장음표시 사용
221쪽
illic praeesse jussus, dum Rex ad Rhe- cum aliquot solummodo selopetario num victoriae partae adeo impigre in- rum delectorum centuriis, & dimidia- sistit, nec ipse interim feriari, aut otio ta Baronis Cochiligkii equestri Le- torpere, sed arma in conterminunta gione, subTribuni Cracovii ductu, hostem, quousque liceret, extendero. illuc missus. Hic, decimo quinto Ca-Proximum illi ad manum Mergenthe- lendarum Januarii, cum luce simul Cimum : Quo Caesariani, nisi vi serio vitati propinquans, per quendams admota , haud videbantur cessuri. miliarium Campiductoris Hornii litu-Hornius igitur cum pedite & eqvite ras, Magistratui tradendas, in Urbem
nonnullo, quantumcunq; raptim col- praemandatum ire: Certos homines ligere potuerat , Herbipoli, tertio Senatorii ordinis, tractatum, & cer- Iduum Decembris, movens, subita lo- ta ratione conventum emitti postu- cum obsidione aggredi. Proesidiarii latis. Inter haec centum sciopetariis econtra ad quingentos inerant P una laterariam quandam insidere , reji-
cum civibus ac incolis , initio quidem quos in pago, qui haud procul Urbo
bono esse animo, &acri torse defen- aberat, continere , equitatu autem dere: Mox tamen, accessus brevi ad portis, ne quis egrederetur incubare , ipsa pene moenia successisse conspi- & rumorem spargere: Quasi equitum cati, & tormentis, quorum vasta pon- aliquot, peditumve Legiones essen cdera, ob hibernam viarum uliginem, prae manu, quorum adventum prae& tenues iumentorum trahentiuniis stolantibus acerbiores, quam nunc OG vires, Exercitum, ultimo demum Ca- ferrentur, deditionis leges praescri-lendarum Januarii, assecuta, se impe- ptum iri. Comparere ad hae C uniti sentientes, Hornio ad deditionem . versus Senatus, &,expromtam ad Re- invitanti haud dissiculter assentiri, gis imperia obedientiam nomine ci-resq; eo sine mora devenire i ut po- vium offerens , petere : Commearet
stridie , qui decimus octavus erat Ca- cum ipsis in Urbem I scherotinius lendarum , arce & Urbe Regiis tradi, de omnibus specialibus porro illicta, Dinckelspulam miles abiret. Gre- acturus, & extremam negotio imposigariorum nihilominus dimidia fere turus manum. Nec refragari is, por- pars, in discessu Duces suos frustrata, tis tamen Urbis milite prius suo in- apud Regios remancre, & nomen sessis; moxq; conveniri, de recipien-
profiteri militiae. Repertus hoc loco, praeter duodecim tormenta , octoginta nitrati pulveris centenarios, & aliorum ar
do intra moenia trecentorum peditum , & centum equitum praesidio: Quorum sustentandorum onus, quia Civitas variis exactionum generibus . . 'rerumq: militarium copiam omni pend facultatum habentia se 1 non exiguam, insignis frumenti ac vi- Caesarianis exhaustam conquereb Mi penus. Quapropter Hornius,quod tur, in finitimos provinciales ex parte arx satis munita appareret, nec nisi inclinandum veniret. justo obsidio expugnanda, commea- Dum I scherotinius hic negotio- Et Hi tus & rerum necessariarum velut hor- su's est, Hornius ipsemet, Sperreute-bronia reum, cujus fundamentum non con- rii, Witalebit, & Baronis CoclititZ- temnendo initio jam substructu erat, rii, quotquot superabant, eqVites, hic erigere constituit: Ubi, quicquid nec non lexcentos siclopetarios dra- annonae in finitimis praefecturis depre- conesque assumens , Heilbronnania hensum foret, congestu asservaretur. adoriri animum induxit: Qua in Urbe Tum Post Mergenthemum Winshemi defuncti Principis Phaltgburgi inte in he Urbem tentare placuit: Quae, utpo- gra, decem cohortibus constans, Le-
te nullo praesidio constricta & occupatu facilis, pronis in Regem ut corum animis θ de Regiis opportadmodum erat, utpote qua infesta, communicationis cum Noribergensibus linea arctius connecteretur. Baro; sa, gio, quae adhuc septingentorum validorum, & bello aptorum militum c
pita recensebat, hospitata, ipsos adeo
ciues,ne adversus occupatos foris cum hoste interno motu insurgerent,armis exuerat. Referebant de hoc loco
igitur I scherotinius , subTribunus, exploratores: Praesidiarios in portis
222쪽
tantum, & medio Urbis soro, neutiquam vero in murorum & turrium pinnis, miniis in antemuralibus, obire vigilias. Decreverat ergo Campiductor regius, Certo loco, ubi fossa Urbis siccanea, antemuralia scalis admotis transcendere,inde per ostiolu, quo antemuralia e porta acieuntur,ad intoriorem Urbis portam penetrare, eamqi
appenso disjicere crepitaculo. In huc finem aliquot eiusmodi pyrabolares
machinae,&arti rex, applicandaru Peritus, Stutgardia ut praesto essent, per Schavelit Zkium Tribunum accurarat: Centurionem etiam, Wirten bergens agro oriundum, locorum in Urbe &accessuum omnium gnarum, ducem que se exsecutioni insultus ultro offerentem , in Urbem clam biduo anto, quam eo moveret, praemiserat; stationum, quibus vigilias praesidiarii agitarent , & loci, cui impressionem minabatur, positum sedulo, ex abundanti, adhuc semel exploraturum. Jamq; miles Merpenthemo Winspergum, quod dimidium milliare Heilbronita distat, pervenerat; iam dictus centurio redierat, omnia in proclivi, lociiq; designatum, haud advertentibus hostium excubiis, irruptioni patere, asserens; jam in eo res erat, ut exsecutioni mandaretur: Cum perpendere secum Hornius coepit. Quam aegre miles, Deno semel laxato, maximὰ noctu, quando, tenebris perditissimi cujusq; audaciam obumbrantibus, reverentia Ducum minor esse solet, a praedando coerceretur : Unde periculum; ne Civitas satis opulenta, quae sortunis suis communi Protestantium causae, tractu temporis, multimodis inservire poterat, militari direptionisu ecta, uno momento pessum iret. Eventum quoque ejusmodi consiliorum te stratagematum in ancipiti esse norat, autoresq; haec suos saepiculE, vel minima circumstantia variante , frustrari: Quod si contingeret, nec res cederet ex voto, praesidiariorum animos prospero successu inflatum, civium vero dejectum, adeoq; occupationem Urbis postmodum dissiciliorem redditum iri; quam alias civium opera haud adeo arduam fore, confidebat. Spes enim illi facta fuerat: Quamprimum regius ad Urbem compareret miles, cives, assectu in regia partes pronos, coituros in unum, praesidiariosq; aut adacturos ingratiis, aut bonis verbis, ut, deditionem pacti, Urbe excederent, inducturos. Mutato itaq; in arena consilio sustinuit impetum Hornius, & a nocturno furto ad vim apertam transgressus, illucescente die, equites ac dracones in proxima planitie explicatis se ordinibus ostendere jussit; cum pedite, ne apertus campus paucitatem ejus proderet, loca quaedam Urbi subjecta,ut Carmelitarum coenobium, & similia, insedit: F. neatore mox ad Praefectum Urbis ablegato, deditionem flagitans. Verum is tubicinem ne admittere quidem dignatus, cta tum abest , ut cum civibus sermonem
serere, concedere evectione tormentorum in sublimiores turres, & festi nata operum , ubicunq; necessarium,ideretur, reparatione , ad de sensitonem enixe potitus se comparare : Molendinum, quod Urbis fossae, qua Nicru spectat, incumbit, &ipsum quoq;
fosa aquae plena, caementitio muro extrinsecus praecincta, circumdadum, adeoq; non parum munitum existit, vadraginta siclopetariorum . praesidiormans. Eo tamen non satis obstante Hornius , molendinum , obscuro noctis auspicato adortus, primo impetu coepit: Subcenturione, qui cum
imperio illic erat, & triginta circiter militibus in potestatem redactis; reliquis partim obtruncatis. Subjacebat autem Urbs ipsa eodem momento expugnationis periculo, si Regii irrumpentes scalae, qua praesidiarii ex Urbe & in Urbem vicissim commeabant, rationem illico habuissent: Per hanc enim, ipsorummet hostium consessione , in munitiones interiores transcendere , & deniq; in Urbem ipsam penetrare, nullo negotio licuerat. Dum vero Regii moram nectunt,& alibi occupantur, Obsessis sat temporis, quo, scalam in Nicrum detumbarent, datum est. Manifesto tamen illico apparuit: Animos eorum admotam infractos subitanea ac inopinabili hac factura, tot simul militum, &munitae adeo stationis: MaximE, quia propugnaculum ἡ regione situm ,
quod defensioni Urbis prae reliquis
223쪽
:ccommodum erat , destinatis ito rum Cicitatum exempla cd H Iram molendino delitescentium ictibus pa- nam extendenda venirent, a Rege priniens , adeo infestari exinde prima lu- stolaturum. De caetero praesidii in .cecceptum A Ut nemo eo caput exse- positione ita se gesturum, repromitte. Mi ad tormen- bat , ut ne civium communioni autarere tuto auderet; nedum : ta in obses res displodenda compa-τere posset. Nam in hoc ipso diluculo )am octodecim numero, interlillos tormentariorum scientissimus, -occubuerant. Campiductor ergo reviuS deditionis mentionem denuo injiciendam, ratus, spe sua haud fal-
damno, aut nimio oneri foret: Certas idcirco vivendi leges militi praescribere, neve vel sic, serendo impares, succumberent ,sumtus, in Iustentationem miluum erogandos, aliunde derivare, ct in hunc fnem, magnam omnis gene-
-,fructuum, aliarumve anno narrarum
diis est. Quamvis enim Praefectus Ur- specierum copiam huc, velut in pena his respuere eam initio videretur,mox Vium, constituto ad id Commissario, con- pronis tamen auribus admitti: Quod gerere pollicitus. O erandio reseram non obscuris indiciis animadverteret, c. vi militum vigorem languescere, & ci- ves in ipsum crecturos cornua. Sic deniq; eo res devenit, ut, unis decimo Calendarum Januarii, primi luce, cum impedimentis, armis, signis explicatis, & fomitibus incentis, dis-κederet: Praeter aegros , quorum nori pauci, ad quadringentos quinquagin-.ta validos & arma portantes milites, Urbe secum eclucens. Reliqui, naetione Galli, regiae militiae nomina asdixerant: E quorum numero Covetto centurioni ducenti sexaginta,& Mar-
Plio quasi quinquaginta obvener . xeuntes a quinquaginta Schavelit kii Tribuni equitibus Philippob gum ες Spiram Nemetum verius chuc enim ultra Rhenum conterraneos tuos sequi desiderabant) deducti. Civitas, eum Regii intromitterentur, reservare sibi conabatur aliquam- multa: Immunitates, nimirum, o p rivilegia, quae Imperio accepta ferire , Ium jura consuetudines, diuturno usu inveteratas, sarta tenta fore, crees quos suos, eorum familiam, utriusque Religionis , nec non tam Politici, quo Ecclesia fici ordinis incolas, clientes m- super, liberos relicitam is ab omni injuria defensum; nec asperius, accum allic Meris Imperii Civitatibus, Erote n-ιium doectrinae adictis, quae in Regis convenis et manum, Francofurto,scilicet, o missurio, o Erfordia, cum ipsanium iri. Verumenimvero Campi ductor regius articulum hunc, quem Resis potius arbitrio decidendum exiuimabat, praejudicare noluit , eXPressis verbis protestatus : Clausuia hujus Δclarationem in portas cultas,urha Ienu ueris, ita rivos in m apud Magistratum Urbis remansit: Cautum tamen, insolito tempore , m=n nisi admonito prius Urbiis Praeferiis, ct s e utrorums a ensu ac mandatu patefiactum iri. Cloes autem Senatui re θυι er ne et M alia, aliive Civitatis reditus a praevaricatoribus d raudarentur, civium tionem paria ter cum militarisuι excubiis sub portis
tolerari, nos tureas q- 'e vigilias more conficeto obiri, perfacile assensus Horia iuS. Huic, cum situs, tum munitionis caua, tantoperE commodae, ut paucae superioris Germaniae cum ea hac in parte comparandae videantur, nec nisi exigua duorum aut trium militum jactura partae, Urbi tuendae Smidber-gerus suboibunus cum praesidio quadringentorum sciopetariorum tamdiu relictus: Dum Tribunus Schavelit κkius cui hic diribitorium assignatum ) tantum militum cogeret; quo prospicere Urbis securitati ipse posset. Adjiciebantur vero plures, ad pristinas, munitiones: Et cumprimis molendinum , quod supra tetigimus, separatim ab Urbe , novis excitatis operibus, valide firmatum.. Heilbrunnae casus Wimpinam Ulmam ad Nicrum, alia minoris momenti loca simul obruit; ut Regiorum se arbitrio sponte permitterent: Quin rum Wimpinam Cano hio Tribuno, Ulmam subTribuno Helmstetero ad novos militum delectus habendos Hornius promte attributum ibat.
θυ ustis iacta- . te Exercitus Nordlingae, & circum circa Tillius
224쪽
circa hactenus haerebat: Qui tamen, mi primi, pontificios, Caesaris partibiis
sex Legionibus, Cron bergica, nimi- addictos, Electores, Principes, Ordirum, cui reliquus Tribuni Baum- nes attrivit, recensuimus. Nunc, pri Sar neri, ad Lipsiam caesi, eques, ve- usquam latum rerum, Anno millesi-lut supplementum, accensus, Schon- mo, sexcentesimo, tricesimo secundo bergica, Merodica, Aldringeriana, gestarum, campum ingrediamur, Cotum draconum turmis, ac Isolani gitationibus paululum reflexis, adver-Croatis, ductu Aldringeri, ad Wir- tere operae pretium fuerit: Quem intenbergen sis agri confinia pedem mo- modum eandem cum Rege Religio- Vere iussis, Ducatus hujus opes,& Ha- nem professi, partimq; foedere illi lam Sueviae, aliasve ejus Circuli con- connexi, in Saxonia superiori ac inseterminas Urbes, opima hiberna, ema- riori se hos inter Regis progressus ciato suo militi destinaverat: Jamq; gesserint; quidve ejusdem miles, iis iade hospitio Exercitui praebendo lo- Oris residuus, suerit molitust corum incolas scripto interpellirat.
Sed deditae Heilbronnae rumor, & q. Et lane duim Rex, ut di-
Campiductoris Homii vires in majus vimus, armis in Germania superiori extollens fama spe concepta, animiq, qvaqvaversum circumlatis, trophaea Proposito hominem dejecit: Ita ut, sua ad utramq; Rheni ripam figit, nec, dictas Legiones ab instituto itinere re- quas ad maris ballici littus reliquerat, Vocari, satius ducere . copiae desides se praebuerant, sed lo- Ne nihil tamen omnino ageret, cis, quae in hostium potestate supera' ὀζ, ruente ad finem anno, nullum fa- bant,Rostochio, scilicet,& Wismaria, ceret operae pretium, Wilt Zburgo, e manu eorum vindicandis sedulam castro Marchionum Brandenburgen- dederant operam .sium, qui Onolsbaci sedem habent, Rostochii obsidio jam ante victist jῖ .. munitis sino, ingenii machinas admo--riam Lipsi acam initium sumserat, & in nimentavit; & Marchionissae viduae, una cum ipso obsidionis limine propugnacu- vame- sobole, dicionum haerede, hic com- tum ad Warnem undam, ubi Varnusniunx Mmoranti, minacibus verbis , quasi in mare evolvitur, dato terra mari , omne provincia, nisi castrum tradere- impetu adoriri, deliberatione habita, tur, ferro & flamma desolaturus, pos- e re visum fuerat. Id quod octavo iiiiii sessionem ejus extorsit. Quae ipsa- Calendarum Septembris factum, sta mei cane, cum suis & pretiosis qui- timque munitioni adeo prope succes-busq , Onolsbacum inde incolumis sum; Ut tormentorum vis haud am- deducebatur: Quicquid vero tormen- plius extimescenda veniret: Mox hu- torum, pulveris nitrati, ii milium, bel- mus, accessibus praeparandis, seduloli usibus inservientium, quicqvid et- egeri, simul verberatio institui coepta; iam ab aliis, velut tuto loco, illic re- & diei nox, noctiq; insequens dies conditum reperiebatur, hosti incom- continuatus, nunquam intercisa ope modum praedamve cessit. rum tela. Nec sine fructu : Nam te Unguis autem quod uno in ul- tormentarius uterq; tot munimento
cere secutis temporibus castrum istud ineranta altera statim a coepto obsidio non Regiis modo, quorum progressus Iuc , & militum, quorum adtre- valide sufflaminatum iit, sed omnibus centos d Rostochii praesidio abiecti in Francoma, Protestantium Religio- hic servabant, quam plurimi primoni addictis; quinimo ipsi Marchiona- hoc fortunae tentamento occubue tui Onolsbacensi cumprimu exitiabi- rant . . Accessus quoq; tanta celis exstitit. leritate promotis ut propὸ jam ab Hiieusq; Anni huius acta in Ger- hostili vallo abessent, de sub no- .mania superiori, inter it; illa felices ctem aggressio tentanda decernereis maxime Regis Sueciae successus, ac vi- tur. Obsessi ab initio longioribus tu ctricia arma, quibus, post hostem ad bis strenue rem gerere, nonnullossi, Lipsiam acie pulsum, usq; ad exitum Regiorum interimere , alios sau- Anni millesimi, sexcentesimi, trices. . crare: Septimo tamen Calendarum
225쪽
Septembris circa quartam pomeridianam, postqvam E struthionibus adnavigantibus, & duplici tormentorum suggestu acerrime in eos detonatum erat,ad deditionem provocare,ac postulare, ut cum tormentis, re omni tormentaria, armis, impedimentisq; abire permitterentur. Non recepere
amplissimas deditionis leges Regii,
quin, ut arbitrio ipsorum obsessi se dederent, ursere potius: Unde subCenturio, & alius inferiorum Ducum esserarium a munere . tesserae militaris exigendae appellare lubet) media vellit via de deditione conventum,ab his ad obsessores ablegati. Inter haec miles, Duci suo refractarius, & militaria munia detrectans, urniis omnino abjectis, Caesaris ilipendia regiis mutare, palam obtulit: Qra cupidὰ a Regiis re-
ceptus, Pia ZZus autem Centurio,propugnaculi Praesectu , una cum dicto subCenturione ac Tesserario, captivus retentus. In propugnaculo quinq; ex aere, septem e ferro conflata tormenta , novendecim nitrati pulveris dolia, quasi duodecim navalia iuniculorum pondo, & aliorum belli eorum
instrumentorum, nec non commeatus
copiam mediocrem Regii nancisce
Regii Ro- Munimento ad Varnem undam &stocivum portu Rostochiensium in potestatem sid DR reci icto, regius Campiductor, Achati- μῖμ' u Totitus, Regis sui & Ducum Mega potensium nomine, vi omni in Urbem veria, huic pariter subigendae nervos valiud intenderat, vallo jacto, accessibus proximE Urbis munimenta promotis, cuniculisvi quibusdam actis: A quibus tamen incendendis temperatum , ne in civium innoxiorum caput ruina redundaret. Crebris quoq; eruptionibus,durante obsidio factis, varia fortuna certatum: Nihil li, quod in hostis noxam vergeret, ab hac illave parte intermissum. Qui Urbi praeerat, Baro Virmondius, generalis vigii ii itum Praefecti dignitate insignis, ar- . mis ademtiis, insuper, quo omnis tumultuum ansa praecideretur, publicis in locis duos, tresve, una consistentes,
verba commutare, nec non privata celebrare conventicula, civibus interdixerat: Mordicus,&ad extremum usq; pro Caesare Urbem asserere certus,&ν
Tillium ipsi haud desore, sed tempori subsidio venturum, indubia spe fretus. Pugnata vero ad Lipsiam pugna, Vir-mondium de clade suorum certiorem
reddere, e re visum: Quo, spe subsidiorum& liberationis evolutus,admaturandam deditionem animum adjiceret. Quod nuncium mirum ac in- solens auribus ejus accidit, commentoq; , ac rei vere gestae,smilius: Petiit nihilomimis, ut certum, cui fideret, esuis, rerum statum accurat E exploratum, ablegare permitteretur. Haud abnuere Regii : Modo , quemini tere decrevisset, ad Tillium minime, intervallo nimio jam absentem, verum Domitetae arcem, quae Caesarianorum praesidio in propinquo adhuc tenebatur, iter haberet. Itum illo abisthoc : Mox reditum, & de rerum gestarum serie relatui . Hoc igitur atroci velut sulmine percussus Vir-mondius, quod insuper militem spectare ad seditionem animadverteret, .
de Urbe dedenda pacisci coepit. Cui co P undae is expugnandae Rex, ut ipsus Virmondii verbis utamur) ni Dum feliciter debe gans, praesentis in
Nec dii scites se praebere Regii, Et in fide,
sed, obsessos nulla adhuc tum rerum mota ala
necessariarum premi penuria gnari, in qua i x 'honorificas deditionis te es promte PQ consentire: Adeo,utpontificius quoq; 'P Clerus, cum mundo & alia supellectile Ducis item Fridiandiae,quos Mesepoli regendae praesecerat, Cancellarius, Consiliarii, Ministri, cum fortunis ac mobilibus suis, nominatim
Pridie itaq; Nonarum Octobrίs, praesidium hostile, e tribus, ut jactavere ipsi mei, millibus & ducentis, recerte ipsa, ad minimum, bis mille quingentis peditibus, duabus equitum
Germanorum alis, δc quadraginta quinq; Goatis constans, cum omnibus impedimentis, armisque, signis ac vexilliis explicatis, ardentibus funiculis, globulis ori inditis, praevio instrumentorum, quibus Mars accendi solet, sonitu, duo tormenta semimuralia, & unum campestre, nec non aliquid pulveris nitrati secum tro hensa
226쪽
hens, Urbe exibat : A Friderico It seldio, equitum Magutro, & centum
quinquaginta equitibus, trans Albim, Visurgim veris deducendum l.
diu, Hai hac ratione Megapoli emistus, Albibet stadiu trajecto, jam ad Visurgis pcne confi-
adoritur. nia,cum milite suo, salvus & incolumis, secundum pacta conventa, Venerat,
stadenti rerum caesarianarum summam administrabat, ab eo enixe contendit: Ut in Halberstadensem agrum retro moveret, Urbemq; cognominem, a. Regiis insessam, Bonningliuitanorum
equitum, quorum novem vexilla recensebantur, accessione auctus, vi aDgrederetur. Nec renuit hanc provin-
stochio eduxerat, tormentis dispositis, quamdiu pulvis nitratus, quem pariter Rostochio attulerat,suppeterct,accr- rimam loci verberationem instituit: Ita ut moenium dissoluta compages jam hianeret. E contrario obsessiminime feriari, sed ruina, ubi vitium murus fecerat, reparata, gnaviter ad defensionem accingi. Interim, ob pulverem omnino consumtum tela verberandi muros interrupta, propo-
sito absistere coactus Virmondius, de rerum statu ad Comitem Maia et diae referre: Quid facto usus porro foret, anquirens. Erat autem jam tum Magde burgi Urbs, ubi dictus Comes sedem fixerat, a Iohanne Bannerio, copiis nonnullisi e Pomerania, Marchia&finitimo tra- . ctu coactis, eminus indagine velut cincta, adeoq; res annonaria in arctum illic redigi coeperat: Unde Maiis idius, quo commeatus aliquid in Urbem. congerendi campum paulo latiorem sibi aperiret, Virmondium & Bonnig-
husium, cum milite,cui praeerant, paulo propius ut accederent, monuit .
Mox Dum ergo, Comiti obsecuti,' ir- axo mondiani Wanslebae , Bonnighusibaeo ' autem Legio in pago haud procul dis-
usci, diem haerent, & praecipua militiae capita Magdeburgi tempus
terunt, ecce Baianerius, qui hostium motui inconnivis oculis intentus crat,
ipsis Galendis Novembris, hostem Ve' itigans, improvisus adest . Praecurso ribus sub ipsa oppidi moenia explora
tum ire jussis. Incerius namqi rumoribus ferebatur, qvorsum hostis, Hal-berstadio digressus, se contulisset: Nec Vansiebam, cujus intra pomoeria quietus & restrictim se continebat,nilie Xiguo praesidio teneri existimabat Baianerius. Praecursores autem hi cum equitibus, oppido prodeuntibus,& sclopetariis nonnullis tamdiu velita ti: Quoad Baianerius cum tribus, Idi ne Sichio subTribuno, & totidem, Schas anno Duce, equitu alis adventaret. Priusquam tamen pene Iocumpositu commodum juxta Urbem occupare liceret, novem, quae diximuῆ,Bon-nighusianorum equitum vexilla e valle quadam subito in ipsum crupore: Q bus equite hoc suo objicere se Balinerius coactus. Acer hinc & anceps conflictus ; Regiis nihilominus, Iano scrtunam aspirante, & milite strenua manu navante operam, ad extremum secundus: Ita ut campo potiti,Caesari
nos,in fugam actos partim,qui Magde- burgum sc recipiebant, sub portas usque Urbis persequerentur,aliorum, qui ad sinistram magis dilabebantur, vestigiis in Brunsmicensem usq; Ducatu inha rerent , donec nox atra fugientes pro tegeret. Certamine hoc bina vexilla,& nonnulli quoq; militiae hostilis Ductores in Regiorum manus devenere Interemtorum vero utrinq; haud quisquam reperiebatur, Decani, Verit Ii ri,aut alaeLegati dignitatem supergres sus Sueci subTribuni Sachii equites, quos Baianerius, quo semper polluit, animi robore in hostem ipse ducebat, egregie, atq; ut militares & cordatos Viros decet, se gessere : A Schas mannianorii vero parte, nisi,secundum DE-um, Capsius Tribunus, voce & manu pugnam sciens,jam fluctuantibus assuisset, laboratum, nec ex voto Tes su cessura fuerat.
Wanslebae, haud magni momenti oppido, quodcunq; militum inerat, Ducibus supremae notae, quibus obe diret, destitutum, cum Bannerio de legibus deditionis ad ejus privscriptu, ex se quo & bono, agere confestim coe pii : Nec ille diu cunctandum ratus, eo iacilius,quia peditem neq; adduxerat, , Dd a nem
227쪽
rent, sirridem pontificiae essent Religio
nis, intra sex mrnses Protestantium, in perpetuum, contra Regem sociae, o Saxoniae Mecurem amma mini- IMMros, sacramento a ueremur. neq; adeo sestinanter, prout res .flagitaret, accire, oppido vi expugnanao, porerat,sequenti pacto cum iis transegit. Signa, nimirum, vexi veiclopera Iarusas, lateralia ad earma, tum ic idrei tormentariae superesset, ut
O . ites cabalus, ne uri, primum
omnium in manus Assi consignarent: Pomris, intrasme' 'arium ad resus Regem, o foederatos cum eo Exercitus, non miluaturos, fidem darent: D nu militer, quibuscura in regias partes transire altabesceret Aequis, e pessibus mererent, . Duictoribus id facere ne prohι-berentur, reliqO. MVargim verstas in confvi uorum praesidiorum tuto deductu. Ductorious insuper propria, o familiarium impia menta jumentave per aesa: Gregariis autem, quantum humenu in montica Ierrepossint, expo rare sicebat. Accidit sub haec, equites, peditesve, dum ex arce in oppidum descendunt, adversus Duces in surgere, adeo asperatos, ut placari nequiverint, nisi honestae missionis lenimento: Qva Ducibus extorta universi in Regiis stipendia transcripsere nomina. Signorui. unum a gregariis, dum cum Ductoribus altercantur, hastili confracto in frusta discerptum: Reliqua quatuordecim peditum signa, cibina equestria vexilla Bannerio, una cum expromta sua opera, obtulit miles. Peditum , quibus Regis militia hic adaucta, mille septingenti,e itum centum triginta numerati. Ex illis aggio integram octo cohortium Legionem praecipere datum : Reliqui sub Germanos, Bannerio militantes, distributi; equites autem Tribuni
Cal α& Brevi post Calba, veteris Mar- Naxusel' chiae arx, parit fortuna Mansset diaedi montanum Ec firmum satis castrum in v gii ps Regis fidem se transcidit. Nam utut,
ν' - posteriori hoc loco, praesidium hostile, dum Regii vim parant, intrepido
primum animo se defenderet, mox tamen, obsidentium vires insigni supplemento auctas, de acceεsus indefesso labore jam proxime castrum promotos, conspicati, de primo ardore remisere: Deditionem, . vergente ad finem Novembri, pacti. Cujus legibus cautum:
Ut qui tave regia una vi detre Iam 16. Rostochio, ut memora-Vimus, recuperato, regius Campiductor, Achatius Tottius, & Duces Megapoleos, non diu inutilem traxere moram: Praesidio mille fcloperari in .rum, ductu Gotarii Tribunt,dc Danielis Buch aldii, pro Tribuni, Urbi imposito, cum reliquo, qui morbis non conflictabatur, milite M ismariam, unice residuum in Caesaris manu ad
ballicum mare portum, ubi armaturae . maritimae potissimum fundamentum collocarat, incontinenti obiidio cingere aggres st: hocq; ipso Austriacum
dominatum, toti mari ballico, eiusve accolis, jugum paulo ante minaciter intentantem, convulsuri penitus, dc radicitus, imo eradicitus exstirpaturi. Quibus proximantibus Caesariani, milite intra Urbem abundantes, valida statim mille hominum manu erupere: Sed post commissum tamen acre certamen, caesis utrinq; non paucis, magna tandem cum clade repressi. Horum E numero Tribunus Italus, Adeseia Parerus, desideratus : E Regiis Areitenbacchius subTribunus , qui hactenus factione non una strenud se
Deseruit hac ratione obsessos Culind erumpendi pruritus, nec detrimento-disionem sam adeo aleam ulterius experiri libu- . 'T',
it: Quin potius, quomodo ii ne ni te ibis, deditionis conditionibus Obsidio ex' paei, iiis' plicari possent, agitare coepCrunt. Hune in sitem Grammius, qui loco praeerat, Tribunus, non diu post sactam eruptionem apud obsessores institit: Ut, cum bona eorum venia, Centurionem ad Baronem Ticten bacchium, Caesaris Campiductorem, ablegare liceret de Urbis fidei sit. exommissae statu relaturum. Cui a Regi rum parte praebitus quidem assensus: His tamen legibus. Sictus Centurio, ratione itineris trabe subducta, itum roditum suu te ametiretin f, ut intra tres septimanaae, aut mensem ceru con- Δtinuum reverteret: Tres tamen. rvatu- ,
228쪽
rarim Iumma deditionis capita a Grammio scripto comprehensum, Ducis M
tapoleos, ac regio Campi victori emendanda transmusum, arma quos, CT Veras militares ut e terna , maris suspengum , durantibus t en is ci ,
pop*gnaculo, in insula, quae baci seueni nomen geris, exeitato, nilqCicqvam commeas, ex Urbe subvectu iri. Avod si, interea temporis, rerum necessariarum penuria ad deduissem eo elgeretur, hu inducus id minime obfuturum, formas ct imbat, non minies venire ferivandas. Ubi denique de legisti. Um- δεδεndae semel ingenue transactum esset, Grammium sub reditum Centurionis, quodcunque tandem reportaret
response, de Urae se assius munimentis
in Regiorum manus consignand c, ob fi-
Mia- His pactis constentis Grammius meri mn ipsemet haudqvaqvam stetit: Quam- m ino vis enim Gloccius, quem ablegarat ,sς - Centurio, tempore stato rediret, varias tamen tergivertando moras nectens , & diem ex die trahens , circumducto deditionis termino , sub ineuntis Anni millesimi , sexcentesimi, tricesimi secundi auspicia , , Wismariae adhuc haerebat. Tottio vero, ultimo Iduum Januarii hujus Anni, aurem vellente, & pari, qua conventum erat, fide, ad implendum,
quod convenerat, hominem urgente, tandem, omnis ulterioris dilationis ri- mam sibi praeclusam conspicatus, moram praeteritam qualitercunq; excu-
sando, excedere Urbe paratum se ostendit: Die egressus in Tottii arbbtrium collata. Et in hunc modum, quarto demum Iduum Januarii, Anni millesimi, sexcentesimi, tricesimi secundi subsecuta deditio : Cui praefixus dies jam ante ingressum hujus An- rarem ni praeterlapsus fuerat. sortem Jam W ismaria aliquot milliaribus sibi t. aberant Caesariani, iter coeptum strenue prosequentes : inando Grammius subCenturioni regio, militem sublegare tentanti, manum praecipiti
satis ausu, inferri jussit. Quod ubi
Tottio cognitum,vehementi indignatione excanduit. Mordebat jam n- te: Graminium, fidei prius datae leges migrantem, cum non exiguo regii Exercitus dispendio , aliquamdiu protelisse excessum. Accedere, quod pro
comperto haberet: Eum machinas nonnullas, & alia arma occultate cumribus secum avehere; Wismariae autem ante abitum, dispoliatis navigiis, rudentes & id genus armamenta dis traxisse, defodisse tormenta quaedain, variaq; perpetrasse contra pactorum conventorum fidem. Has ob causas ira exaestuans Tottius , Caesarianos, misso raptim agmine , insecutus, aliquam multos eorum in primo fervore
cecidit. Ad bis mille capti regiae militiae nomen dedere: Reliqui hinc inde dispersi,& Graminius ipsemet, do
nec horum , quae ei imputabandur, sui scientem redderet rationem, Gryphisvialdiam abductus. Wismariae Regii, compluribus
navibus, machinis novi tersutis, & ingenti rei tormentariae, aliorumve in strumentorum, bellia terra, mariq; gerendo praeparatorum, quae Dux Erid-landiae illue,velut in principalem belli arcem, suo tempore promenda, recondiderat, copia potiebantur: Et, ut alia taceam us, vel in solo ceti propugnaculo, unum murale, septem semimuralia tormenta, cantatrix ,& colubrina item una sic proprio artis vo- .cabulo Germani, id genus, indigita- mu' ad haec ultra centum quinqua-pinta nitrati pulveris centenarii, mille ducenti prandiores, in tormentorum usum globi, & decies mille plumbearum glandium , quae longioribus tubis emittuntur, pondo reperta. nominae Simul ac Wismaria in eum locum arx adD redierat, ut Grammius ad transgendum se offerret, Lollusius Tribunus, v p0stu
cum copiarum parte Domitrae arcem Mfuerat adortus. Quod ergo subTribunus Straubius, qui pro Caesare hie curabat, de liberatione aut subsidiis spem omnem irritam liquido sciret, nec ducendae in longum obsidioni,
aut commeatum suppetere, aut alia necessaria, adverteret, ad pactionem brevi descendens, decimo quarto Calendarum Ianuarii, cum impedimentis, armis, tuniculis ardentibus, globulis ori insertis, & sex signis expansis, loco exiit: Trans Albim, Mindam, ad Visurgim , a Regiis porrό deductus. Dum
229쪽
Ordine, ces restitutionis suae armata manu
uni xisin satagunt, in Caesarianis dicione sua bello se .pcllendis toti, aliorum quoq; animi
accin sit in inferiori Saxonia novos motus spe-
jungi, p- riwe assecloe cervicibus injecerant, - ψβψ excutiendo agitare coeperunt consi lia. Universim namq; Circuli hu)us Principes ac ordines,conventu Ham- burgi iterum celebrato, quarto Iduum
Novembris , sex Mikium peditum, o
quingentorum eqίitum deleritas , ad omnimodam Patriae a Caesaris o Caesarianorum milite liberationem ha bendos, decrevero. Quanquam autem de foedere , & arctiori animorum, armorumve conjunctione, a Regis Sueciae Commisiario , Johanne Salvio, qui Domini sui nomine con- entui aderat, cum ordinum Legatis, mandatorum defectu, penitiis transigi non posset: Memorat, tamen copiaF, communi consensu coscribendas, Re-. giis, ad manum proxime repertis, em- Iungi. e re omnium visum. Militem enim hunc suum, Circulo ab injusta oppressorum vi defendendo haud parem fore, sed inveterato hosti pellendo validiorem requiri cuneum,& praesentissimam necessitatem incumbentem , praesentiorem flagitare liberationem animadverteram Elector quoque Brandelaburgicus per Legatos id eos interpellarat: Regii Operam suam expromtum auxilium ultro obtulerant: Subsidiorumq; , E proximo affulgentium , Opportunitas ad .. . consilia haec arripienda vel maximὰ alliciebat.
munis hujus decreti carceres privatus quorundam Principum affectus, sed propius in regias partes concessit. Singula' Cum primis ArchiPraesul Bre-
3 mox mensis, conceptum, ob controver
chirratiui administratione dioeces eos sis, iisde. motam, & illatas multifariam injure inito. rias, Odium, quod contectum& alta pridem hucus i , mente repostum foverat, post cum Rege debellatum ad Lipsam hostem, sene-
'Convene scente anno, palam erupit
Viκerat is intemerata in Caes rem fide, dum cum Rege Daniae tumultuaretur, 3c Caesari, magnis cis ejus expurgationibus, promissisq, she-
tus, amice adhaeserat: Adeo ut, ob s-dem Caesari servatam, a Rege Dani κFimbria , proprii patrimonii insula, ani Rex, bello fervente occupatam, Pace tacta nou reddidit , mulct
ri mereret. Expertus autem paulo'
post fuerat: Exitiabili Protestantibus Anni millesimi, sexcentesimi, unde- tricesimi, Edicto suum quoq; jugulum peti, ει certo sibi demenso annuatim attributo, Caesaris filium, Le oldum Gulielmum Archi Ducem , dioecesi suae intrusum iri. Quapropter justa
indignatione motus, alibi dignitati ac . fortunis suis stabilimentum quaerere , ad Regem Sueciae, propinquae cognationis vinculo, junctum, se applicare, ejusq; patrocinium ac tutelam ambι- re', tu rio hoc bello, decer 'ebat :Jamq; nono Calendarum tulit eo res devenerat,Johannis Salvii, regii Com- missarii interventu ; ut de foedere cer- tis legibus miretur pactio. Cujus in tabulis Rex Sueciae recipiebat: via Archisei copus chvereretur, malevolos o hostes in dicionib- , juribus, privilegiis kis, non modo praecipua Haec fleos loca missis praesidiis insessa tenen duoed is mobilibus Agis repertis indigia manus injiciendo, subditoss iniqui υ-mis exactionibus gravando, multum ipsi creasse praejudicii ; id uni, aritarum se,
omnesve conoenientes initurum ratio
nes ac visae, ut Archipiscum, ab ejusmodi in unitatibus is ratus , quod
te, ad ira vitae ruietus retineret. Vicissim Regi hie , in praesenti Milo, ad
obtinendam communi Protestantium bono ejus intentionem, Mesem operam navaturum, milites is pecunia, quantum flatus proprii facultas ct ecurit ,
pateretur , adminiculaturum , fidem suam obstrinxit.
Istud eorum propositum, qVOfacilius effectum sortiretur, A nglo-Sc.. 'torum novi delectus, sub Marchione Hamiltonio Rex hue destinarat: Qui ad Albis, seu Vistirgis ostia in terram expositi, ArchiEpiscopo , res novas animo molienti, & militem in praefecturis Holsaticis ure haereditario possessis, finium muniendorum priete tu, pariter conscribenti, praesto soret. Haec utut clanculo tractarentur, Nequio non potuere tamen adeo in occulto ly ui habe-
230쪽
his con haberi, ut Tillium, vigilantissimum &l tum versutum senem, omnino sallerent. Is ergo impens e operam dare 1 ut re CX-acte comperta , nascenti malo in ipsis
cunabulis occurreret. Hinc interceptae ab eo & resignatae Archi Episcopi literae: Hinc in provincia Wi storum, Pana primam tumultus fore palaestram forsan autumabat, ordines provinciales, conventu instituto, phri ei nackerum Tribunum, gravi militarium hospitiorum comminatione ,
se obligare in scriptis adacti: In Caesaris fide ae obedientia perstreuros, nec quicqva in Caesaris, Imperii, & Caesarianorum, qui aut nunc apud eos commorarentur, aut commoraturi essent
imposterum, damnii aut praeiudicium molituros ; quin omnibus id viribus amolituros potius. Archi Episcopum quoq:, literis ad eum dati submone- ' bat Tillius. Ne intuitu Archi Di ἄ-
satus, ob attentatam Gus Irantiationem , cum quoquam nato homine in tra lutum δὲ Venderet, mulId minus, arma induens, infidae externorum Prisi ei umamiciti se iPigaret: Reverteretur potius ad meliorem mentem, o molitionibus ejusmod ua sponte ab nenet. Invalescentibus vero indies suspicionibus, contra Episcopum conceptis, etiam de dando in custodiam actum, jam i, faba in ejus libertatem cusa erat: Ni a persona , non postremae di gnationis, quae eodem tempore, dum eonii lium istud sub incudem veniret, nullius militiae innexa, Tillium, ut honorarius miles sequebatur , clam admonitus, anticipata Bremam fusi , discrimini jamjam instanti caput sub
s d bel- Licet vero Anglicanae&Scoticae ludi debi- copiae, errore nescio quo, non ad Vito Q surgim aut Albim, sed in Pomerania ς 'M , appulerint, Totrio tamen Campidu
desti ui Dri, in X imd post feliciter pugnatam tu ad Lipsam pugnam , a Rege injunctum fuerat: Megapoli ab hostium jugo liberata, hue vertere arma, & Ar-
clii Episcopo suppetiatum ire. in id priusquam fieret, Archi Episcopus,
Omnis morae impatiens, cum novo,
quem conscripserat, milite, rei peri- culum sacere constituit; ac Lan e-
delo prinitum ad Visurgim, mox ver-da occupatis, Clerum, qui illic nidu-
latus suerat, pontiscium, capta nuper sede iterum ejecit. Et sane prima in
eum Caesarianorum consilia cadere in cassum: Rei nachero, qui cu octingentis p editibus, ducentis equitibus,
& machinis nonnullis, exorienti novo hosti imminebat, re insecta, retrocedente; dum Brema, praeter Urbem, qua necessario intra tormentorum j Etlimiter illi erat, transtum denegat.
Nee ob id tamen abstitere proposito , sed Comiti Gron se luto in Comitatu
Hriensi non diu post junctus idem
Reinacherus, confecto trium millium Exercitu, Altera que tramissa, in hostem uterq; tendentes, Lang ede lum,Verdamq; , ab Archi Episcopo praesidio
munita, recepore : Opprestis mox . . .
ubiq; & dissipatis Archi Episcopi novellis delectibus ; quorum reliquiae Caesarianorum manus aegre clapsae, Bremam trepido pede se contulerunt. Arctu Episcopus ergo hac vice latibula sua revisere cogebatur: Nec solus ipse par Caesarianorum armis, .& regiis, ipsi destinatis, subsidiis, quae Mega polis adhuc occupabat , voto atq; ardore ejus tardioribus. Secundus ab Archi Episcopo Bre- Geo mensii Georgius Dux Lune burgo. giu , Lu Brunsvii censis in his oris regias partes' palam professus est: Regem Herbi poli adiens, eiusq; militiae certis con si no dicionibus operam suam obstringens: mea dat. Acceptis eo nomine ad sex Legiones, quatuor peditum, duas equitum, conscribendas, regiis diplomatibus. Fridericus Utricii , Dux Brun- DuxBrii. sviic Lune burgensis , similiter interim ieensis hos rerum motus, E Guelpherbesti ea- bH sostro furtim se subducens, Brunsiuisam
venerat, & bello,quod hinc inter Regem ac Protestantes, Caesarem isthine cum sociis calebat, manum ipse quoq; admoturus, missis ad Gulielmum, Hassiae Landgravium , Legatis, auxilia flagitatum ierat: Guelpherbyto Maliis locis, quae in agro Bruns icensi Tilliano militi adhuc tenebantur, circumsidendis, & tractu temporis ad deditionem compellendis. Quos Laiadgravius comiter quidem habere, nec subsidiorum spem omnem Duci
praecidere: Sed manditum tamen rogium, quo Rhenum versus properare jubebatur, excusare, tanquam potius , or