장음표시 사용
181쪽
rae ordines delectus suos, ipsus& Ele- mers dio Eistebam cum omni Exer- unctui, horis Brandelaburgici exemplo com ci dumoverat: Ubi Italicae, stub Fur- in Munia velarent, ab eodem postulans. A com seliber o, copiae, iriginta duobus scribendo pomo milite ab eret; qFem equitum alis, & quadraginta quinq; pedit tam cohortibus conuantes, quae autem coacriim subrinu Iam habebat, Caesari ad DPum cum Setino eo experiniis terminandu transcriberet, una cum tributu, isi Uentamdo imperatu . Comfortes quoquesuos, Romani Imperii Ele-LIores, Principes, Ordines prae is auritiritatu suae pollentia, a praefracitae, ν ingressi essent, inobedientiae via me- traicios, induceret , ut caesareis moritumorigeros se gerere quam perextrem praerupta con Bainpraecepsire mal M. Hi, Tillii Subdelegatis Elector Electori, Saxoniae Lipsiensium actorum iusti- ad hanc tiam & aequitatem E scriptis, quae ei- - dem astruendae Jam ediderit, qVOrVq; exemplaria Tillio per eos transmit-
empl. tat, satis elucescere, respondit , ulterius subjungens. Meliori pe duci, quam Di, ominetur, , pro incis, Camar, adeo fideliter praesitus remunerationis, i
ues data sis ancte promis , ct dub. Iae prolemonis Ioco, vim i ilutum,
ac, qualis quidem rumor atque mina- 0iam adires suas tetigerii, quem non omnino vanum, incursones , pr datio nes, alii excessus, velut sedit praesidia arguunt, hostise se in modum o v rum ira: Praecipue, quia hoc Visio tempore amicabita trinatus, cum Ponti Iriis bonorum ecclesiasticorum causFrancofurti institutus , μι- ma ime caleat, ct El Dr, hujus negotii mazu- ranae, Legatos as Caesarem Hiemamoiture, amjam animo destinarit. Optismae ergo is saluberrimae hae intentiones ne, remor miscita, aus su mina. rentur, aut retra penitus cederent, o ab THium: Comutini Paci es tranqo 2Da,prommendae, amertenda sanguinis effusioni, ut ne subditossuos praeda tionibus, incursionibus, ' militaribus h Ditiis, transiitu, MFis belgi incommorisu gra ret imposterum; sed haec talia ab iis omnino ab ineret. Alior n acribus iis riseriis morbum non ovisum , sed ex ceratu magis metuis animu inperatu ,ctaue tamino prudenters subducenti calculos facile veni ne Itidicatu : Forsum , I aemones ejusmodi cominnuent, res tandem evasura t. Tillius Dur te adhuc tractatu, prius- rursun- q - in Subdelegati ab Electore cum Uxo responso reverterentur, Tillius Wol-jam ante aliquot dies illuc locorum appulerant, eidem junctae . Inde, castri striduo post sublatis, totis viribus, & quadraginta, ut scribiti ir, millium Exercitu, recta in Electoratum Saxoniae itum: Cujus fines simul ac contingere datum , praedando, diripiendo,nihilq; non hostile patrando, aper-tE se hostem profitebarur. Flectoris noviter conscriptae Equi- Saxonitum, peditumve Legiones ad Lipsi cum nulli convenerant: Ab Idibus Augusti ad orgam duodecimum usqee Calendarum, si x in Septembris castra ibidem metati. Undecimo autem Calendarum Septembris, Exercitu lustrato, peditatus , ob Caesarianoru adventum, Euleiaber ,& Porro Torgana concessit: Ad cui diendum Albis transitum, quem Tilliuinhiare,conjectura erat. Eodem eqVi
tatus, una cum decem tormentis,e Ve
stigio subsecutus. Dresda quoq; complures machinae secundo flumine subvectae, locusq; castris ibidem designatus, & subit rio vallo indui coeptus.
z9. Octavo Calendarum opuSeptembris universus Caesaris EXerci - si cibi tu, Halam Saxonum venit: Castri, i , ad salam locatis, Tillius & primores .im d Ducum in Urbe diverterunt. Exinde nuncia postrem Tillius ad Electorem literas te dedit, eidem insinuans. Caesare usius conresutionibus minime contentum, aut acquis cere: Aritas in abrupta des rara consili e abripi pateretur, sed monitoria o avocatoria Caesar munda- tu , suovem fulvio morem absque ulu tergiversatio gereret Alioqui contumaciter restactari esse pergeret, in i- tabilem Tissio fieri neces tu inrail exs- quendi; quod Caesaru voluntari Ionec consentaneum, o Magi ratio fiagitaret. Huic armatae autem exsecutioni ut principium fieret, summo Electoris in dioeceii Mers bursensi Praefecto & Tillius senatui Urbi , certum, sustentando Mimiam Exercitui, commeatus modum praebe- tuo Pi rei illico imperatum , dilatoq; paululum responso quia rem ad Electinrem prius referendam Guxeran Septimo Calendarum Septembris, Pap-
182쪽
Pappenhemius Campiductor, sex mi- non neminem, proxime ad latus eqvi-
i litum millibus, nec non octo machi- tantem, discerpit, vixisset. Suburnis, eo missus: Qui, suburbiis primo bia quoq; elegantis structurae, ne ho- adventu hostiliter direptis , Urbem sti succedenti velamento forent, pri- ipsam dedi postulabat. Nec restite- die Nonarum Septembris , igne subre quadringenti, qui illic servabant, jecto, ab urbicis exusta : Quasi qui
praesidiarii E provincialis militis ge- justum obsidium tolerare, vimq; op- .nere, sed, de discessu pacti, Pappen- periri extremam decrevissent. Nec hemio locum tradiderunt, suo milite Caesariani, Tillii mandatu ad restin
muniendum. Ex quo Caesaris miles, guendum concurrentes, flammae eri-
excursionibus hinc inde factis, Mers- pere valuerunt : Vento huic suffra- burgensem ac Naumburgensem, Epi- gante, di obsessis crebro e muris toniscopatus, ut & alias finitimas Electo- tru restinguentium operam interpel- ris provincias ac Urbes, direptioni- lantibus. bus, igne, ferro hostiliter vexare ex- Ubi vero Tillius, i meridie, tor- orsus, inter alia, ero Electoris non in- mentis eos infestare, & subsecuta no- simae notae ministros, fune variis no- cte, ollas aereas, id genus, quod pul- ρμ' 'dis aspero circa c)put contorto , & veris sulphurei, quo impletur, Violen- . trocho pollici aptato, arcteq; inten- tia frustillatim diruptum,vicina quaeque so pecuniam extorquendo, barbarum obterit & prosternit, pranatas seu ma- in modum se gessisse, scribitur. la punica, sueto militiae nomine , Vo- Lipsi a Quarto Calendarum Septembris, camus) sphaerasq; , excitando incen- Lipsiam, eadem, qua Mersburgum, dio factas, projicere in Urbem coepit, ratione , commeatum nempe impe- simul minis exaestuans, & diris se derando, tentatam, civico Magistratu vovens , Ni deditio properaretur , rem pariter in Electoris & Domini sui Magdeburgi fato perituram, nec ullo assensum rejiciente, equitatu postri, nato homini, quin nec foetui in lucem die circumcinxit ; excubiis ad portas nondum edito, parcitum iri: In eam
usq; dispositis, omnique circumjecto animi consternationem & stuporem agro ad tria usq; milliaria foedd dire- abrepti fuere , ut ipsis statim Nonis pio: Demum, larva deposita recipi Septembris Legatos, de dedition
cum milite in Urbem postulans. Cau- acturos, Urbe emitterent. Eadem fantibus autem, in sua id potestate , adhuc vespera de legibus certis scri- haud esse, sed Electorem de eo reqvi- .pto conventum, & postridie , anterendum , ultimo Nonarum S eptem- quam in meridiem adolesceret dies, bris, Hala Saxonum cum Exercitu di- deditio subsecuta i Unica provincia- gressus , proxima nocte Scheuditati lis militis cohorte, quae ex civibus Li- exacta, vixdum illucescente die, E, psensibas constabat, in arcem trans, ercitum in aciem dispositum ad Li- eunte,reliquis cum subTribuno a Po psam stitit; postulatum ergo hos, quos ta, Urbis Praefecto , discedentibus. Urbe evocarat, simul leniter, bonis Quorum in locum Caesarianorum adverbis iterans, simul minitabundus: mille, Wangeleri Tribuni ductu, in- Ni promte mos gereretur, summis vi- grediebantur. ribus , quoad satisfactum ipsi foret, Arcem quom adversus vim satis ut &hostiliter illos persecuturum. Exi- munitam Ileissenburgum vocaturo Pleissen-guo quoq; deliberandi spatio peten- electoralis Praesectus,Johannes Vop- burgiaric. tibus concesso, ad vim interea uihilo- pelius, sequenti die , quo acie depominus se praeparabat: Dispositis,qua- gnatum, increbescente jam in vicinatiendo muro, tormentis nonnullis; planitie tumultu, nulla necessitate ut & mortariis, igni artificiali in Ur- coactus, ignaviter dedidit. bem evomendo. Intus in Urbe ad arma animi initio inclinare visi: Unde in eos, qvi muris proximarent, machinis & tubis longioribus acriter
Jo. Dum hac ratione Tilia Elector
lius ipsummet Saxoniae Electorem Rosisve.
oppugnatum it, atq; Velut victimae, eiae cona
leto natum ue parumq; abfuit, quin ad explendam Caesaris libidinem de-junctionEipsemet Tillius, dum grandior globus stinatae, jugulo secespitam admovet, ambita
183쪽
v lector his tandem mediis uti vi h situm compellebatur, quae ut arripe-Tet , vicinorum , ejusdem Religionis consortium, infortunium, pericula ac miseriae permovere haud potuerant: Oblatam pridem a Rege Sueciae , ' Na eburgo liberando , armorum conjunctionem, quam tum respuerat, nunc, quo semet suosve subditos a praesenti exitio tutaretur, ut pro ambire & amplecti, extrema necessitate coactus. Id quod , Arithemio Cam- viductore parario, factum; brevi te nis vicibus, septimo,nimirum,& qVa . to Calendarum , ipsisq; demim Calendis Septembris, ad Regem eo nOmine profecto: Et Rex, qui, ruitura. hae in Electorem tempestate eminus praevisa, quo propius ad manus esset,E Uerbenensibus castris vetus Bran-denburgum se contulerat, ut ne Flectorem sub cultro linqueret, sed arma iungeret armis, ossiciose rogatus. Et foedus Nec Rex petitioni & voto ejus
cum eo defuit, sed qua anami promtitudine
-- erga Religionis suae consortes foret, re ipsa potius cstensurus , qVam ut nec alterutrum de Pace, absque alterius consensu, traelaturum, triansa turum . c. 2) Regi loca , Aloi iucu-bentia, a a trianseundum lumen ono
tuna, non modo reseraturum , sed eDan urgente necessitate, recepturum mirὼ
cum ibis, ac summis viribus de eorum incolumitate sollicitum fore. Deniq; 3) Regi, se militi regio, an diu in te ritο1 o sius ho pitaretiir, 'os Cus
lute pugnaret, necessaria alimenta pabulumete proe is Iubministraturum. Synallagmate hoc data utri que in scriptis fide firmato, Rex Succiae Exercitum, tredecim millibus peditum & octies mille, octingentis, quin-qVaginta octo equitibus, inito E Ducum laterculis Regi hoc tempore editis numero, constantem, tertio Nonarum Septembris, Wit bergae Albim traduxit: Secundis castris Dabenam, ad Muldae fluvium stam, pervenicias
Eodem tertio Nonarum Sepici hris, Elector Saxoniae ex abundanci, SaxoniaeqVO omnem malorum subsecutorum tueri lculpam a se amoliretur , ultimas adrisi iam Uset Tillium literas dedit: Exaggerans
Nerbis diu, multumque jactaret , post obedientiam ct s delitatem suam
brevem tractatum , Foedus cum Ele- Caesarem ; qcas non ore tentis tantum fore pecus sit; proprio ac Regnorum, ac nudis verbis praese tulerit, sed titilia diciontimete suarum nemine recipiens. Lus factu atrue opere imo priam toti contra untderios o sngulos aratorum mundo contesatussit, Luia hostime hostes, Electori, para utrius ejorte , tum, quam modo tribuatur, meruerit n ore, operamve ad provinctus ejus aris God vero bene Lustia indigna arid endos, aeteriendos, opprimendos, una mo ced jam comensentur, omnipotemti O, ut justo ommum humanarumaritionum iudici, se mularum vindici, committereiudicandum, idicandumst ,
Non babere, od ulterius pol iceatur, quam obedienter is submisse exhibit rum Caesari, ae Imperii Con fisuston postulent Vtippe ad inviolabilem
harum ob fruantiam casui ac me bramutua obligarro M. M. -- huc a n Caesarem, ut aperime caram caput, firmam coPocasse sduciam: λ :hil praeterea a se j Iagitar urum; tantumisHI, ut atroci o inaudita 'tismodi et ii ai ct Magitari velit. Negotio ohoc reliquos etiam filia res, Co et daturum : AH eque comm furum , quod in elictoraus status , dignisatis ,
privilegiorum, munimentorum, territorii prae iudicium vergeret; sted Media hevusve dicionibus ac subditu praestituram, quicquid ad omnimodam elino risussurus, dicionum , Iubitorum liberationem ab ipso desiderari posset . Vicissim Elector, electoralis dei, nec non christianae conscientiae Religione interposita, pro se, eleectoratu, dicionibus suis sancte repromist i) Milit
sum Regis Exercitui contra communem hostem Itin aurum, eandemete subitu=vim aleam i in eo, quod unanimi con-ssio decerneretur, dum exsecutioni mandatur, abi tutae directionu clavum R , relicturum, is, Wanium pote, ac- ommodaturum se Regis luntatii copiassuas a Regiss., quousque discrimen tuos, concranere; 'ibus non miniis, iacis Myti immineret, hau eparaturum; i , pro Imperis D rtare a tellure
184쪽
incumbat: Nec, vi foderis o Cinculi, insederat, Mi apertam , ac utrique par avo Mentires inter se costilentur , uni ti aeqvam planitiem protrahi posset θ ρώcisum , evic am, quod in omnium o Nec enim sibi persuaserat Rex: Til-proudicram tendat, admittere. Visa lium adeo fore temerarium, ut prae- vero his minime attentus, populatio- lii aleam, nulla neces iitate urgente, , Hreptionis, aliarum crudelitatum esset subiturus. Siquidem, modo ca- inprovimis sus nul si is aut modus stris Exercitum, quem instructissi- fit, adigi vel invitum, ad arripiendum muni habebat, contineret, ad defen- media, vim is repediere idonea : sionem sui unice intentus, indubium omnia rura, imo Natura usa , commu- erat: Regem ac Electorem oleum , si e Gentium mones sitam doceant, is operamve perdituros, suas ipsosmet
amplecti adhortentur titutrere, nunquam a tehac in mentem --
Vires continuis vigiliis , ac intentis militiae laboribus , utpote adversus
munita castra in aperto tendentes, attrituros, tandem 4r, eventurum i ut,
π Post has velut clarigati O- re insecta, retrocedere ,& in obtutunis literas Tillio transmissas, Elector potentissimi hostis quod bellicarum
citus coii. SaXoniae, Brandenburgico, qui prae
veniunt. sens hoc tempore aderat, comitatuS,
motis Torga castris , Dibenam s conserens, ipsis Nonis Septembris, artium periti periculosissimum semper jure arbitrati sunt o se reciper cogerentur. Imprimis quoq; Rexumq; Electori discrimen , quod praevires suas Regi ac regio Exercitui jun- Rege immineret, in memoriam rexit . Vocabat: Si aciem, inquiens, tentare Delibera. Illic mox , militari Senatu ha- lubet, ludum luimus ambiguum, o ti Q intςr bito, inter Regem & utrumq; Ele- qis de una Corana, ac duabus electo-
Uς ct orem varie deliberatum : Qua ratibus muris certamen vetat cernitur. xi i0 vie quam hosti obviam eun- Jam vero fortuna, ut in omni humanaia. i. ' dum foret ὶ Et Elector quidenti vita, ita vel maxime in besio, potis uni dat Saxoniae , aperta acie confligendum , mum macie, lubrisa ac solubilis e II: obstinate censere ; causam opini Iorsan, summi Numinis procide nis afferens. via hostis alia ra- tia ob peccata nostra ita dispensante , , tione disionibus suis , quae occupa- evenire poterit ut hostis victoriam rat, pedit posse haud videretur, sed reportet, nos superemur. Avo casis hesium, cum exitiabili is imum se mea quidem Corona,utut vel Exercitus, no earundem damno , trahendum v quem adduxi, vel mei etiam pium jactu-niret: Vis casui impossibile, uiris, Tam faciat, concutietur, non pessumo Regis, o proprio Exercitui, dei tamen dabitur vaciliabit, non conci- commeatu , an ve rebus nece artis det: Tam procul enim di ta, tanta prospicere adversariis opimiore ter- armatarum naisum classe instructa ,ritorii sui parte jam potitis. Rex tot claustris ad nes munita, tot nobis econtra , tutiora quam praerupta , militum delectibus m procisiectu Dis sectatus , omnium Protestantium for- stantibus ad integrandum se um pa-iunam, his Exercitibus nixam, an- rata enit, ut de incolumitate is salutocipiti adeo diiscrimini exponere , is sua ob id minime periclitatura sit. mm unius praelii eventum conferre , ve o autem cumprimis luditur corio: haud consultum arbitrari : Qviro Te vobis , quorum cervicibus hostis ejus potius esse sententiae. Halam Saxonum defectendum , Urbem hanc arcems Mauristoburgi immi
nentem , nec non Mersburgum occu-
proxime instat, imo r ram in vis ribus jam grassatur , siquidem acie
vincamur, actam erit ; mitraea es ectorales tremebundae micabunt, aut
, is , circuito se a lateri N forte, capitibus plane excu ae, alior- . hoste, faciendum periculum : An hoc sum transilient, o aliorum haud consorian modo seupplantari o clade ali- digna fastigio tanto cingent tempora ρυa assici, aut, siquidem acie certam-.His rationum momentis Et ector Sata um , ex opporta iis e loci. querara xoniae ab iurentione,quam obstinarat,
185쪽
adeo se dimoveri non passus, ut po- eo quoque caraene res jam vertisur, utrius inconsulto animi impetu prae haud trotio verba , sed impensa trase ferret: Rege pugnam detrectante , deri cat. Nonis endo aut comemno, solum cum irata m hostem ire, o praeho tu qUem tendimus, hostem; nec is de umma rerum decertare certum Rex elevabo, quo imminet, discrimen : In- ergo conspicatus, ad tutiora consilia juriam enim vobis facerem , rei, qua surdum, & omnis morae impatientem, V reimur, arduitate ab erreis vos praecipiti quodam ausu ruiturum in Praesens exitium, ipse tandem in hanc quoq; partem se transdidit Ut recta in hostem iretur, & acie decerneretur,
assensus: Quippe unicum Electore, quam solus, Electore prostrato, Tillium adoriri malebat. Decreta porro semel acie, nihil procrastinandum, sed citato gradu in hostem properandum, duxit; armis utrinq; in aequilibrio stat tibus : Priusquam Tillii Exercitu copiarum, quae Aldringero, generali vi-siliarum Praefecto, Duce adventabant, jamq; Ersordiam attigerant, ac cessitone aucto, victoria reddereturi dissicilior, & spes ejus consequendae
Rex & Postquam igitur Brandenburgi risior cus, domum discedens, iis valedixerat, 3 onis ultimo Iduum Septembris, instructa in h0st V aete, ita ut regius Exercitus ad dex σ percelli posse, arbitrarer. Melissvos noci, reapse expertus: GPum vn quim certamen exsi scisse iam acre ,
is detrectaveritis , nu tam pervcvium tam ζrande, quod, meo an licio, i icta animi magnitudine non superaveritu. Sit sane hostiis, in ae mus , florentissimus is viribus in ini. : Sit exercitatus,ugo armorum n u duratus, ct cruenti hujus ludi haud in olens :Sit vi Ioriosius o talis, qui inter diutum na DEa, umqvam inter luto rerum securidarum cursu , vinci pen dedi
m or vestra, quam eo devicto estis ari iuri gloria reddetur . Nam omnibus Iaareis, quin tot certaminibus repo tacit, unico hoc praecto eum ex tu; Oomne decuae, quod tot annorum curriaculo Carias Iaboribus bipe perit, intra viginti amor hortarum Darium, ve- rum, cum DEO, proprium eris. Con-Px ς-- tram tenderet,electoralis ad sinistram, Dibena processum : Habito recta fiximus tamen jam aietae ae versis .Lipi iam&hostem versusatineri. cum eo Ticibus , virium nostra rumper . . - culum erga tatam fecimus, ct nisi ι,
Regii ad 31. Vesperi, EXercitu iub quid priuat: Non aded terribilem ex
sμ- ψ dio tendente, Rex primores Ducum perii, prout prima fronte apparet 'nec ad se accersitos, de aliquammultis, quae in futura acie Observanda arbitrabatur, admonuit: Eosdem demum, quo currentibus calcar adderet, aniaminq, illorum jam ante satis alacres ac adeo insuperabi em , in de et Ioria cum eo cernere Eceat. Ubi nostras Ohoytis vires contemplor at e metior ;
-ro hosti cerra pares, si non sup
rior sumus. Et virtuti quidem v fervidos, ad pugnam sortiter cape in xuleat is di do, sed cerius sum; sendam magis adhuc incenderet, se uni re ngulos , a summo ad in si quentem in modum adhortatus. S quidem cum alis milite, o ejus farinae
hominibus, orum animus imperte
ritus , O fortis belgo dextera mihi igno mum, trout magnas ct vitam gloriae
pos habenses animas decet, praelis inituros: te Saxonicis quoque utuc non omnes veterani sint, aut multorumti, o non vobiscum , canis rani commi- stipendiorum, ρ ia tamen de Patriae, titoses, quorum virtutem toties exper- ε isma salute hac agitur acie, certatus sum, atque ad periculorum obrussam examinarui, res mihi foret, verbis animos HIis addere, operae pretiam ducerem. Anima reto atitem eam in
renid te vestro vultu eo demi , O alia infractae, non vis pugnam ct hos fugitantis, fortitudinussina, ut labore
hoc superseGre factia possis: Irim in
spe alse , incis Ao haud defuturos. Praecipue autem justitia causis a nobis stat: impensius pluris aestimo,
ac multa miluum in acie millia. Non
enim humani qui iam, sed Dolet ui
orium ae doctrinam propugnarum imus: Nempe, veram ct ad aeternam beati inem unice duceniem Religio-
186쪽
a n Pontificii adeo gramiter huc- Lus ortunu luculenter aucti, fer mr que 'essere, is nunc genitus oppri- dum DEUM, Mihi gratias stu M-
n P , eraduare , alolere nituntur. bituri.
Vsi ergo ambigimus p in clementis- Ultra hanc erga Duces exhort sim ova i nec-opinantes, φυ - tionem, Rex copias quoque circum id etiam hosti. contra machina=retur, vectus, equitemq; pariter ac peditem peratis tot remoris is obsectaculis, humaniter & exporrecta fronte com-Mirmndum in modum , velut et M prae- pellans, ad praelium animabat: Ipse. Monsi, iata, in hunc usque Iocum dedu- mct, quomodo erga hostem se geren-xit, dicino axxilio suo cor litus e caciter dum esset, quanquam bellica eXpe-γnobis a turus t ; dexteras nobas ro- rientia suba hos , nec praeceptorum
hortiturus ; is ab hoste infuso, multos indigos, ex abundanti tame instruens; fa tu thrgido, victorium benigne larg, & equitibus imprimis, qui pars eqvisturus. Recordaminor miserae is deso- gracilibus, nec adeo robustis vehelisiae Urbis Mogdeburgens s : VH in bantur, praecipiens. Sicubi cum cae- mi eriis atque ruderibus suis qCirtim sarianis cataphractis, gravi ingentium tur , Onia Ium a DEO effagitans. Re- caballorum mole superbientibus, ma- cordaminor tot militum innocentium nus ipsis conserendae forent, nec late- animarum : Ledae, inibi crudeli ferro ra , armis praemunita , ferro recludere Mastatae , me is dira o sium statim daretur, equos saltem suffodere vicibus socci mant. Nec duhitate: rent, ense i Ortu quodam obliqvato, et in divina Istitia, truculentorum tot os vulneris in grandem hiatum dilata- homicidior in , aliorum hor=wndorum rent: Ita equum doloris vehementia, scele/rim , quibus in Urbis hujus expu- facile collapsurum; & sessorem ipsum gna io se impiarunt,condignas ab gsis eqvi, armorumve mole oppressuriti Iorv. peritura t. Eamus ergo iri. denter in hostes , ct fomum alacriter
s in eamus. T Ec nobiscum; de θυα, Tillius, qui eo ipso die, ii iii,
conscientia tufragante , certus sum : quo Lipsia imperata secit, de Restis&' ' '
Ejus ope arduum, quo instat, expatra- Electoris conjunctione, adventu i: co- hristi: hi in opus; ejus ope hostium vires con- gnoverat, hae sitabat, de animi dubiustio teremus. Memmi quoqze militaribus erat: Num extrema tentaret, &, infacetiis, proverbii vice, inter vos, ct aciem prodeundo, volubili mrtuna manipulares vestros antehac jactatum: rerum summam in manus consonaret 8 Beatos idem vos , me Imperatore, Nec immerito. Versabatur enim in
haudd ius fore. Nec Gme diserteor: hostico ; locis opportunis, quibus se
In prosinciis, ubi ha/Ienus heliatum ut ab hostium insultu tutus, 'continerta ab hoste jam exhaustis,maximam pam poterat, potitus: Nec ulla,quae invitutem devastatis, tum amicis quoque, seu in certamen detruderet, necessitas amicos agnoscentibus Dominos, ct va- suberat, aut annonae, similiumq; penam. o i uitam fuisse dicitiarum con- nuria. Quin potius in hostem sors ista gerendarum curam. Sed postersim, recasura, nec Elector Saxoniae, si Tin modo hac vice strenuos vos praebueritis, lius bellum traheret, sustentando nu-ctim aeter me beatitatis mercede, tempo- meroso militi, quem adducebat adver-ralium etiam bonorum prae ia abunda sum,in i ongum par futurus videbatur. et os manent. Nam ct castra opimi po- Ad haec generalis vigiliarum Praeselus exuberauria in praedam cedent: Et aus,A Idringerus,cum copiis non tem-τamae, Wibus ras cohorti edes tanta nendis prope aberat ; cuius adventum
selisitu e ser tae hactenses, ac in praestolandum, cautiores arbitra ban- hune imo e Hem intamos praecluse, tur: Ut, siquidem confligendum seret unico felici ictu reserabuntur. V u viribus auctis tutius, & certiori victo tibi irruperimus, ob labores Opericuia, riae spe id fieret. His rationibus mo
meo auspicio exantiata, ita vos remu- tus Tillius tres tormentorum thoros
nerato: Ut operae huic helio impensae exstrui, & castra ad Lip siam vallo subi ossa itere neutiquam debeat, erios, tario incingi, imperaverat: Quod po-
187쪽
stero mane jam in eo pene statu fuit,ut Ei jam, o pranso parator in plania adversus hostilem aggressuram defen- nem hane desceά it: Ubi aeqso mari di posset. Primus ergo hic animi mo- Zimicandum, o dextera, nuEo vasto aut tus ad bellum potius ducendum,quam stamine epta, nulta insidiarum oppor-
periclitandam aciei aleam inclinare iunitate adjuta, sed si roboresno reta, visus. invictae ae dexterae ibi conferenda Sed Campiductoris Pappenhe- veniet. Huc ut eum electaro, tu i inui, & aliorum primorum Exercitus bores erantia , tot ruri machinas, Ducum fastuosa imaginatio, invictae nul7Heindustriae aut artificio peperci: hactenus veteranorum suorum, quos I um tandem Saxonem, haerericorum Germanicae militiae florem esse nove- in Germania caput, armis aggre us; rant, dexterae sidens, nec rata, simpli- quo versutum hunc Regem e munitioni cciri ac prima specie contemtibilem bus ista apertum campum protrahe- Succorum manum, & musteos Electo- rem. Leci jam, quod mei muneris, il-ris Saxoniae delectus pares ullatenus In misi ut, de vento oque ut in recta, iis fore, nedum palmam extorturos, te Aze loci altiusculi commoditate, tinde e composito hoc mentis statu Tillium declivi in hostem eo expeditius Acurr
dejecit. Fallor ue an ipsi quoq; Tillio tis, pro Oeehirus vobis δει- : ML timsortuna, cui nimium forsan fidebat, virtuti se renuitati v bae committo nunc demum occipitium obvertens, Iam tempus HI, ut memorer sitir, ingen- illuserit λ An divina potius Providen- tium discriminam, quae Mae pilis imper tia, Domus Austriacae & sociorum su- territa animorum magnitu Fne perru- pcrbiam valido ictu concutere desti- psui acerrimorum praeliorum, in , Dans, cauti alias senis, seu oculis, seu bm i icto et Do robore es Briseis I rimenti caliginem offuderitὶ Ut incerta riores; Ata tam victoriarum, quaae apro certis, ancipitia pro tutis seligens, rebelZibus Boi emis ad Pragam , Mar- opportunitate loci,quo stabat,relicta, chione Badense, Man elaeo , Stice , in apertam crire planitiem, &rem in Bran censi, is altero AD ad plen-
calum dare, decerneret. Iraonem, Danorum nimirum, Rege re-
Tilli; bd Septimo ergo Iduum septembris, porro s. Nunc denique, demque de , yxmitu irrubescente aurora, solis praenuncia, fide nostra catholica agitur; cujus cumox uo. signo tormentorum aliquot ictibus da- sum praepedire, o iustaminare haeretito, extra castra cum Exercitu proce- corum haec coEuvies contendit: Se eae
dens, aciei instruendae aliquamdiu va- fareae quoque Majestatis honore, autocabat,&,ad horae dimidium subsistens, ritate, dignitate impraesentiarum via ordines circumibat: Eosdem circum- tur. Praestate igitur vos δ reli in os
quaq; vis cando, & his, aut similibus simul er Caesari devotos milites: Vibra verbis ad strenue pugnandum adhor- te fortiter pro Religione o Caesare et e-
ndo. Apparuit tandem, carissimis pro arma, in vestrae aculeos. E ci-lta mei, tunia instantia, tanto ambitu te hac acie, ut Caesar Dominus Germa- ta, tot votis exoptata, toto an niae clueat: Ita vicissim in fabam, fas-moxum pruritu desiderata dies : ma reticorum terris vos, Elzersos et hostiis, latibulis jisu hactenus delite- os, Histes s Dominos reddet. Repescens in lucem se apertum tandem cam- rietis ab uno lasere ado fus vos a tum prodire ausus est. Iam non alto rem. Electoris Saxoniae militem: Specie, stamine praecingitur . I lis in citerio- ut sertur, egregium; armis coruscansi- in Pomerania Panis; pone quem se ab- bus, is aciem oculorum per ingenti- d derat, dum Cos neomandenburgum bus, instructum , elegamtibus vexiissis oudacter oppugnatum O expugnatum gnuis, O uxi colore Cesium ornatu uri et . Non Cia jam protegitur. ατο perbuM. Sed --entote, noetiter es eo setis o Merbenae a vesro impetu se tu- conscriptum, nec ungi am interfuisse, rabatur. Nec furtim inopinantes oppri- ubi ferro decernitur ; adeo e a peri et: αἴ mcd. ad pagum Angrem no- cruenti hujus ludi in Osentem. Agrui-srorum nonnulgis obrepsit; ingentem ob u totummodo alacriter, nec parcite id victoriam, virtute sua partam, dexteris : Vide iis cum admiratione Ibi imaginarus. Sed adfersus ac - mulo volvtate , quomodb is spes . lon-
188쪽
a ponis rasis granis hinc ini dis inent. Ab altero latere mi seri, seminudi, o
melici 5 eri occurrent: Ades animam ,
quam a longos o se properato itinere
rum eques rigosis o exiguis adeo e is et Mituris calones v rei firmioribus p ne immentis in deani. Modd igitur
incurratis idos acriter,o imparibuι tota mole incumbatiis, certus um: 'vos, cum se oribus primo impetu ad terram a ictos, a cabal π vesris ottritum iri. Si vel minimum vobis dissiderem,aut ho-
ι ωires alicujuι hi , Mimarem, ad asiam, loci ct castrorum opportunitate tutus, consistere, o certamine hoc omnino Mercedere, aut certe, δε- nec Auringerus, cti m copiis, quaesam in proximo, a Centaret, protomere iooteram. Sed iniuriam vobis facerem, sinvictam vestram virtutem includerem
vasto; in ligone plus, ac armis o dexteris vestris ponens fiduciae: Aut si alios
admitterem in partem gloriae, praedave, vae vos manent. Hos etenim, qui Mag- eburgo, vetusto haereticorum nido, exitiosi lis , haei elicum hunc oque R rem is Electorem, Lut ranismum, ne
penitus occidat, uni suffulcientes, ρο- Ium dare par ei I. Agite ergo,cari misiti, audeamus: Audace ortuna, t. Haeretici, ut Patres no i ob malum
iverunt, nos Catholicos nunquam hactenus aperta ct plena acie profligarunt : Indubia hinc igitur spe alor puncqui gradum adverses infert, haereticorum coetum, utumatis fidenterse gerat, functis ina DEI genitrice auxiliante,
Miciter Wrga nobi s obversurum. In hunc modum universus caesareus Exercitus, instructis ordinibus, pedetentim per pagos,Lindent halam, minusque& maius Videriis chium,Breiten feldam versus movens,regiis & electoralibus armis, ad integrii mii liare a Lipsa, in apertam planitiem obviam se ferebat. Ubi Tillius, ut senex &versutus satis miles, de vento, qui ab occidente flabat,ut suis maximam partem secundus atq; a tergo esset, solicite sibi prospiciens, post clivum, quem
tormentis occuparat,aciem stitit: Ad-vcrsariam partem, copias admoventem, in hoc statu praestolaturus.
Licet autem aliis in praelium,nisi acie subsidiis firmata, progredi haud moris sit, ut, si prima acies, ab hoste
loco pulsa, se recipiat, altera in pugnam succedat, primae recolligendi se& gradum iterium firmandi spatium datura : Tillius tamen, hoc neglecto, de insuper habito, non nisi simplicem aciem struxerat: Quod forsan hostem
adeo parvi penderet , ut primo impetu omnino pellere, & in fugam conji
cere, animum induceret. Universum.
ejus peditatum, in quatuor ingentes phalanges, moro Hispanuo, distributum,equites ploiq;, duabus velut alis, ab utroq; latere cingebant: Constabat vero Exercitus septendecim equitum, & toti lcm peditum Legionibus. Equitum Legiones hae memorantur: Reiaconica, Merodica, Saxonica re
lore lica, ErWittica, Harancurtiana, Bernitentana, Schonburgica, Cron- bergica, vetustior Saxonica, Wingcrs-kiana; tum duae Croatarum, Sara letZkio & Forgat schio Ducibus, ac una draconum. Peditum Legiones erant: Holi alica, Chiesca, Gallas sana, Saxonica, Fursten bergica, Bal deronica, Ditericlistentana, Tilliana, Corniniana, Geysiaca, Savellica, Blancardica, Pappen hemiana, Reinacheriana,Co- margica, Walliana & Wangeleriana. Dextro cornui Fursten bergiusComes, sinistro Pappen hemius moderabatur: In meditullio acies ipse Tillius aderat,& ut devotus, tantumq; non superstitiose religiosus pontificiae doctrinae,
de cujus incremento hoc certamine cernebatur, assertor, Iesus Maria, tesseram militarem dederat.
A nonnullis haud postremae notae Ductoribus, qui id temporis sub
Caesare stipendia merebant, relatum est: Tillium, antea adeo ferocem, ut, locorum opportunitate , qua tectus periculosam hanc aleam subterfugere potuerat, sponte eMedens, in praelium rueret, hoste, qui, fiduciae plenus , gradum recta in eum ferebatis, conspecto, expalluisse, obriguisse, &, velut animi captum, nec auribus satis competiisse, nec lingua. Ita ut Campiductor Pappenhemius , aliive priamores Duces, circa ipsum versantes,&signu pugnarjussaq; ejus exspectantes, ne verbulum quidem, nedum, quod ad rem
189쪽
ad rem. praesentem saceret, quicquam voni, Curiandi, tum Damitrii & Sper exprimcre ab attonito potuerint ,: reuterii, Tribunorum, Legiones. Ab Atq; exinde ipsosmet eventum prae- hoccornu Rex ipsemet praelium coni' lii minus secundum, & cladem immi, mittere decreverat : Quia tamen sum. nentem sibi auguratos. mi Imperatoris munus uni loco astrin-
haud patiebatur, optionem sibi asci
.um isti in porrc tam justa latitudine fron- cornu secundum ipsum praeesset, &, si pusso iri rem hosti, ad praelium jam accincto, Regem forsan aliorsum avocaret ii
inite tra obverterent, Exercitus longa serie, & cessitas, individuus Dux adhaereret. minutu. filatim, ut militari termino loquimur, Sinistri cornu primam aciem con-
rivum quendam traducendi necessi- sciebant, duae Campiductoris Horniitas erat ; illi ad Pod et itetam, huic ad alae, una cum Calmbacchii &Baudiat Z lolcham, pagos: Quo antemeridia- equitibus: Secundam vero Hallii &num tempus maximam partem insum- Corvillii Legiones. Et hoc quidem tum. Prima quoq; Exercitus statio cornu, quod, sit electoralem militem,
ultra rivum adeo arcta reperta, ut, ob magis adhuc ad laevam tendentem, re- Ioci angustiam,peditatus ordines con- spiceres, medio, adeoq; honorificen-
duplicari oportuerit: Tantum abest, tissimo totius aciei loco si ibat, Rex .ut tot menta suo modo collocare, & dicto Campiductori suo, Hornio, re- equitum, peditumq; phalangibus por gendum concrediderat. ecbita intervalla, quo altera alteri in Intercircinia, ubi equitum Legi- praelio commode succederet, dispo- ones certo spatio inter se discretae, sitis, dilatare aciem justa, ac debita Rex non contemnenda sicli petario- ratione licuerit. Unde rerum belli- rum manu impleverat : Supernis me- carum periti judicarunt : Si Tillius , moratiJohannis Bannerii Legione pe- Regi toto incubuisset impetu, ante- clitum, quae, emeris sciopetariis con- quam omni traducto EXeroitu expli- stans, nondum sub signis erat,in certos cata patescebat acies, plus incomposi- globos distributa, au hanc rem usus ;to adhuc illaturum fuisse damni, quam εἴ praeterea certum siclopetariorum
ex possessione clivi insess, sed paulo numerum, Legionibus peditum, quae post ultro deserti, senserit commodi viribus maxime pollebant,subtractum, S utilitatis. Verumenimvero Tillius, equitatui intermiscens. seu q uod a clivo descendere nollet, seu In corpore aciei , quo peditum quod hostcni, sepositis ejusmodi stra- phalanges, seu ad sustinendam, seu in-tagematibus, aperto&ingenuo marte ferendam impressionem validiores vincere decrevi set, satis spatii, quo redderentur, plures saepE Legiones in Exercitus traductus in aciem iterum unam phalangem constipatae cerneba- expanderetur, Regi dedit, immotusq; tur primaque acies in quatuor phalan- in positura, quam coeperat, stetit. ges distincta incedebat. Priori pha- Regis Duplex ab hac parte in una fron- langi merae Suecicae Achatius Oxente erat velut acies, suo quaelibet modo 'stirna, alteri flavae, seu praetoriae Re- structa & instructa: Regiorum a dex- gis Legioni Maximilianus Te uilius, tris, electoralium a sinistris. Rex suos uterq; Baro, ille Suecus, vir moribus in duos ordines seu acies, primam & & viribus antiquis, ferocis Dalecario secundam,& quamlibet harum in cor- rum Gentis eo tempore Tribunus, hic pus, quod peditatiῖ, binao cornua, ab Austria, Caesaris injuria exul, mode. quae equitatu potissimum constabant, rabantur. Tertiad Suecis&Germanis .iterum distinxerat. Prima acies dex- compacta erat, Duce Eru D Handio, tri, ut dignitate praecipui cornu, Sue- Sueco. Hujus sinistrum latus cinge- cis &Finnonicis equitibus suo iure da- bat vetustior caerulea Legio, sub V in- 'ta: Nimiri , OstroGothis , Smalan- chelio Tribuno. Post primam hanc
dis, VisoGothis, & duabus Fin nonum aciem in subsidiis stabant, Regis Legio Legionibus. Post hos Rhingravit equitum praetoria, Ustario Tribuno
190쪽
Ho, Scotis Tribunis, Ductoribus. In ne ulla intermissione, detonans Par-ecunda acie reperiebantur tres pha- cior initio his fulminibus Rex essO :
& , itZtumu, Tribunorum imperio. magis ictu displodi possent, acie una ocliti tZkius Baro & Schan mannus cum tormentis, ea, ut ne ordines ulla
Praeter grandiora tormenta, quae succedens. Quando circa secundam Exercitus frontem more solito prae- pomeridianam tota deniq; vi manus cessore, cuilibet phalangi legionarias conseri coeptae. '
Qyx buno equo, Vel etiam, in casu a tergo habebat, non armis tantum d xii Rς , ς xi 3 dV bVβ tribu Ve Viris t*- & viris sed, inito velut cum aura foede- .
fimpiduictor Arnii mixti, Re -- gere aciem visium ; quo ventum rim
men, cui in charta delineatam ostendit, comprobante, struxerat, corpus itidem suum habebat, pedite, & alas seu cornua, equitibus constantia. Sex autem in ea equitum, & totidem peditum Legiones. Equitum quidem primo omnium Legio praetoria, Duce
Theodorico Taubio, SubTribuno: Tum Gulielmi, Ducis Saxoniae, stirpis Altenburgensis, Arithemii Campiductoris, generalis vigiliarum Praefecti, Bindauissi, Stetnova Tribuni, & provincialium equitum. Totidem quoq;
recensebantur peditum Legiones :Niminini praetoria, conflata E sex vexillis, quae libera vocant, nulli certo Tribuno parentia; porro Aria hemii,
hQlte partiretur. Suboluerat id Tillio, vetulo & versuto militi , nec,commoditatem hanc sibi eripi, aequo animo pati poterat: Quin potius promota a sinistris ad dextram acie, vencum omnino lucrari, &pago, quia Regiorum latere dextro situs erat, incenso, fumum in eos propellere laborabat. Hinc sinistrum ejus cornu, & Holsatica peditum Legio ab aciei corpore divulsa est, longeq; citius ab hac parte, ac alibi, certamen incaluit. Quod etiam caesareus equitatus, abiector in prima acie pedites inter equitum
agmina conspicatus, eorum occursum,& lethiseros longiorum fiphonii ictus
a ciuia Iam sub tormenti Jactum Venisse arbi' primum, frmatus fuit: Ut sinistrum trabatur, tribus ictibus, sed frustraneis hoc hostium cornu, perculsum, in fu& aerem ferientibus, salutatiam iit: gam facila compulerit ; antequam alia
Holsaticus autem pαdes, quem una cum hoc cornu a reliquo Exercitu impetus abripuerat, quanquam trepidis rebus, arma ordinesq; retinebat; statu, quem coeperat, aegerrime emoveri se passus, regiisq; equitibus, ali quoties eam aggressiis, aliquoties cum
clade repulsis: Quoad a delectis scio
respondi . Primoq; statim globo Baumgarinertis Tribunus discerptus, neq; laeti a Caesarianis augurii loco habitum : In hoc velut certaminis praeludio Tribunum statim cecidisse, ac praecedaneae instar hostiae imbuisse conflictum. Nec Tillius, principio facto, tormentis suis post haec fe