infortuniorum nullum hominem sinit esse selirem in hae vita. Et licet per aliquod paruum tempus videatur aliquis in prosperitate: talae n. Nomaiori parte teporis est in miseria', & aduersitate p p supradicta, maxime in senectute, cui acciaunt muli passiones,& infirmitate, ainde C Senecha i Tyeste. lor,& uolii pras inuiceml cedunt: breuior voluptas: quem dies vidit ve- . ni s superbum, hune dies vidit fugiens iacentem Sc. Ex quo patet,quod ratiosses co poris, dc vitae temporalis lenitar vita lium ana est amarissim. Ita etiam est magis aniarissima ratione animae. nam quant maiores sunthoines, S i altiori gradu,& dignitate sunt costituti, tam eculares qui eccletias lici: tanto sint maiore ratione reddituri: ut inquit D io continua cinita ' de reddenda rone
post hanc vitam,de in suuro iudicis in sinit
eos esse selis 1: sed semper vita eorii est ani .rissima,licet videantur uiuere in pace,& quiete,& prosperitate. Item homines huius nivn- . di non percipiunt infelicitate animae dum viuunt in hac uita: qudd peccata no inserunt
risii inaequia eumulantic testuri Eane sibi do ollare,& poena perpetua in sutum, nisi agat mnitent raduuiuut,&uita eoru semper est amarissima: H ait Erechias. odinnine ueni in carnem, S corripie , dc uiuificabis me: Mia vita mea & amaritudo mea se per e amari stimida uiuo in hoe inudo p rones ita dictas: licet apud alios uideat uiuere in pace,& quiete. Ecide
subdit. Tu aut eruisti. & ponii iseritu pro saturo siuein in nativo. q.d. sicut tu tae erui stiatam mea,me de morte liberado: ut non potiret aia mea, & piecisti post tergum ola picta
mea, per qd' mystcriu ego puidi in spii sutura xedemi 6nem,S liberatione gnis liliani. Io tutae Iesu ueni in carne,&c5ple,dc ueri fi- hae figura Screuelatione,& erue aiam mea de porta anseri,& a morte ppetua ut no riat uste aliter. Et ilice post tergit tuti ola mamea: ne amplius reminiscaris delictorii meo : Irum: sed staue t me in ligno crucis sicut sinisisti pati P omni b. bis, & nop mittas fideles ue. te. manere in limbo inserni: nee pniicias uiuetes amplius pe manere in infidelitat
& Oscedere in inseritu: sed da eis lege grae: uiuifica eos p ecclesiastica sacra. ne deste nil in insonu sed de due oes in regnu cςlesse uia laudent te p secula seculoru: quia insernus nocos tabit tibi neq; mors laudabit te. i. ortui qui sinian interno ad pretua poena destinatino cofitebit tur tibici innioe fidei: nec laudis ,
nec cost ΓΘ pistorii: uia ibi no e locus pnis. Et sic qqi deste ut in aeu iferni: ntiqua ex
diabiit Uritate tui. i. rςdeps ψ ne,ct salute qua pinisisti: quia i eis no uerascatur talis promissio, A. deptio. quia in inferno nulla e redem Pptio. Et i5 ueni in carne a qui populus geli lis moriatur i in s delitate sua ut possit conterifide tua,* costeri mia sua,& agere pnia,& exinde possit c teri,& te laudare,&colere tancpia Deii,3c Messia,& uiuere in lege grae: iai uiu i. du uiuit in hac uita, uiuens v gratia fixebitur tibi costilii oe fidei, & laudis, Sccosessioe pnis. scut ego hodie dii uiuo in hac
uita cofiteor tibi: ita Ois uiuens confitebitur tibi. Ex coe patet, et ad hoc u, consesso allia cuius sit ualida, & accepta apud Deum, opor et mutuae duplici vita. Nam primo oportet uiuat uita naturali, & temporali: nam post nc uita non est Us fidei nec poenitenti ,sed punitionis aut diuinae uisiois.Et ideo oportet,l quis confiteatur X; in per fide in hac uita, Scosteatur a sua per polam: quia post ii aetata nec fides neconia Milo namee est mise
22쪽
. i In Canticum Erechiae. Ego dixi in dimissio.
l ctuosai quia diaboli,& damnati crediit Christo,& coiremiscunt cum per ipsena puniunt A propter scelera sua,& tame talis fides,&eosessio pctorsi poli' est eis in poena q in remediu:
quia vermis eorum no moritur nec. ignis ex- imguetur. Esa.66. Ideo est necessar a vita graj tiae: quia sine talivita gratiae,nec cofessio fidei nee cosessio peccatoru est valida nee Ductu'sa nec laus peccatoris e speciosa: ergo ista triplex consessio. fidei,&laudis,& peccatorum porter,et sat in hac duplicivita,ad hoc, et sit fructuose: quia in inserno,& post lianc vitam non est fructuose ista triplex cofessit. Et ideo p ros leta dicit, Vive, vives ipse confitebitur . . ibi. .uiuens in vita gratiae spiritualiter. Deiae O subdit:Pater filii:cofirmat quod dixit. Na si stat viventes confitentur fide,& pcta,&laudantDeum: ideo si tu Christe venerit ad viviscanda, S siluandii nos: tune omnis pater xivens faciet noti veritate tua filiis sui iacan-
.muhciabit rese,&fidem euangelica si is,&siue laetaribus sitis:quod implerum fuit inApostodiscipulis: qui praeduarunt eu geliu oriani creaturae,& nota secerat veritate,& fide
euangelica filiis suis p Baptismum regeneratis. Et ita etia quilibet bonus pater,no solum. Qualis,sed e t carnalis notiscat,& tenet noti ficare fide euangelica filiis suis,& docere ora Honem dominicam,& articulos fidei: ut stiat consteri fide Christi,& laudare Deu,de sciet confiteri peccata sua,&agere poenitentia de ieccatiς commissis Unde est aduertendin, lδy sicut ego hodie: indifferenter pol ordinaricum particula l=raecedenti:vt sit tensiis,Viues vivens confitebitur tibi,sicut ego hodie cotateor tibi Qp.Vel potest ordinari cum particu F la sit bsequenti:ut sit sesus: Uiuificabit me. ut quilibet pater faciat notaveritatem tua filiis suis, annunciando lege euangelica: sicut egi hodie prophetice natisco,& pr.edic' futura. saluatione,&redeptionem in hoc calico. q.d. vi illi annuncient,& praedicent redemptione praesentem,& euangelizent salute, & saluato rem praesentem .sicut ego hodie praenucio,&pro elico ipse in futuru. Qisinque erg'bo na prouenerunt nobis ex aduetu Christi. Primo qa correxit nos,& direxit per lege,& do. ctrinam euanselica:ut declinaremus a malo,& saceremus bonisi. Secudo uiuificauit nos a. morte peccatoruin per ecclesiastica sacramera,& per morte mi, & passionem: quia morte nostrain moriendo destriixit, & vita restirgedo reparauit.Tettiodibera lit fidelesye re.' et nabo inferni: ve possent Deu In coelo lauda Dre .Quarto dedit nobis vita grat ae .v t omnet
conseisio tam fidei quam laudis,quam torum,&poenitetiae esset fiuctuosa.& sibi ra,& accepta.Quinto dedit Apostolis,&sactis S sacerdotibus: vi possent piaedicare,¬ificare fidem,& veritatem euangelicam per i tum mundum, de quilibet pater doceret fili seu iuveritatem euangelicam. De primo er dicit Corripies me. De secudo dicit:Viuificabis me. De terti o aut dicit: Quia hon insemnus confitebit tibi,nec mors laudabit te.Demal to autem est: Vitiens vivens ipse cofitebitur tibi sicut ego hodie esisteor tioi.De quinto vero dicit. Pater filiis nota iaciet veritate tua. Et ii, cosrniatione omni u dictora cocta dedo suu canticis apostrosat ad Xpm,dices:o
domine Iesu Christe postu ocaris Iesa' aluator, veni in carne, & sMuu me sic tota A. Mesesia fidelisi. Et tuccitabimus psa, nostros iin domo diti.i. in Ecclesia fides iii,oibus Leb vitς nostrs. i.catabimus ps & hymitos de tua incarnatione,& natiuitate, & prςdicatisie,&miraculorii operatione,& de morte & pastione,& resurrect: & asces5e,dc glorificatione. Et hoc saciemus Oib.diebus vatae nostrae: hie pergratia,& in futuro per gloria. supradictis patet, et licet hoc e licu eossit liter liter
ta catholidi exponunt: tamen no'sistenilii in tali literatura: ni si in hoc cantico no prae dicetur mysterium nostraeredemptionis:non poneret ipsit Esaias iter suas prophetias: nec pertineret ad sacram striptu iam nec cantaretur hodie in ecclesia inter stripturas vet.test. quae non leguntur nisi ad prophetia,& fgui ano.testa .ut innuit Hieron.in maiori prolom Fpsal. & Augu. de catechizandis rudibus.ltem γmulto magis exponitur hoc canticum, R Imagis ad propositum de Christo; & nostra redeptione,quam deliberatione Ezechiae. -od patet: nam quido EZechias secis hoc canticulam erat liberatus ab infirmitate, & mortet: sed in hoc carico de futuro petit liberari: qudicit.Corripies me, & vivificabis me.ξt Vivensvivens confitebitur tibi: sisut ino hodiis.
Et cum dicit:sicut ego hodie ita pater filiis notam faciet veritatem tuam. Item finaliter salutem totius generis humani petit: cu dicit. mine silvum me fac, & psalmbs nostros cantabimus omnibus diebus 'itae nostrae in do
mo domini.Et sic patet,quod non selum loqxur i persona sui:sed in psena totius corporis b x mystici: '
23쪽
a o o D.Iactibi de Valentia Christopblitini Episcos Expostlo.
' infulci:petens uniuersialem redemptionem, S liberationem: qua praevidit perliberatio nem suam.sed hoc non capiunt miseri, & cae ci.Iudaei: ideo decipiuntur. Et ad hunc thiasu cantat ipsum Ecelesta: petendo salutem anu mae in praesenti, ne decedamus sine p niten- mi S petendo gloriam insuturo.Cantat etia Ecclesia hoc canticu in agenda defunctorum in per na cui u libet fidelis defuncti existen, tis in purgatorio, cu adhue pertineat ad ista Ecclesii:postqua decessit cu charitate, S adhuc non sit in termino. Na sicut Ecclesia oratae uiuis: vi corripiantu r,&vivificentur a pec cato, ne descendant in infernum:sed agat pq - nitentiam fructuosam, ut possint Deu laudat rerhic per gratia,& in futuro per gloria: Ita orat pro existentibus in purgatorio: ut liberentur per merita passionis Christi, S suffragia Ecclesiae.Ideo in persona cuiuslibet eoruo dicit Ecclesia in hoc cantico. ne vim patior rusponde pro me, & infra. Tu alite dite erue anima mea ut non pereat,& infra.Dne siluume fac, & psal.nostros cantabimus in gloria caelestis e. Sed hie potest dubitari delo utione Dei,& prophetia Esaiae: qa Deus dixit Esaiae. vade ad EZechiam:& die: Dispone domui
tuae:quia cras morieris,& non viues,quae quidem prophetia non fuit completa. quia ET chias superuitiit.xv. annos. ergo illa locutio
Dei,&prophetia fuit salsa, volutas Dei fuit
variabilis.Ad hoc respondetur,u, prophetica dei locutio potest habere respecttim ad tria. Primo ad demerita hominum,& populoru . S sic dicitur prophetia comini nationis,& sic
dixit Deus Iosue. au 'draginta dies erunt,&Niniue subuertetur. q. d.iam agant poenitentiam infra.xl die, subuertentur: quia sic me C rentur scelera sua. Secundo lἡciitio ppheticalia Mi respectum ad limitationem naturae. Et sic quia Ezechia, non poterat vivere secun dem naturavi ex illa infirmitate : ideo dixit Deus: Cras morieris,& non vicies.secundum naturam supple. Et ideo Deus secit retrocedere coelim per.x uineas: ad ostendenduna,vvltra cursum naturae Deus addebat illos. xv. annos supra spatium naturale vita .Et ideo illa mit prophetia secundum naturalem limitationem.Tereid aute prophetica locutio respic taeternam praedestinationem. Et alis semper literaliter impletur,sicut suerunt omnia' dicta pi hetam de incarnatione,& passione, surrectione Christi Sc.Et ista ilicitur phctia aeterni propositi,& pr destinationis.
Xutauis cor meimi in domino Hoc cilicii calatur i laudibus quart. e,dc commu uiter intitulatur oratio,
siue canticu Annae matrisSamuelis: eo si AR na post scusceptanr pro em cantauit hoc ca ticum. Ad cuius intelligentiam est praeaduertendit,prout legitiir.i. U.i.q, cum Helcan; ho de genere Leuitico haberet duas uxores ,
quaru una vocata e Fenena:altera auteAnna
Helcana ex prima susceperat liberos. Sed ex Anna nullos suscepit liberos cu esset sterilis P magnu tepus.Et ideo Fenenna sepe im ρος rabat Annae sterilitatis maledictione:eo quod
dominus conclusissetvulvam eius. Et si eqeter Phenenna amigebat Annani maxime tepore
Paschae: quando ascendebat ad adoranda Eminum in Silo. unde accidit:*Phenena cu φteri, epulabatur: Anna amicta solamasie in templo orado dominum: ut auferr
ab ea opprobrium sterilitatis: voves ut si Des daret sibi prolem masculini cosecraret filia ad seruiendum domino in Silo cuctis diebqs
Vitae laquam Naaearenum. Cu autem'Heli s .cerdos putaret ipsam temulenta:edet tali hora sola masis et in tabernaculo: ipsa exposuit
ipsi Heli causam amictionis. ii Iero Hς
li eam fuisset consolatus euersa est in domu suam,&concepit Samuele: 'ui fuit sanctissi mus propheta in Israel seruiens iugiter in tabernaculo. Postea at A nna c6cepit,& pqporit . tres filios,& duas filias Rursus aicu filii Heli suillet intersecti, & arca dili capta: Heli hoc audito cecidit desella, & mortuus est. Et tuc Tran datum esΙ sacerdotium ab Heli,di a filiis j suis ad SamuelE: qui simulaacerdos,&'udex iudicauit Israel per annos. vi.quousque unxit Saulem. sed cu Saul praeuaricatus esset praeceptu domini,tunc Samuel ex praecepto domini reprobato Salilevnxit David in regeIsrael qui postea reduxit arca domini in Hierusale, de tendit tabernaculum iuxta domum sua , 4n quo reposuit arca dominit. Et sic in paruo: tempore suerunt sactae tres translationes.m
primo fuit facta trastatio sacerdotii,&iudicii de filiis Heli ad Samuel. Secundo fuit facta tristatione regni deSau te i Daii id.Tertiosuit facta trastatio arcae domini de Silo in Gabaa,& Hierusalem.Anna ergo postquam peperit Samuelem,& consecrauit eu domino in Silo, ibi ages gratias pro beneficio recepto:orauit
24쪽
. I visam me meum in domino mactara m ecti ipsi anime volo ea consolari :nuquid meliorice metanis LMmeo. e. e- u. tibi qua dece fili jρ Et io Gut isti, quo l. Ideo ludami oderni. S multi catolici se- ripichq; Anna pariebat unu situr tue Fenena inuentes eos exponunt hoc canti una praeci- sepeliebat duos. Et sic in quarto filio Annae 1ώ sti est statiarum actio ipsius Annae pro be no restabit nisi duo ipsi Fenenae: tu ea ut FGneficio prolis suscipiae, per quam Anna fuit nena vides voluntatem Dei rogauit Annam,
in honore eleuata per virsuti Fenena xinu- ut Draret Deum ne morerentur duo filii re-isa fuit ilis riua13, dc depressa,&cclepta unde 'l'Mntes, ct dedit eo psilii filios, &tune secundulixeiis dicit Anna. Postqui Deus ab illi duo filio Fenenaeconumerati sunt eis filii tisvsit opprobriu sterilitatis meae,& dedit mia quinque ipsius Annae. Et sic filii Anixe dissihi prole inisculaia: cor meu exultauit in do- suat 4epte: I5 dicit. Donec sterilis peperit semino. Et cornu .i. honor meus est exaltatus p f. Ath aut dictit, ut ibi ponitur numerus se in De o meo,&os ineu dilatatu sit per inimi-it narius determinatus pro in determinato, cos meos ci . super Fenena aemuli inea. R suptii cu frequenter sit in eo uetis locutionibus. filios eius, similiti inproperabat opprobriu Vnde dicimus decies dixi tibi.& non credidi sterilitatis.quibus no audeba res podere. Sed ili, i pluries dixi tibi. Et hoc est et cosuetu in postqira recepi prole laetata sum in mutari scriptura . ut patet Isa. . Apprehedet septe. i. B. tu O.i. in saluatione, A salute nulli collata. O. plum mulieres vim v . ite Mat. 17. Nodi si Deus quia no est sanctus ut est dominus. Sc. ος tibi septies, sed septuagiessepties. Et sic in Et iis, O Fenenai & fit icta nolite loqui sub--χco ponuntur septe pro plurimis. Et lolimia.i.cii superbui gloriantes de secundita--3 Mitra tradatio dicit: Donec ileritis peperiei id prolis vestrae improperando mihi sterilita plurim s,trasseredo sensiam ex sesu. Et hoete. Sed recedat veruchi verba malitiosa,& inicii vcrisimile. Et io subdit, u, dominus mortiti Merata de ore vestris: qa dominus est deus scat, S minuit filios Fenennae, sed vivificat scietiat uni,qui scit sutura infortunia, & ipsi An te,& multiplicat eos, & deduci: fi- Praeparatur congitationes. i. scit secreta cor- lios Fenennae ad inferos. i. ad sessam, &flios dis inest scrutas corda, & renes Deus.q. d. Annae ad vitam, di dominus secit pauperem nemo cleuetur insuperbia in prosperis: quia Fenennam, &ditauit Annam,&humi lauit nescit easus futuros, nisi selus Deus Vnde ar- Fenennam,& ubleuat Annam .esta suscitaecus sortiu sit peratus est . i. dominum quod ha de puluere,& eleuat de stercore. i. de miseria hebat Fenena cu filijs suis in domo Helcanae di subiectione egenum,& pauperem Samus viii inei: deiectu eli noua natiuitate filij leni, ut sedeat cuni principibus, de teneat s mei Samuelis: qui erit iudex & dominus in ii 'in gloriae tanquam iudex in Israel eo et, tu Isiael. Et infirmi accincti sunt robore .i. ego dicauit si Heli. Et sic fuit ultimus iudex iuquaecra cote pia, & opprobrius amicta: nuneilsiael. Deinde cum subditi C hrecuperaui dominiu viri mei. Vnde Fenena, Domini en sinu cardanes terra e ctris ιβ. Fct filii eius prius erant repleti, & faturati ci- per mi Wbem dic.
bis, & diuitiis domus:sed postqua ego habui Commendat omnipotentiam, & magnificopia filiorit,eso, & filii mei, qui eramus fa- centi an Dei: qui sicut mundum creauit: ita melici,sumus saturati sed ipsi qui prius erant potuit facere omnia illa. Isi Deus mabit .i. repleti, ino pauperes seu locaueruiu sie ad la-, diriget pedes Minuelis,dc aliorsi sanctorum boradii pro panibus acquire dis. Donec pro- impii. s. infideles coticescent, & tacebune quia: quia Anna sterilis peperit plurimos . in tenebris ianorantiae. Sed omnes aduersa- Et Fenena quae multos habebat filios, infir- rij eius sorini dabunt dominum, Sc super is nuta est. idebilitata,&minuta, Sorbata est,sos in coelis tonabit. Quod impletu filii quaslij, In Hebraeo habetur donec sterilis pepe do Fili stet ueneriant contra Israel: sed oraterit septe. Et i5 hie dubitat Hebraei: quia Am Samuele dns intonuit de coelo mittedo ful-na no perperit nisi quinq; .f. tres filios cu Ω- gura, & fulmina,& obsturitatem sit per Filiamuele, .dc duas filias ut patet infra intextu. 1leos. Et sic turbati,'dc dissipati vim iugeriit. Ad quod dic ut quida Hebraeoru, ' duo fit ij Et ideo finaliter concludit dominus iudi- Samuelis computatur cu quinq; filiis Annae, cabit fines terrae per Samuelem, sed posteata sic dicta septe. Alii aut dictit, et Fenena dabit imperauin, di regnii regi suo Sauli per ,
25쪽
1o 1 Iacobi de Vilenua Christopolitant istam Expbsitio
A sanauese,qui unxit Saule in regem ex praee o domini , sed postea reprobato Saule su-
imauid cornu.i.regna Xpi, & uncti sui Dauid ut patet. I.Reg. I s. Isto mo ergo ceci,&miseri Iudaei mo)erni exponiit maliteraliter hoc caticu sine aliquo alio sacrameto.IO- nata aut Abenuχiel in suo Targu ia magis eleuatus, & accedes aliqualiter ad veritate: dicit
Anna suit in hoc calico a spii seisi illustrata. Et,l ex persecutione, & exaltatione sua,
prsuidit tota discursum illius populi usq; ad
Xym Messia. ubi praevidit leptem aditersitates:& prosperitates siue liberationes suturas in populo. Primo praevidit qualiter Orante
Samuele Filistet debebat dissipari,& Figere:
ut patet infra ca. 7. Scsso praevidit qualiter Ema nepos Samuelis erat siiblimandus in
principe cantorii,ut patet.i. Paral. 21. Ter
tio praevidit qualiter Fili steterant grauiter V puniedi propter captione arcae diti. Et to cuhonore debebant ipsam reducere in terram Israel ut patet. I. Reg. 6. re0s uidit strage,& fiasa Senacheri, ut pater. .Re. I9.Quiro praevidit punitione ipsius Nabuch. Spter destructione Hierusale; ut paret Dan. q. , to praeuidit uictoria Maccabaeoru contra Antiocii, & suos. Septimo praevidit victoriam regis Messiae . quia erat sibi subiecturus totum Romanum imperiit. Et sic iste Ionatas exponit tot si hoc calicii applicado ipsem. & ad piado ad sit pradictas septe uictorias seu pro prietates,usq; ad Messia. Et sic ultimu uersum applicat ad Messia .L. Dominus iudicabit fines terrae, & dabit imperiit Romanorii regi suo Messiae, & sublimabit cornu, & regnum X pi sui Messiae. Ista ut expositio magis acce dit ad ueritate inquitu ultimam parte huius
C cantici exponit de Xpo in lege promissis: qui
erat subiugaturiis Romanum imperiit. Ite dicit veru inquatu dicit, ut Anna per sua prole,& partu,& seblimatione 1 uidit in spu prosetico sutura inisteria, R inquitu dicit, set hoc calicii est sistia de suturis usq; ad Christisi. Seu erat inquitu illud quod ii est impletu pNpna, expectat futurast. Est uerta, i quidi di-
cur, τ fuit tempore Octaviani per i a. annos ante natiuitate x i, & tuc l0cutio sua esset uera pro tunc, quia Epserat subiugaturus Romanum imperiti, quod in ueritate ii subiuga uita ut patet ad oculu. Sed eius expositio est insui siclen ς,inquitum no euacuat,nec expli carota inisteria in hoc eitico prolatice cotenta. Et io in hac expolitione magis est .seMς dus, eredediis eximius prostrariim David qui psa. a I 2. interpretatur totu hoc canticia ad litera,& quasi sub eisde uerbis de restatione synagogaeb dce lectione , drexaltatione populi gentilis in hac ecclesia per fidem, gratia,& in superna per gloria. Vnde conjo-- llido, & magnificado populum gentilem dia cit. Laudate pueri dominum &c. Item infra subdis. Excelsias super omnes gentes domi- .nus, & subper coelos gloria eius. Quis sic dominus Deus noster qui in altis habitat, & rhunulla respicit in celo,& in terra λ Susciuinet la terra inopem, di de stercore erigens pau- lperem Vt collocet eum cum principibus: cis
principibus populi sui. Qui habitare facit ste irilem in domo matrem filiorum laetantem .
Ea quibus pater, ut David sub eisdem uerbis uidetur interpretari hoc riticum in illo pside electione, R exaltatione gentilium in ec- a l Iclesia Xpi,qua prinuidit I auid contemplan Ado exaltationem Anns, & depressionem Fe- nennae,& cotemplando hoc calicum 'scut large dixi in expositione illius pc o 1. Hac etiaexpositione sequitur Aug. IS. de civ. Dei.ca. l . ubi per togu sermone exponit,& interpre- ttatur totai istud canticu: ubi admiratur Alag.,
spiritu profecicuta profundu illius sceminae: lquae rot, & tita,& tana manifesta misteria de Xpo,S ecclesia, & de uocatione, & electionei populi geritis profecice cecini in hoc cantiaco. Seque do igitur mentem David, & ipsius Aug. est in primis valde aduertendu : τ post qua Anna peperit Samuele, & duxit ipsum ad tabernaculii diti in Silo: & consecrauit, dc dedicauit ipsum dilo, & recomisit ipsum ipsi Heli semino sacerdoti, & iudici Israel: tunc extas in teplo orado conleptabatur beneficiu Fsibi collatii. Et primo c6teptabatur superbia,S prosperitate ipsius Felienae,iscopia filio ru, dc dititi m quod habebat in domo viri antea,& exinde considerabat opprobrisi,& amictione qua ipse patiebatur a Fenena, & filiis suis,& quotidiana improperia: sed postquam ipsa c6cepit Samuele, de alios filios: conderabat qualiter Fenena suit orbata, & diminuta in filiis, & qualiter Helcana transtulerat amore Fenenae ad Anna, & filios eius: & quo illa fuit spreta, & cotepta, & ipsa dilecta, &prosperatai domo cu illiis suis, bc quo Deus numiliaverat, & depresserat superbii Fenen nae,& exaltauerat humilitate suam in illa domo. Tuc Anna in tali meditatione,& cotemplatione agedo gratias intra se , fuit rapta a sensibula
26쪽
In canticum Annes. visitauit cor me m. IoΦ I
ne a phetico illustrata: ubi praevidit multa mysteria de Xm suturo,& Ecclesia. Praevidit m. deiectionem,& reprobatione synagogae,5
I, opuli Iudaici, & electione Ecclesiae ex popuo setili . Per hoem. et Fenenna gloriabatur ex prole,& μcuditate filiors, ει copia diu
etiamsi,& fauore prosperitatis, & contenebat se, de improperabat sibi quotidie opprobriu serilitatis: Didit Anna in spu oualiter syna coga, εἰ e tus sacerdotiit,& i cmDarii,& phari oru debebat cote nere X min paupertate veni te,& spernere ' ostolos simplices pati peres.Per hoc et,et ipsa c5cepitM peperit Samuel ε,& alios. Fenena suit orbata Hiis, Sccotepta,&spta 1 viro,& depressa: ipsa vero
xaltata, & dilecta in donici cu filiis: puidit inspu qualiter X s debebat repudiare synag v ga cu toto populo Iudaico p v si perbia,& re-rnare collegi ii Apostolom.&populii setilem
in una Ecclesia.Et se repudiata.& mortua synagoga cu filiis sitis: Ecclesia erat regenerata di multiplicanda ex populo getili,&prospe- rada in copia filior ii regeneratorsi p Baptis. mii,&debebat habitare i hac Ecclesa p giam S in futura per gloria.Ite praevidit de .ppin quo sutum, qualiter filii Heli erat in bello interficie dipp scelera sua, & area dni erat capi eda, dc reduceda in Gabaa, & exinde trasse τεda in Hierusale, 6c quo mortuo Heli eum filiis suis sacerdoti si, &ossiciu iudicandi erat trasseredit in Samuele,pp sua selitate:& quo
reprobato Saule re si in David erat trasse
redii .Per hoc ulterius duplici spsi fui dit Anna qualiter reprobata synagoga cu illo populo propter sua infidelitate, se ingratitudi-C ne,& scelera,sceptru , & sacerdotium erat in Xpm,S Ecclesia trasse redv. Sed qa translato sacerdotio,necesse est ut legis trastatio sat rio tota intelligetia, & veritas legis erat transsere da in Xpm,& iaclesia, Iu daris cecis manetibus in siua obstinatione. Ite sicut filios Fenenae vidit mortificari,& in limbu inferni descederer ita praemidit in spu filios synagogae in infernu descedere,& filios ecclesiae per baptismu, R extera facta regnari, & vivificaria morte peti. Et sic praevidit de populo ge ti-Ii filios Ecclesiae vivificari,& sacerdotes ordinari, Sc inter principes Ecclesiae collocari, &soliti,& praelatura in Eeclesia tenere, & sinaliter in coelo sublimari: praevidit et ampliatione regni X pi in primo aduentu, & manifestatione rein Xpi in secundo adventu: qua veniet in ptate magna,&maiestate.Et sic pa- istet qualiter p Penena figurabat synagoga et
e6q, Fenena interpretat abdicata aut spreta: sed per Anna q gra interpreta , figurabae Ecclesia Xhi. p Sanauete aut figurabat Xps7 fundauit Ecclesia, & natus e i ea: sicut dicti ae ps 86 . Via ergo ista supradicta ruides Anna i si si ophetico fecit hoc caticu ag do grasno solii de is te suscepta,&Josperitate ac stilini domo viri. vii ci 4 intelligui ceci Iudaei rsed principaliter agedo gras de bnsciis sui ris ni .ae redeptionis sibi reuelatis.In quo Ocelticol persona totius eccles xpi duo laci Primo explicat siliu gaudiu. Secundd explicat futura biiscia sibi reuelata, ex qbus mouet ad gaudiri,S graru actiones, ibi. Arcus sortisi superatus est. Qua tu ad primu duo facit. Nai, rinid facitis dictu est. iacii do exortat populi Iudaicu:Vt relicta legalia vetustate recipiat axpm,S eius lege mauselisa. Et per eade r ne exhortatur populit gentile: ut relicta vetustate idolorum,& superbia inanis phiae, recipiat Christa , di lege euan elica, quae docet
aeterna ueritate,& salute. ivi. Non est inus.
Dicit ergo Anna prout serit tipu Eccle mchristo regeneratae,& prout uidit in spu.
Xulta dieremes; in domino , o minasum Hrcem meum in mo meo. Dilatiatum ensi mea seper inimio im laetata sum insalinara tua.
Or meu ex nimio gaudio interio lexu hauit ad extra mouedo, S on dedo gestu in corpore: l qde exultatio tota fuit a ditio, a quo cucta bona 3cedue, S mihi bii scia Sue nerui, no ex meis meritis, sed ex eius bonitate Sc mia. Et exaltatu e cornu meu in drio. i. qa honor incus exaltatus e i Deo meo :qn flius,q e Deus meus,assumpsit hvanitate,& carne Fh sana de mea specie & narii ra. Et sic exaltauit,& honorificauit tota hamana natura qn verbii caro factu e,& hitauit i nobis. Sed maxime exaltatu e cornu meu S honor meus:
qn ipse Xps Deus & ho selus e saluator meus me sibi i populia eligendo,& me reseneri do pecclesiastica sacra,& lege euigelicam coserendor quia ut sic factus est caput, sponsiis meus,& Ouator, synagoga repudiata. Et topinqua talibus armis, & donis spias ancti
sui mi initus,& armatus,& doctrinaeuiselica instructus: tisic os meu dilatatu est ad Io-que dii sep cotra inimicos meos Demones,& Iudaeos,& reses,& ysides: a in die Pet. dci Baptismo dedit mihi ad loquedii cotra oesb inimicos
27쪽
ν D. Iacobi de Valentia GH tapolitanI Episcopi Expositis.
- inimicos meos.Et ideo laetata sum in Christo salutari tuo,d Deus. i. in Iesu Christo qui eli filius tuus,&iuuatio tua, inquantu misi ili eum ad saluandum nos,&ideo est salutare tuu atriue,& nostrum passive, inquantum per ipsum sumus saluati,& sic non fiam laetata, nec exultaui in me: sed in te: a talia beneficia no attribuo meis meritis: sed tuae begnitati, & mis ricordiae: quia tu ii , eges bonis meis: sed ego
n Inuitat omnes nationes ut veniant adChri. sum: ut sanctificentur ab eo, & recipiant ei doctrinam eou, ad Chr: stu napcri nee sanctificare,saluare,&docere: eo ut ipse est lanctus pessentiam:ideo est sanctus sanctificans. ite elisumma sepientia p est entiam: quia est verbia,& sapientia parris:ergo ad ipsum pertinet instruere,& docere alios in lege,& p cosequesia derivatur omni . vcra iam litas,&sapietia tanquam a vero sonte,& capite,& sic omnis alia ranctitas, apientia est falsa. Dicit ergo: luia non est alius sanctus: uteil dominus noster Iesus Christus sui est nomen Dei: v t di- ctum est psal. 8. nec est alius Deus extra te, o Christe,&no est fortis in potentia, sicut Christus De noster: ideo duos ludaei, dic Scribs,&
vultis alios docere: venite ad Iesum s litas linvi sanctificemini ab eo: i ita non est alius sanC ctus a quo valeatis sancti scari: sicut dona nus IesusCnristus.Et recipite eius doctrinam euas elicam,in qua declaratur x eritas,&vera iteligentia legis,&,pphetarum. quia no est alius sanctus extra Christum. Et venite ad eum: viliberet vos,& redimat: quia non est alius sortis niti Iesus Christus Deus noster qui possit nos liberare: io vos Sci ibe & i hari ii nolitelo sublimia delege,&Sphetis, gloriates,&praesumentes devestra intelligeti nec velitis
intelligere scripturas I ibio lentia literati, nec manere i vetustate liter : sed recedi t cera monialia,& sacrificia,& omnia vetera legalia de orevestro sed recipite doctrinam Christi euagelicam, in qua d clarantur sacrameta clausa in litera legi quῖ sacramenta aperuit nobis
Christus: quoniam ipse est Deus,& domici omnium scientiatum cum sit sapietia patris Dper essentia iri. Et cogitatione . i. reuelationes
patriarcham, S prophetarii ipsi Chritio praeparantur.Nam ine est finis legis,& io oes patriarchae, & .ppnetae locuti sunt de Christo,& in ipsum tendunt omnes viii in ne S iplisti e tanqua in finem,& ideo nullum mysteriu& nulla reuelatio scribitur in lege gratia sui, sed gratia C; tristi. Na tota lex vetus nil aliud est nisi prieparatio ad Christum,& euigestu: ut ait Eusebius per totum librum de praeparatione euagelicti & io nullus potuit de larare melius,& veri sic e legem,& ,sphetastatuam. Christus icu promisitDeus Deu.: ε Propheta suscitabo de medici fiatrii tu orii , & ponaverba mea in ore eius: loqueturq; ad eos 'Nctuque dixero tibi. Vii ad hoc venit Christus in niundum:ut testimoniti perhiberet veritat legis,&propaeiarsi. quia lex p Moyse data Geta: gratia autem,& vcritas per Chri ilum faeit Et ideo dicit haec Sphetissa: q, Ebrinus est dominus,& interpres omnitam scietiarum,& Oes cogitationes ,& reuelationes praeparantur ipsi,& ordinat ur,& dirigi itur in lysiam laquana in finem,& terminum: quia Oxqnes reuelationes,&cogitationes patriarcham dc spherarum fuerunt in eo coplerae,& maniseliae,& releratae. Et i5 dicit SimeoLuc. Σ.Hic erit in resurrectionem, & ruinam,& in signucui co utradicetur: ut revelentur ex multotum cordibus cogitationes. i.manifelletur in eo reuelatione ,de vati inia pi hetarum. Vnde est aduertia dum,quod tria dicit illa sphetista de Christo. Prim6:u, non est alius sanctus per essenti j. Nam licet multi fuerint .andii in viro 'ue teli amento: tamen oes fuerunt ab illo
sanctificati io illis Christus est salictus facto Rrum. Daniel.9. i5 dicitur si lux sanctus sanctifican ,& percolequens ad ipsum tu pertinet oes ali ,s lanctificare. Et isi ipse dedit piatem omni b. silios Dei scri: qui ex Deo nati sunt. Io. i .Item dicit, et ibius eli dominus,& Deus scietiatum: Isiadsbium ipsum pertinebat primo docere,& interpretari,& declarare legerquia est medius interpres inter nos,& patre. Tertio dicit,u, ipse Xys est ibius sortis. Et i5 ad sola ipsu pertinebat liberare genus humanu de pti te diaboli,&oes redimere. Et i5 ista Sphetissa oes vocat ad X; in vi ab eo sanctificetur,dc doceatur,&liberetur: i5 dicit. Nolite
loqui sublimia glori ites &c. Sed est adue riendu et quado dicit: nsi est alius Deus,& sortis,&sapies &c. no excludit psoni pauta,& spursancti:
28쪽
A scaneo et una est sapientia,& sortitudo per esentia in trib. peribitis.Iterum est aduert. ν non ilum vocat iudaeos ad doctrinam,& legem Xpi: sed et gentiles, & sapientes, S sons huius mundi. Vii dicit,O PLlos.& poetae,& oratore, x sacerdotes gentiliunolite loqui sublimia,& alta in philoibi lita,
ct caeteris artib. tam rocinalib. ι realib. oriantes in vestra sapientia,de docti ina,praesumen tes de ve si ra i ii teli igent ia. N a m onin iseli falsa in se nisi derivet ab illa summa sap et v. Ideo venite ad Xpm : qu a ipse est Deus sortis,&d is sciat una, & sanctus: Ideo ibi ipse et vos docere, id sat scare, & liberare. Post a stipei ius olidit Xpm non ilum esse satium,& sapietem,& sortem,qui solus potest scit scat Sc docere,& alios liberare, dc roborare,dcinalox per consequens puniri rideo in B hac ij.parte hoc monstrat per experientiam explicando ota beneficia quae nobis contulit per suam initatem,S sapietitiam,& sortitudinem. Et siembat Usolus Christus est sortis Ec lapiens, 5c sanctus. Et Rbat primi;,l solus Christus, Sc non alius est ita sortis. Nam arcus, Sc pias diaboli non poterat superari, nisi ab aliquo sortiori .sed arcus, siue pias dia. bolorum, Sed monum sortium superatus esta Christo: quae qui de ptas,&arcus erat petiit originale, Sc actuale,quovulnerabat oes gente dc suo ditio o is subii eiebat: ergo sequi , i, solus Chris lux est sortissim' super omnes ortes,quia superauit Oes daemones,& costegit arcum,& ptitem eorum, te dirupit portas aereas, di vectes serreos confregit, Sc expoliauit in sernum,dc obstrusit,& ligauit diabolum .ergo non est sortis sicut Christus Deus C noster. Item superauit S confregit arcum superstitionis idololatriae, Sc confregit, sic comminuit oia idola, Sc eiecit diabolum, dc principem huius mundi foras, de eiecit ipsi in de corporib.Obsessis, 3c de aiab.hoim p baptis. mii,3c ecclesiastica sacra .erso arc ' fortius superatus est a xpor quia oes tueriit subiecti iugo eius. Item arcus , dc sapientia Pharis eoru& falsa superstitio sacerdotum gentiliu fuit confusa per Apostolos Chri iii, dc cies sapientes huius mundi luerunt superati,&Christo subiecti,ut patet Act. i 8. Item arcus, dc pias facerdotalis, εἰ sceptrum regale, de iudiciale iudaeorum fuit superatum, dc ablatum per Christum,& tota scia eorum confusa in consiectu Apostolorum, ut patet per totum di-
Rursum actuum Aposta eo subdit, v Ap
noli infirmi, Sc sin plices,& ignari, de plebei
accincti sunt,& armati robore, & sortitudine septein donorum spus ini in die Penth. pquos apostolos sic accinctos, de roboratos Christus subiecit sibi totum orbem, Sc in virtute armorum Christi confregerunt arcum daemonum,dc principem mundi, Scelecto diabolo foras sit biecit reges, Sc populos gentillii in iugo sitio. Uri per imperatorem non pis at orent,sed per piscatoreiu subiecit, εἰ lu- cratus est impera rorem,S ph Q. Ex quo p3, u, in hoc ollendit Christus suam λrtitudine elle super oes , dc esse diuinam: quia accinxie sortitudine,& robore infirmos, ec simplices, εc per eos superauit arcum d monti,dc principum,dc Philom.& iudaeorum. Deinde deci
-- pauperem fatii o ditis humiliai di
Ostendit qualiter Christus est diis sciaru& botioruni spuatiunt: quia transtulit bona spualia gratiae i synagoga in ecclesiam. Et si e ecclesia agit gratias: quia recepit a Christo bona spu2ia. f.ecclesiastica sacra. Sc intelligeriam legis,& prophetarum: quam ante pollidebat synagoga. Et sic Chri lius oce cauit synagogam preius malitiam, εἰ illuminauit ecclesiam ex populo gentili. Vnde synagoga
quae ante erat repleta bonis spualibus, nunc F caecata mendicat sciam, de intelligentiam Isacrae script. sed ecclesia est saturata: ideo dicit.Iudaei qui prius erant repleti bonis spua libus, modo post publicationem euangelii locauerunt se pro panib. i. pro cibis spualib.
quia continue laborant, Sciron possunt attingere intelligentiam scripturar,nec alia bona gratiae:sed gentiles famesici, qui nund habuerunt legem nec prophetas. nunc saturati
sunt post i L Christo Sc fidei subiecerunt. Et
ita pariter Apost.qui erant ignari,&idiotae, postea sunt satur ii intelliaentia sacrae scrip.
Iudaei autem vadunt mendicando. de qui b.
dictum est ps s8. I psi dispergent ad manduca
29쪽
ro 6 D.Iacobi de Valens a Cli Istopolitani Episcopi Exposiclo
A Esurientes impleui bonis, &diuites dimisit
inanes. Dicit ergo,i Iudaeis prius repletidicauerunt Nnes carnales, & priuati sunt panibus spiritualbus: sed gentiles famelicis turati sent: donee pro quia, siue pro postema .i. postquam aut quia gentilitas quon- iam fierilis p perit plurimos filios Chrisio, per regenerationem baptismalem. Et synagoga qiue multos habebat filios. s. patria cas,& tmetas , S fideles: nunc postquam negauit Chri thim infirmata,& orbata est: quia nullum filium generat Deo: sed carni tants.
Ecclesia aute Christi iugiter generat filios Christo per bapti iii m. Et ideo successit 'nagogae inhaereditatem, & bonis spiritualibus. De qua Isaiae. s .Laetare sterilis quq norarturis: qa multi filii desertae magis quam eius,quae habet virum &e. Et se synagoga B mortiscata fuit in Frtu,& ecclesia vivificata: ideo subdit . dominus mortificat senagogam cum filiis suis sed viviscat gentilitatem ad vitam gratiae in praesenti, & gloriae in futuro,dominus deducit ludaeos ad inseros: quia condemnat eos ad poenam aeterna:
sed gentiles qui erant in potestate Diaboli reducit de inferno,& morte ad vitam,& etiadominus deducit Iudaeos ad inferos post publicationem euangeli j: sed reduxit de inserno oes fideles veh. unde reduxit illos q expectarunt suum aduentum: sed deducit istos qui ipsis in non receperunt. Ite dominii s Iesu, Christus iacit pauperem populit Iudaicum, auferendo ipsi regnum,& bona gratiae: sed ditat populum gentilem, & ecclesia sita conserendo bona gratiae,& gloriae, & humi liat populum Iudaicu in captiuitate teporalem, & spualem subiicie do: sed sit bleuat po- C putu gentile lege libertatis esiserendo, Rapcto liberando:quia abstulit ab illo,& dedit ipsiam genti facieti seu ui.Iudaei aut qui ante erat fili j regni: postea priuati, & abdicati
missi sunt in tenebras exteriores. Mat. 22. Et
sic Iudaei fueriit niortiscati,& humiliati. Getiles at viviscati,& exaltati,& sit bleuati. Ite dominus Iesus Christus non solum trast lit bona spui alia gratiae a synagoga in ecclesiam sed etiam regnum,& ledem sacerdotale quia de conuersis ex populo gentili seeit sacerdotes in ecclesia, di iudices habentes spiritualem iurisdictionem ,& secit reges habentes saecularem platem. Et non selu trastulit a synagoga bona gratiae in ecclesiam: sed et
bona gloriae.Vnde stabdit, et dominus Iesus Christiis in suo aduentu suscitat populum o erilem de puluere idololatriae, & eleuat ipium populum set item pauperem de stercore,& spurcitia idolorum conferendo ipsi regnum,&sacerdoti unit sedeat in ecclesia cuna principibus. 'ilia praelati ecclesiae tenent lo-
eum Apostolorum , qui fuerunt principes ecclesiae. se sie praelati conuersi de populo getili sedent in ecclesia in sede Apostolorum taquam successores,& nosbliim Christus subleuauit istum pati perem,& sit blimauit. in sedeat in hae ecclesia militanti: sed etiam ut teneat soliti gloriae in ecclesia triumphati post hane vitam. Et sic populus gentilis non si tum successit in bon is gratiae: led etia in bonis gloriae. Deinde eum dicit,
Domim mim sunt cardinei icis rodisiuit
tenebris conticescem : p ta non in fonitudine sica
Domin formidabunt aduersarii eius : si per Usii in eriti ionabit. mimi iudicabit sino terrae: ct dabis imp rium regis dors,tatim ii cornu Christasii. Confirmat omnia sit pia dicta. Na dictum est, , dominus Iesus hristus eosregit arcu sortium,& accinxit infirmos robore, & satarauit famelicos, & priuauit repletos bonis spiritualibus, & multiplicauit, gentilitatem sterilem,& minorauit,& infirmauit facundi synagogam,& orbavit eam filiis, &-dominus mortificauit, &humiliavit sinagogam& vivificauit,& sit blimauit gentilitatem . Eddictum est etiam, et dominus Iesus Christus sublimauit populum gentilem in regiasi ,&sacerdotium in ecclesiae quia ex populo geli Fl i fecit doctores,& martyres, & praelatos, ε sanctos,& si blimes viros in scientia, & uita,& doctrina: Hic autem confirmando sta pradicta ostendit, i, Xps hoc non secit ex meritis praecedenti sus illiva populi sed desiimma mia,S bonitate, qui voluit eos eligere ,& quia voluerunt Christo obedire. i5 Apostoli, & zentiles qui venerunt ad fidem non sunt exaltati ex propria sortitudine: nec ex propriis meritis sed ex sola Dei mia, & omnipotentia. io subdit:et diis Iesus Xps eleuauit illum populit deflercore idolorii, & eleuauit paupere coetu Apostoloru de puluere ignoritiae, & sublimauit Ecclesia de pauperibus congregata, in sede potestatis sacerdot si ,α gratiae,& gloriae: ua cardines terrae ssit domi-
30쪽
Aidni.i.quia Iesus est dominus cardinum te rae,& posuit super eos orbe. Et loquitur hiemetasorice .q. d. sicut diis in principio cre uis cardines mundi. . polum arcticum, &antarcticum,& costituit orbem super eos:quia totus orbis uertitur super istos duos cardines: ita pariter dominus noster Iesus Xps cosiluit Apostolos, & praelatos tanqua cardines & posuit orbe ecesesiae se per eos.Na tota ecclesia vertit,& gubernatur,& regitur sup praelatos,& doctores,& facerdotes tanquacoetu super cardines, & super cardinii polos: S sicut ianua vertitur,& coseruatur, sic fancti,& praelati,& facerdotes diir cardines terrae: super 'uos Xps fundauit,& positit orbem ecclesiae.dicit ergo, Apostoli, & plati,& sacerdotes,& sancti viri sunt cardines rerrae.i. ecclesia diii: qa diis posuit super eos orbe terv rae ad gubernanda,et regendii.nec tamen i si praelati posint regere,& gubernare ecesesi suis propriis viribus: sed ex QIo auxilio iosubdit,.dominus Iesus Xps seruabit, &diriget pedes morum,& praelatorii,& facerdotii,& sitorii fideliu in regedo seipsis & ecclesia,& dabit eis os,& lingua, & sapientiam
adloquendu ante reges, S praesides, S ad c5- fundendum Iudaeos,& reges,& Tyra nos. Impij at Iudaei, sui Xpm noluerut recipere, nec eis doctrina euangelicam csiticescent in tenebris ignoratiae occecati.hoc aut fuit imple- tuact i . Na Petrus homo piscator, & sim plex secit tacere oes Scribas,& Pharisaeos,&peracras scripturas probauit eis Christum esse messam in lege promissu in . Vnde principes sacerdotum,& scribae,& pharisaei abie rut consi laquam ceci,& tenebrosi. Ite qui-V do Stesanus disputauit cum eis non poteratresstere sapientiae, & spiritui qui loquebatur.& hoc accidit Iudaeis: quia confidentes in sua scientia noluerunt recipere doctrinam euangelica. ideo subdit: quia non in sortitudine sua roborabitur vir. sed Apostoli,q proces erunt ad bellu armati armi Christi euangelicis: ideo conderunt Iudaeos, & tyranos: quia Christus seruauit, & direxit pedes e rum Et ideo subdit,indominu Iesiim Christum formidabunt omnes aduersarij eius: ta
Iuleis V reges S principes,& tyrani, S supipses in coesis tonabit: quia sentis, & tonitruus legis euangelicae tonuit super oes populos mundie si signis,& prodigijs . Et sic incubuit timor super eos: intant si, τ totus popu-
Ιqs sentius se subiecit iugo Xpi. Io subdit: Cantemus domino
Dominus Iesiis Xps iudicabit fines terrae: Dquia dominus pater dabit imperita Christo resti filio suo, & exaltabit cornu iis rcgnum Christi filijsui. Vnde est aduertendum, PChristus in primo ad tentu iudicauit mundu iudicio discretionis, & Deus pater dedit ipsum imperiit,& ptatem in coelo, & in te ra in die ascesionis , & exaltavit cc Tnu ciuἰ, cu fecit ipsum a dextris suis sedere. Sed tale domin tu,& imperiit magis erit manifestu insecudo aduetu:quado veniet Christus in potestate magna,& maiestate, & tuc iudicabie Des gentes,& nationes,& cognoscet,& videbunt Iudaei que pupugeriint,& crucifixeruta S cognoscent tyramque persecuti fuerunt,& indifferenter oes cognoscent,& manifeste videbui Xpm esse veru Deum, & redeptore,
S Messia in lege sinissum, & qualiter Deus Apater dedit ipsi imperium uniuersale, &qualiter exaltabit regnum suu in in coelo, & in terra,& in inferno. Ex supradictis patet etia,
quod ita mulier pphetissa duplicem spiritum propheticum nabuit in hoc cantico: de quo dictum est in prologo tract. 2.& 3. Sed ceci Iudaei hoc nequeunt attingere. ideo manent in lo sensu materiali.
Amemus domino . Hoc canticu citat
ecclesia in laudibus feriae quintae :qd
quide canticu citauit Moyles cu toto populo,postquaillesius tra si erat inter aquas m ris rubri,& Pharao cum sito cxercitu suerat submersus ut patet Exo. Is.l n quo agit grat as de mirabili liberatione sua, & de victoria habita de Pharaone, exercitu eius. In quo duo facit. Primo enim agit gratias nar- Frando liberationem suam de mari rubro,& submersione Pharaonis & exercitus es'. Secundo praedicit suturas vactorias, quas ille popes' habuit ivissea de Philisteis,& Moabitis, & Cananeis in ingressu terrae pr misse, & praedicit possessionem illius terrae,& aediscatione templi seturam.ibi. Dux suilli in misericoria &c. Quod quidem canticum est ita clarum in narratione victoriarii ad literam, i non indiget expositione volenti legere quae scripta sunt Exo. I . & per totum librum Numeroru, & Iosue, & in libris Regii: quia ola quae hic prsdictitur fuerunt impleta in populo. Et io licet Moyses no videatur Spheta in prima parte huius cantici: inquantu narrat gesta praeterita.s.liberatione victoria habita:tame non pol ne