장음표시 사용
261쪽
Jo i tumultuario indui: Ac, quo expeditius opus procederet, cuiq; Legioni certa valli portio, quam emoliretur, assignata. Et veteranus quidem, usq;. Dux, in se nil quicquam operae, aut sedulitatis desiderari passus: Sol mensis vero, Noribergae nuper conscripta, Legio, ut militarium laborum insueta, & ideo manibus cunctantior, licet assiduo admonitionum protelo simularetur, negligentiorem se praebens , non, qua decebat, promtitudine demandatum sibi munus obire visa.
Pridie Calendarum Martii a meridie , intra duodecimam de primam pomeridianamhostilis levis armaturae equitatus in silva, Urbi vicina, palari conspectus. Qui) cognito, Campi ductor regius, militem statim in armis ad signa abesse , & suam quemque stationem observare jussit. Dein, misso Comite Sol menti ad extimas equitum
excubias, cum mandaris, ne, manum
conserere avidi, longius in hostem ab riperemur, ipsemet vallum recens excitatum circumequitando , opera semifacta consummari institit: Bauditianae simul Legioni, quae ibia ex omni equitatu hospitiis, in Urbe asii natis, jam successerat, ad hospitia sua in procinctu ut staret, per Baronem Coch-titzkium , illo ablegatum, imperans. accidit vero, hunc, dum neminem EDuribus legionariis intra hospitia o isendit, per gregarium equitem, quod a Cayiductore mandatum erat, subTri latino Buluvio insinuare: Unde prima secutae confusionis origo. Gregarius enim Cocliti λkii verba &Capiducto ris mente non satis capiens, causae fuit: Ut Legio, longius ex Urbe provina, in campo, silvae, va hostes paulo ante se ostentaverat, iubjecto, sisteretur. Campiductor , duni extimam quoq; equitum stationem, qua parte Baudistiani equites e castris longo intervallo promoti stabant, lustraret , non magno tantum in periculo versari illic, sed&, ii raptim loco ab hoste pellerentur, insigni confusioni ansam praebituros judicans, mittere illico: Qvj , relicto hoc statu, pedem reserre,ia iii burbium propius subire praeciperet. Q od vero nullum adhuc dum ab hoste discrimen imminere videretur , nec nisii palantes aliquot in aditu silvae equites appareret, ipsemet po m , assumto Comite Sol mensi, castra. circumire : Equitum Legionibus, stationem cuiq; suam, quam, ubi ad arma
conclamatum foret, obtinerent, assignans. Interim manus : speculatum emissa in adversam ituminis oram, summa celeritate reversa, hostem , cu omni
Exercitu proximantem, prope jam abesse, explorato retulit. Campiductor ergo Butovio, Baudisianae Legionis subtribuno, per metatorum sub ea Legione Praefectum de nunciari , Ut, penitiis intra castra se recipiens, pone munitionem, quae a Sol mensi pedite inchoata, necdum ad ius ligium
perducta erat, locum equite suo occuparet : Munitoribus, qui in consummando opere desudabant, adver- versus hostem, impressionem forsan , tentant in praesidio suturus. Et paruit sane Bul ovius, sed serius: Adeo ut hostis, vicina e silva subito,cum duabus Legionibus tergo se recipientis summa vi incumbens, ordinibus perruptis, in effusam conjiceret fugam .ino viso Sol mensis quoq; Legio, tuendo huic castrorum tractui uestinata, formidine correpta, stationem suam e vestigio d/ sertum iit. Adesse hic quidem curriculo, s-mul ac clamor sugientium, insequentiumq; ad aures perveniret, tum Can piductor ipse, tum Clames Sol mensis, Lcgionis Tribunus, & paucis militibus, quos Ducum auctoritas E fuga retraxerat , hostem, jam intra castrorum m in itiones grassantcna, aliquoties repellere; repulso que, & munitionibus occupatis iterum ejecto, Sol me sum, nec non sui selianorum peditum praesidia recollecta opponere: Veteranarum enim Legionii, quod in Urbe ipsa& altero suburbio curarent, in hac angustia teporis, copia haud erat. Verumenimvero, simul illi, rebus alibi ordinandis; tergum modό verterent, simul hi stationibus suis dilabi, & demum, hoste acriter instante, praecipiti ad pontem , qui suburbiit Urbi ungit, fuga ruere: Qua in silenda , praelioq;
resumtiq animis instaurando, tam ab
ipso Capiductore, quam Comite Sol mens qui, crus pila plumbea trajectus, diem postmodo supremit ex vulnere obiit; nequicquam laboratum . .
262쪽
Et in hoc rerum turbine una hostilium locorum situ, num sortὴ ex improviso Legionum rei bacchianam fuisse, scribunt eousque provecta est: Ut,superato ponte , in ipsam Urbem jam
lienetraret. Sed Campiductor unitis nonnullis e Turriana Legiones clopetariis, quos Suecus miles, e vestigio secutus, sussulciebat,sortiter, nec
sine clade, trans pontem rejecit, eundidem in potestatem redeptus, & mox a Ulnas, OraS noltrum tu O-
demolitus, velitatusq; tamdiu circa rizontem supergressus , lucem diei ejus oram cum hoste : Dum impediis perspicue intulerat, vi adortus, Blan-menta praeirent, & tormenta, vehicu- cardicam,&juniorem Merodi eam Le. lis exemta, navigiis sit, una cum re tor- gionem quatuor exceptis alis, quae mentaria, quantae serendo haec erant, res, ne cio quas, deductum evocati, imposita, prono flumine aveherentur. vix semihorulae spatio Regiorum iris Hornius Eo peracto cum peditibus, Legi- ruptionem discessu suo praeverteranoone Baudi sana, & draconum turmis ferro, flammisq; Obrutum ivit, duo. eos invadendi rima pateret, paulo soliditus anquirens Hornius, per coeca
silvam & silvas vulgo haud tritas nec, opinato opprimi posse, edocebatur. Equitatu ergo astumio, primum ex iis , quae ceperant, hospitium, ober- heidam nomine, dimidium tantum milliaris Bamberga dissitum, quando sol, jam ultra binas horas nostrum Ho-
ia si ' discedens, Elimannum con' tendit; Moenum, ponte illic stratum,
denuo tramittens: Draconibus tamen inter noctis tenebras a via deerranti bus de Κitringam delatis. Receden-bus inde reportatis vexillis: Nam reliqua, una cum impedimentis, vorax flamma absumsit. Croatas, in primis principiis, & proxime hostem tenden- D--tes, Praetergressus Hornius, receptutem Croatae quidem & dracones ho- intercluserat. Hi ergo, increbescen-stium eminus insecuti, moratores sin- te tumultu, pars tranareMoenum equis latim carpendo: Sed propius ac- conari; quorum non pauci undis ab, cedere&manum conserere haudqva- sorpti: Pars in montanis quaerere lati-
quam ausi. Reliquus equitatus , . qui bulum, quorum aliquammulti, serro partim ultra Moenum, partim in pa- obtruncati, unum ἡ vexillis sui; in Regis Halifadt dc Cammerii hospitatus giorum potestate relinquebant. Ovodiuerat, in ulteriori ripa sub exortum supererat, draconibus Stasel baceia se
tumultu conglobatus, abrupto, Cam- associans,in coemiterio, altioribus inuispiductoris mandam , ad tiat stadium ponte , Hastarium iter habebati, :Quorsum & Campiductor ,. post Elt- manensem pariter intercisum pontem, viamque hosti instanti oblatam, perrexit. Dpost re, Hosti, ob incolarum promtitudi-
minit. - uim uia. 1 esecto igitur sine ino
ra, quo Hal stadii Moenus sternitur,
cum parte equitatus trans flumen divertit , n sexto Nonarum Martii, ad usq; Zellam, quod non nisi unicum
militare Hassurio distat, cum nonnullis turmis evagatus , infesta omnia habuit. In has Regiorum equitum manus exploratum missa, tres ab agminet lantes, interceperat: Quorum re- tu cognitum; non modo, hostem cum quatuor Legionibus transmisisse
se Moenum, sed & ubi, & qua ratione illic, per pagos distributi, hospitarei
tur. Ad haec, de viarum ratione deris circumdato, una cum his tutum habuit receptum. Hornius enim, pedite destitutus, cum, excitato incendio eos coangustare, & ad deditionem adurgere seustra tentasset, diuturnam illic moram inuod hostilis Exercitus, Mastutura mox subsidia in propinquo so-rent trahere haud consultum arbitratus, missis illis, & re alias satis feliciter gesta, Hassurtum repedabat. Q to Nonarum Martii, circa primam pomeridianam, hostis initio turmis aliquod ad Zeilam vagari, mox totis viribus rem Hassurtum versiis gradum movere conspectus : Ob illa tam nuper cladem procul dubio agibtans ultionem. Quia vero Hornius, suturi profidus, impedimenta, & quae iter morari poterant, jam antes ruin- furtum praemiserat, eo se ab hoste cistra ullam jamiram recipere, in procli, vi fuit. Swiniurii autem abundε pro- vilis, quae Urbis securitas requirere videbatur, & praeter Suedum Caroli
263쪽
Hartii militem, Truchsessana ac Sol mensi, Legionibus, praesidio relictis, equitatum in proximos a S insurto pagos, hospitatum distribuens, cum peditatu Gettershemum concessit: Ulteriora hostis consilia inde speculaturus, & pro Virili parte conatibus ejus obviam iturus.
Hine Tillii in Bambergam, & receptu
ordinati . suorum cognito , ipsemet suppetia- ite inpia tum his ire, & illum, ut capitalem ho-
comam stem, aliis curis i postis, petere L Onhibet. stituerat. Ligion 's ergo equitum , peditumve, & tormenta cum instrumento neccssario, quae circa Mogunti in hactenus hibernarant, Ocyus inde movere jussa: Summa autem rc-rum ad R lienum gubernacula Regni. svectae Cancellario tradita ; Et, secundum hunc, Christiano, Comiti Pa- .latino, nec non Bern hardo, Saxoniae Duci, ut generalibus, illi equitum , huic peditum, Praefectis, commissum rei militaris imperium. Otilioni porro Rhingravio , tanquam prol egi to tius superioris Rhenani Circuli; Jo-
hanni demum Sparrio, Regni Succiae Senatori, ut Regis per dioecesin Mo-guntinam Vicario, oeconomiae ac redituum provincialium cura ac mandata. Cui posteriori expresse iniunctum. Ne exercitio pontificii Religionis in diare sis guntinis uili esset i imento, - -rficulos o Cisrum ρ- frium, . mune= is sui via haud exorbis
etiantes, non to raret modo verum a quo
r- cur e iniuriis protegeret; in Regis tamen fidem jurejurando adarius: Regi ae Coronae 5 eri id fore; dam
num eorum amolituros, promoturos
commodum , cum hoste nustum habituros literarum commercium, multo minils eorum consilii sparticipaturos , quin totius, si id in Retu e: Coronae erici
di anima reterent, fisciter, ni capitis incurrere vel ni paruam, pallam Luro. Antequam in viam se Rex daret , cum Marchione quoq; Bresaeo, Galliae Regis Oratore, ad se accersito, de copiis Gallicis, quae circa Sar
brucciana, ct Sarae fluminis oram, non modicae haerebant, collocutus, postia
labat, quicquid ab his scrupuli suboriri posset, ingenua tibi responson:
eximi. Qui, de Bavari Versutia pro lixe conquestus, iide sanetisti me interposita , securum de eo Regem esse jussit: Dominum suum, Galliae Re
gem, communi Protestantium causae sincero, & minime fucato allectu addimam, nec ab amicitia contra ia, Mi edere semel placito, vel latum unguem dis cssurum. Non injuria Rex conjectabat: Eju, Casum, qui Bambergae accciderat, aci li Oidi Tillio exaggeratum in malus, capi n , notaq; inde occalione , animis erga re- v gias partes propcniis , pcrturbatio, nem ac terrorcin injectum iri. Interi- tionem igitur & adventum suum, protestantibuς Franconici Circuli Or. imbus, Noribergae imprimis do S in lir-ti Civitatibus, discrimini provioribus, insinuare, operae pretium arbitrabo tur ; addito hortamentorum stinaulo: Ne oria, quae animosemel sederat, sententiis udiis minarum terristius dimoverit,epaterentur. Bambergae enim, I
ci id in far pagi, injuriis qυorumcunque
patentum iura,cen intinem Protestantium G am non modo non irreparabile
Iam : Amma resve, majori animordi
Ecclesiae fui hostes, spe latiorum vetates, enatos, hucusque pertraxisit, ut is citius perderet, Cr modi successivpaululum extulerit, ut gratiore insteret laso rivmaece suae potentiae luculentum
demto perimen daret. Huc pia erit ma animi fiducia sinum jam movi secum Exercitu, O recta in hobstem,
cungete tandem commoraretur, propera
re d ini Numinis gloriam a re tum, is injurias, piorum coetu Atara
nitum iret, amicuet simul ius, a pirante Omnipotentu aura, veniret iubilo. Ne ergo, aut i imet afuerent antra os, aut aliorum sti Panimium abyectioni conniterent; eterum, si go, ob ea lis praeteritum demus resuider etur, quam tum pote, erigerem, is verbis animare
potius: Rebus quoque sinis intenti . t riculosis hosfium fatetis is machinario
264쪽
q uini cm in eos moliri, animum induc ret, in utramque dormirent aurem.
Post isthaec Rex, tertio Nonarum Martii, Hochsta discedens, Stenhe-mu se contulit. Inde postridie, lustrato ad Asschas enburgii milite, in Franconiam porro itum, & quinto Iduum Martii Kit Zingam perventum: Ubi Campiductoris Hornii copiae Regiis jejunxere. Κitam per integrii triduum Exercitus substitit: inod Gulielmus, Saxoniae Dux , & Johannes
Baianerius, cu milite suo pariter evocati, nondum appulissent. Regis edi- Invaluerant hactenus,& invalesce esu de so bant in dies singulos praedationes ς palantis militis, violentaeq; tam ruri, ei di, o Dim,qv-m mercatorum, & alioru, iuvi. peregrC Proficiscentiu , expilationes; in magnum, ut agriculturae, ita commercioru praejudicium. Querulis insuper multorum vocibus Regis iterat relatu . Milites ac militu Ductores, veredos , ad iter curriculo faciendu ce tis locis dispositos, nulla exibluta mercede,vi extorquere ab angariarii curatoribus; stibilitos quoq; ii σebus levicu:lis, ut internuncios,per aliquot milliata ria missiculando, admodum divexare, Civili deniq;.& agricolarum equos armentave, dum privatorii nepotiorum causa hinc inde vagatur,varie exagitare ac amigere. Rex ergo, cium peregre
cunt tu, merciumq; ac bonorum transvectorum, tum agri cultionis Sc agricolarum,tum illorum etiam, qui angariarum curam gerunt, immunitati, securitative , uno eodem simul Edicto, consultum ibat: Omnibus, tam superioris& inferioris notae Ducibus, quam militibus, si equis, sive pedibus mere- rent, Vitae& capitis poena proposita, injungendo. Ne quenquam , seu invia regia, patentibus campis aut reos a tubus eu in Urbibiis, pagis, hQpitiis, d
linerent, ostenderesnt, adorirentur, au
los, una cum mercimoniis, jumentis,curribus , carrucis, impia mentis, terra ba viis, non impetros, nec ullo exactionis genere gr vatos,hinc inde commeare pateretur. Quod si violenta aggressura co- ringeret, ocitiam fore cujusqvie territorii Magi ratai maniis injectio m in Edicti temeratores. Postmodum, aut ad Legionempropriam, ebita abiiva se exigen-
genda, aut proximo Regis V cano, frCirculi Praefesto triansmittendos. Ad haec militiae Ducibus quibuscunq; severe mandatum: Viam regiam, hospitiis
suis into Iam, tuta rae parenti in circumtagos milites acriter animii a Certerent, ac curiose in irerent; crimino aut criminus picioni innes comprehesos examinarent; nec non, qui, ahi nu lo commeatu muniti, aut certe nudia tu
neris fui probabilem cati m obtendentes, aut commeatu ipsis impertito abusi, aut Aspectaπ commeatus diteras praes
rentes, reperirentur, in vincula conj
Lus, a seu iacium, quo diximus modo,
truderent. Porro a Rege statutum Nequiis,seu angariarum orator, seu civis Du agricola, i Uerum veredos, meta, aut sectabula umpraebere teneretur .
Sed uuiser singuli DDAIores, mitiusve, maxime qui in ciciniis hospitium essentior iii, Gu ab hujusmodi onere prae a
Mandatum illud, ut in omni u notitia veniret, ubicunq; regius miles, aut praesidio erat,aut hospitio divertebat,& nonnulli bi quoq; ad via regia publi- .citus assigebatur: Quo agroria atq; viarii publicarii securitas, postliminio re- dux, aliquamdiu adhuc utcunq; stetit, ac negotiantibus agrosve colentibus, bellicae licetiae intemperie pene obrutis , respirare qua lantenus datum est.
to. Mota a Rheni oris denuo Luinosi,
Regis arma, ubi vulgo innotuere, varias inter homines excitarant cogitati O- Regisse nes,& alios spei, metus ac formidinis ceti ibidialios, prout huic vel illi affectui quis j i ludis,
obnoxius, implere coeperant. Nemo oriren,
non suspenso esse animo,&avide praestolari: Quemnam habitura esset exitii nova Regis in Tillium expeditio. Inter alios Clurus & Pontificiorum quida Primores,c hami, superioris Palatinatus Urbe, divinandi, nescio qua, curiositate animo illii praecipere, annixi sunt. Hi enim, de victoria ariola
uri, scholae trivialis discipulis in factiones divisis, Consulis siliu , ut Tillii
perso naindueret, impellere Cui mox, pulsato velut ad conscribendum militem tympano, potior puerilis aetatis turba, ad centa quinquaginta, nomina dare. Sueci aute vices qui sustinere odiosu hoc nome unoquoq; reiugiente, sortito tande deligere, necessu crat.
265쪽
a d quem, militum delectus tympani- ercitu versus Bohemiam potias ac Amsando non absimiliter repraesentan- striam se recipere, qυam in Bamaria tem , rari e contubernio scholastico, suam: Hosum, quem irritarat, vestigitis nec ultra quinquaginta se aggrega- recedentis iis renes , quocunqίe tterrunt. Nihilo tamen segnior ob id , itineret, po e tracturum, ratus. Ita aut animo remissor Suecus, postridie enim sentiebat: Regem, ut ex omnibuι tympano ac tibiis personantibus, si- circumstantiis appareret, jo, iterἡm gnoq; explicato, in munitionem, quae aciei, ct manum cum hoste comere δε- arenariae portae adjacet , se conferre . rum desiderio fiagrare. Nec ergo ipsi em post trihortu Tillius toto agnit- videbatur veri, mile: Casu, quo Tisitus me secutus ; multis E Civibus & Ciero a Baiaria di resus abiret, ruinam B comitantibus,verborumq; incitamen- ruariae hostis internecioni ante habitu tis animantibus: ut virum se praest rum , is praedae, Doliorumve huius r rei, dc, Syecum profligando, partibus nonis, qvam victoriae, animo iam certo eorum felici omine praeluderet. Vix certius praeceptae, ac id rem ore. AD- autem porta exierat , cum alter, stre- Δus itaque esse ad auerten iam a Bau nue occurrens, pedem referre coegit. Hupes mi T Pius orsis Dacis Ari - Clerus, qui aderat, 'nihilominus iu- Ianiae diribitoria is hospitia militaria gientes sistere , perculsis addere an, retraheret pedem, ibia impetum Regis,mum, & ad redintegrandam pugnam ducendo beatam, i Aueret : Donec C Variis hortamentis, praemiorumve ει- farianorum sab diis fulto, ct viribus mulis incitare. Nec ob id alter hie sirmiori ontem majoresiducia hostiob- impetu priori seliciori A Sueco enim, vertere, daretur. F id Mium hae utut numero & turba lonse esset infe- quo e rurione , tu ipsum 8ariter exu rior, virili ardore in illos invecto, pub incumberet, aὰ conjunge in vires M
si loco adversarii, fusati , dispersi , arcti s obstringi: cum adias metus e adeo ut personatus Tillius ipsemet in iis, di cuius induectum iri, ad opem B
ejus manus Uevenerit. Re in trium- maro, intra ne uos laboraruti, fere phum circumductum, &Patris oculis dam; quem, veterum ostensarum--- ante illius aedes obductum, jure belIi ni nonparum ea abilem opinaretur. velut c ptivum, non nisi certo lytro, Econtra a bellicarum rerum pe-
quadraginta duorum ut scribunt fis ritis, & interioris notae con si liariis dis . renorum, persoluto, dimisisse fertur. serebatur. Non uta bilem modo mac ' Ludicram hanc, superstitiosorum tu Durim riae inuri, sedi reparabile quorundam instincta , ab impubere quoque imminere damnum i , Exercitu -aetate py natam,sed dispari ab eorum Iove asini ι ablegato, omnis consilio votis exitu terminatam pugnam victo- defendendi limites abjecto, opibus copri. Vae regiae & cladis Tillianae mox sub- uis forentissimas provinci, prae secuturae praesagium fi se, luculen- ac libita ni hostis sepone rat. Eis dubio ter paulo post docuit eventus. procul a dis occasionem oblatam man Et Tilliussine, simul ac de Regis bis arrepturus esset, o Bavariae Du- . RUς i ventu explorato comperit, nec vi- om, ut foederis pontificii caput, ante P ribus, q' impraesentiarum habebat, omnia oppres urui. Herdix ,n abeun- illis ad Lip siam nullatenus comparan- re longius Exercitu, pus animitate a tuas, nec volubilitati fortunae, quae se- desperatione defensionem abus. Ducemel contra dederat, amplius nil O pro ispo sita haleri conspicerent an os ausus,ut Regis impetum praestolaritu- hominum transversos abripiente, Dux
tum arbitraretur,receptu solicitus cir- momento gnem jacturam pareretur,
cumspicere coepit:Tertio Id Martii, aetatem vix resarciendam ; ct hosti sit Exercitu Forcnemi convenire iusso. mum ades et M u Danubii ripae in ipso Bavariae Barariae autem Dux, in se mali famariae adisu imprimeret,utflatu haudes ii ' . molem jam denium incubituram, ani- facile iterum miseri aut defici valeret. f., ἡ m0 ςm D. I prospiciens, totus, in eo Exerciti an/ Ducis regio, nee viribu , . h. i ς' δx , tisi uentem procellam a cer- necferocia animorum parem: Sed funepi fido Iice sua averruncaret. Et initio con- lon/Danubia pedem firmaturώ, se eius iasib lati sellius existimaverat, Ti tam cum Em trajecta cita negotio defensuram ho M.
266쪽
a male fias Duci accolu transitum impetraret, resare adbuc Licum Iuperandum: C tis objecta morari ejus imp om mae possim, dum approperaret. Fo an ius, juni us viribus coman uni o iam iretur. Nec nimiam inops tiis ferendis moram ne Iere licere Eridiandio : Abine eaesarianarum abrionum salutem ac incolum tu em i Ba variae conservatione dependere; ct hujus oppressionem ad ruinam is de Iarimem earundem latam aperire fem, a. Tempori tamen ati antὸ obsecundandum: Et ut Dux , e Aonitatu culmine raululum e demitrans ni natio emet ea resus Erid an tam conceptam, sinon animo, in speciem altem remittens,
Psita dris eun m blandesisses itaret,
praesentis mam nec statem non δε dire, sed imperare. Haec rationum momenta impulerunt Ducem Bavariae, ut, mutata priori sententia, Tillium cum Exercitu intra fines recipiendum, Danubiiq; ac Liei, qui Bavariam ab hac parte v lut naturali fossato praecingunt . interiorem oram adversus hostis impressionem munienda, decerneret: Dum
a Caesare de Fridiandio subsidiariae
Tillius igitur Bambergi si Forchemo provinciali tantum milite firmatis, ac pretiosis quibu qi, nec non insigni vini ac frumenti copia, quantum praepes festinatio permitteret, insuperiorem Palatinatum avectis, Erlangum , quod Noriberga tribus milliaribus distat, pridie Iduum Martii, venit: Postridie iterum inde movens, di Danubium versus sensim iter resectens.
so discesserat die , Hornius Campiis ductor, cum primis Regiorum Win hemum appulit: Quem Rex, Johannis Bania erit copiisjam auctior, postera luce cum integro Exercitu sequebatur. Decimo quarto Calendarum Aprilis, promotis inshemo casstris, Wilmerstori si pernoctatum: Et postridie Furtam, haud procul Noriberes, perventum. Ubi, lustratione instituta, multa, quae in rem belli fi tura videbantur, Rex ordinavit, A mi-
litarem disciplinam exemplis aliquot, non in gregarios modo, Edictorum temeratores , sed nonnullos quoq; militiae Ductores editis,con: labilitum iit. Duodecimo Calendarum Apri- pri m. li, Rex a Magistratu Noribet geniis meis Civitatis, ut hospitii honore Urbem vel . dignaretur, solenniter invitatus, Fri-derico, Bohemiae Rege, Augusto Cinmite Palatino Rheni, & aliis Princi- .pibus, Comitibus, Baronibus, magno
numero deducentibus, illo se contulit. A Senatu, praecipuis Optimatumae Civium , qui equites obviam processerant, exceptas i milite conductitio, sc reliqua Civium turba in armis 'stante; Tanto omnium incolarum , summatum, infimatum,laetitia, jubilo, applausu; ut aut Caesarem, aut alium quemvis magni nbminis Principem , vel majori, vel pari saltem exceptum fuisse, nulla secula meminerint. Ex omni aetate, omni sexu occursantium turba disieri erant, qua aversum eun dum, loca, nec ulla platearum amplitudo satis capiebat spectatorum fi e-quentiam. Quicquid a porta no comit ad Regis hospitium itineris, intuentium ac comitantiu series imo ex mine obtexerat: Adeo ut aegre per consertos populi cuneos viam molirentur,qui Regem antecedebant. Ad latus matronae honoratiores, virgines it; senestras implerant; mixtis pueris& teneriori aetate: inam ad specta culi tanti memoriam adducebant matres. Quin ipsa imo tecta sub nimio
prementium, de Regem contueri ambientium, onere gemebant. Nec dee- rant, qui in Liberatorem suum inten ta lumina serentes,&, secundum DEsi, Austriaco-pontificium jugum cervicibus hunc submovisse recordati, prae gaudio in lacrymas effunderentur. Senatus Civitatis magnificis donis benevolentiam & observantiam suam testatum dedit. inter quae eminebant duo globi argentei, coelestem ac terrestrem sphaeram repraesentantes, qui poculorum quoq; vicem supplere poterant: Introrsum deaurati, exterius artificioso & nitido quodam nigrore, ad aurificinae leges, obducti; manupretio materiem longo intervallo superante. Obtulere autem dona isthaec Furerus de Volchamerus,
267쪽
umbo praenomine Christophori; Viri cum D hvmet, se tam os
primorum principes: Prolixis insimul quam reliquos purarer dxctrinae ad verbis, felicem Regi adventum con- ctos, in damnati ovis aetereae baratorum matulati principites a at. Mementote igitur, His Rex, pro solita, ut manuum uiriusque globi , caelessu ac terr stris, mox -- ad inendum, se oris ad disserendum quos mihi obtu argumento, Tapromtitudine ε vestigio, non eleganti ad caelum habere semper respectum . , magis, ovam in sensuum intima pene- si fortὸ hostis terrenae hum, machinae, trabili , oratione respondit: Nec ve- opes, thesauros,b na vois ob oeuos ρ
a citate sui adeo sesellit praesentium
aures regius sermo, ut non quamplurima notatu digna inde exciperent; quae nostrae quoq; hi istoriae inieri merent ur. Grattac, in triebat, clementus habeo is ago Cisitati universae, vostri mis Anguis, pro oblatis do ; gratissimas mihi esse, arti cis o rar
iussinu caus, non inficias grarii tamen a vobis nil acci ereps erit,
net, ita ι hic splen or mentis ves a
t se hujus ciuitatis , cui paucas bob
tantium multi adine pares reperire tacet, commiserrexiisen, ct tot u Elici avimarum velut nutritios constitui et ec ambigo. qui umtinus demandatum ni tamen a vobis nil accidere er, ore amo go, quin m neeum acceptiori dono me mactabitu, uas Iu ob turi; ut multi a ac decreto at o si sincero se con anti animorum ris die , coram upremo, si 'mi sella communi Protestantium cause in tribu is intrepi et os ere, rari cosmeti os dedatu toto emancipet s. nem , inorum reddere queatas. Parri
Ab hoc proposito, quaeso o ob sor, oli, exclussis , ad avum. nilis ira ru ris abripi sinatis : Non seritis: mam praerogativam Majores
terrore aut metu; non uo basilicorum se iri cordata sua promus Em illecebris, aut diru - - runt. Horum cestigiis instite; prudem . um fulminibas, non blanda volvta- Dae, amoris, fidei erga Parciam aeto rem esica, seu inani vanitatum munda- aemuli : Cum , holis propositum ac technaram pompa , non aliarum ρα - , n haudqua am vos lineant, ea te, ibus humanae naturae lubricita, obno- ne byssnu evus verbu, odia tibias ο --a, pruritu. Cumprimiis, ne infero tu circumducamin , qu u potitum Iem Plutoni, diotiarum Deo, addicti, inex- tentia, am amplexi estis, ob ima ait ictu ri siti, se plura habendi cupi- adversus quaecun me durate an ', e transversos vos agi patia ni velut candidos Parmaeve amantes V Non, tollicitationibus vos adiicere, in. ros decet, eommunem cau am communi termitiei hostis, non minis absterrer : c inteuratum quicquam relinquet, ut quaeso ,si, sium ι Nummis teraniso, in ab hac mente vos avertat. Notus - hostiis potestatem vos recidere con 1 mum enim eu, quanta astutia simul O rei; unquamine in uxores, in liberos, σε obore polleat: Et qua pertinacia Do- ic ideam vobis restas , grauiatu
foed ais conjuratim in Protestantium tum videm in Cos in in ut i di aperniciem cono raverint. Hoc unicum pro trinita, fateor: Ac, amplurima niticei Huc omnia eorum conso ab eo vos passos , non inscias ieri tia is actiones, hue tusubdolorum ma- lendit tamen Deus irarum δε chinamento mstruices collineant Hue rum thesaurum potius, quam in vos ef ibi friaudulenter occulraia , alibi os,n- fuit. In paenitenti viam reducere sola tantum, alibi iliata arma : Hur voluit, non perdere Tentavit vos per omnes in enti viriumve nervos inten- hostes, ct conjuntiae vestrae periculum ut starem νωδεμ o quietem oe- fecit, sed medus in tentaminibus ac duriosa ae dulcia nomina, ore at e inspe- crimine potentus / tutius M. Iden eum praes erunt: Sed e u modi revera vel maxim miram, velut tacuisnrumavietem non desituram in istud, δε- amoris ac patrocinii testimoniumnem, et elut 'ed sequam secum trahat, ag noscere, animumsubrui qUod oculatu-
268쪽
ius , huius o aliartiis Civitatum imperialium m ab iolutam potestatem re
gendarum occasonem pr Iermiserit Oecum eriae, jam iame biennium vel triemnium, plagis suis unaetve cinctus .en ret, nec quicquam restare videretur, ni- ut, vindici secundum seret tutem tu, manus injiceret. Mirandum in modum mus vos protexit, eodem, sco me etiam huic iuvitiori, cui in o , desim vis : Nam ipsemet certe munia hujus compagem novis na dis restatuin prius iri credideram; iam ut Noriber- 'vasam ectum, ratione intriarem. Pum hactenus ro purioris Religionis conservatione, o Germanorum Libertate defugi periculum, ne i dem, tu itavisumfuisset, mortem. Meet seri- , aut pericula ulta , aut mortem et a m defugere, animus HI; sed communi causeo, mendae , ac 'Proω- aut bis omnibus, et frae quorve cumprimu Civitati ab ho us injuria defendendu , omnes impendere, qua cun e D s largitus fuerit, et ires. Vocquid etiam vobis ter Legatos cestros reprο-M , caudiri is regia e se abo. Vos
interim revocate ad animum , t uti momenti res sit, quam versamus, o scr
is nata, aeternae justriae ae ἷeatituri
Prandio peracto, Rex Noribergae diutius haud moratus, S Wabaccum, quo Exercitu jam praecesserat, Perre- xit. Quia vero Tillius, dum, Regis adventu cognito, occupata paulo ante Noribet sensium oppida deserit,
praecipuos incolarum captivos Neo- marcum inferioris Palatinatus secum abduxerat,ReX, adhuc ante suum No-riberga discessum, nonnullos monasti
ci ordinis, id genus, quod a capitis
tegmine Capuci nos vocant, in Teutonicorum equitum aedibus deprehensos, sub custodia asservari, & tantia iudetineri jussit: Dum , quos Tillius avexerat, pristinae Libertati restitue
sub expeditionis hujus in Bava 'riam susceptae tempus Rex speciatims' de eo certus esse voluit , quid bello, quod pro communi Protestan tum causa gerebatur, de Noribergensibus 'sibi polliceri haberet Adeoq, , ut scripto animi sui promtitudinem de- clararent, postulatum ibat. Nec abnuerunt Noribergenses ; sed, regiae voluntati absq; ulteriori procrastina-
actiones , vehit oeculum , consilia a componunt. Non profero haec, quo mdem vestra m dubium vocem, sed ut currentibus carearia , od aiunt, aiktam. Non semper Eus suis mitte Cusmodi concionatorem , qualis sum: i non consolari mod. , sed is opitula ri , Cerbisse operam ad utabilem ungere, antum DEI elementia concesseris, paratum me ossero. O immate animos patientiae ct constanti culo: Conferte vires is operas se in aέ emoliendum, quod molimur, osus: Egregiam pugnate pugnam, is servate fidem. Sie 2 Eus, qui mirabiliter vos hucusque Angelo uocustode circumdedit, porro adoris; ct Civitas vestra, e periculo penitus erepta, dicitiarum abundantia , ignitatissolendore refurescet: sudseram qu sp eritatem in hac mortalitate immortalis vos gloria manet ; in futuro autem seculo nunquam exolescens, a DEO iussu, qui in amore ejus ad finem perseverant,
ria Sceriae, in praesentia atove impo- Araim, a debet an um, quod incumberet, hesium, pro viriliparte raros f - tiai; sed , regie securitatu ergo, . mi , tum Exercitui ejus, ubi G, aut rotiescunqVe, neces Iat magis te, Regi Meti mi oret, tam intra Urbem, matrem, qua n oppida Vrbipare tia, ut filias, praebitu os receptum, acitum per ea, rei tum . E contrario Regis se in tim ho mus, haec ambiem tibus, daturos M. u iam, nec tisio favor an obsidio arma eorum prosecuturos multo minesis muralibus recepturos , os, aut Horum prae tu: in potius omniabus viri s haec contra propugnatur , is , sicubinor in , exigente r rum statu , ob imminens ab hoste iscrimen, R gis miserem intra pomarria
admitterent , id quod , Regis arb trio , haud gravatim fieret rix cum isto risensioni suae gnaviter m Zituros, eandems subituros fArtuna aleam.
269쪽
In ρ rem omnium eo accuratius se Candorum certitudinem de ctus suos, o ut iam cer rusent ur coa Iurid inceps essent, in , idem adue- rejura uto, repromittebant.
ggredio anum, Saxoniae Ducem, qui cum copiatiu. sua nondum advenerat, opperiens, in--tcfuievit undecimo Calendarum Aprilis: Postridie Neomareum, recta in hostem, ducere visus. Animadverso autem, Tillium, retrorsum cedentem, magnis itineribus Danubium & In l- stadium versus contendere, flexo pariter itinere, Dona erdam petere instituit: Et quanquam hostis a sinistris
haud longule incederet, terrarum lihi e tractus insidiis esset opportunus, inostenso pede, iann q; celeritate,
quicquid id itineris, confecit; ut Tillio ad Danubium pene praevertens, septimo Calendarum Aprilis, in Dona erdae conlpectum veniret. Ubi munimenti, e monte, quianoneolis
nomen habet, Urbi imminentis, metu inde dilabentibus per viam coope tam, in Urbem ducentem, praesidiarbis, statim potitus, Urbem ipsam ad deditionem invitatum iit: Sed a R udolia pho Maximiliano, Saxoniae inferioris
Duce, qui octo mercenariorum militum cohortibus, provincialiumq; non exiguo numero, dc nonnullis equitibus e Cronber ea Lesione suffultus, tutelae Urbis praeerat, ferox ac militare responsum serens. Nil, scilicet, Regi debere ; praeter sulphurei pulveris o Ir bearum glam sum fulmina, D LctamCeferri acie et . Hoc responso accepto,tormenta partim in vicino monte, ex quo in Urbem longe lateq; despectus, Urbi infestandae, partim ad montis radices, moenibus quatiendis, disponi imperabat : Nec hoc modo loco, sed a diverso quoq; latere, qua suburbium longo tractu praejacet, militari vi admota, Urbem adortus. Obsessi initio Falconibus, duplicibus bombardis,& longioribus tubis acriter responsareis: Cum primis autem sciopetariorum manus, pars in tribus aedificiis, transpontem sitis, lignorum fascibus, saleq; constipato refertis, pars post trabium, transversa serie in ultrata Danubii ri-
pa dispostarum, congeriem latens, citeriorem fluminis oram obliqvis ictibus infestam reddere. Sed machinarum evertice montis illuc conversa vis subitarias has & levidenses munitiones sa-cile perrumpens, latibulis illico eos expulit: Ita ut singuli inde in apertum
campum raptim profugere dinumerarentur. Donec circa vesperam, to mentorum displos paululum desaeviente, pedetentim& furtim iterum i
reperent, nocturnarumque tenebrarum
beneficio humum moliri inciperent: Ejusdem aggestu adversus grandium roborum impetum se tuituri. Primo
egiorum agmine Urbi proximante, equitum globus in aperto campo ad velitarem pugnam obviam se dare usus, sed in Urbem exigua mole rejectus,
ct eodem curriculo cum transiens, inaciam reliquo equitatu trans pontem se
receperat, ibiq; in planitie aliquamdiu, ordinibus instructis steterat. Adhosi clopetarii, qui tria, ut diximus, aediscia insederant, agglomerari, M
nunc procurrere, nunc recti Creo:
Quousq; isti in diversa tandem abirent Erumpendo quoq; Saxoniae Dux,posmmodum sortunam suam periclitari: Sed adversa avi, & cum clade repulsus. E turri porro , quae Lederens portae adjacet,velut eminentiori loco, in Regiorum, Urbis munitiones subeuntium, accessus despiciente,aliquid his damni inferri: Vertam & haec, to mentis eo directis, brevi adeo persorari , ut obsessis nulli amplius esset usui. Sole ad occasum vergente, de Tillio cum Exercitu, Urbi obsidio solvendae, ingruente rumor increbescere : Quod equites nonnulli hostiles levioris armaturae, palantes in vicinia vagari conspicerentur. Nec subsidiorum spe omnino exciderat Saxoniae Dux, sed incolarum, de deditione aures ejus pulsantium,preces hoc obtentu, quod prae manu essent, eluserat. Spes tamen isthaec, hostilium equitum adventu affulgens, citato eorum discessu mox evanescere ; & motus, hac causa apud Regios exortus, omnino sedare :Rex autem, inclinante ad noctem die, ut obsessos eo arctius premeret, Hebronium Tribunum mittere : Qui cum magno delectorum sciopetariorum numero, Cernit gae fluvium transiens,
270쪽
ab hac quoq; parte Urbem aggrede- tim injussu, sortunam tentatum sit.
am, equorum ac curruum, pontem
est an euntium, stagor inaudiri, do, simulac aures Regiorum seriit, tormentis, tubisq; longioribus indesinenter inhontem detonari. Deseruerat enim Saxoniae Ducem diutius sustinendi fi ducia : Ruare, praemittens noctu calones & impedimenta, prima, sed dubia adhuc luce, una cui praesidio, Urbem ipse pariter deserere; Regiis creberrimis ignibus ac fulminibus abeuntes prosequentibus. Nonnulli,initiora sperantes, iacta in Hebronium eruptione, vi illic pervadere conati, adeo fortiter excipi: Ut magna pars moribundi terram mordicus premerent,
reliquorum pleriq; captivi apud illum remanerent. Inter haec Regii, hine inde, in Urbem praesidio viduam penetrare, & extremum agmen ac moratorum reliquias ad internecionem cae
dere. Civium tamen vitae parcitum: Quanquam inter primam tumultus ii temperiem,milite ad praedam dilapso, partim vi expugnatae Urbis experiretitur infortunium. Rex illi eo turmas nonnullas equitum ac draconum hostem vestigiis persequi, jussit: Sed
quod simo obstructae portae ad tu copias equestres arcerent, dum hoc amoliendo tempus abit, illis in tutiora elabendi spatium dabatur. Ne nihil tamen agerent, occuparunt hae turmae Oberndorisum, Fumerianam arcem,
haud longulE Lico flumine dissitam. Occisorum hostium in Urbe, se circa Urbem, cumprimis in punte, ad quin
gentos recensi: Tormenta i , octo ma
j ora, frumenti copia insignis, ad haec ter mille salis eonstipati orbes inRegis
Ita libera haec imperii Civitas, quam Bavariae Dux integra pend
inq; lustra praedur' ac ferreo sum,
cum verae simul Religionis, simul pri vilegiorum internecione presserat, a Rege in libertatem pristinam asserta: Augustanae consessionis exercitio ei dem postliminio mox restituto. Retio H Dum ad Donavierdam a Rege datur, miles ejus lono latὀq; di-
Quae in Guntaburgo, Elchinga, Gun- delfino, Lavino, Hoc hileto, Dillin- fi, Kirchberga, aliis oppidis ac arcius Occupandis,propitiam se exhibuit. Rex vero, utriusq; ad Danubium ripae potens, eo intendere omnes cogitationum nervos coepit: Qvymodo, Lico tramisso, Bavariae Duci, belli incommoda, quibus alios tot annis aQixerat, in sedeς suas& viscera impo taret, eodemq; illi propinaret procu io, quod aliis hactenus largiter miscu
ia. Tillius econtrii, imalo Tilliu xl
huic averruncando, aulo supra Rainihi boppidum, et x adverso Obesii lori si, iri ς si ter Lici & Aichae fluenta, in umbrosas' silva, castris locum deligens, concaedi bus & subitariis operibus excitatis v li Ose munierat: Ob loci, ut ipse viis debatur opportunitatem Regi, utut
cum multis millibus ingrueret, neuti-
quam cessurus, sed impctum praestolaturus. Ponte quoq; ad Rainum in terscisso, Lici ripam crebris stationibus, ad Augustam Vindelicorumq; usq; sepserat: Equitatu omnem riparium hunc tractutu assiduis discursibus pulsante, do noctu, diu ut veteri militiae utamur verbo sraxante. Quod etiam protestantibus Reipublicae Au
gustanae civibus, utpote a pontificio
Clero vehementer hacten iς vexatis, minus fideret, praeter sex, quaejam an te illic in praesidio erant, Bavarici mi litis signa, duodecim peditum collo tes, & binae equitum alae, clam civibus nec opinato in Urbem introductae, MProtestantes, armis creptis, compedi bus his velut illigati; ne quicquam ni verent. Tillius ipsoni et, lustrato uno eum Aldringero loci stu, quae praesens rerum status requireret, ordinatum iit, totusq; eo incubuit: Ne Rex poten te, populosa,& opulenta Urbe,occlu sis undiq; versum savariae fores,clavis instar, ab hac parte reserante, notiis
Rex vero Exercitui ad Northe- Res illi emum, loco cis Licum Bavaricis castris eum ad directe opposito, statioinem delegerit. xiiii .
Et quanquam noti sine ini; nisia Desii, t qv nquam hostis, non sine in si ni is j . sp rsu , V 'riti locri, d superiorem D ' la tiara Resiorum impressioni hie na suis nubu tr Mim, luisu Partim Regii, P se tere, cum sibi videretur, tum aliis, ex