장음표시 사용
51쪽
ro68 D. Iaccibi de Valentia Christopolitani Episcopi Expositio.
hebraei.xis.tribuum: tam illi qui fuerant captiuati per Salmanasar,& Telagi asar: & trasmigrati.& captiuati per Nabucodonoser possent libere redire in Hierusalem: & reaedificare templum,& ciuitate: reddens eis sacra vasa templi,& masnam copiam auri,& argehi pro templo aedificando. Sed licet ista genetalis libertas esset data omnibus Israelitis habitantibus per illa regna : tamen maior
pars renuit redire . Nam de.x. tribus captiuatis per Salmanasar, aut pauci aut nulli redierunt: ed quod iam erant collocati, & radicati in possestionibus, & vineis in regno Medorum, & ivlyriorum, & Persarum. De Iudaeis autem transmisrat is, & captiuatis maior pars remansit: tum quia iam ibi possidebat domos,& vineas,& oliticia, Se praedia,&B Ceteras possessiones: ideo noluerunt illa relinquere: tum quia timebant laborem, & pe. ricula itineris S sic plures manserunt in Babylonia quam redierunt. quod patet. Nam Hester, & Assuerus fuerunt per magnum te pus post relaxatam captiuitatem per Cyriae
quo tempore habitabant i Caldaea, & Media S Assyria,& Perside,& etiam in Aetiopia ma na multitudo hebraeorum,& Iudaeorum dela cartiuitate: ut patet p totum discursum Ii. Heuer. Ex quibus patet, τ amore bonorutemporalium, & ex timore laborum itineris maior pars voluit remanere in illa captiuitate:& minima pars venit ad libertatem. Sed illi,qui manserunt in Babylonia, bene sueriit puniti. nam post destructionem factam per Cyrum, & Darium tota prouincia Caldaeorum passa est grauem sterilitatem,S pestilen
C tiam hominum,et animalium, et multa alia iniseranda discrimina,et tribulationes: sicut dicunt omnes historiogras orientales. et prout pphctauerat Isaias, et EZechiel, et quast omnes Spheis minores. Et lac patet, quod Iudaei remanentes i Babylonia ex amore bonorum temporalium,et volentes vitare labores,et pericula itineris, contemnentes libertatem,et cultum diuinum: iusto Dei iudicio inciderunt in maiora pericula,et tribulationes et passi sunt sterilitatem,et famem, et penuriam bonorum temporalium. Per hoc secto mysterili praevidit Abacuc in duplici spii itu 3phetico totam cecitatem , et obsi- nationem, & iniquitatem in qua manet populus Iudaicus.Vnde praevidit qualiter Chrisus,in lege,& sphetis promistus,erat veturus inter eos: & debebat eos absisluere a iugor imis,& captiuitate peccati: & dare eis le- D se libertatis,& gratiae . dc vocare eos ad Hierusalem spiritualem quam ip:e aedificauerat. Sed praevidit qualiter maior pars l udaeorum debebat contemnere Christum Messiam, relegem libertatis: ct hoc propter amorem bo
norum temporali uin. Et sic sponte erat man
sura sub iugo legis: & sub captiuitate Diaboli perpetua,& confusione Babylonis mansiura. Et sic pr. xuid: t quali er minor pars illius populi erat Christum, & legem euangelrcam susceptuia,& puidit qualiter illa pat ira pars quae suit collegium Apostolorum, S discipulorum , debebat aedificare nouam Hierusale& ecclesiam lupra firmam petram, quae est Christus. Et praevidit ethim qualiter ludaei
remanentes in sua obstinatione non solum debebant perdere omnia bona temporalia: sed etiam spiritualia, di eterna. Nam primo Eper quatuor annos pasti sunt seditiones, di
bella intestina,& furta,& homicidia:ut ait losephus lib. de bello Iudaico, & pollea merui obsessi: & intolerabilem inediam passi,& tandem fuerunt capti,& partim intersecti,& trucidati, & partim capti, & dispersi per insidu,& ciuitas fuit euersa, & templum incensuri N& sic perdiderunt bona temporalia,& etlam spiritualia: quia perdiderunt sacerdotium,&sacrificiu ,S lex fuit desiccata, & arida facta, quia non amplius facit fructuna cum sit mortua: sed etiam eis mortifera:x t dictum est pla. l. Omnia ergo supradicta praeuidens Abacuc in spiritu,primo perdolet, & expauescit tale obstinationem,& sententiam,& damnatione temporalem,& spiritualem obstinatorii ludaeorum.Secundo gaudet, & consolatur se esse de illa societate Iudaeorum , di fidelium: F qui Christum erant recepturi, & etiam de illis,qui cum Christo in coelum erant ascensuri,& de limbo liberandi. Dicit ergo Spheta in per nasiui, S ecclesiae: O domine, ego vidi ex reuelatione qualiter maior pars populi iudaici debet danari,& in sua obstinatione permanere. Nam quando tu fueris egressus in salutem populi tui: ipsi non recipient te: nec doctrinam tua: imo persequentur,& crucifigent te,& sic spote permanebunt in sua perfidia,& obstinatione,& cap uitate Diaboli, propter quod condenabis eos ad poenam,& captiuitatem perpetuam in corpore & anima. Ita minor pars eorum recipiet legem tuam ex bus facies
populum tuum,& ecclesiam simul cum con-ersi
52쪽
uersis de popido gentili. Ideo cum claudiui ingratitudinem,& obstinationem, S damnationem illius populi sic alienati contum.
batus est venter naeus. anteriora mea a &a
voce tuae reuelationi Jcontremuerunt labi mea: ne pollini talia proferte , & scribere in hoc cantico . Sed quia ex alia parte video me
esse de grege, &societate illius populi quae
e recep tura est , & debet tecum ascendere in Hierusalem spiritualem pergratiam, Scin supernam perstoriai mideo. . Ingrediatur piare in Udus nimio Osurier
in requ scam in distribu ismi et Masienda populinu accinctum nomum. Non timeo labores: nec pari icula: nec ρομsones: & non curo si ingrediatur putredo &dolor in ossibus meis: &cipter me soleat, v & serpat quicunq; dolor , & labor: ut. i.duin modo requiescam tecum A die tribulationis,& damnationis Iudaeorum: dc ascendam tecum ad populum nostrum accinctum, Npraeparatum ad ambuladum in lege tua euanῖelica: & accinctum ad pugnam contra Diabolum: & inimicos fidei.q.d. Dummodo ego sim de secietate, & numero tui populi, caelis: ego sim praeparatus ad perserendas xplerandas omnes persecutiones usque ad mortem inclusive .E nota,et propheta appoli at diem tribulationis non solum suturum satum Iudaeoruni in infernor sed etiam praesentem statum in hac uita . Nam defuturo statu n qn est dubium: quia in secula seculo rum cruciabuntur: sed etiam praesens status dicitur dies tribulationis eorum. Nam primo sit ni in captiuitate temporali, C sine regno,&sacerdotis exules alapatria& vltra hoc sent sine lege, & fructu legis: a
nullum stultum habent ex obseruantia: quia non Elu est eis mortua sed morti sera. Ideo oratio,&ieiunia,& Oblationes,& omnia pera legis : quae faciunt. vertuntur en in peccatu ut dictum estpsa. 9.& so. 8c ios . Isilicet non semper patiantur sterilitateni bonorum temporalium: tamen semper patiui
tur sterilitatem legis .& bonorum spiritualium. ideo eorum status dicitur diςs tribulationis. sicut dies legis euangelicae dicitur annus benignitatis , & secunditatis propter abundantiam bonorum uritualium psa. 63. Sedu, status Iudaicus sit dies tribulationis di sterilitatis e probaturiquia post aduentum
Aviandetior dictatare et rumin prasipius. 4 4 Ficus. i. lex uetulphurata per sculneam non florebit. Nam feralitas ficulneae significabat infructuositatem legis. Matth. aa. Et non erit germen nec fructus nec palmes in vineis illius populi, & legis.i. praecepta caer monialia non germinabunt. Vnde nota, Plex diuina , &Ecclesia Dei ab Adam usq; ad
ultimum iustum daeuur una secunda Gregorium, & omnes doctores: ut dictu est in prologo. Sed ista lex,aut Ecclesia in sacra script ra qualidoq; appellatur uinea. cuius palmites sunt Christi fideles. Quandoq; appellae
olivae cuius rami sit ni fideles. Quandoq, de larvum seu ager: cuius fructus, & segetes silesideses. Quandoq; appellatur ouille Dei: cuius oves sunt fideles. Sed post aduentu Chri .asti omnes Iudaei obstinati fuerunt abscissi ab hac oliua, & uinea,& agro,& ouili in quorum locis suerunt inserti conuersi depopulo gentili: ut ait Apost. ad Roma. Ideo illa vinea,& oliua, & ager, non facit eis amplius fructum: quia lex iam fecit, ct protulit fructum in tempore determinato. l. in aduentu
Christi. Et ideo suerunt ipsi abscissi rami eaeremonialium: & nati, M orti sunt in eodem trunco Iegistanti euangelici: qui prosemne fructus euangelicos ecclesiasticorum secramentorum,& fructus gratiae . Ex quibus patet, ui lax vetus cum diis ramis, & palmitibus veteribus iam abscissis , & aridis: nullum iam fructum profert.Ideo dicit. No erit germen in vineis. & mentietur opus olivae. Nam
sicut uinea testis non iacit vitas sed labru- Fscas: ita oliuatigis no facit oliuas: sed amurcas. & mentita est in fructu suo. & eadem rotione arua legis non asserunt cibum: sed venenum morti serum. Item cum ille populus ante aduentum Christi esset populus peculiaris, S de ovibus Dei:postea suit abscissus ab ovili Dei: & iam non pascitur nec come di in praesepibus Dei. quia Deum negauit . Dan. 9. Vnde populus gentiliis, qui no erae
silebs Dei factus est plebs Dei per Baptismsi ,& populus Iudaicus factus est no plebs Dei& absq; misericordia per infidelitate. Os . I. ideo dicit, quod populus Iudaicus qui ex oue factus est pecus,abscindet de ovili Dei
53쪽
io o&factus armentum bestiarii ni non erit in praesepibus cum ovibus Christi.
- Quasi dicat in persena populi fidelis. Post
qua in Iudaei sponte abiecerunt Christum , S uoluemunt manere sub iugo legis , & abstindi ab ovili Christo: ego gaudens in pra senti per oratia,& mictus euaugelicos: Eau-M in futuro per gloriam in Christo Deo nostro Iem , & saluator meo quem recepiper fidem. Quia ipse Iesus qui est Deus, &fortitudo mea, ponet, & praeparabit pedes meos aptos,& veloces quasi inmoria ad ambulandum in lege euangelica, & ad ascendendum in Hierusalem supernam per gloria , di ipse deducet me gratia sui seper excelsa mea . . super cacumina caelestia mini promissa. Et ipse victor contra Diabollam deducet me canentem in psalmis gratiae in praesenti, & in palmis gloriar in futuro. q.d. Iudaeis, & omnibus infidelibus manentibus reproba lix, &damnatis in sita obstinatione, eeo paudebo cum Ies. Deo redemptore, S g rincatore: hic per gratiam, & in sumto per gloriam.
Secundo modo ista v Itinis pars ab illo loco Audiui,& conturbatus Ecc. potest exponi de poena damnatorum, & gaudio iustorum post iudicium. Unde dicit propheta. Odomine, ego audiui, ex reuelatione mihi sacta in secundo capitulo, damnationem magnae meretricis, de ciuitatis Diaboli, quam cturus es in ultimo iudicio de persecutioribus iustorum, & ideo conturbatus est venter meus Rc. Sed quando audiui gloriam quam daturus es iustis in meritum , & praemium persecutionum. tuc sui consolatus, Suolo, i ingrediatur putredo in ossibus meis. i.paratus sum pati oes persecutiones, & aduersitates in hac vita: ut requiescant in die tribulationis.i. in die iudicii, & ascendam ad Γopulum nostrum iustorum accinctu i Sc li-eratum,& expeditum ab illis miseriis huius mundi:cum quo ascendam in caelu.Vnde post
diem iudicii ficus istorum diuitu mundano- ω n' a Iius florebit: nee erit a sus seemen in vineis eorum,& opus Olivae menta tureri, &ar nonas ent fructum eis.q. d.
omnia ista bona mundana perdet in illa ciernee poteriit eis prodesse.Ego autem quia illa bona mundana cotempsi propter Christum,& pp coelistia: in illa die gaudens laudebo ,
de exultabo in Deo Iesu meo Messia in lege promisso: qa ipse est Deus,& sor titudo mea δέ ponet pedes me veloces quasi Cervorurn ad ascendendum in coelum , & deducet mesu per excelsa caelestiacanentem in ptamis gloriae . Ipse enim victor, & tri omphator de mundo,& Diabolo dedueet me secti cum p pulo victoriae canentem victoriam suam impsalmis gloriae.
Admonitio Auctoris. Aee ergo siti radicta in hae exposiatione sunt quae diuino auxitio si aetus potui haurire , Sc extorquere ex intelligentia huius calic igni sani fide, . I si obstero fratres meos si cathoIicos, ut velint cii ch ttendere ad intelligentia huius calici: quia diis cili nisi est ad intelligendu . Prima quia est rebus altis limis. Secundd quia PH dix per vocabula metaphorica , Rin usu 'rata,& extranea . Tertio gropter diuerstatε a lationii. Na quasi omnes interpretes fuediuersi in interpretatione ,& traductio ne huius cantici: eo et in hebr procedix P erba metaphorica,& multum aequivoca. Lel deo dicunt hebraei, ii quatuor partes sunt in sacra scriptura mult0m dissiciles ad intelligendum: quas non debent legere nisi prouecti, & anti liii doctores. Qirantu prima est primum, & secundum, & tertium capi. libri Genesis. Secunda eis liber canticorum Salomonis.Teri ia est liber Ezechiel. in . i. capi.α o. cap. Vsque ad finem .Quarta aute est istud' canticum Abacuch. quia ideo in titulatus oratio Abacuch D ignorantia: siue pro ignorantibus: ed ab omnibus ignoratur eius vera intelligetia: usquequo veniat RexMessias ad declarandum ipsum. Et sic patet, & no ita apud nos sed etiam apud Hebraeos hoc canticum reputatur dissici Inau. Et ideo si lector fidelis non valeat attingere plena intelligentiam ex hac supra dicta expositione: rogo, Ppergat ad alios catholicos expositores : quia Deus
54쪽
Deus uoluit communicare,& reuelat e sinsu Ut hoc canticum : in quo narrat, & praedicit Dlis divisim thesauros sapienti, suae prout ipsi benesici iliae Deus fecit illi populo , & prae
placuit.' ideo oportet lectorem cum charitate dicit ingratitudines, &scelera quae ille popu- accedere,&studium adhibere. ' lus erat perpetraturus contra Deu,& punit ita
C A N TIC V M MOYSI. nes lias erat passurus. Et sic patet Moysen
Ar di e corti quael 'or. σα sui se veru inpheta' de liabuisse spiritu prophe
l occanticii catat Ecclesia inllau- tiae de sutum contingentibus. Sed est qui rendibus diei sabbati. quod canticui repe dum an Moyses habuerit duplicem spiritu iri ritur scriptu Deut. 3Σ. & secit ipsum prophetiae in hoc catico.san spiritus,& lumel Ioyse; ex praecepto domini, & Maecepit ut propheticu Moysi attigerit, & peruenerit Vs reponeretur in arca foederis: ut esset in'testi- que ad Christu m, & Ecclesiani an fuerit ter monium contra filios Israel quotiens pecca- minatus in gestiisete. tessi Dictum est enitiio rent, & apostatarent, & recederent a domi- in proloso tra Σ. & 3 .r spiritus simpleEno: ut patet in capitulo braecedenti. 3 I. Vnde propheticus est ille qui tangebat mente pro-aieit dominus ad Moysen . Ecce tu dormies Phetae tantsim de suturis contingetibus in il- cum patribus tuis. Et populus iste consur- to populo in uete.testam. in ciuibus termina- gens fornicabitur post Deos alienos &c. Et batur notitia prophetae. Sed spiritus prophetii rastetur furor meus contra eum in se illa, cus duplex erat, qui transcendebat futura& dereIin tuam eum , R ab stondam faciem contingentia 'et. te. imo per gesta praeteri- Dnieam ab eo. Et erit in deuorationem,& inue ta, S praesentia,& sutura uete. te. manu ducenient euin ola malam afflictiones &c. Nunc bar mentem, & notitiam prophetae usque ad itaque scribite uobis canticum istud,& doce- mysteria Christi, & Ecclesiae.quem duplicem re filios Israel ut memoriter teneat, & ore de spi itum,& luine propheticum habuit,& adecantent: ut mihi sit carme istud pro testimo- ptus est David & Isaias, & caeteri. 3. maiores tuo inter filios Israel &c. Ex supradictis inse- S Ja .prophetem inoles, ut pluries dictu est. runtur concllisiones. Prima conclusio, quod Et ideo est videndum an Moyses in hoc canta Noyses secit hoc canticum ex praecepto do- rico habuit hunc,& talem spiritum,& lumenis ini Secunda conclusio, i Deus praenouit,& duplex propheticu,&an notitia sitia proph8- reuelauit ipsi Moysi qualiter ille oopulus de- tica peruenerit usque ad Christum &Eccle-sebat sornicari, & sequi Deos alienos dum fiam. Ad cuiusantelligentiam est praenota iuesset in terra promissa,postquam essent incras dum, ae duae fuerunt punitiones generales sati, & impinguati. Tertia conclusio, quod illius populi,& duae destructiones,& euersio-
Moyses posuit hoc canticum in arca foederis: nes, & incensiones generales illius tempIi, ut esset testimonium contra filios Israel: ut & ciuitatis Hierusalem. Prima fuit facta quando uiderent punitiones ii sis cogno- per Nabuchodonosor & Caldaeos. Secundaicerent hoc eis suisse praedictum. Quarta con fuit per Titum,& Romaneos. Prima aut suit 'C clusio, q, Moyses praenouit ex reuelatione o- propter peccata idololatria .Secunda propter Fmnes punit;ones uenturas illi populo propter odiu,& homicidium perpetratu contra Menpeccatum usque ad extremum tempus. Vnde siam in leERS prophetis promissum,quia noconcludit in illo. 3 i .cap. Novi enim, et post sellam ipsum negauerunt,& audire nolue- mortem meam inique agetis ,& declinabitis runt: sed et occiderunt. ideo prima captiuitas cito a uia qua praecepi uobisi, & occurrent uo S destructio fuit remissa,& restaurata per Cytas mala in extremo tempore quando seceri runt & ciuitas,& templum reaedificatum pertis malum,& contra Deu &c. Ex dictis in hoc Zorobabel, & lesum sacerdotem magnum. capitululo, & ex dicendis in hoc calico patet secunda aut suit irremissibilis, & irrepara- manifeste Moysen fuisse uerup opheta: edet, bilis: ut patet ad oculum. Has profecto duas nouit in spiritu ex diuina reuelatione futu- captiuitates,& destructiones nouerunt,&xam rebellionem, & idololatriam illius popu praedixerunt quasi oes propheis. Primo enim ii, & praevidit futuras punitiones, & destru- Dauid praevidit, & praedixit captiuitate priesiones quas ille pGpulus erat passuriis pro- mam peri Babylonios,& eius remissionem: pter supradicta pcia, & qualiter illae maledi- Vt patet psalmo. lxxviii. & lxxix. & cxxxvi. Amones datae sus ra in cap. Σ'. debebant illum Sed perpetuam captiuitatem secudam S i populum com endere.Et ideo Moyses se- reparabilem praedixit psalmo xxvii. dicens
55쪽
in Destrues illos, & non reaedificabis eos.Item de secunda captiuitate dicit psal. 9 . Hodi
s uoce eius audieritis nolite obdurare com da vestra &c.Item Isaiae . 3. Educ foras populum cscum &c.Item Isaiae. so.Ecce in intiquitatibus vestris venditi estis: &in sceleri bus vestris dimisi matrem vestram, quia v ini, & non erat vir, & vocavi,& non erat qui Audiret. hoc idem capi. 6s. Item Dan.9.de Irima captiuitate, & eius remissione, & reaedificatione dicitur . Rursum. reaedificabituρ Platea,& muri in angustia temporis. Sed deIecunda captiuitate , S destructione dicitur Post hebdomadas. z. occidetur Christus & non erit eius populus qui eum negaturus est.& ciuitatem,& sanctuarium dissipabit populus cum duce ventu ror& fini eius vallitas.& post finem belli statuta de latio : &ψ usq; ad consummationem,& finem perseu rabit statuta de latio. Sufficit ergo et om
nes sphete in hoc concordant: l secunda destructio, α captiuitas erat ventura illi po- utor edi erat negaturus Deum:& non de ebat recipere. nec audire Messiam in lege,
di sphetis promissum: imo erat ipsum occisurus. Et omnes concordant in hoc .c quod illa secunda captiuitas erat irreparabilis, &perpetua. Et i populus sentilis erat eligendus, & loco populi Iudaici si ibstituendus: ut patet per totum discursum prophetaru . quae omnia ista praenoverunt &praedixerunt in duplici spiritu omnes sphetae. inam etiam ultimam perpetuam desistationem, & reprobationem py peccatum negationis Christi
praevidit Moyses industici spiritu Alphetiae
Cineui. i 8.cum dicit ipsi Deus. Proplieram suscitabo eis de medio fratrum sitorum simile tui:& ponam verba mea in ore eius. Loqueturq; cd eos quaecunq; dixero illi. Et quicumque verba quae loquetur audire noluerit, ultor existant. Ex quibus patet,T Moyses praenidit ex diuina reuelatione duplici spiritu Christum nasciturum de illo populo secundit carnem.in cuius ore Deus pater debebatronere verba sua: imo Deus pater erat locuturus nobis. per os Christi: quia quicquid habet,habet a patre nascendo: & sic priuidit qualiter Deus erat nobis locuturus in carne, & praevidit qualiter ille populus id- est maior pars eius non erat ipsium auditurus imo negaturus. Et sic praevidit ultimam etyerpetuam ultionem,et desti uctionem eo. rumaex quibuβ patet, ae Hules non solum praevidit primam captiuitatem Iudaeoru suis tura propter peccatu idololatriae,sed etiani praevidit secundam captiuitatem, S perpetuam destructionem fecitdi templi propter peccatum infidelitatis,& oc*, & homicidii. perpetrati contra Christum. Et hanc duplicem captiuitatem, S destructionem populi Iudaeoru ,& tepli & ciuitatis praedicit Moy
ses in hoc cantico. Et praecepit ipsum reponi in arca ut esset testimonium contra illunx pulum, ne allegarent ignorantiam, quiri Deus praemonuisset eos, & pdixisset eis punitionem sui heccati,appellando coelum, Sc terram in testimonium.In quo cantico duo in principaliter facit. Primo enim oraemittie prooemium,& exordium. Secundo exequitur narratione ibi. Date magnificentia Deo nostro. Quantu ad primu , quia superius di- .cit Moyses,s faciebat hoc canticum in testi monium contra filios lsrael : xt ipsum nulla deleret obliuio, contraqu6s inuocabat cC Ium,& terram rideo nunc in exordici huius. cantic testatur coetu, S serram ἰ &. appellat' ea in testimonium contra illum populum, de petie diuinum auxilium inuocado nonem domini.Dicit ergo Moyses,
O coeli, audite quae loquor . sen tentia Dei data contra popolii Iucaicu: & sicut estis immobiles a loco: sitis mihi testes contra illum populum, qui iebellaturus, &blasphemat urus est contra Deum situm. Et terra, tuae, immobilis, audiat verba oris
mei . Et si illi testis de immobili sentcntia data a seo contra istum populum.Et tam 3c xli, quam terra sitas mini testes qualiter volo praedicere sententiain domini, S puni-'tionem contra isti si populit propter suturum petii, idololatriae,& infidelitatis, quod perpetraturus est contra dominii, & Messia situ: ne possit allegare ignorantiam quando eu nerint sibi ista mala. Item vos coelestes, S angelicae creaturae, audite quae loquor ut sitis
mihi testes. Et terra .i. omnes habitatores terrae. audiant verba oris mei quae ego annucio ex parte Dei contra 'illum populum rebellum. Deinde cum dicit, concrescas inpluviam domisa mea:Itinus
56쪽
Captat beniuolentiam Dei:& petit auxi lium,&gratiam. Prinid ut ipse abundepos is sit Icqvi . Secundo ut faciat mictum irimpu Io. & ad hoe inuocat nomen domini Tetra fram Maron. quod est verbii incarnatum.s. Iesus Christus Messias in lege promissus e in cuius vi nute Moyses fecerat omnia mirac la:in cuius fide,& spe omnes fideles ve .le.saluabantur. Vnde ait. Ego Moyses inuocabo nomen domini: qui est dominus Iesus in carne suturus,& venturus: sine quo nullum d num nulla gratia pol nobis dari a patre luminum . Hoc inquam nomen domini inu cibo,ut doctrina mea moralis, dc prophetica hoc cantico praenuncianda crescat,& abudetot pIuuia sistet abu ndare: S eloquium meu fluat affluenter sicut ros: & fluat, & crescae ita doctrina super mentes hominum ad intelligendum: S super omnes uoluntates e
rum ad operadum: quasi,& sicut imber fluit super haerbam,& facit eam germinare. Et sicut stillae cadentes super gramina faciunt ea η erescere, & prosperari: ita pariter doctrina mea facit fructum fidei in mentibus audietium, & fructum charitatis in uoluntatibus eorum. Vnde est aduertendum:* recte Moyses inuocat Iesum. qui est nome dili ad gratia impetranda : quia ex reuelatione sciebat eu elle in Oibus mediatore Dei,& hoim : pquem Deus orat temissurus peccata homina& daturus omnem gratiam. & in virtute cuius,& ad cuius inuocationem Moyses se cerat omnia miracula in Aegypto,& in mari rubro Sc. Date magnificentiam Deo sim: Dei perfecta
sum opera ατ α es viae eius iudicia.
Deu fidelis, ct absique xlia iniquitare e uisitur ,er rectus.
Peccasurum ei : er non Ilii eius in sordibus. - Praemissa tuocatione diuini auxilij i exorsi dio,h ic incipit sua narratione: in qtia tria facit, secundum i habet tres partes principales.Namprimo praedicit prima punit ione illius populi propter peccatu idololatriae. Se- eundo praedicit Iunitione secunda propter peccatu odij,& mortis Christi.Tertid praedicit electionem,& substitutionem populi gentilis ad Ecclesiam loco populi Iudaici. Secunda ibi. Et dixi ubi nam s uni. tertia ibi. Laudate gentes.In prima parte tria iacit. Primo .n.explicat breuiter beneficia quae specialiter ille populus recipit a Deo praenationibus.secundo praedicit ingratitudine, &apo
stasiam quam ille populus erat perpetratus D contra Deum propter idololatriam. Tertio praedicit suturam punitionem PS destructioctionem eorum alter illud peccatum. Secudum ibi. Incrassatus.tertium ibi. Vidit diis S ad iracundiam. Quantum ad primum est aduertenduna: v propter quatuor Deus est de se magnificandus ab oninib'. Primo quia est perfectus:& persecta opera creauit, di secit. Secundo quia sapies in condendo legem naturae.Tertio quia fidelis in promissis: quia nemine fallit . Quarto quia rectus, & iustus in iudicando i quia tribuit unicuiq; secunda opera sua. unde propter ista quatuor tenet magnificare Deum non solam populus I daicus: sed etiam omnes populi: quia omnes aequaliter ista receperunt a Deo. Dicit ergo Movses.O populi date magnificentiam Deo nostro propter benescia generalia recepta: si quia omniarapera Dei sunt persecta in sua natura. Et sic fecit hominum perfectu in sita natura:&oes viae legis eius in quibus praecepit homines ambulare,sunt vera iudicia . &sic est iustus in condendo legem:& fidelis in promissis: & iussus & rectus absq; vlla iniquitate in iudicando,& reddendo unicuique punitiones, & praemia secundum merita aut
demerita. Ex ouo patet: φ omnes tenentur
Deum magnincare.Sed peramplius Isiael recepit a Deo legem, & beneficia: quia irraeis Deus se ostendit eis amicum dando lage lecialem &e.Ideo subdit.Peccauerunt: & noufiiij eius .q.d. iste populus magis tenebatur Deu magnificare , di laudare: eoinelegerie
ipsum laquam filiu dando ipsi legem speciale: tame ipsi non filij.i. non tanqua filii peccauerunt in sordibus, & spurcitiis idolola- Feriae,& aliorum sceleru.qes.st licet debebane Deu magnificare tanqua patre:rame ipsi tanquam non filii blasphemavertit eum i sertibus idololatris,& superstitionis detestabilis. Et ideo Moyses icipit reprobare, & obiurgare totam successionem illius populi: dicens.
Generatis praua rum preversa : haec ine reddis
domino popule sube se insipient Nunquid non ipse es pater mur qui possedis ter
.cir,o creauis te lMememo dierum amiquorum ἰ cogita gener times singulas. I merroga patrem tuum:Wannunciabit tibi omaserti tu do dicem tibi.
57쪽
r o D.Iacobi de Valencla Christopolitani Episcopi Expossis
O generatio praua & peruersa in fide,h
cine reddis domino. i.has gratias redis domino pro talis beneficiis receptisia popula st ite in eligendo,& insipiens in iudicado,& co.Snoscendo quia contempsisti bonum, & elegisti malum:& tanqui insipies oblitus es bemcficiorum receptorii:& no cognouisti creatorem tuum,& elegisti creaturam vanam &sulam,contemnendo veru Deu omniis creaaoremmunquid ipse Deus no est pater tuus. qui primo fecit te quo ad corpus de terra:&creauit te quo ad animam de nihilo,spirado in corpus formatum de terra spiraculum vim: S postea possedit tanquam populum peti culiarem, S proprium pri caeteris populis 3 Memento dierum antiquorum a principio mundi :& cogita generationes singulas abs Adavsiue Noe,&Abraha,& maxime ab A.-braa quem separaui de Clialdaea, vsii; ad exi. tum de Aegypto Et interroga patrem tuumquecunq; carnalem, S patre tuu Abraham, qui filii orincipium huius populi:& maiores tuos.cisa l&Iacob:& oes. 1 2.patriarchas, di omnes duces,& sacerdotes .Et dicit tibi totum discursiam tuae generationis, & beneficioru a Deo receptorum per successionem.
Et dicent tibi principium, & modii electionis huius populi ad Deli,& dicent tibi quando,N quo diuidcbat stillimus geres: & quadoseparabat filios Adam. Ad cuius itellectia est notadum secundu in historiographos I Tdescendentes a tribus siliis Noe post diluuium filerunt diuisi per Asiam Europam, αδεphricam in o.generationes seu populos si
ue nationes aut regiones. Item cum ante X
C dificationem turris Babel omnes gener riones essent Iabis,&linguae,& idiomatis v--i nius:tamen post confusionem linguarum diuisi sin; in o. linguas. Item legitur.Gene. 69. in Omnes animae filiorum Iacob: quae in
Peliae sun t in Aegyptii cu Iacob patre sum
fuerunt.7o.Ex quo pater, numerus populorum, tam in diuisione generationum filiorum Noe:quam in diuisione linguarum,suit Iuxta numerum filiorum Israel qui ingressi sine in Aegyptum cum lacob patre suo. Et hoc est quod dicit hic. Interroga patrem, Smaiores tuos.Et dicent tibi, quando & quomodo altissimus diuidebat gentes post dialuuium:& in aediscatione turris Babel, & quomodo separabat filios Adamlin illis dua
bus. ciuisionibus. 4omodo oonstituit, α
distinxit.terminos populorum a. diuisi os in 7o.populos,& linguas iuxta numerum si liorum Israel qui ingressi stinc in A pium , cum Iacob patre siao.
Pars vivem domini eius a Iacob fui uca lus haereditatis eius. iEt tamen ex illis o. Iinguis, S popul Deus si tum elegit sibi unu.t populu lsrael: quia Iacob suit pars diii: S populus: & suit
funiculus,& sors,& portio haereditatis eius- In traii statione autem ipsbru. 7o. habetur. Constituit terminos populorum iuxta num
merum filiorum Dei: quod ide est: ed si si si ii illius populi dicebantur filii Dei. Ab
translatio habet,secundum numerum An lorum.Et tunc intellectus pol est e fatis consorinis literae sinuenti.Nam unusquisit; pompulus siue natio aut regnum habet propriu. Angelum custodem, & quot sint populi tot. Asunt Angeli custodes: qui dicuntur Arcange, b: inquanta sunt principes regnorii: quibus datur icinodia:ut patet de Angelo, & priricipe regni Persiarum. Dan. Io.Ex MO patet, ii 'in numerus populorum , qui sueriit diuis psinguas,& nationes post diluvium: aut in c5 susione turris Babel, suit secundum num in Angelorum ad custodiam illorum populora deputatorum.Sed licet Deus deputauit unicuiq; illorum proprium Angelum,& princinpem ad custodia in Deus voluit sibi eligere illum populum in proprium. Et ipsemet voluit esse proprius princeps ,&ςustos illius populi: licer haberet Michaelem Arcangesta
an ministrum:vt patet Dan. Io. Et hoc intendit dicere Moyses in hoc passu fixi ista translatione .Vnde ait.Interroga patre tuti,& maiores tuos:& dicent tibi qualiter qn altis 4-mus diuidebat geres : & separabat filios Ada post diluvium: S in confusione linguarum
turris Babel: tunc constituit terminos populorum .i. nationum, & prouinciarum mundi iuxta numerum Angelorum deputatoru ad custodiam regnorum. Sed Iacob cum prolesua filii pars domini, & populus eius sibi ad
custodiam,& regimen electus. Et fuit funiculus,& s,rs, & portio haereditatis eius : quia
ipse spetialiter elegit sibi hunc populum inhaereditatem.Vnde probo,et dominus elegit sibi istum populum in haereditatem: & pr
priam custodiam:& regimen. Nam timenit eum in terra deserta: in loco horroris,
58쪽
oti diam O NIM . cando illum populum. Dicit ergo Morses φ I
s Dorninus misenit istum populum in tem Deus circunduxit, Μ docuit, Si custodiuiti ra deserta sce.Quia primd inuenit Abraham tum populum . sicut facit aquila prouocati. Chaldaea terra dest lai & semota a uero ad uolandis pullos suos, & uolitans sup eo ocultu diuino:& reduxit in Aram Mempota- ut custodiat, & ipsi addiscant uolare. & siemiae & exinde in terra Canaarubi aedificavit 7Deus ad modum aquilae expandit alas suas
altare domino, & incepit inuocare nome do extendedo nubem luper eos in die.ne vrerε rami Gen. I 2. Et exinde inuenit filios Israel tur ardore solis. Et assumpsitesii quasi supeθxii loco horroris .i. in horrido'loco Aesimi humeros,&asportauit eu per totu desertu. csub dura semitute.& postea inuenit Moysen Dominius dic eis Diuo emerrum in an loco vastae selitudinis iuxta monte oreb Detu Hiems. a .cus odientena oves seceti sui Ietro: &uoca- Solus Deus absque alio Deo alieno fineuit ipsum de rubo, & misit ipsium ad Pharao dux illius populi per o. annos in toto illorem, & cum multis signis di prodisiis edu- itinere,& peregrinatione. tandem aute con xit illum populum de Aegipto: εc circundu- stituit eum super illa terram excelsam quam xit ipsum per desertum: di docuit est lesem ipsi promiserat.Quae quide terra promissic di praecepta iri monte Synai:& custodiuit esi nis primo dicitur excelsiis: ed quod'est ita ab omni periculo: sicut pupillam oculi fili. in alto loco respectit Aegipti,&Arabiae, αPrimd custodiuit in mari rubro. Secundd Chaldeae. Et etiam erat excelsa respectu de- si B ciistoditi it ipsum,& liberauit ab inedia, &sa serti Arabiae in copia aquarum;& seu u, me,& siti, dado ipsi aquam de rupe Orebr& & omnium ciborum.
dulcorado aquas Marat:& mittedo mana.Et confisuis eum luper excedam terram:ut Sicut Aquila prouocas ad uuadum puriisvor: deret fiuctio agro m .
sive Otitans expandit agas suas: assu su Vι fugeret mel de petra. Oleum a de reo duri
Ad cuius intellectum est notandum si tirum de armento, o Iae de nia Grai cimitu naturales, & secundu experientiam: adipe agno bo arietum si Arum Baestu. qudd Aquila prae caeteris auibus, & anistiali n secum medulia tritici: anguisa in abu nutrie filios su's. unde quatuor mirabita bibinem mera linum. ilia brificia ostedit stiis prς c teris. Na primo Ideo Deus constituit, & collocauit eum plendide pascit eos, & nobilibus cibi .sper terra, & sisper illam terram fertilem:
dicibus,&leporibus,&cuniculis&e.Seeudo ut conjederet As agrorum, ciuibus illa sapienter custodit, collocando nidum is alia teri a absidat, & sugeret ille populus ines detis rupibus, ne quis ssit accedere ad tbIleri , quia ibi apes mellificant in cauernis 'diim filios. Tem8 pnidenter docet eos vola Petrarii,& mptu. Et sugeret, &colligeret e,& uenari, cibum quaerere uolitans sta de saxo duranimo: quia in terra lapidose, pereos,ostendedo eius uenatio iter ut rapiat &faxosa crescunt oliuae, quae reperiuntur F&discant cibum procurare. Quarid coli abundarer in illa terra. Et ut sederet butitii' 'eat filios in Ioco sertili, & eopioso ciborum. de armenio uacarii: & lac de ova s, quae Gunde quando fit ij suἡt iam prouecti, & habi rae in magna copia in illa terra. Et ideo phinles ad venandum & quaerendum cibum: tuc tauerat oliuas,& uineas, & caeteras arbores, pater,& mater quaerunt eis locum, & termi & seminauerant agros, & nutriuerat greges num sei notum & aptum:& portant filio, il- ovium, S armeta bos in magna copia. quas lucis misculum,& foeminam Se dimittunt quide oues se arietes ducebant Cananaei de
59쪽
D.Iacobi de Vesentia Christonollimi tu opi ExpositIo
a ra siliorii Basan abudabat, in his. Et ut comederet hircos no cu hordeo: nec cum sursure: sedcu medullii,& sarina tritici.Et ut biberetimuine uvae.Lvinum meracsssimum, & pu-riminum. Itaque Deus dedit eis illi terra, &costituit eos an os super eam:ur comederent
fructus quos no platauerat, & frumetum qJno seminauerat, & agnos & arietes quos nonutriuerat, & biberet vinum de vineis quasno platauerit: quae omnia stipradicta patent per totum discursiim Exodi , & Levitici, N: umeri dc Iosite.Deinde cum dicit,
Incrassitus est dictus ct recalchrasin incrassitur impinguius dilatatura
rouocauerunt eum In Dis alienis , ct in adο- nationibus ad iracundiam concitauerunt.
mum qui te genuit derelisuisit: ct illisur es
Praedicit suturam ingratitudinem & scelera,& peccatu idololatriae illius populi. V nde dicit,l ille populus prae caeteris Deo dilectus, cui Deus tot beneficia contulerat, &tot signa amoris ossederat,incrassatus est ex
abundantia delitiarum, & impinguatus ex abundantia diuitiarum: & dilatatus in domimio & honore e & sic oblitus benesciorum a
. Deo receptorum recalcitrauit contra Deum
, scut equus pinguis, S delitio us contra do minum.Vnde aereliquit Deum factorem,&creatore & benefactore suit, & recessit,& apostatauit a Deo salutari suo: qui toties sal- uauerat,& liberauerat eu de captiuitate Ae- grpti: S de aliis periculis. obliti tot benefi-i eioru recesserunt a Deo uero, & adhaeserue Diis alienis. Et sic prouocauerunt Deum ad furorem,& uindictam in Diis alienis.i.colendo Deos alienos. & concitauerunt eu ad ira. odiam in suis abominationibus. Nam post ' i mortem Iosue immolaverunt sacrificia Dae 'oniis,& non Deo suo uero. sed daemoniis Diis suis falsis rouos ignorabant esse Deos: qui quidem Dii falsi noui recentesque venei runt inter eos: quos patres eorum Abraha Isuae,& Iacob,& Moyses,& Aaron & caeteri, antiqui non coluerunt: imo abominati sint, D exnorruerunt quod quidem scelus perpe-
. Mamuislij Israel in tetra eis data: νt Pater per totum discursum Iib. Iudicu ε regum. Vnde Moyses prudens talia scelara sutura iljius populi conuertit se ad eum,exprobrando,& obiurgando.& dicit. O popule scelerate de reliquisti Deum qui te genuit, & honorificauit: & oblitus es domini creatoris tui sequendo Deos alienos.q.d. non impunitus ambis propter tantam ingratitudinem. Et ideo deinde cum dicit.
Vidis dominus ad irae diam concitatur
est: may Mocaureum eum sibiqsilia. Plaedicit illius populi punitionem, & de structionem. Ad cuius euidentiam est primo notandii,s' ille populus no semel sed multotiens apostatauit a Deo: & secutus est Deos alienos. Vnde illico post paruum te pus post mortem Iosiae fornicatus est cum Dijste .rae sed De' incepit eos opprimere perreges finit inu,s: sed suscitauit eis Otoniel quiline Ea rauit eos. Et sic in cc. annis decies apostata rut,& decies Deus liberauit eos per iudices
quotienscunque reuertebantur ad dominii,
ut patet per totum discursum libri Iudicii. Et iterum tempore Regum, Salomo incepit idololatri ire Stria templa idolorum labricare,quq perseuerauerunt in Hierusalem v ad tepora Iosiae. Ite post Salomonem diuisi sunt in duo regna.vnde regnum simul semper pei seuerauerit in idolor atria, & ρ maiori parte Reges Iuda & Hierusale perseuer uerunt in eade. Sed cum in v ses Israel qua Hierusale frequenter moniti per prophetas nollent desistere a uia sua malaricleo Deus incepit primo attediari contra Israel &auertere faciem suam ab eis, S incepit eos success uὰ piinire. Nam primo uenit Tethaglaphali lar Rex Assyrioru,&infestavit regnis Israel, r& asportauit duas tribus cum dimidia quae habitabant vltra Iordane, & etiam parte eorum qui habitabat citia Iordanem, & tra stulit eos in Assyrios q. Reg.3 s.quia semper perseuerabant Reges Israel in eadem idol latria. Ideo uenit Salmanasar,& transtulit& asportauit in captiuitatem septem tribus cum dimidia,quae remanebant citra Iordanem de regno Israel.Et sic fuit penitus dele- tu illud regusi propter scelera sua , & maxime propter petiit idololatri ut patet 4.Re.as. Post morte aute losuae incepit Deuspropter idem p punire regnum Hierusalem S Iuda per reges Chaldsorum uidens obiunatione eoru. Na primo uenit Nabuchodo
nosor . & cepit Ioa ui Gem Hieratae
60쪽
Α δ: oecidit eum, & duxit secum pueros oes de semine rNio in sabylonia: inter quos duxit secu Daniel ε,& Anania Araria,& Misaelem cum multis aliis nobilibus. Et isti dicti filii. oblides de Hierusalem. Iterum post tres annos reuersiis est Nabuchodonoser,& trasimi frauit Hieroniam cum decem millibus no- ilium in Babyloniam, de constitu it Sed chiam in regem Hieriis item. Sed cum Sed chias in sitis sceleribus euomni populo pe . seaeraret, permisit Deus ut contra rege Ba- byloniae rebellaret,& sic venit Nabu laod
noser in Hierusalem, & obsedit eam in gyrum. I 8.mensibus:intantii, i matres ex inedia coactae sitiit comedere proprios filiosa. Et sic capta, & incensa est ciuitas cum templo, S a sandametis euersa, & rex est oculis orbatus, δέ cum omni populo doctus est captiuus
v in Babylon am, & ibi miserabiliter interscctus,& sic suit sitis miserabilis illorym dii
rum regnorum propter peccatum idolol triae: quos frequenter Deus per ,pphetas monuerat, & multotiens eis pepercerat, & permagna tempora eos ad poenitentia expectauerat.Sed finaliter videns obstinationem eorum decreuit a suis regnis eos eiicere, & in terra= alienas in captiu itatem, & seruitutem redigere: postquam maluerunt Diis alienis rua proprio Deo seruire. Hanc ergo suturaestructionem, & captiuitatem Micit dilo ses ex parte Dei, & comminatur illi populo,& loquitur semper per verba de praeterito propter certitudinem prophetis,& sentetiae Dei. Vnde licet Deus per magna tepora e pectauerit correctionem illius populi: tamequia snaliter vidit obstinationem, & inco C rectionem eorum: ideo ad iracundiam concitatus est: quia filii sui, de filiae, quo) in Glio ,& populum peculiare sibi elegcrat prouocauerunt cu ad ira,& vindicta: quia est generatio praua, & infideles,& rebelles filii. Ion faciem me deue ct con
auxilium,& fauorem subtrahendo,& negando c considerabo nouissima scelera eorum .i. secundum nouissimam obstinationem, &impoenitentiam eorum reprobabo, & punia eos:ed inest generatio praua. Sc incorrigibi' Iis,3 infideles filii,& apostatae,& idololatri. Vnde notanter dicit, considerabo nouissimagoram: quia sner se lubet Deus in praed
mnando homine,& aliter in reprobado. Vn Dde Deus no praedestinat homine: quia nouit ipssim futurii bonii,&iustiirimo praedestraauit ipsum ab aeterito, & praeparauit gratia ipsi:.ut sit bonus, Sc iusius:quia elegit nos ante mundi costitutionem: ut essemus, sancti. ad Ephe. i. Sed per oppili de reprobatis. Nam non prae ciuit, nec reprobauit eos Deus ab aeterno ut essent mali,& danati. sed quia praesciuit eos semper, & finaliter malos impoenitentes io eos reprobauit. Et i5 dicit Deus de illo populo que praesciuit sita idololatria obstinata, Coiiderabo nouissima scelera eoru incorrigibilia, Sc nouissima imp enitentia,Scobstinationem eorum. & secundum illa nouissima puniam eos absque misericordia. Et ideo reddens causam si bditi
Sequedo Deos alienos S co tepseriit me: E
Et sit perstitionibus, relinquendo verum cultum. Ideon ego puocabo eos in re pM M si popidus meur.
Id est subiiciam eos populo alieno.cbabylonico qui n5 est populus meus: sed alienus.
Id est contemna illos,& honi in gente inhumana, l& crudeli:quae asiligat eos sine misericordiaal. d.sicut idololatrado me negau* srunt esse Deu fuit, Si adhaesertit Diis alienis, il& salsis: I ta ego nesabo eos esse populu meu l& subiicia eos genti alienae, Sc stultae, εc crudeli.Quemadni odii fiteriit Chaldaei:qui ciuitate,& templum incenderunt, Sc eos trucidauerunt, Sc captiuos in Babyloniam duxeriit Et crudeliter eos,& absque misericordia tr cidauerunt,& amixerunt:&e. Vnde subdit IlIgmHuc fur eritin Iurere meoir ardebit usque ad inferni mu sim a. In illo templo,& ciuitate,& comburet cinitatem,& templum usq;ad infima fossie sundamenta . Vnde scol hebraice idem est quod f,is i inseri xlatine.Nam anteu invii sciscetur prius foditur, 3c cauatur sossa in qua iaciatur fundament sit per quae aedificatur muri,& parietes.Et sic dicit, di ille ignis combulsit templum,& ciuitate usq; ad fundamet iquae latebant in fossa inseriori. S i5 subditi
. Ignis ille devorabit totam terram Iudae eca germine. i. cu ossius arboribus, di vinei'dirinibus,dc Iuetibus diu.& eomburet se