장음표시 사용
211쪽
m umero in protectionem receperat,re ipsa aequaliter hoc fruerentur beneficio, Rex Herbipotensis dici: ces eos statum, Episcopi nuper electi, &Praecipuorum cleri capitum suo pro derelicto habitum, in ordinem digestit: Novo ordinato Regimento, & Edicto ea de re publicato. Quo, causis primo armorum induendorum & in Germaniam transferendorum paulo altius repetitis, commemoratisq; felicibus succestibus, quibus Omnipotens eadem supra spem suam extulerit, tum extrema necessiitate, quae Saxoniae Electorem regiis armis arma foederis vinculo
Om: Seleelis ad id idoneis , virtutissnec non dos Diuae expertae persimis. Mandare itaque universis a Musis rei
Oeconomicae 'Pr et , Magistratibus, Universitatibus : Comparermi i metussis loci, quem Rex esset praefiniturus sisse anda intemerata sis , ct ob dientia debito modo praestanda si obi garent; si id ulterius Regi e re communi videretur, praesentes in loco acciperent i moremve gererent posulatis. obedientibus demum tutelam ac pare civium suum, c scientiarum libertatem, liberum Retigionis intim, profanorum quoque jurium , consuetudinum, jungere adegerit, ob oculos posita, de pruilegi oram conservationem, Q M- Pontificiorum ordinum iniquitate graviter conquerebatur. Nimirum,
voluntarios se Regis hostes professos, ct
arma ultronea intutis: Cum ipse GaIliae Regi receperit, de amicitiae seu μα- tralitatu jure cum iis sarto, neu conservando , modo hostilibus animis depositi, nitra amicitiae aut Neutralitatis cancesios quieti se continerent. Movi se eapropter in Franconiam, utrums;amen Et copum , Ba Geraeensem Cruerbipotensim , adruentus fui mature reddisti, se certio=es: Et, utut, ob hos L rates ergasi sti Ederis pontificis,cum
membra ni, corpore exercitas, secus meruerint, tolerabiles 'obtulisse condiciones, quibus amicj secum transigerest, is secus t. Verumenisnuero ab He bipotens is parte, loco amicabitu re ponsi, tormentorum fulmine ac ignibus si bi occursum, is occasionem datam: Provinciam porro irrumpendi , nec modo praecipua ejus occupandi loca, edetiam, divino Numine conatibus sus enixe Oevidenter suffragante , vi expugnandi munitis inum , qίod Herbipoti immineat, caserum. α β vero magna pars huius seu Di patus , seu Ducatus, alio tan nemini adhuc si sacramento ob-s icia, reliqui, si qui Episcopo hom-gium praefuerint, nulta necessitate umgente, ab eodem deserti sint: Ideo operae pretium Regivisum, provinciae hujus is infabitantium curam suscipere tamdis, salums coitanism quadanteni restaurare. Donec, divina clementia a piram
te, MEi incendium optatae a dae Pacis interventu sopiri contingeret. Huic Μο denique justitiae admini prationem pollicitus: Refrui Iariis vero O clementiae suae contemtoribus dira ct ira via
quaeque interminatus. Et ita quidem dioecesin Herbipo. Bambilensem, quantum temporum condicio tensis , ferret, a militum i Muriis, omnimodo certe exitio, Rex asserebat: Quan-r quam Episcopus, praecipiti Pavore in dum de profugus, exulare coger tur .Haud ge. imini. paulo , callidior dicam an felicior, nens m- Bambergen sis: Qui, primo ingruentis tum si, procellae impetu in vicinum incum tersu tabente, tempori obsecundando cladi caput subducere decreverat, Adeoq; ad amicam tractationem cum Rege instituendam promtum se obtulit Quam eo cupidius Rex amplexus: Quo i,arma in diversas oras, & Rhenum versus propagaro potius, quam domando Bambergens occupare animo sederet. Huic vero, non cum Rege pacisci, sed tempus lucrari, & interim alia se con- , servandi media circumspicere, propositum erat. Variis ergo praetextibuS, nunc ordines provincialςs prius convocandos, eaq; de re audiendos praese ferens, nunc de commoditate loci, quo a Rege ad tractandum venire jubebatur, ambigens, in longum extraxit tractationem: Quousq; tandem, Rege cum Exercitu, e dioecesi Herbipotensi antrorsium in remotiora progresso, Tillio vero his oris iterum ae- propinqyante, amicitiae vestim rejicibens, apertum se liostem profiteretur. Tillius namq;, spe Herbipotensis castri liberandi exolutus, nec adve ni certum, ρυod isti provinciae ad tem- sus Regem, Opportunitate stasionum diligi , Ius moderaretur, in tuus Regimen- quas Herbipoli & circumcirca loco
212쪽
rum ceperat, se continentem, in q; omnes ejus motus pervigilem , quicqvam Dominis suis conducibile patraturum confisus, intentione sua alio
sim, Regis E flationibus munitis prolectandi , ferebatur : Ab Hanoviae prius Comite , suo de Moeni possessione sibi prospiceret, pr aeter tres cohortes, quas, ad Urbis tutelam conscriptas i Caesari non minus, ac sibimet ipsi, iuramento is devinxerata, , quatuor adhuc alias Caesarianorum in Urbem recipi, postulans. Incassum tamen : Nec Comes, onus hoc praegrave sibi, suisve sore autumans, ut assentiretur , adduci ullatenus potuit. Secundiori auspicio de doben-husae arce & oppido, quae Comit Hanoviae Bus Ne illeriano parent, Occupandis consilia inibantur : Haec enim,astu intercςpta, valido praesidio Tillius firmatum iit. Quo peracto, duodecimo Calendarum Novembris, Miltenburgo mo-
ti coepta. Miles quoque primo sta- emnem
tim rerum calore murum subiit, exigua jactura : Nisi quod Schre ne hius
Tribunus, femur glande plumbea tra-jemis, postridie vitam cum mort
commutaret. Circa decimam antemeridianam obsessi, duobus candidis vexillis e moeniorum summitate sublatis, tubicinem in Tilliana castra ablegatum ibant,deditionem offerentes: De cujus tamen condicionibus convenire necdum potuit. Ad vim ergo reditum, donec adveterasceret: Qeam
do deditio demum secuta, & Princeps PhaltZburgi, DucisLottharingiae Campiductor, a Tillio divertere in Urbem permissus. In qua Lottharingi perpetem noctem praedis & stupris petulanter grassati: Germanorum enim militum haud quisqvam intromissus , qui autem furtim irrepserant, pari cum civibus sorte Lotcharingorum direptioni patuerunt. Exemplo Rotenburgi edoctum Et inse Vinshemum Tillio venienti portas bemum ultro reserabat: Ubi locorum cum Exercitu denuo, refocillandis viribus, aliquantisper interquiescere, vi sumia. vcns, postridie Hulsen. ae , 5c decimo quarto Hachusae pernoctavit: Ibiq;&- in conterminis locis , usq; ad octavum Calendarum , cum Exercitu moram
cladem Dum hic interquiescunt Tilliani, q8. Hanoviae interim , tum Han iar eruina regius miles, nono Calendarum Nin structurae nitore, tum munitionum friai R eς m
Regioruvembris, in binos pagos, quibus qua- mitudine insignis Urbis,intercipiendae N ς'i' IM 'ix pu tuor eorundem Legiones, Steinbac- consilium Regi suggestum : Qvqd,du.
iehi, nimirum , Tribunus de Hispania, Rhu Christophori Hubaldi subtribuni,&junior Comes Fuggerus, Wencke- adjunctis ei aliquot equitum alis,& de mi autem Comes Piccolominaeus cum Ecstadio Tubuno diverterant, subibiam & acrem impressionem tentabat: Nec infelici successu. Hostes enim, animis ordinibusq; perturbatis, non sine hominum ac impedimentorum ja-
mira,ad Tillium suum, ubi loci hospitium delegisse ipsummet noverant, citato cursu se proripuere : Totum Exercitum terroris ac formidinis adimplentes.
Qua clade a quiete interpellatus Tillius, lustrato postridie Exercitu, &ducentis quadraginta sex equitum alis, una cum numeroso peditatu, repertis, Rotenburgum ad Dubarum iter intendit. Rotem Rotenburgo Exercitus, quintoburgum Calendarum Novembris sub dilucu- ad Dubη tum proximabat: Quatuorq, disposi- - tis tormentis, verberatio in continomsultoriorum siclopetariorum, seu draconum,ex omni Exercitu abiectorum, numero non exiguo, haud strenuius tentavit, quam feliciter exsecutus est. SubTribunus hic, accepto Regis mandato, copiis, quas diximus, stipatus, citatissimo gradu, ne consilium mora dispalesceret, unicae diei, noctisq; continuo tractu, Herbipoli &C,Astadio iter Hanoviam usq; emcnsus ipsis Calendis Novembris, intra quintam & sextam matutinam, superata post arcem fossa vallum inscendit,& post excubitores oppressos, po tamq, refractam, toto impetu Urbem irrupit. Moxq; loci ingenium in commodum suum vertit: Porta, quae novam a veteri Urbe discriminat,obserata, ac praesidio suo insessa, novae Urbis incolis, ne illis in veteri suppetia' tum venirent, viam int cludens.
213쪽
Brandisus peditum ductor,qui in no- suam quieti digrederentur: Praesectus va Urbe hoipitabatur, ab initio, quan- vero Urbis & alii Ductores, cum bido, strepitu in veteri Urbe exorto, ru- nisi, quae aderant, militum cohortibus,mor de Regiorum adventu inc Pebe- ad veterem Urbis portam versis armis scebat, ad arma inter cives, militesve comparerent, hisque depositis Regio uos conclamari pene vetuerat, dicti- rum se committerent arbitrio. Ditans: Nil causae, cur percellerentur. ctum factum: Et Hubaldus, lateralia Militem, qui ad Urbem veterem tur- arma seu enses retinere comiter gre-
has det, non regium esse, sed Caesaris: gariis indulgens, quicunq; sub Reg Longius abesse Regios, quam ut adeo stipendia mereri mallent, liberos esse cito advolare queant. Pridie Aschase jussit. Nec dissiciles se praebeban fenburgum misisse , supplementum illorum pleriq, : Nomine suo regiae praesidii solicitatum: Certoq; sibi ha- militiae sine mora transcripto. bere persuasum, hos ipsos esse, qui Ipsemet Praefectus Brandisius, &
improviso adventu suo tumultum ex- alii nonnulli hostiles haud infimae no- ' civerint. Tandem vero re , prout , tae Duces,qui e vulneribus ad Lipsiam erat, comperta, ad defensionem serio acceptis aegri hic decumbebant,captia se comparare Brandisius66c milites pa- Vi remansere . Interq; hos Baro Me riter civesq; ad arma arripiendu hor- cius, sub Piccolominaea Legione sumtari: Nec tamen minus, dum Hubal- mus vigiliarum Praefectus, & binidus praesentem illi vim ostentat, lon- equitum Magistri. Hubaldus subTrigioribus tubis e vallo veteris Urbis in bunus, ob strenuum hoc facinus dignia novam detonando , tormenta quae- tate ac nomine Tribuni a Rege cohodam illuc dirigendo, & validam impressionem equitatus, qui in procinctu ad id jam stabat, porta reclusa minitando , armorum inducianestatus , peditum equitumq; delectus ingenti statim concursu habere
Hanovia inopinato in potest Rex Meeas, deditionis praenuncias, flagitare. tem redacta, Rex, victoria rite usurus, num cum Callide & aliud clam intendens: E f cum omni Exercitu, .haud longa mora ξης itumiliaribus enim suis certum homi- interposita, Helbipoli ae Caristadio ψς ς α nem, tranata novae Urbis fossa, Sten- movit, & utriq; Rheni ripae insistens, hemum, ubi hoc ipso tempore Tribu- Ascliuifenburgum perrexit: Gulielmo ni Einotti Legio, & aliae Caesariano- quoq; , Hassae Landgravio, cum co- rum copiae commorabantur, se con- piis, quantascunque praesidiis , salva ferre, festinataq; flagitare subsidia, propriarum dicionum securitate edu- dapsilibus promissis induxerat. Sed cere posset, Moenum Rhenum lis ver- spem horum Hubaldus, ne ad qua- sis properare, & regio. Exercitui se orantem quidem horae armis feriatu- jungerejusso. rum contestatus, seustrari. Vero igi- Nam hic quidem, simul ac Tillia- Hassius tur, non simulato amplius animo do ni Exercitus abscessu respirandi spa-po mun deditione agere Brandisius: Dummo- tium, & aliquid tentandi occasio data d*m 'io Comes praeberet assensum. Qui a est, pridie Nonarum Octobris, Munia *Vp Regiis in vallum adductus, se quoque dae Urbem, Visurgi incumbentem,ag- 'I Pariter captivum, respondit, nec sui gressus, &, tormentis dispositis, dedi compotem, haud scire satis, quid sibi- tionem Praefecto loci imperans, illomet agendum iret: Quanto minus, jussa ab initio detrectante , aliquo quid alteri y Consuleret Brandisius ictibus , incutiendi magis terroris, rebus suis, prout quam commodissime qVam ruinae edendae , moenia saluta-Videretur. Iterum ergo pro se ac mi- rat, &, quid nunc animi de deditione lite suo, cum impedimentis omnibus, ipsi foret, denuo exquisitum ierat. armis ut dimitteretur, hic postulare; Quo a prioris responsi rigore non mo- 'non impetrare: Hubaldus enim aures dicum remittente, & postulatis ejus justae deditionis legibus occludens , aures praebente, de legibus deditio- alias, siquidem praesens exitium evita- nis eadem adhuc vespera hoc pactore vellent, amplectendas, pro lubitu conVentum: Ut praesidium caesareum,
214쪽
explicatis, Gottingam, vicinam Urbem, discederet. Landgravius autem hoc loco potitus, non contemnendam Paderbornensis dioeces eos partem , & contermina quaeq; H estphaliae milite suo complectebatur: Tributis , quousq; armorum terrore pertingere daretur, continuando bello,
imperatis, & diribitoriis novisq; delectibus institutis. Non diu tamen post, de Regis voluntate certior factus , posthabitis aliis, quae animo moliebatur, huic obsequi satius duxit; & cum triginta equitum alis, quatuor peditum Legionibus, nec non collecto epopularibus sesqui mille militum numero, quo Rex jusserat, Moenum, scilicet, Rhenumve versus, in viam sodedi P. His in oris, qui Caesarianoruma Asellassen burgi agitarant praesidium,
Regis adventum opperiri noluerant: Loco prius direpto, saluti suae maturo discessu considentes. Quo haud magna mole occupato , Rex Hano- viam & Stenhemum porro contendebat: Posteriori huic, Caesarianis arma
obvertentibus , vim admovere coactus. Post muri autem partem tormentorum violentii dejecta, hi quoq; deditionem ic liberum abitum pacti:
Nec, eo tamen obstante, quo fortuna, eodem animis inclinantes, pleriq; in Regis stipendia transiere. Hinc Francolarium ad Moenum
recta itum: Quo Rex Philippii Rein-hardum, Comitem Sol mensem praemiserat ; tentaturum. Num Civitas bono induci posset modo,ad aperiendum Regi portas , & , communi Protestantium bono, admittendum ejus
praesidium' Alioqui, quod sponte
negaretur, Vi extorquere paratum ,
haud obscure significans. Et Francosurienses sane tritam de Neutralitate impetranda cantilenam, variis causis in medium allatis, ab initio occinebant Regis auribus: Sed surdis,& ad haec talia obturatis. Regi enim fixum ac immotum stabat: Ulterius haud progredi, nisi Urbis hujus omnino securus foret. Necessitatem enim id dc rationem belli flagitare: Meliusq; a Patre ac Majoribus edoctum, quam ut locum ejusmodi magni momenti,
nisi praesidio suo firmatum, a tergo
relinquere deberet. Ne erga in hostes euntem differrent supereua , nec profutura ipsis mora, aut suspicionibus sequioribus & diffidentiae indulgerent. Necessarium hoc jam esse, non arbitrarium, & amicam viam recusantibus vim admotum iri: Supersedere tamen hac malle , & , ne ipsi ansam praebeant , rogare. Ad haec Senatus de transitu tandem equitatui, impedimentisve per Urbem turmatim concedendo, pedite vero navibusae cymbis Moenum infra Urbem trajiciendo assensus, praesidium tamen deprecabatur: Et Rex declaratione isthac paulo mapis contentum se ostendens: non nisi sexcentos suorum Saxentius ae recipi postulabat. Interim , dum Civitatis Legati in Urbem
regrediuntur, de re omni relatum, Rex, non exspectato ulteriori responso, progressus, decimo quinto Calendarum Septembris, summo mane ad Saxentius in instructa acie stitit Exercitum ; Civitati brevibus inlinuan ς. Ob praegnantes causas illico , Urbem ipsi transeundum : Amputatis ergo ambagiosae morae diverticulis, recluderent portas.
quinto, quem diximus , Calendarum Septembris , potior Exercitus pars,
tormentaq; complura cum instrumento, Saxo aliutam, sexcentorum tamen
praesidio illi e relicto 1 Rege firmatam , ingressa , atq; , ponte qui Moenum jungit. tramisso, Bochenhemiana porta Hoclistam , Electoris Mo-guntini oppidum versus, iterum egressa, mediam Urbem transiit. Quo in transitu Rex singularem erga cives humanitatem, aperto capite , & exporrecta fronte blanditer passim Ob- vios salutando, prae se serens, animos hoc ipso.adeo sibi lucrabatur: Ut nemo non de ejus adventu sibi gratularetur. Hoc lista eodem adhue die, circa Rex decimam vespertinam Regis arbitrio Hi chil a se dedidit: Praesidiariis, ad trecentos,uil)Q sta'
l ostridie rursus equitatus pars, impedimentorum, longo tractu viantium, terga claudere more belli sueta , Urbem traducta: Militum quoqu , tormentorum, aliorum belli instrumentorum , impedimentorumqi numerus
215쪽
Uerias non exiguus navibus Moenum stam denuo se contulit. Ubi ejusdem devehi 1 8c ultrata insuper ripa, pro- jussu, in arcis sacello sacra, Proteitan- miscuo militum, calonum , impedi- tium more, peracta, dc, ob Franco-mentorum, Hoclistam versus tenden- furtum exiguo negotio in partes trotium, agmine calere conspecta. ductu, supplicatio solennis instituta. Hoc listae cum Georgio Hassae
vrgio, Laiadgravio, Darm stadensis stirpis, de Mndg 3. Russetis emi castro potestati regiae r ' i permittendo amini: Iisdem que fere lenti ' cibus , civibus quarto Iduum Maii. - ' Spandoa Resi ab Electore Branden-j --θ burgico tradita fuerat, decimo tertio Calendarum Decembris, transactum. Cui, paci, Landgravius tamen praeter lias
Pararturn leges, de fide Ur obedientia, qetuam se offerensari ioberet, ct Neutralitate servanda, i, u ut 0 expressit protestabatur. inam pro teriationcm ReX , pacis tractatus , quem ille praetendebat, respectu,
haud dissiculter admisit: Quo Land fravius ad interponendum se interelligerantes utrinq; partes, & honestam ac tutam Pacem eo citius conciliandam , tanquam neutri parti addictus aut obnoxius, magis idoneus foret. Imo praemii loco, pro suscepto hoc labore, provincias ejus, donec detractatus exitu constaret, ab omni pecuniae exactione , militum hospitiis,
diribitoriis , & smilibus, quae bello
comitantur, incommodis immunes so-i re, spopondit. Landgravius enim ut hoc addamus Pacis ineundae mentionem apud Regem injecerat: A parte Protellantium semet, & Marchionem Branden- burgensem, qui Culmbaci sedem habet , a Caesaris vero & sociorum latere Leopol dum Austriae Archi Ducem, nec non Wol angum Gulielmum ,
se tabamjam cudi, facile sibi pers - ctor dest.
serat: Maxime, quod Regem multa fioni ab congregare navigia, crassis quernis as- cingitur, seribus, loricarum instar, ad latus prae- H P ni texere, palarum, rutrorum, similium, 'moliendae terrae, instrumentorum ma- P in gnam comportare copiam , Guli cl-mum quoque Hassiae Laiadgravium, eidem junctum, pro comperto haberet. Itaq; ipse econtra ad defensionem sedulo se comparare ; Regios ii, ne, navigiis Moenum devecti, in ultratam Rheni ripam evaderent, impediturus , palis crebro impactis, & navibus, quae ingentium saxorum mole im- plerat, demersis, Moeni ostium, quo in Rhenum se exonerat, obstruere cOnari : Hispanis ultra bis mille intra Moguntiam, Urbi defendendae, admisi s. Ipsemet vero, Wormaticii si Episcopo comitatus, secundo Rheni fluento Coloniam, majoris securitatis ergo, se recipere , cum pecuniae & rerum quarumcunq; pretiosarum thesauro. Hispani etiam , quibus Mogunt iam tuendam commiserat, ampullari, de verbis sesquipedalibus se-roculi , magnificὰ jactare. Dum vel unico ipsorum sanguinis calidi gutta superesset, infestis in Regem animis ac armis fore; nec Urbis hunc potiturum : Quinimo in cineres ab ipsis potius redactiim, quam hosti deditum iri. Comitem Palatinum Rheni, huic rei Interea Rhingoam, ab Hispano RU offerens pararios de mediatores. Qui munimentis quibusdam firmatam, &δ RIV tamen tractatus, licet Rex, quemad- valido praesidio insessam, Regii adorti, expusnato in Walloisi oppido ,
modium diximus, in aliquo eum numero habuerit, in prima statim herba exstinctus , ne in florem quidem se induit: Tantum abest, ut ullos fructiis
maturos proferret. Duodecimo Calendarum Decembris, Rex Francosurtum rediens,
in aedibus , Brauia selsae appellatione insignibus, divertit; & cum Civitate quicquid in armis repertum, neci dederant : Provincialibus quoqi nonnullis, qui ab Hispano, ut arma caperent, persuaderi sibi fuerant passi, immaturae temeritatis poenas luentibus.
Reliqui regionis incolae , exsoluta
prius ob arrepta temere arma, non
mediocri pecuniaria mulcta, in regiam nec non Wetteraviae Comitibus , qui protectionem recepti: Ita tamen , ut ad regii adventus famam certatim eo Regi fidos fore, & quotmensibus tan-
convolarant, tractatione de certis rebus habita, decimo Calendarii Hoc h-
216쪽
Eloctori hactenus pensitaverant, collaturos sponderent. Potissima regii Exercitus pars Cassellis e regione Moguntiae, & illi elocorum ad klienum, circa hoc tempus tendebat: In quos Hispanus exadversa rip , quadraginta, qVinqvaginta, sexaginta, usq; ad septuaginta pondo globos faculabatur; sed innoxiis plerumq; ictibus, & nulla Regiorum jactura. Rex vero, Rhenum tramittere satagens, Ercnselsam munitam arcem, erga Bingium sitam & murinam Rheno circumfluam turrim ,
Bernhardi Saxoniae, e stirpe Vinari ensi, Ducis industria, jam occuparat: Quando, Tillium Noribergae propinquare, & egregiae ac opulentae Civitati, quae primoribus Germaniae merito accensenda venit, obsidium jugum 4;. minitari, relatum est. Hanc emo neqvaqvam deserere, sed suspensis, donec uberior occasio se offerret, quae de Rheno tra)iciendo agitabat, consiliis, in tempore opem & promissas suppetias flagitanti ferre, satius visun .
Iduum Novembris, Onoli Zbacum se contulerat: Ubi, reperto divite armamentario, & insigni equorum, e vicinia a rusticis undiq, eo, velut in tutum
receptaculum, congestorum , copia, Exercitum pariter omnium armorum genere, & rem simul tormentariam recentibus j umentis affatim instruere datum. Administrator quoq; Magde-hurgensis, quem hucusq; secum circumduxerat, Dinckel spulam hinc, &Ingo Istadum porro ablegatus: Tillio ipsomet cum Exercitu Gunt Zenhusam movente, & ad decimum quartum usq; Calendarum Decembris isthie
Ad Nori- Decimo quarto Calendarum De--g m cembris Campiductor Pappenhemi D- iis, cum quo, ut Lipsiensis nauspicati
conflictus praecipuo autore ac inccntore, Tillio, ex hoc tempore, haud adeo bene convenerat, vale ei dicto, in V eliphaliam, res novas moliturus, discessit. Tillius vero, quo Regem, circa Francosurtum rerum suarum tunc satagentem, concito alibi tumultu, a laboranti Rheni ripa retraheret,
S bacchum iter retro legens, postridie ad Noribergam Exercitum stitit.
Ingentem pecuniae summam, & commeatum a civitate minitabudus postulans ue sed utrobiq; repulsam passus. Qua accepta, Exercitum pagatim circumcirca Urbem distribuere, bc adobsidium instituendum, vimq; praesentariam faciendam coparare se visus. Nee Noribergeses animis aut facto sibi deesse, sed defensioni pro viribus accingi, ac munimentis, quae moliri nuper extra antiqvum Urbis sossatum coeperant, attollendis noctes diebus continuare : Regii quoq; equites, peditesve, Henrici Gulielmi Comitis Sol mensis, hoc ipso tempore, duarum Legionum, unius equestris, alterius pedestris, delectus Noribergae 5c finitimo tractu habentis, ductu, assiduis velitationibus Caesarianos incurrero : Ex moenium deniq; pinnis, & propugnaculis, maxime immani turrium, quos aulicos scyphos vocant, mole, sicubi forsan hostium audentiores intra tormenti jactum insinuarent, sulphureus tormentarii
pulveris nidor largiter illis propinari. Dum ad Noribernam ita sedet Elux tor- Tillius, vim i extremam Civitati minatur, accidit: insndam, qui Utinae
paulo ante stipenuia merens, hac Lipsiensi decreto nuncium remittente, inrCaesaris militiam transire compulsus fuerat, & tormentarium deinde apud Tillianos egerat, hostium partes, conscientia dictante,deserere certum, pulveri tormentario su niculum ardentem
clam prius applicare,raptim que transfugere in Urbem. Hinc, quicquid ejusmodi pulveris in Exercitus usum Titiseus secum trahebat, in flammam fumosve abiit: Quo vicina aliquot tormenta graviter quassata, nec modicum praeterea Exercitui damnum rapidi ignis violentia illatu trib. Praeter in licem hunc casum, Tillim miles quoq; , maxime ille ex Lyttha-Nori-ringi a novitius, bruma jam appropin-g iit quante, ob coeli & frigoris inclementiam, variis morborum generibus ami- .gi; adeo id; nec in castris sub dio longius duraturus, nec tantae Urbi obsidendae par videri : Noribergenses econtra nullis minaciis terreri, sed strenue omnia instruere ad sui de ii sionem. Tillius ergo laboriosae S
diutinae obsidioni se implicaro, dc. C e vires
217쪽
ires suas, jam bin te languidas, attere-:re, haud consuitum censuit: Sed, motis inde castris, Exercitum in duo agmina dispescens,alterumLaussum,dcinde per superiorem Palatinatum in Bohemiam contra Saxoniae Electoris militem, qui id temporis illic dominabatur, Caesarianis opitubatum ire jussit ; cum altero ipsemet GuntZenhusam repedans, Nordlingam iter sine mora instituit. Ubi Lortharingiacarum copiarum reliquiae Rhenum versus,illis in oris hiematum, seq: refocillatum, dimissae. inorum Dux in sua revertebatur: Princeps vero PhaltZb argi, dum Bavariae Ducem Monachii
visitatum iret, morbo acri correptus,
supremum isthic vitae diem egit. Quicqvid copiarum supererat, Tillius partim per Risam in hiberna distributum, partim in Palatinatum superiorem ablegatum ibat: Ut hac ratione ora Danubii, & Bavariae fines Exercitus o jectu undiq; protegerentur.
Eadem ipsi clie, qua Tilliani vasa ad Noribergam conclamarunt, in muri circuitu, ad no comit portam, non exigua antemuralium portio, cui
E fascibus arena, & compactili ligno suggestum superstruxerant, duoq; in
eo semimuralia tormenta, fundamentum muri vitium senio fecisse haud ad-Vertentes, collocarant, in fossam cum Onere suo praecipitatum iit: Ita ut ex parte illam compleret, & aditum visamve aggressioni hostili quodammodo sterneret. Quod ut periculosae plenum aleae fuerat, si hostis Urbe obsidere institisse : Sic, postquam periculo jam destinctis accidit, prosinnulari propitii Numinis nota habi
Dum inter haec Sueciae Rex, E ercitu a Rheni ora reducto, quam secundo Moeni flumine venerat, Viam Herbipolim regredi parat Noribe gam , Urbis liberandae, perrecturus :De Tillii discessu maturὰ certior factus, & hac cura jam exoneratus, deposita ad tempus consilia resumsit, Multra Rhenum penetrare, transituq, obtento, ipsi Moguntiae manum inji
tamen inita jam ante transactio scripto
prius comprehensa, & ad umbilicum conven- perducta. Cujus vi Civitas recepit., scripto Urbem Regis ae Coronae Sisciae omni- consum' um s Protesiantium bono ac securitati, - 'contra quoscunque Regis OProtestantseam hoses, tuituros ac defensuros: Erga regium, quod iis relinqueretur, praesidi um, O nunc, o olim, candide,si deliter, human egesturos, nec quicquam contra, clam palamve, agitaturos consilii,
nee quicquam faecto js contra molituros . Regio Regiis,qsocunqve tempore,
hine inde transitam, seu cum toto Exemcitu, seu cohortatim,rurmatim, integrisve Legionibus praebituros, Regu vero hostibus praecise denegaturos i tantum . aberi,ut Urbem in eorum manus tradaere aut praesidium eorundem recipere vellent e divin hoc potius ea , donec sa guinisgutta relu , cotra hostis pro ei uis dimicaturos: Avodsi Rex, -- minente ab hostibus discrimine, praesidia
novo milite aueere, necessrium arbitra
tu ιμ, bcina ipsorum voluntate id D-ctum iri, parem tunc cives cum milite re
gio sub ros fortunam, o pariter subabstata Retu directione, bis desensio
ni incubituros: Herbo ut iramin, id facturos; quod cordatos, Patriae ac Rel gionu amantes Viros, jures clientelae alteri devinctos deceat, nee non Regis curitu, tum besii, pro omnium Ialute Iu/eepti natio sagitet. Vicissim Rex, de is neuti am destituenda ,sed δε- liter quocunque tempore protegenda, Opricioris edius sartis, tectis conservandis fidem interposuit , repromittens una: Si ad cis tractatum res deven rei, Civitatem pacto inclusum, o provide cautum iri ne sederationis hujus nomine ρ Varium Paxem tilia eidem mo
Hoc peracto Rex, ipsis Calendis Decembris Francos to discedens, Darmstadium versus iter intendit : Cui Gernshemum, Moguntinae dioeceseos oppidum, Rheno assium, vi minime exspectata patuit. Laden- burgum quoq; , Benshemum, Win-
hemum, Heppenhemum, Stuckenburgi arx,& universus montanae, quam Vocant, viae tractus, ab hostibus deserta, in Regis potestatem concessEre: Qti nihil antiquius habebat; quam
ut his in oris Rhenum opportuno aliis quo loco tramittere stoin
218쪽
phistari stoc stadii ergo, ad qVadrantem pro Patria vita defuncti cineribus, adstu Rhe. milliaris a stellato, quod Hispani e re- Famae & 2Eternitatis aram,jure, inermni, hoste ilione oppenhemi excitarant, propu- to suspendimus. q naculo, ultimo Iduum Decembris sca- In sempiternum memorabilis hu- ' o has nonnullasnamis,ipsemet,quatu- jus transitus monimentum, eo ipso lo-yi ' inlitummodo comitatus personis,in co, quo Regii primitus Rhenum tra- 'in' 'ulteriorem ripam loci situm explora- misi re, pyramis, eleganti structura, turus,trajecit. Ubi,dum in terram e. erecta postmodum fuit: inam, utut seensionem facit, Hispani equites, ex- hostium iniquus livor, rerum illic ite- cubi s illic agentes, impetum in eum rum potitus, pessum dedisse feratur,
dedere : Quos tamen, raptis conscen- rei tamen haud proletariae memoriam te iterum scaphis altum petens, fru- exanimis hominum nunquam eradet.
strabatur. Hispanis repulsis, Rex, utrius' Postridie, septimo Iduu Decem- ripae jam porens, tormenta, equitum mbris, circa sextam matutinam, prius- ac peditum Legiones aliquot illieoovam in diem nox iret, tercentum Rhenum transportari imperaba :oraetoria Legione abiecti milites, aut Ipsemet flumine tramisso cum Exerci- robora potius militum, Duce Nicolao, tu, hinc illinc, versus oppen hemum Comite Brahaeo a Uisingsburg, ejusdem Legionis Tribuno, duobus grandioribus navigiis quibus,inter alia,adductis, nauta, Nirsteno oriundus, Regis, trajicere molientis,conatus valide promovit impositi, transitus aleam tentare primitus jussi. Vix autem ter
nec non munitionem, quae ultra Rhenum oppen hemo objacet, pari passu progressus. E quibus stellata quidem isthaec munitio deditione in manus
ejus venit: Urbs vero, tum arx, redintegrato mox impetu, vi captae, Hispa
niq; civibus, qui jugi Hispanici du
ram tetigerant, cum a quatuordecim dum pertae si erant, operam adjutabi- Hispanorum equitum ac draconum lem dantibus, & qIam plurimis manus inferentibuso ad quingentos tru- 'cidati. Dum Regi ita ad votum omnia Hispani fluunt, Hispani & Lottharingi, quos qnium rapidi Rheni vortices non protexe- Rd Rhenurant, mediocrium locorum munitionii VRhalis acerrimam incursionem paterentur. Et sane male ab initio habere Regem isthaec hostium impressio: Vereri enim,ne sui,& numero pauciores,& meri pedites, exigua loci opportunitate adjuti, antequam a citrata ripa MU 3 mUM ram Lo ilia veniretur subsidio, multitudine pari- sidere amplius non audebant. Protat, hi ter ac rapido impetu eqvitum, eqVo- inter alia, illi Stemum, firmum satis ob mi. rum ti hostilium obruerentur. Comes propugnaculum, igne pruis subjecto ua . autem Brahaeus, cu exigua, qVae ipsum destructum, deserentes, pars Mogun- s. m. hatur manu, adeo strenue & δε- tiam, pars Franckendatam se contulε-
tirem gessit , ut Hispani, ter summa r. : Ex his osse landius Tribunus . vi irruentes,ter insigni cum clade rege- WOrmatia, libera Imperii Urbe, post-cti sint Donec, adventantibus subsi- qVam satis acriter emunxerat, & exa- diariis a Rege cohortibus, fugam arri- ctionibus immodicis vexarat, cessit. olentes, ripam Regi omnino liberam, Indignam hospitibus gratiam pro ho- transitumque militia impeditum relin- spmo benigne praebito reterens; quin-' quaginta tormentarii pulveris dolia, in M' Et it, dictus Comes coronam sibi cavum prope Divi Andreae conjecta, oromeruit murali multimodis excel- incendendo: Qua flamma plurima cir- sentiorem inia primus omnium Re- cum aedificia graviter afflicta, & homi-
pioru non moenia alicujus Urbis tran- num non pauci ambusti . .
siluit.&dRheni claustra, nescio sortius Rex, transitu Rheni obtento, Op- Rex Modin felleius, perrupit, & hoste,qui ripae peliemiqi Urbe ac arce in potestate re assiduus incubabat, submoto, valvas dinis,sortuna coeptis bladiter aspiran ulterioribus Regis progressibus, ad te,uturus, Mogunti aestatim Exercitum P comolures hostium, non Urbes, sed admovit. Et hic reluctari quidem initio orovincias subjugandas, patefeci : Hispanus manibus, pedibus; frequenovam Coronam nos etiam jamdud im si simis ii tormentorum ac longiorum C c a tuborum
219쪽
tuborum ignibus in propius subeun- num, munitissimum castrum, obsidiotes debacchari. Sed regio milite ac- ne interim cinxerat: Qqam praesidia- cessibus adeo brevi proximante, ut ab rii aliquamdiu tolerantes, nono de- una parte vim tormentorum, quibus e mum Calendarum Ianuarii deditio- propugnaculo, in Divi Jacobi monte nem pacti, loco excesserunt. Castrum cxcitato, vehementissime impeteba- autem hoc & Comitatum annexum tur, parum amplius extimesceret, ab Rex Comiti Stot bergio, cui Elector altera jam in medio Urbis fossato ver- Moguntinus olim ereptum iverat, resaretur, nec non, crepitaculo ad pra- stitui .
tensem portam appensi, hinc etiam, Idem Landgravius Conradum Cautam& sic undique versiam minaretur aggres- Usselium, Tribunum, Caubam, Gu- item, Gusionem, flecti animorum iste rigor se den litu,&Palatinam arcem in Rhe-dςnielitu, passus est, & de legibus deditionis, no expugnatum, miserat. Qui, ejus ipsis Idibus Decembris, conventum : mandatu, secreto illuc se conterens,' rarum vi Hispanus cum armis, impe- Urbem que, octavo Calendarum lan dimentis, duabusque insuper machinis rit, noctu desubito irrumpens, prae ii dimissus, & Mosellam ato: Lutgel- diariorum nonnullos cecidit : Reli- burgensem agrum versus a Regiis deductus. In Urbe octoginta tormenti , en
tum viginti pulveris nitrati doliis, &insigni omnis generis annonariarum specierum, cumprimis vini, penu potitus, Rex in electorali arce divertit; &, in aulico templo sacris operatus,pro re
feliciter gesta supplicationem tolennem habuit. Militum, qui huic obsidio impensi, jactura intra exiguum numerum stabat: Inter alios tamen Axelio Lillio, Tribuno, e memorato superius propugnaculo,grandiore tormenti pila pes elisus erat: Quem, ceu in 'utile jam membrum resccari mox necessum fuit. Regii eos- Nonnullis post expugnatam Mo- leni ad sunt iam diebus, Rhingravius cum Le- No sione sua in novem Hispanorum eqVi-
. .. ' tum alas ad Trarbacchum impingens,
post acre certamen terga vertere, tribbus vexillis ademtis, coegit. Quo facto. Simmerae Urbs & praefectura, in manus ejus promte veniebat. Baccharacum etiam, vini, quod producit, generos late nobile, scalis admotis, paulo post ab eo de improviso captum: Cu-Jus tamen arx Stat eccum vocant) in Januarium usq; sequentis anni obstinavit. Eandem sortem Bodobriga &superior Vestalia expertae, Regios admiserunt.
Locam 5. Gulielmus Hassiae Laiadgravius,tana non- a Rege, ut in opposita R lieni ripa sernuli , ut varet, relictiis, Falchensteno & Ri Lx mi taberna, montanis arcibus, paulo an-
iugant . rem concederet, occupatis, Kontgste- quis partim in arcem,partim in turrim, quam furinam vocant, raptim contu-gientibus. Repentina autem isthaec Ur Ois expugnatio non exigui momenti ob
id visa: Quod arx, Urbi imminens, a Palatina arce, valido adhuc hostium prae sidio insessa, h. ac ratione disjungeretur. Nihilo tamen minus istae, utut ad deditionem statim invitatae, de recusantibus vis admota foret ad sextum usq; Iduum Januarii insequentis anni obsidentium desiderium remoratae: inando demum utriusq; arcis praesidiarii, tormentorum quassus, & alias obsidentium artes experti,ad deditionem descenderunt , salvis armis, impedimentisi, ac signis explicatis, dimissi.
Inter felices hos Regis, Regiorumq; progressus, Hispani quoq; , in
husio sponte sua desertis Fridbergae Praefectus, Ludowicus Verrei henius, Regi deditionem imperanti, injussu Philippi de Silva, supremi armorum Hispanicorum in Rheni tractu Moderatoris, hac in re quicquam statuere, sibi haud integrum
responderat: Decendii inducias, rem Omnem ad illum relatum, p6stulans,& impetrans. Intra quod tempus Urbs & castrum Fridbergae, per nonnullos Creuignacum ablegatos, ut praesidio, ulterioris ruinae evitandae , liberarentur, petieranti sed nequicquam: Legatis a Philippo de Silva ne admissis quidem, & Praefecto, Urbem
220쪽
quicquam superesset, iteratis mandatis propugnare jusso. Hoc tamen non obstante, Verrei henius , de conservatione loci desperans , militem praesidiarium Braunt et sani , arci huic eo melius prospecturus, ablegar : Ipse , cum familia sua, plusjusto longius illi e moram trahens Christ phorus enim Hubaldus, regius Tribunus, Hanoviae Praefectus, eo comperto , cum copiis nonnullis confestim advolare, castrum pariter ac Urbem, Regis nomine, occupatum ire, & Urbe quidem milite vacua relicta, castrum tantummodo valido praesidio munire: Verrei kenio deprehenso in captivitate, jure belli, apud se reteto. HNe- Circa hoc idem tempus Spira n tum, Nemetum, libera Imperii Civitas, in
ii sibu mut ῆς Hispan , qui Germer,hemi &Rει , vi. Neostadii hospitati hactenus erant, ei oris aris cognitum, dilapsi sunt inde : Oppidisma vene- his regium mox militem recipienti ranari bus. Similiter Landavia & Weissen- burgum, quod a corona agnomen so
titur, victricia Regis arma supplicitervenerabantur.
7 gii cu Plulippoburgum, munitissimum Rii xppo dioeceseos Spirentis propugnaculum,hWgip valido hostium, hoc tempore , tene- batur praesidio: . Quorum , vergenteum Λ se. ad finem Decembri, circiter ducenti, eunda ve. Rhenum Rhenhusii transmiserant, litatione Regiis, qui Spiram frequentes com-eollis. meabant , struentes insidias. Sed Horneckiis Tribunus, explorata insidiantium subsessa,cum equitibus nonnullis recta illuc pergens, post aliquod
certamen eos fudit, fusosq; , octo in e campo mortuis,nec non captivis octodecim in hostium potestate relictis, ad Rhenum in naves compulit: Quas dum tumultuario quisq; nisu insilire praefestinat, non pauci insuper, aquis absorbii, periere. Manli e- Quarto Calendarum Januarii Man-mum sira hemum, Urbs munita ad confluentes ρς η'ς Nieri ae Rheni fluminum, a Berntiar- , do saXoniae Duce , stratagemate in---. terceptum. Summo etenim mane, cum trecentis suorum sub Urbem recta & festinanter pedem ferens, CXcubiis inclamantibus, &, quis esset, aut
quid sibi vellet, sciscitantibus, Caesarianarum se partium, λ Regiis, qui vestigiis insem inhaererent, premi simul
bat: Reserarent ergo portas, dc Praesenti exitio amicos eximerent Quo paulo inconsulti ius facto , non hospitem sed hostem se ostendit: Et Gemmanorum quidem militum vitae parcitum; reliqui ad ducentos 'vinquaginta ferro mactati. Maravallius Centurio , ejusq; signifer capti, sed , persolutolytro, Hedelbergam mox dimissi: Ubi Urbis tamen Praefectus, quod
Manhemi amissionem culpae eorum ascriberet, venientibus, loco adventitiae, manu confestim iniecta, cis paucos dies capite truncari utrum i fecit. Eodem quarto Calendarum Ja. nuarii, quia Senatus Urbis Francos ur-ςOmmς lanae de commerciis inter bellandum μ pene desitis, in antiquum statum re- . h. . ponendis, nec non peculiari di Pl manda umate, maj oris ergo securitatis, εοῦ quo promulse enixa ejus vol uncas in omnium perve- gat . niret notitiam, muniendis, Regem interpellaverat , Edicto publicitus assi xo , omnibus Tribunis ac Ducibus,
tum gregariis etiam q vibuscunq , , quaequitibus, qui peditibus, sub capitalis
poenae comminatione, sev d inlunctum: Ne myrcatores, qui Hanc u ti, Cela ibi locorum negotiarentur, eorum familiam , seu Prorestautium , seu Hieritis Religionis, aut mercimonia minimes pecta , ct arti Diales confecturas, cuius crinsgeneris sive intrasse
extra mercatus Iempora, detinerent ,
multo mimis vi spoliarent, ac Hrip rent, quin potius tam emtori N, quam venditoribus libretim, nultatenus imp ditum, commeatum praeberent, nul7 svexationum aut exactionum inferrem
molesiam. Quod Edictum, anno proxime subsequenti: instantibus nundi.
nis iteratum; adjecta non contemnenda appendice: ina Ducibus is P sectis militiae, intra locorum , ubi hospitarentur, territorium, viarum Osee ritatu publisae cura demandata, a Dium, i, si quisquam mercatorum inter vias latronum incursu expilaretur, Egos ipsos Duces, quorum intra terminos
I ius perpetratum foret, ob id conm tum, O ad poliatos indemnes sese