장음표시 사용
191쪽
retur. QV3ndo mistus pedes, equesque puEre vacui cum reliquiis Saxonicorupere tandem obstinatae Legionis rum adhuc occupatos, integri fesίbs, Agmen: Eaq; ad internecionem' caesa, compositi in caedem praedam h , Ordiuvem militum quisq; locum vivus pe- nibus pene sollitis, effusos. de presserat, moriens etiam fere texit. Quo facto, eqWitatu licet caesareo Altercom Dum Rex adversus sinistrum Cae- fuga statim dilapso, peditatus in nen ἰνψiarianorum cornu hac ratione satage- acerrime praelium sumsit : Hostilein ret,& penissime jam cum hoste illic e impetum in statu suo diu sustinens , &W let actum, universum caesarei pedita- regiis equitibus, qui ferociter ingrue- 'μφ' tus robur, una cum equite a dextris & bant, pari ferocia non semel rejectis sinistris collocato, descendens clivo, Adeo ut in atroci & cruento hoc cer- frontem ita circumegerat: Ut, Regiis tamine pleriq; pene Duciam, quotquot praeteritis,in Electoris Saxoniae aciem alicujus notae ter Regios tota acie tota pene mole procumberet. Siquid ceciderunt, occubuerint: In te ali- tamen horum in sinistrum Regiorum os Teumelius Baro, qui generalis vio- cornu impegerat, haud magno nego- liarum fraefecti vices hac acie functus, tio ab iis impulsum & dissipatum, ni- praedictas duas peditum phalanges, sae se dedit. E contrario Saxonici Regisjussu, in hostem duxerat. quoq;, peditatus praecipue ac provin- Demum ubi Campiductor Hor- Reio, cialis eques, sustinendo tanto oneri, nius, cum equite Sc abiecto selopeia- victui quod ingruebat, impares, ordinibus rio sinistri cornu, cui e dextro Rex disjectis, armisq; abjectis, maximam VisoGottios sublidio miserat, bimaeq;,
partem campo cessere. Quae autem supra memoratae, peditum phalange , illio mens hac in re meriti Et num redintegrata vi undiq; versum incu-
fort8, Saxonicos, ut noviter conscri- buere, legionariis quoq; machinis,qvxptum militem, facilius acie pulsum iri ab omni parte convehebantur, den- arbitratus, Regiis corum strage metum sum hostium agmen lacerantibus, Or- incutere, metii l incusso, tum animis, dines eorum fatiscere primum coepetum ordinibus fluctuantes eo minori runt, mox dissolvu&in apertam fugam
mole&ipsos quoq; fundere intende- proruere: Rege interim a ilvulam,rit λ An mortiferus imber, quia regiis in clivo sitam, progresso, &, qvicquid tormentis, dexterrime usurpatis, lar- illic, in armis occurrens, victoriam ad-giter de pluebat, a Regiis in Saxonicos huc morari videbatur, dissipant . hostem averterit λ curiosὶ anquirere, E regio autem Exercitu praecipu- nostri parum interest. Hostis certe, una peditatus robur, tota, scilicet,pro successu hoc clatus, omnimodam sibi ina acies, quatuor phalangibus convictoriam jam imaginabatur: Perse- stans, & tertia secundae aciei phalanX, quendis Saxonicis plus justo, ordini- ociosae penE in hoc praelio steter , bus aliquantulum laxatis & confusis, spectatrices ejusdem & velut arbitrae. indulgens, eorum 4; reliquias, qvot- Post insignem istam victoriam, Regii so ot in statu adhuc stabant, circuitos atroci quinq; horarum certamine Re-gien' 'mpenitus pessum dare parans. o partam,equitatus regius fugientium, g In hoc rerum turbine Elector ipse- ω, impedimentis propriorum Ducum ψ ilen- direptis, rimas elabendi, qua qui q;
commodis sine poterat, quaerensium vestigia acriter pressit, terga ti, tardioribus quibusq; vita mulctatis, caecidit: Manubiis opimis exinde auctus. QVan
et trepido & celeri gradu Eulenhergam se receperat: Aria hemius vero ad Regem recurrit, attonitus, &
consilii opisve indigus Regis itaq; mandatu, sinistrum
inter Re-ejus cornu, & duae peditum phalanges qVam ingruens obscurum noctis, fugiagio subsie secoda acie, Hebronii, nimirum, & entibus obtentui, persequentibus ob -
dio Vς: Vitriumli, Caesarianorum stituri suro- staculo, non paucos texerit, & exitio Rr , Saxonicos debacchantem, ron- praesenti subtraxerit, quos dira alias
, ἡ iisti tem ad sinistram ertere . Et sinistrum fata a Regiorum ferro manebant. risi tu,qVidem evitum cornu latus hostium Certiorem quoq; Rex de succes- invadens, dictae vero phalanges Don- su continuo fecerat. axoniae Electo-tem adversae fronti impingentes, arri- rem , Eulen bergae, quo suorum fuga
192쪽
eum abripuerat, totum moerori immersum,& ό Regis sermone, ante praelium habito, nil boni sibi ominantem: Tota nocte, cum victore Exercitu ,. campo, quo hostem depulerat, sub dio, in acie & arinis consumta.
Tilli u Qvi equid a Caesarianis Lipitar haud
intromissum, sersburgum, HalaSaXO- ῖ - nu. & ulterius, timore alas fugientibus addente, raptim properabat. Ipsummet Tilliu frit Zius, si ab Rhingraviana Legione equitum Magister, q- a corporis proceritate longii appellitabat,
eminu, agnoverat, agnitu insccutus &assecutus: Oblatamq; vitae gratia re spuentis caput ac dorsu breviori scio- petulo probe commitigarat. Et captivitas certa, aut mors indubia ab homi ne, aetate integro, viribus praevalido
Ianguidu senem mansisset: Ni Rudol-shi Maximiliani, Saxoniae inferioris
fucis , interventus jam pene defecto dedisset effugium. Is enim a latere advolans Fritati, in unum Tillium intenti, caput, i clopetulo prope admotio, transverberavit: Ita ut globus, alteri auriculae immissus,per opposta erumperet. Et hac ille quidem ratione Halani Saxonum evasit. Fertur aute, praeter haec verbera, tres corpore excepisses clopeiorum ictus; qui tamen haud penetraverint, sed cutim tantum sugil larint: Unde chyrursus, Halae Saxonuea ipsa nocte , qua e praelio profugus illo pervellerat, ad vibices has incide dum, & obligandum adhibitus, Ascino adversus vulnera duratu judicavit. Hala Saxonum, festinuo itinere Ualberstadium se recepit: inindecini modo peditum signis comitatus; quae
tamen ultra sexcenta capita haud sequebantur. Ipsa invia autem Pappen hemius, cum quadraginta equitum alis, raptim recollectis, nec ipsis quoq; mille quadringentorum eqvitum numerum superantibus, illi sejunxerat.
comoedia, a clero Pontificio Hildesii
prid in exhibita, acciderat, haud vanum fuisse, eventus docuit. In ea comoedia Regem Sueciae & Tillium introduxerant, pugnam conserturos; cotamen exitu, ut Rex a Tillio superaretur: Sed contrarium plane sortesortuna evenit. Dum enim personatus
Tillius fictilium R egeni, quod, con-
temta Caesaris Majestate,Romani Imperii fines temerario irrupisses ausu, acriter increpat, & dextram armis j imadmovet, alter agilior imani ; promtior,sclopeio recta in faciem disploso, terrore ita eum perculisse scribitur, ut equo defluxerit. ini insolens Ac fortubtus casus, pro praeJudicio acceptus, plurimorii animis jam tum solicitudinem,aut spem, prout quisq; huc vel illuc inclinabat, injecit: Pro omine inse-licis successus.infortunii li,quod a Rege SueciaeTillio immineret, habitus . . Caesa hac acie Caesarianorum sex Clade millia sexcenti: QO passim campii te- utrinque
Xere, ut mox eosdem, victorii iussu re- ac Pi . censos , campus texit. Aliquammulti
etiam e Saxonicis desiderati: Regiorupauciores, & hi maxima pars equites peditibus plerisq; , ut diximus, otios dallantibus, & conflictus velut arbitris Clades aut cin , quantulacunq; tande, adeo non amixit Regios, ut potitis,captivorii, qui in stipendia Regis prom-
id trantibant, accessione, aliquot millibus auctior, iter inierit Exercitus . Peditum enim , quorum ultra tredecim
millia Albim ad Witebergam non traduxerat Rex, pauculis post diebus, ii stratione Halae Saxonum initituta, ad millia duodeviginti reperta. E primoribus Caesarianorum perieriit bini senerales, alter rei tormentariae, vigiliarii Praefectus alter, ille, Otto I ridericus, Baro de Schonburg, hic Theodoricus Otinarus Ervitte, Ba garinerus porro Tribunus, Baro de Grotta subTribunus, alii. Adolphus, Hol satiae Dux, lethali vulnere sauciust&captus, Eulenberga deserebatur: Ubi paulo post vitacii morte commutavit. Nee Regii immunes a clade: E Di cu numero, Barone Teus elio, Calm- bacchio&Hallio, Tribunis, Aderca- trio& Damit χio, sub Tribunis, pluribbus que inseriorum Duchorum , praeter gregarios, amissis. Corvillius Tribunus, levi vulnere fronte perstrictus, de cruore, ἡ vulnere oculos inund te , Occoecatus, medios in hostes delapsus vix sensit, vincentiumq; pars a victis captivus abductus est. Electoraliu, inter alios Duces, Bindauisus,generalis vigiliarum Praefectus,mbrte oppetiit. Rex Sueciae universis Tillii Tormen- tormentis potiebatur , quae vigintita & iro septem numero reperta: Eorum ii iii P
193쪽
decim semimuralia fuere , unum qu et ortum diei, quo proelium commis-drantale, qua tuor sedecim, tres octo sum, adcoemiterium Lipsiense in ve- ferri pondo vomentes; reliqua minus- spil lonis domuncula & cubiculo , necula , & ad lapidum nimbum in ho- retris atq; sindapilis undiq; perpicto, stem Perpluendum apta. Praesere- Senatum militarem habuerat: Undebant autem pars Caesaris, pars Comi- primores Ducum, dum oculis in patis Palatini & Brande taburgici El rietes conjectis nil nisi funera obvel chorum , pars Bavariae, Bruns icen- sari vident, & inter eos Campiductosis, & Fridiandiae Ducum , ipsius ii rem Pappenhemium, de caetero for-
Vrbis Brunsviigae insignia. Duo ma- tuitorum horum contemtorem,nescio gnae molis vehicula, vehendis tor- quis horror invasit , pro diro ac fune-
ito omine id interpretantes. A diaversis observatu: Eo ipso die, tuo alea haec Caesarianis adeo infeliciter cecimentis accommoda, pariter in Regis potestatem veniebant, & sex currus tormentariis globis , alii quindecim pulvere nitrato , funiculis, ac plum- dit, PasWalcensi lanienae anno prin-beis sciopeiorum glandibus, Geniq; cipium fuisse datum; adeoq; divinam tres, ligonibus, palis, atq; id genus Vindictam ob nefanda tunc temporis
bellicis instrumentis onusti. Supra Perpetrata facinora,nunc,redeunte in. centum aeqVitum, peditumve vexilla circulum sole,evidenter se exseruisse.& signa eidem a milite praesentata: Et hoc est illustre illud, ac nota-Cui hostium insuper impedimenta, Tu dignum praelium ; in quo Tillius,
quae fugitans hostilis equitatus ipse- antehac nunquam altius ingredi aqua, imet nondum diripuerat, & occisorum inc fundum conspicari posset, gloriari corporum spolia in praedam cessere. solitus, etiam aliquando impingens ti- Nec illa exigua erat: Cia nullus e victo cubavit, Caesarq; cum complicibus , Exercitu ejus suisse inopiae existimare- pontificii foederis sociis, concussus estitur, quin ad minimum decem ducatos, fatali ac gravi ictu: Qui consilia ejus seu solidosUngaricos in aere haberet. e solido, quod jecerat, fundamento
Auguria, Taulo ante , quam concurrere- solicitans, Protestantibus econtra se quae pro- tur, candida columba in vexillo quo- ac suos e praedura, qua ad hunc usq; Piu' 3ςi i dam Saxonicorum consedit , inde diem pressi fuerant, animorii, corpo- a viri mox evolans , remigio suo univer- rumq; servitute serendi dedit ansam.
. sam aciem placide circumvecta Id Fuit autem mensis hic September, Sept quod a fugaci atq; natura meticuloso mon ad Lipsiam modo, sed alibi quoq;. h ς animalculo, in hoc tumultu & armo- Domui Austriacae fatalis ac infaustus: rum strepitu, insolens visum , proq; Siquidem pauculos dies ante, quam secundi eventus auspicio a milite ase terra illic decerneretur, Hispanus a li-reptum. Plox, quae conjunctionem beris Belgii ordinibus mari adeo male Regii &Saxonici Exercitus praecessit, mulctatus est; ut bis quas mille mili- Regi Sueciae Diben e turbidam, sed tes, qui morti occubuerant, perditum laeto exitu quietem tulit: Tillium ierit, & ad quater mille captivos, du-
namq; colluctari secum, neve ad te centa circiter tormenta, nec non bel-ram affligeretur , vehementer oblu- licorum instrumentorum , aliorumve
ctantem morsu demum sinistrum bra- divitum spoliorum copiam ingentem chium perstringere , se vero , quod hosti reliquerit.
eiscetarum virium senex adeo perti- .
naciter resisteret, ira incensum, ca- . 37. Sed, ut revertati uir adhi- ', 'i' 'pillitio eum arripere, &, humo assii- storiam nostra,Rex S ueciae,sextoIduu ό.
chum, pedibus conculcare , persona- Septembris, quia parta victoria alter, gum oenium videbat. Quod somnium con- Lipsiam, ubi,sub v angeleri imperio, cupat, jecturam luam illico post se traxit: ad mille, ut retulimus, milites in prae-Quippe cum demorsus, praelio depu- sidio erant, quibus aliquammulti, e. gnato, significationem suam haud dif- praelio refugi, se junxerant,cum Exer-sculter repererit ; cladem, quam Sa- citu perrexit: Deditione Urbi simul xonici, ad sinistram tendentes, per- & Pleissenburgi castro imperata. De- Pessi fuerant, praesagiens. Tillius sub liberandi autem spatium postulante
194쪽
Wangelero, noluit obsidendis his dixi Misniaque , pro tempore, paucorum di-
immorari, sed Saxoniae Electori, qui cu erum intervallo, hoste iterum exone- copiis, quantascunq; inter has tempo- rati: Quam ob causam per universam is angustias recolligere dabatur, Eu- provinciam supplicationes institutae, lenberga ad eum redierat, ut abnuen- & preces pro felici imposterii successutes imperata facere compelleret,com- ad summum Moderatorem bellorum, mittens, ipse, rerum cursum secutus, & unicum victoriarum largitorem, DE- Mersburgum cum parte eqVitatus pro- una Opt. Max. solenniter habitae perabat. Hic valida hostium manus, e Rex vero Sueciae, pauculis diebus, Halae Ci- nupera clade elapsa, iterum coierat: quibus Halae Saxonum commorabatur, vi M Regiinorum supra nulle caesi , ad mille cu Civitate omnia primum,in tutelam
quingentos autem, in captivitatem re- recepta, certo modo transegit. Ulut ''
dacti, pleriq; postmodu in ejus stipen- enim, pro arbitrio suo, Leges mPen,
di . lubentes,volentesq transierunt. bus praesicribere Erebesii, qbo ct Urbem di Halam Quinto Iduum Septembris, recu- ct arcem occuparat icus Vet,nolebat ta- - 00um perato Mersburgo, Halam Saxonum men siriecto jure cum his ageret, palam itum : Quae tertio Iduum Septembris, professus: Modo destri, bye ctione, O& Mauritio burgi arx postridie Regis obedientia scripto idonee Ozerent, nouarbitrio permissa. Caesarianus miles, tantsem privilegia, munitates O jura, qui hic servarat, Ducibus, i una mo excu- quousto titulo possiderent Maria toctia iis biarii Praefecto Grat schio,&Centurio- relicturum, sed ab ho fili etiam injuriane Winckelmanno, captivis Electori defensurum. Quocirca Senatus,curiaru SaXoniae tran mi, is, universus pene Tribuni, totaq; Universias s lache Mnomina regiis tignis addixit: Pauci,qui sub juramenti fide eo promtius se ob- , detrectabant, contra Regem & prote- strinxere: Regi S ciae impo fertim constantes Imperii ordines nunquam ar- tra h sies esus, ct q.emcunque,q isqvisma laturos, jusjurandum dare copulit. randem es es.obedienres deles, morige- Elector Interim Elector Saxoniae Lipsien- ros fore commodum promoturos, Moniae se quoq; obsidium absolverat,& pridie damnum,q issu in sie,amoli ros 1, mal- 'ps-m uum Septembris, cum prae sidio ho- ro minus vel minimum quippiam, con illo stili de Urbe dedenda pacto convene- operme Viso, directo super amba stes,marat. Cuius vi uri ac misisti prinsidiario, chinaturos, unde Eego is 6us fuderatis tum e mangeleriana, tum aliis Legionibuου periculum aut prae dicium crearethr delecto, modo ponescia es et Religioni , Ejusdem argumenti cautione prae- Et Mag- una cum impedimentiis, signis quoru δε- slita, Magde burgensis regiminis Con--eburg n-na coloris rubri complicatis, O j iis ar- siliarii, Secretarii, scribae , pristina mu-- ςg mi' an exire quidem sicebat hac tamen le- nia, quousq; Regi aliud videretur, ob- Ut si rus istorum Regi, aut Electori ire j inst. Ludomicus tamen , Prin- Saxoniae impoterum pipendia merere ceps Antiatdinus, ut pro ReX, &JO-Mallat, unimo praesidii Praefecto ne in hannes Stalmannus loco Cancellarii, eo praepediretur Protes antium vero δε- seu a libellis, iis praepositus: Tribuno I in ea dicti extemplo a C Varis inED- autem Siaeid ruinio suprema praesi-ἐtoris partes transire iussi: Reliqui,co- diorum his oris cura commis ita ira Regem, Electorem, eorum scios Post haec integra Familia Princta Anhale; nun am militaturos sacrameto adariti. pum Animal orum, foedere cum Rege ni Princi- si quid in Urbe praeter Suces, mili- decimo septimo Calendarum Octobris pes s usIesse, praes dio ab initio desinatos, re- contracto, Iub regiae protritionis umbo ςum RςEepertum curuscans tandem condicionis is nem se recepis: Certum tributum, ad in ' qualisatu foret a conventione exclusum, in ferendos bH sem,tus, Regio P pinei 'μm Elecuris arbitrio se dedere, cessum hin patu suo quotmensibus 'udere assensu iis hebat: Quorum in numero,Coroninus, o, siquidem munitionem in territorio& Blanc ardus,Tribuni, Walmerodius imorum excitare, Albim e ponto in Dr generalis Commissarius, quatuor sub- me Rex siet, non modo in liberum ejus Tribuni,cu nonnullis e pontificioCle- arbitrium idconferens,sed is operas b-ro erant in custodia ex pacto retenti. ditorum,' absque Regas impensa,qωc-Hac rativoςςὶς hora xxis S domae, quid id esset, exstruerent, pollicitis. Z i Elector
195쪽
Delibera, Elector quoq; Saxoniae, post re .u'm Li. xuperatam Lipsam, ad Regem Hacto e s. l in saxonum venerat , deliberatum --,-cum eo: Quid porro adversus hostem hello pro. tentandum veniret Et sane, ad de sequendo. aram deflectendo, Tillii, qui per Mag- de burgensem Halber stadessemque dioe
. cesin, nec non Brunsvii censem Ducatum aufugerat, vestigia legere, in primo statim consultationis limine displi-- cuit: Ne, sede belli, in Saxoniae inferioris Circulum translata, communis Religionis consortes incommodis, quae bello comitari solent, involverentur. Duae ergo viae superabanta reliquae, quibus hostis invadi poterat: Altera declinabat ad sinistram in haereditaribas, qVas vocant, Caesaris diciones; ad dexteram, per Thuringi acae silvae aspera in Franconiam,& calidum rasae, cohortis nidum, ubi cuticulam tamdiu probe curaverat,recta ducebat altera. Electori posterior haec via maxime a ridere vita: Adeoq; nihil non agere is,
: gladiatoriae artis praecepta ad unguem
servant, nec nisi ad eorum normam
ictus infligunt, & victores saepius eva- dunt , quandό autem stricto ferro cum
adversario res est, perturbatione con-
fusi, artis obliviscuntur, & plerumq; confodiendos se praebent: Ita hunc quoq; theoria, quam praxi armorum meliorem militem, consilio quam manu promtiorem. Ulterius veniebat Regi in mentem: Silesiae Principes ac ordines in Saxoniae Electorem, qui, dum post Bo hemicos motus Caesaris obedientiae colla, ejus interventu, iterum submitterent,de Religione& privit iis fartis, tectis conservandis fidem illis dederat, singulari respectu ferri, atq; ad eum, simul ut cum Exercitu proximaret,undiq; confluxuros, velut vadem ac sponsorem religiosae, profanaeq; Libertatis. Praepotuit quoque in consilio Regis autoritas, id conclusum deniq; est: Electori mo iis am eundum, ilites mandum pedem, vires, quantum
ut Regem ad sinistram Caesaris haere- pote, dilatandum, ulterrori armaturaedio immitteret. inanquam autem
opima satis hospitia, &, quod Caesara milite aliove belli apparatu parum
esset instructus, exiguo periculo conjuncta, manerent illuc euntem : Rex tamen, Electori hac in re assentiri, minime consis itum duxit.Tillius etenim, cum Exercitus, quae Lipsiensem stra comparandae, communi Protestantium bono, operam dandum. Rex vero per
Thuringos, rebus tu hic omnium prima ordinatis cia ρο- όona Electoris Sax viae, a resum suum praebentis, se iis, quae huc facerent, Re sponte cedentis, via licebat in Franconiam netrare, Hos gemente sub onere Religionissem evaserant, reliquiis, Visurgim vem socios insuperiori Germania mele rei, iis se receperat: Ubi, Aldringeri Fug- rasamve cohortem in os invio visere, geri et, copiis attractis, validum iterum simul Tissio id impedisum acceleraret,
Exercitum brevi coagmentaturus, &, d κ ontem o retere consitui . Rege ab Electore disparato, alterutri, qui ad dextram tenderet, ut proximo, omnibus viribus dubio procul incubiturus erat. Saxonicos autem, qui,ut
clade nuperi perculsi , ipusillanimes adhuc, &, hoc quoque respectu semoto,
adventanti sterneret, oc in Protestan-eoni imiti uim Imperii Principum, ordinum, Resepiae Urbium animis idonea intentioni suae multi uti fundamenta praestrueret, Martinus per se hostico robori pares diaud vide- Chemnitius, a Consiliis aulicis, equibantur, ancipiti huic discriminio i- tum Magistro, Marco Relingio comi cere Rex nolebat. MaximE sub Arn- te, a Rege iter praecipere iussus: Qui hemio Imperatore: In quo ad Lips- Baireutum primo adChristianum Mamam, acie Saxonicorum afflicta, animi chionem Brandenburgensem, inde perturbati, nec rebus dubiis satis sui Noribergam prosecti, ubi vis, maxime compotis signa haud obscura notaverat , adeoq; non usquequaque idoneum judicabat, cui absoluta rerum in bello summa, adversus strenuum belli Ducem, cumprimis in acie, committeretur. Namq; , non secus ac lanistae in simitoris animi, ubi rudibus batuitur, Noribergae, hominum animos in Regem, regiasve partes affectu pronos r pererunt i nihilq; avidius, vim a ventum ejus praestolantes. Publico tamen nomine Noribe mori ser-genses in periculi pleno, & pland vi- hi ς p qtreo negotio, quo in generepraecipi- tantia
196쪽
in de peri tantia & impetu non minus, ac tardi- aura st. late peccari solet, considerate admodum se gerebat, nec adduci poterat, ut de percutiendo cum Rege fcedere Promte assentirentur : Versante ob oculos sacramenti, Caesari secundum
Imperium praestiti, fide ; quam ante aliquot septimanas per chirographum, Aldringero, generali vigiliarum Prae
secto, traditum ,renovaram, & armori nexu connodaveran . Commune
quidem Protestantium onus humeris succollare velle, haud inviti, ab una Parte videbantur: Sublestae tamen fidei incusari, & calumniae fenestram aperire nolebant ab altera; quasi nec necessitate adacti, nec ulla justa caua moti, sed sola levitate impulsi a Caesa- . re descivissent. MaximΦ,cum Caesi ris delegatus, D. Poppius, Amberga aurem iis indesinenter velleret: Ampla ac magnifica quaeque de Caesare promittens, quinimo chartam puram, Cae-
saris manu ac sigillo firmatam, ab illo pollicitus; qua cautionem,qualiscunq; tandem arricieret, & quicquid praei rea expeterent a Caesare, consignare ac perscribere ipsismet liceret. Q aenimia & insolens Caesaris largita*,gra tiaeq; velut prodigentia etsi suspecta
plerisq;, effectu tamen suo non Omnino carebat; sed una cum aliis remoris Mon parum sufflaminatum ibat regiae
Regis mi- Rex e To ad id, quod interioris aces dcordis recessu ipsmet ambiebant, vi Nori quodammodo compet i velle, conspi-i catus, literas hostilium minarum plenas ad eos dedit ; hoc argumento. . . Abyniam, morem postularis fisu gerere
detrectantes, eo inclinare a ima eneret, ut, aut in Caesaris de sibipermanendum, aut neutri certae hel gerantium parti adipuundum, censerent ; ipse au- rem, Neutralitate omnino explosa, Pro-isantes, qui hanc prae se ferrent, pro hostibus, provincia e eo m ct Urbes perinis, ars ab hoste vi ct armis evictae
forent, habere, animum induxi ei: Ideo
ipsos quoque, ipsorumve Urbem, xusi ad. meliorem mentem redirent, hosiititer tractaturum, ferro, caede, summa Hos, Horumve imperio parentes, velut cui. tales hos , ad extremum usque persecuturum; ira a Muris Urbis ci --s, in sis, subditis, horumve bom ubicunque in fur, aut1 Meratorum dicioni bis is Urbibus nancisci daretur, inj aurum munus; iEa addi iurum fisco,
ac cuivis a praedam expositurum.
Hae literae in ampliori eximio-.
rum civium Senatu, qui aliqVot cen' intenis capitibus constat, una cum pro parte, positione & postulatis Regis, Publi-uameui.
citus recitatae , tantum operabantur:
Ut tota civium Univcrsitas, seu revera his minis territa.seu speciosum mutatorum consili im nacta praetextum , in Regis partes palam transierit, & una cum aliis protestantiburs ac
ordinibus Franconici Circuli ejusdem patrocinio paulo post se submiserit.
Relingius, equitum Magister, in-RHindu
terim, dum Chenanicius, regiorum nouimamzotiorum satagens, Noribernae com S Argςn morari necesium habet, Uim 3 p rofici, ei. ratione hominum animos .erga Regiis tui, adventum prxparaturus, Perre Xerat. Quo feliciter & dextre satis per- Trucida- acto, discedens, media inter Ulmani Q, in& Guntgburgum via, nescio quem Caesaris Commissarium , qui ad lim '
strandam noviter conscripsam collo mistivitem profectus, & primum, quod lustrationis vocant, menstruum stipendium , illi exsoluturus, decies mille formis gravis .erat, incidit; viginti quinq; stloretariis comitatum. Nec mora: His inopinato statim dissipatis, α aeris sarcina, di vita, sciopeti globo humi prostratum , exuit; Pecunia omni Argentoratu secum avecta. Ubi pariter animos hominum periclitatus, insignem, ut alibi locorum, ita & hie ad regias partes inclinationem reperit.
39. Sed, ut curriculo ad Re Udor
redeamus, is Electori Saxoniae & o Edituri 'rincipi Antiatdino valedicens, deci-'mo quinto Calendarum Octobris, Hala Saxonum cum Exercitu discedebat: Per Qv rfurtum in Thuringiam Pr moto recta E ordiam versus gradu.E ordiae Civitas, Regis itinere Ersorii mexplorato, praesidium militare sibi im-sium Lepositum iri, mature praesentiscens, g-xorum
Legatis adventum ejus occuparat: Qui . viii
Leubmgae, summo mane, Jamjam ex . hospitio digressuro obvii, redditis s-duciae literis, sub dio statim auditi. Propositionis autem summa summa-
197쪽
rum eo redibat. Regi supplicare Ermiori es : Memadmodum ante menses non ita multos, ct alias diversis τῶcibus , summi besiorum Duces a propo sto imponendi iis praesidii dimoveri e , essent pins, ita irae eo haud secus ah fleret; de caetero omnes O singulos eorum cives, rvorum nonnusii ponti ciis sacris adiis subditos provinciales, tum Elector , Moguntini iliis exsantia bona, Consiliarios, mini ros, una cum pastasi
Coro , , totam Mn in modum unis mstatem, conterminamve regionem, hoc rerum satu in proIeritionem receptos, non pro tempore tantum , Exercitu
transeun e , aut vibus eorum inhaerem
te,sed imposterum qiuoque a militum vi
Regisre- Quibus Rex illico respondit . sponsum. Haud libenter praesidiosus litas creatu . rum molestam ; modo ratio praesentis
belli, is hostiumstatus diversum admit
rerent . Sed eam utriusque condicionem,
guantibuου de causis, ne quidem p= oxima languinis is Cicinitatis necessitudine junctis potuisse hac re parcere, quod Heriuris Brandenburgici Cr Ducis Po- Meraiae exempla , ipsis dubio procul nota, clare te tum ciant. tavorum in Hecforatu ac dicionibus munitiora atque opportuna transitu loca milite os marit. Nec magis his ea carere potuis e praesidiis, ac Cotidiano victu: secum maximo,ct incolarum, is communis cause detrimento, hosti velut v tantario ac ton Gultd uerum prodi, ejusve lubidini exponi debuerint. Hinc Elis facile conflenta: Freribus eorum locum relinqΓere , aut a proposito vel un- em latum riscedere, Regi haud licere.
Summa tamen curum moderatione, nec
praesidio ulterius, ac fuit us, CHLiatis quoque securitas, besiis ratio neces ario rer Uireret, gravem ι foret: Milites quo ρ, ne in licentiam erumperent, militaris di plinae freno injecto,
dantum pote, Mohibiturum. Vuod reliqua Civitatis petita attines, variasione rationes sio eri, cur Erymordia ammu nec, cum D , id arduum in potesatem potius redigenda, ct jure belli,
quod omia contraria vincula obligationesve quaecunq De alias obtendtpossunt,
uno ictu incidit , arfunditus de uici , absolutosuo arbitrio Hiciendi videatur: Et, inter reliqCas, zel hanc maxime , qGaElector Moguntinus, Regu ac Noederatorum hostem Dontaneo motu profes π, patrocinium Urbiis sbi arroget et in opimiores forsan commoditatos, ac utilitatem majorem , si ab olute Vrbi dominetur, ex ista Regem manere. Ad testsecandam tamen benevolentiam, qua universes, vulos, nc riori Religioni a Mus prosequatur, malie diseria- ab hac ingredi Ciam Vt, nimirum, Civitas, ct quicquid CH tatu imperio ruri paret, sua sponte ac
certo pariu in manum siclo conet map.
Securos ita e Hus esse iubere, regia fide, omni meliori, quo fieri possit, modo,
cum suo, tum Eaederatorum nomine ,
I is, i orumve Civitati omnia O n-
rum in possessione bonas desint, sarta,
seriti conservatum, is contra qzoscuus summis viribub regio assertum iri. divein nem scripto ussu cavere, paratuue existat. Pontificios crees ut, proteritione exemtos,saa i ratione, qua juae Religionis assiciae alibi multifariam habiti sint, irae Iet, fatu subesse cassae: Hos tamen intercessione qυoq- Cicitatis fruituros , ct ita unizersam civium communionem re is promissioni inclusem iri. De eo vero frustra laborari, ut ad Electoris Moguntini bona, Ministros, ct
papatula jectum Clerum exiendatura Moguntinum enim, una cum aliis pontifici arderiis seriis, Regem ejusve Aordseratos vehementissime oppugna e , fortunisvitaeve eorum insidiatos, o nil non hostis ausos. Nolis tamen ad extrema idcirco digredi, sed, particulari tractatu in tuto , ario moderat/ erga illos egerere decrevisse: Ut ipsemet quiadem de clementia regia sbi gratulaturi , se, intercessionem Cisitatis non
frustraneam fuisse , judicaturi ; Aperiores vero ct Domini Vltorum cau-
iam habituri Ant , des nati tannem aliqvanri ab internecino , quo m R gem immeritum MLIenis flagraverint ,
Ulut vero Legati preces, de non imponendo Urbi praesidio , tenuitate sua, quae oneri terendo par non esset, in medium adducta , & intercessionem pro Moguntini bonis, Miniustris, Clcro magna instantia iterarent, Rex
198쪽
Rex tamen responsi,, prius dato, fir- tur,ispositis, ad nianti emereturvo 'miter institit: Non opus esse, dictitans, sit via, O confusioni, quae Exercita ap-α queris es sioo defusentando praesi- propi et an e irrepsines et, tempori oc- Hario milite si citos praeberent. GL curreretur. Re die autem is obere m-τer enim Thuriviae commodo praesi- gem , Donomine Duci claves porrarum .ium cedere. Uxiter ita et Thurm- tradi: miam omnibus Urbibus, quaaegiae ordines onus quo is succinaturos. aut ingressus t, aut praesidis suos ma- Cia υ H, hac de re nihil otii in man- rii, ita fuerit observatum. datis habere, a rant Legati,stius es- Gravari hic initio Senatus, & ter-. Et claves . se s Ariaraot in Urbem, a Senatum re- giversari, mox tamen, inflante Duce, por .rum ferunt, is certiori response instructi re- assensum situm praebere; sub hae ta-
vertantur. Interim i decretum; nom men, expressia adjecta, condieton , : ' -'s' 'nullas equitum , peduumve copias eo Ne Iraduis clavium Civitati, aut esu praemittere: V vae, stationibus adpor- dem juribus, privi gitis, immunitatibus, Mae, se a potiora loca insessis, advem quae, sarta, tecta ervare, Rex Lygaturamis ac Urbem mgredientu consul receperat, allatenus praejud j orec . ent scuritati. Rcmansere quoq; claves in regio- Regerere ad haec Legati: Regis rum Praefectorum potestate ad mor- securitatio um ac milutim urbicorum tem usq; Regis, & millesimi, sexcente- excubi satu superve prospetitum iri; simi, tricesimi tertii Anni auspicia :nec opus, ut militem idcircosuum in Um Quando Regni Sueciae Cancellarius, m induceret. Rex vero asseverare Senatui & civibus, enixe affectantibus, . econtra; id m excubiis, ubicuns com- quo in illa rerum ambiguitate animos moraretur, disponendi bi hucus -- eorum communi causae magis devincire uis moru, ne alienae cumis aes ret, restitui jussit.
committeret, nec modum ab Hiis in eo
vesculo , erat Calendarum Octobris, circa ter ' ' Asterius non sit, qui e potes'. tiam pomeridianam Regem propin-Hunc monem adhuc servare, operamve quantem, primores Senatus solennis ludere, ρ incuso eas, aut impetr-re ter suscipientes, de patrocinio ac to . tela denuo interpellabant: Tenuem Guliel- num in modum Ersordensium Civitatis statum, ut quae, agris ultioni Legati diriussi,domum se conserebant. magis, quam commerciis operata, s bis i ii PDi ly m rationem legationis plicitie humidi fortuna contentis se Husis, ae reddiderant, in tententiam , de per vixerit, praesentium insuper turbati iam Rege amice recipiendo, demum pedi- rum intemperis omni pen. habentia nu-; h o. bus itum fertur: Assentientibus etiam data sit, verbis adumbrantes,& ad anis. iiiiiii. Moguntini Ministris & Clero; quod inum Regi revocantes. nullani,nisi in Regis clementia, salutis Ad quae a Rege responsum Tro- indipiscendae spem superare viderent. missorum dem, de Civitate arm Herso Statimq; iis, qui prius missi fueranr,de cretum communione m protectionem re- referenda ad Regem hac declaratione ripienda, ubingae storum Legatis da-ii'unctum. Revorsioni autem illorum tam, i ibatam servaturum; ea: de re, Gulielmus, Saxoniae Dux, stirpis Vi- dummodo viceversa desidelitate sp natiensis, Regis jussu, una cum Cor- flanda chirographo se o/ ingerent , illiana Legione praeverrens,portarii scripto iis ea re rarum. Diaereari subito irrumpens, undecimo Calenda- hae summoperei orum Ticem, obexantrum Octobris, ut ipso foro,& velut um- lata his beatarum tumultibus is a bilico Urbis, instructis ordinibus se sti- Aiacile νυ adduci, ut cria ret; vitae tit, duobusq; Senatus primoribus ac- eorum modum m agrorum cultu versaricersitis, Regis nomine insinuatum iit. potissimam. Meminissent tamen, me Erotes hos a Rege comites usi additos, Iassuos, non rusticanos sed urbicos esse: ossub vesperam peditum ab ot co- vos pro aris ac focis pugnare, fortu-hortes essent ecuturae: Ut, excubiis ad nala omnes, o nivixem is vitam praepori, O alibi, ubi commodum videre- Horum incolumitate Muper halere δε-
199쪽
erat. Ha lores bEorum tot turrium, ria 'Iun orte, a Gnrnu locum em metratum, vassortim, altorum, quae muni- tiri. Enimver. D tim, cordium crurio alicuius loci re oris, operum fructu- torem, testem in voco ; nulis ambitionis raruolentum de is e specimen, quomo- pruritu, ualpraepostera dominatum me isto animati forent: I is quoque omnino um persubfugat is exteras Nationes a-mcumbere, ut vestrigia eorummaxime in Isiani e Mine, ad turbar ciendas δε -
Me MEO, o is vera Religio ct f - pupum: hi in potius propria moti ur, tria Ialute certamen cernitur, renu/ o Meorum Regnorum ac dicionum in i unt, ct glorio os ictarum spiritus ritas, eui Caesiariunt hosei i animo, cum laudissiciter aemulentur. Nec ultam δει- palum insidiab intur, c Nud clinabilispe esse dubium : se , si ncipiti hoc necessitas, quod adversiariorum aures
rerum flatu violentae oppugnationis du- ad oblationum mearum δ' itatem peni crimen Urbs incidat, munimentorum ius o. urduissent, inculpara legitimae jam exsantium molei non conten nendi, defenusnis amna induere. adegerunt Imodo ne ini Ashi acerno bel 1uma iac- invisum. Ioc auum benignis no ii commodandis ulti operae uulsumtuitam h νυ fel ei adeo rerum siccet , prorereretur, ad Vel ndos hostium imperus, omniumnem, is pra meam it, in opi msigni, cumum, ain ument esse uitu. Honem caelitus beare o Em VI ad susturae. derarent man Osicuis ira- cipiendam meorum Consu meorum,gica vicinorum nonnulurum exempla: ct istarum, qGi Religionis necessitudine 'Si, pecuniae retinaces, praesenti neces- m Germania mihi unciti, caram, eo e δ tati sumtus, quos jugitabat, impende- calamitoso hoc statu, pressuris, corpore, aut altem mutuare ad tempus det κου- rum atri ean arum servi Iute, im. 'ctando, ses ortu me suas omnes prae- Aram omniam barathro, quo a Cae resenti exitio in Derint. Horrum ea a- o ejus eo licibus immersi, tantum imitatem inservire ipso loco peculi: non ab septi erant,eripiendor, lata mihi ae ejusmodi discrimini maturu re'edus fenestra aperet afuerit. Iehotis huic morraeverri ducantis mentino adeo oper. me dest His, ani- Nono Calendarum Octobris Rex mo ρ,viresse, tenerictionem,zicfori Urbem circumequitans, it dili com- anniseni largiterim eritis; Ieho ro- monstratum ibat: . Ubi & quomodo b reae d ino auxilio armis meis huc s- munitiones novas, Urbi firmandae,e que, ut in propatulo HI, Renetrare, To- citandas censeret . meraniam, Metapolis, Marchiae se Sa- κ .. Octavo Calendarum Octobris, xon eoeriratis,Magdeburgen dem e dita .m eirca tertiam pomeridianam, qui nos res pen/ integram, nec non alia loca a ad Primo. Urbis Senatus, regionum urbanarum mi enis myttamjugo liberare se hac ra-r Civita principes cives,tum curiarum & extra- tione praesscine dicam verae Religitn: Gos r/xio muranorum Tribunos, qui eo ipso Hi e innexae profanae Libertatu satis ira tempore in publicis aedibus congrega- ΔΔ undam tum ob ernere tum ti erant, ad se inhospitium accersitos, I: Cui, dummodo uni quisque, quod illustribus aliquot personis, n e non fui muneris, non omittet, quicqvidi supremae notae bellicis Ducibus, aliis- mandae Chii Zianae, unic/ beariti, fidei, ve magnae dignationis hominibus non ore i rotestantiu Electorum, Erm- paucis praesciatibus, in ligni & memo- cipum ordinum Libertati, titri elotrabili oratione, sermonem ultra semi- hactenus machinas concussae, facit, tuid horam protrahens, compellare Rex o ne tidibus rumae metu super uereli- aggressus est: E qua sequentia a curio- cebit. Muneris autem nostra HI: Non
siilis annotata reperiuntur; quae nec communis modo calamitat et icem corde
nos bene olo Lectori invidebimus. dolere, o inani oris quaesu prosequi; Admiratio nonneminem vestris forso sed, conreptis primo ad 'DEum t.
subibis: Quid ea e Me perimo erit ; Max. voti, ac precibus totis demae Cir Rerno o praetcinctis meis haereditariis bus altaborare Dia verruncaudam, quae relictu, in Germaniam, discriminum ae certicibus imminet, te M. Nobiscum Iaborum, quae Etac, ve nientem exceptu i enim omnibus, qis puriorem fiet augeta manerent, respectui sto, contendere, Memno amplectimar, cujuscunque
iuris adeo totainrvum tertia mari, -- suius au conitionis simus, perinde agr
200쪽
tar, ac si per incerta maris O tempe permissu accidere possit; ut fortun
tum corbita vosteremur: Nunc cellis in toto hoc vitae humauae proscent', adigera res es tactuum tumore eluti, maxime vero in beata variabilis, terguo. ntine, iisdem suos putibus, in ab stam ob retente, ve s 1irtutem meam, vel pia quandam proruentes adeὰ suis Dogiu ritum irium communi causae impendam.
famam faritari, is exiguo inter sto a Voc id autem id pericuti tandem sit,
monte discreti Hic et ero perq υὰm ab ur- nultatenus reformido, nec ab eo, q ddumforet, dum nonnulti nati agis e m Hvina Sapientia imposiis munerita, determiendo, cir nusi ab inteotu conle/ vandae reri me alis modo patiar; certus de eoo gnaίiter, amhtintiatios compticarus- iecurus si amni A Mwiuis permit siui e manibus, ctolio ostin abundi manu nil ad ers mihi ρο e ob ingere se praebere pectatores : Sta fetusque pro 'id ais munere diet nitus deman-δε, iantum toti Io valet Magit de-- dato versor, obtigerit, utut humanae ra-mIIIur, proj Eta et iam oner ac mercium imui moeciem triste is pessimum G δε parce; ut vitam tanIummodo Cr reti si tur, quia divinae Iamen gloriae cir docis, irato mari eripiant. Haud absimiliter naesas ago,noum ibono cessuram. in-unuol emqete no is decet,manu au- ιμὴ beatum me reputabo, si Samator is critera ocere operi, O impensa oo e Christus meus gratia hae iba dignabi-Hi vasortunarum nostrarumpuHicula, tur : Ut pro edius nomine alucia mali, Irrevirili commoliri: mis communi a- arumnarum, periculorum, aut mortem . Ius, sub g. in lautium periculorum mole quoque ipsam sustineam. Ad eandis Iaborans, pro Parum in iob Lia, in normam unicuique vest rum formandio securi aris portum succedat. Ubi po A animus : Ut, licet non omnes mecum ia. modum furi bandum mare,cu tus potesta- campum ad ros hostem prodeatu quimum jam os gimur, tuto cudeleritatio- que tamen insu fatu ac ordine rone contueri licebit, ct nemo non exantia. hanm Evangelu cursum valide promo torum laborule mensum ali od enti- et eam, ab eo, quod temporalium honorsiet; habebila certe, qυod opimam a Deo summi Cottatoris benignitate ibi datum, Opt Max. Mercedem prae e tur: tavia largiter, pro opumsuarum modulo, -- ad uini Nominis gloriae assertionem, pendendo. Hel eo maxime intuitu, quod ci en tionen et Cerae, unice Mantis,do. indubiumsit: Communi causa deserta, ore Irime temporatium aliquid bonorum iu- hose, quod Deus amertat, rerum iter super habuerit ac impenderit. Abs e potito, non modo temporalium bonorum hoc resperii inorem iamdudum, priusqίa jacturam vobis imminere certissima, et e- ade. longe essem progressus, pro me pe- rum etiam uni ersos,ingenti consciuntiaciatim arq π Piacu condisiones a Caesa- ris vult er e,is extremo aeternae beatitatis re impetrare potausen. . Et nune, po I periculo,ady perstitioseos honoarutra- adeptam insignem hanc victoria, easdem iationum cultus da ium iri. Leo qyidem amplecti multo magιs adhuc in meo su=et in tu me DEi gravo aut mole lusium, arbitrio. V et inus autem insti Ius, ct nec me latet, qzid c: minua ab)vot anno divina vocatio, ae communis neces ta- rufieri sit perpesse, quantas 'gentitis onus nec- opinanti imposuere,compel- summas ρ deritu: se ibi tamen , rem lunt ut non de meis in ed remF etiam, ipsam intus Cr in cuteco itemplemi .-qsi Religionu is sa vivis nexu mihi versamos in ijus,ct ocior 17, 6u junm ecuritateselicitus in, Θ, prius-'demReligionis acriapro uentium , pekn, ρ viam Bos desera fortunas potius omnes, cie armotis Excustos nihilominus haegon Cr sanguinem vitam extrem sorti inpiarte vos habeo: Uc, qui hanc sortem, committam Adhucdum ne valetudine non magis ae aut Religionis vestrae coni- Arma, per DEI gratiam, se integris cor- plices jubter gere potuistis Nunc et e poras animis Ciribus um : Fortuna quos ro incommodas ac molestiis r mlhhetis .fatu pro pera,ct elicibus rerum succes- me mos peni ros exonerarem : Sed ea e t bus utar. Recordaminor tamen,in atro temporu gestas, ut unxiversat ejusmo-cem is clade istis exacerbatum M tem di Huvamenta res uat. Quoniam enim denud ire; qui ut noxiam mihi in erat, aut ho sileru ingra descit ultion m agitat, plane e medio me tolui, varias sutelas ct rec erando/si, quae amisit erio lata machinatum. Aiacit e dicinae Providen- git Ideo nobis quoque mature vigilandu,