장음표시 사용
181쪽
Ad Nicomachum,LibrumQuintum et ,
Translatio Argyro Textus Giae oranslatio Zuui , . pili cus geri.
sum timuCum praecipuus iustitiae scopus,&consilia legislatorum,' circa hoc versentur,ut homines primiori exhortatione, pCe nam constitutione bonos efficiant.l. I./.deiustitιaσiumc. s. prae mia atque poenae pro modo meriti.t aut desicti definiri debeant,l. I. s.m honoramis. sis extraoraeco .perjiciendum, d gestis Apoenis illaque ex caussis aliisque circumstantiis pendeant. l. autfacta. f.eoae titulo legesi
182쪽
ira Enarratio in Ethieoram Aristotelis
hoe capite aliam conditionem esse pronuntiat,eorum,quae ab inuitis,ge quae libera voluntate,contrahuntur. Hinc bellissime infertur, neq; illis, . qui sinuiti quid secerint,premia,ίθ.rnuito f. de rex rura a s econdat redem.dcberi, neq; supplicia irrogari posse .vimpassam eadustasivor, f. uispianesseod fit Ised simam C. eodem titulo, L .g. moue .de' σ-lando. Quibus in lesibus aperte cauetur non pertincre ad poenam legis Iuliae, vel SC mulieris,qui per vim compressa sunt.Idem in crimine idos latriae constituitur,c,r presbyteros distinctioneao. si quis aliquem via tractum func stis sacrificiis manum admouere coegerit,is generaliter in omnibus illis,quos restiet intes ad rem aliquam compulerimus, . cris.de his,qua D met re ea asium nrminas, inconsan/.q. α ποπι-
Nec caret talis utriusque t iuris dbfinitio ratione, quod si volu tatem tollamus, cesset delictium ad ιι-.F.adtorneliam desecar. LaurD- cta. f.alfripoenis sepe ita compararum est,uod verbor gnificine Imo nullus contractus, nullum denique negotium in istitui possit Q. f. 31. 1 omnibuwcaussisse .inommbis negor da obligar.emact.in quam sentcntiam preclare Aristoteles hoc Ioci profitetur,tunc iuris partes accommodarri,& contra iniuriam inferri,illaque laude , aut vituperatione digna, cum Rhonte suscisiuntur. Posse itaque aliquid iniustum esse, quod ini ria careat, iniustum est,si personam patientis spectemus, iniuria caret, si animum facientis intueam is
TransIatio Argyro Textus ret Translatu Zuuin pili custa geri.
183쪽
Ad Nicomachum, Librum Quintum igi
'uidem id ponte.) xpedit hoesoci Philosophus, quid videatur spontencri, id nimirum, quod' quis in se aut sua potestate postum scies
facit. Per verba priora suo moueta adcfinitione Aristoteles illos, qui per vim aut nactum compulsi cavid committimi, Gacris, de hu quam me-r siue, ceresbyteros, dist. o. cum altariquesupra non dissimulauimus item, qui 1 casu delinquunt, de qua repostea. Deinde possunt thaec verba accommodari adicrionam ipsius, qui pugno, claui, cucuma calce aliquem pe tendo, illum occiderit, cum eo robore ex naturae constitutione atque consuetudine sepe probata essit, ut id posset, ut de Milone crotoniata accepimus, qui iet nudae manus taurum prostrauerit: item Tritormo AEtolo, qui saxum inῖens, quod Milo vix tellure tenus mouebat, sustulit, atque humeris impositum ad quinquaginta vinas d cportauit. De Samsone, qui, ut testantur sacrauiterae , portas oppidi reuulsas per longum interuallum tulit,&maxilla asini, tot centena Philistcorum trucidauit. Quamuis enim illa iuris nostri sit p sumtio, eum,qui in percutiendo, pugno, claui,cucuma, calce usus sit, non habuisse animum accidendi, l. t. f. Hum fadi. orneliam defalsis, tamen aliud obtinebit,si illo robore hominem ponamus . vi illud probabiliter in tali ictu reformidandum fuerit, ut tradunt nostri Doctores, maxime Bariolus L . . e dum edisserunt, unde moderam ciuinculpatae tute laris etiamur. Addit in textu , est non ignoram, ne1 suem, ness, quo,nequegratia cuivi. Ex his verbis edocemur ad iustam poenae definitionem, circumstantias ad amussim ponde randas, quae nonnunquam augent animaduertendi modum, atque acer
bitatem, saepe etiam molliunt. Etenim atrocior erit iniuria, quae patrimasistratui, vult patrono instratur, quam si diu cris conditionis homi gini nat, se Iorait . g. atrocem. f. de ιmanis. Qui parentem, aut iure dc fini et necessitudine coniiminum interficit, parricidii poena plectitur,l. st adi Pompeiam deparricilis,lii aliud homicidium perpetrauit poena, omnelia Lyg. ali fadi. Orneliam, Pariis. Vnde ex mente Aristotelis, si
ignorans csse parentem, magistratum, patronum ostendcrit clementius eum illo agendum cs r, cui ius rei argumentum prabcrepotest, pιt. v 7Lς eum. Quibmmodidyes dum amrt. t in / .l b. t. idque eo casu potissimum
piobari, qtio rario aut cui a patris sorte dum vcste mutata se a tum simulat, Litem apud Labeonim,1. g. 7quis τιrgines, F.deimuriis, tilius in illum deliquisset, maxime si id faciat ad sui dc sensionem neccssariam, ut quidam Telegone Vlissis filio commemorant, qui patrem nunquam visum
184쪽
x Inarratio in Ethicorim Aristotelis
ab eo lacessitus occidit, ut miles ille Pompeianus, qui cum in praelio,
ri quod cum Sertorio commissum est,thonem ferocius inflantem interemisset, jacentem spoliare vellet, Dat m suum esse cognouit, quantiis hoste caeso nullam ducis coercitionem formidatat, tamen fortui naim. Obdonum impiae victoriae insectatus, rogo facto pectus suum diuerbe rauit,&se communibusti ammis concremandum dedit.In eadem causa instrumentum est, quo ictus illati sunt, ut etiam ad iniuriae atque suppli-22 eii texaecrbationem pertineat, si gladio, L . . uia. st . adi corneliam issicarus, siligone quem in capite percusserit, capit. lignificasti, tra. de homicidis,si veneno hominem sustulerit, L/. M.demales, ct mathem si Bagris hominem liberum dilaniarit. l. . . prasere Τῶιnιurris. est eum .sf. de Dpubisca. Et haec si sciens talia instrumenta in perniciem alienam conuertat. Quid enim si cum medicinam dare vellet, venenum imprudeus exhibuerit,ut inditione Leodiensi Abbati Hildersi, ei men-ansi antet nonnullos annos accidisse memini, cum is a Pharmacopola potionem,qua stomachi fastidium lenire poisset, petiisset, Pupcreriorem aqquam sortem.Vt vocat,hausiissct.Nondusexenniuexcessisse statuo, quod
eu studiosiquida in vigiles noctu obertantes incidissent,vi rixa orta δε- λε diosoruvnus vigile ferocius tintante, gladioquε adhuc in vagina codi tum habebat,submon cre vellet,accidit,ut in talicolluctatione gladii mucro parte vaginet amputarit, vigil quoad serru exstabat, no sine periculo
vulneratus sit.Possint exempla non pauca recenseri quod amicas amicu, frater fratrem, maritus uxorem, ut etiam V VirtZburgi euenisse memini tormentis minoribus confecerint, cum illa puluere attrato referta, vel Lea more intenta ignorarent. Hec dein lirumentis: nunc de caussa tquam i rerum circumitantiis,4 consequenter in animaducrsione cxasperandavel mitiganda principem locum obtinere neminem vel modiocriter
in tractandis publicis & priuatis jegotiis versa tum, priterire poti Quis n. inficiari potest, multo detestabilius facinus illius esse, qui aliquem, quod
veram religione aut incorrupta iustitiae partcs dcsendat,inauditum,ine-eet,ut Scaevolam Fimbria,P pinianum 4 Caracalla, duo iurisprudentiae hiraina,& rara integritatis atq; innocentiae exempla,ut Ioannem Christi praecursorem Herodes,Gotae homicia. l. casiab. Diuum oma Cantuariensem,infesti regis Angliae adulatores,c cute m.ωἀι. denique humani generis vindicem & seruatorε nec non martyres eiusde Hebraei,
atq; alii homines nefandissimi. Si igitur prudeles M scientes se huiusmodi. agitiis
185쪽
Ad Nicomachum, Librum Quintum cla
ssigitiis aliqui obstrinxerint,supplicio, quod improbitativi steliri respo-dor peupiciendum. Odeparnu. assciendi sunt Ediuerso si in caussa iustus error interuenerit,molliri vel potius tota pet narcmitti solet, velutis quis displodati tormentu,non ut hominem glande sterneret, sed ut in loco delinito signulposus at impere ιιι-MObstetrax, Fadi. 'HLaut is ci uera in acie exuuiis hostilib. indutum occiderit, cuillum honcm putaret. Repeton. memoriat generosa familia viru&Lingulari virtute praeditum cum hosti in acie aquila extor sisset,& laetus ide signum tollerisse pene to tum inuoluisset,a suis,o illum hoste existimauerunt confossum. Eodcmpertinet, quae a nostris comemorantur de interficiente, proscriptu S cx- positum liberat omnium offensioni, L ur deficiunt.Τde capimiumιnut. oue, 3. . in=.ad c semel.desse rau,t nonu deiuris quod ιμο 1. de reg. tur. c. viduis, . . tu. 3. .dehu aus en amaratu impe rauerunt. Faduherrkm. fratres.sde aduis l. penult. eoaetit si illa interea gratia donatus esset, q e tamen nondum innotuisset. Haec eadem obscruatio coarguit ad seueritatem I.Corneliae, non pertinere illas mulieres quae cum amoris concita andi caussa philtrum dedit Tent, mortis occasonem praebuerint, s. g. .
F. ad i. ominam desicarim Ex his igitur circumstantiis, quas , exerr plicaussa , Philosophus proposuit, sponte an inuitus quid fecerit, colligitur,&per consequens, quae poena infercnda. Dixi erem p gratia, cum& 'aliae circumstanti ut poena,aut grauior, aut remissor statuaturi impetrare possint: non selum enim personam patientis inspicimus, sed Minseretis, non enim eadem est puniendi ratio in infante, et infans Fadleg. 'cornrbani defleari,pupillo, in aest .derniurru. miminor πωg.rsTurioso. Dium. .de kιορr. M viro multis mcritis insigni,iatdνσι- Τ.depanu. quae est in reliquis, γε hos caussa in scietis, quae ratione aetatis vcl infiniae contingit, ab ordinaria noena l.Corncliae, vindicet,ut in s gnem artifice, vel alias bene mcritu hae ipse caussa eripere lunt. His respondet, quod adulterii poena, aut simili.non coerceatur, erus commercium habuit, aut proles suscepit ex illo, qui contratio cuilia matrimonio se in longinquis partib. solutu tali vinculo fiscisus est e. v
mensis eo wdua π, quodq; omne condemnatione euadat quicum seruustu peccantem Ope cere, e pugnu im pingere veller,ic tu bris vel alia ratione deceptus Titio infixerit.ιγ. 93 .de imur.vbi Salia huc pertineria
186쪽
Ad Nicomachum, Librum Qujntum. 3ν
In his igiturvi similibus erimmibus, quae exqualitate ereseere,&grauiorem animaduersionem exposcere selent,si ignorantia' qualitatis probari possit,quod ad locum inlidiis suspectum ex alia caussa venerit,inlaesus vel quilibetatius,caussam praebuerint, ut in facie, oculis, cum illos
alter non incesseret auctaretur,aut a fores non effregerit, ut furto quid interuertere sed ut meretricis complexibus potiretur, quavis ea res aliis furandi occasonem prebuerit,cverum,siqui iniuria .defurtiride delicti poena quoq; extenuatione inueniet.Deniq;in eade conditione, ut poena exacerbet aut mitiget,est quantitas rei ablatat,qui'. quinq; solidos furto subtraxerit,ex conliitutione Imperatoris Friderici cruci sustigitur, si aut qui 1.--tmmia,inde etiam qui suem aut sue interceperit, ut fur axpoena dupli aut quadrupli, qui grege,ut ambigeus gladio, vel deportatione etiam lege digestorum coercebatur,t Issa a. r. Si quis igitur dum inuolucrum cereum,in quo Arte num a domino conditi erant, cuius rei locuples exemplum quis petere potest ex nostris commentationibus, ad rhelauros.λιit de rerum iuuisone stari.earum dominio,vel pane pecuniis, praeter ipsius opinionem,refertum, furandi animo aufert, insigne quantitatem inuenerit,&quaeratur,an recte in eum animaduerti delacat,consequetur ex doctripa Aristotelis, non debere, quod intelligo, fi poenite δε tia ductus restituat, quod ablatum est, aut retineat solum, quod intra illam summam sit, uuamnis enim poenitentiavi restitutio, hoc non conciliet, ut fur esse desinat, cqm ramente fissurus. tamen animum ipsius declarat.Haecli similes circumstantiae, quae durioris aut elementioris poenae carprebere solent,cum breuiter tum eleganter comemorantur Cle- mete Saturnin Lamfacta de paen.& aliis locis supra uiobis designatis.
Translatio Argy extus grato Translatio Zuuin ropiti. Cus geri.
187쪽
18 g narratio in Ethicorum A ristotelis
Et numquo . Horum regia per accidens,nei M. Preter ea, quae supra ristotcoplexus est, ut d sponte factu dicatur,adhuc plura reqrit, ut nihil sibi vis aliena, nihil deniq; casus,edicet. Alienavis, veluti siqs,apprehesa 7 alienat manu, illo nequicqua reluctate alique verberet, vel illi ex impurust alieno damnu det,l. .qua actione geroiniasqu-Τ-LAquil vel si a d de manu mea excutiat,u dilaprum pereat,vel alterius cerebro illidaturit. erum struum a J.eod. t. p quu -hitae manu aut si mea naui aliena obruam, nulla culpa contracta,sed improuisiitem statis,& ruentium ven-18 Orum impetu, l. quemadmodum. sinauis.=eonis. νε de vi,quireprimi consilio nequeat,dicta sunt, ea dei ad casum pro insigni parte transferri possunt, ut scit. non intelligatur, quid sponte secisse, si improuis rerum euentus affectum,cogitationem quid in stituentis eludant.lnde medico, qui potionem ex praetcripto scientia suae miscuit, item chirurgo, qui ex
arte secuit, euehius mortalitatis imputari non debet,ci icitari σ1. deo c. proconsulis. 6sicut caua nos,de homiciae volunt. εκωμαvoi mulicr post sectione tumoris in gutture,se vcto exponore phthita, non paruit.& momtis causam sibi ex nimio sanguinis profluuio accersivit. Hinc homicidiuillis adscribi non dcbet, qui cum campana signum in aedem sic ram conueniendi darent ruina tintinabuli nonnulli)s insperato opprcsserunt, o Ioannes a .eod ιιI. Pari rationes putator in sylva, qua com carchomines non consueuerint, aut citam in citi itato proclamatione faeta,ut sibi transi euntes catu rint, ramum deiiciendo casu homine Obtriuerit, non potcst iudicari spontes cisse, ut ad poenanu uris reuocari possit, GPutatoris . f ILAνιι. Quemadmodum nec illum multandum statu mus, in cuius u.'a,q ia r eum vel ceruorum capiendoru caussa fecisset, in loco, ubi id faciund ius haberct, homo vel iumentu aliquod cecidisset,l.qui oueas
188쪽
Ad Nicomachum, Librum Quirit uni. 87
cum l. q. feodi. in quo titulo id genus plurimi casus recensentur. His ita cognitis no abs re fuerit, texemptu ipsius Philosephi excultrisscidum ait, αδ
esse homιnem duntaxat, aut illorum, adsunt lateatrem esse nesiciat offert enim se unus aut alter scrupulus, qui ne sibi paetum constare, aut in legum onostrarum repugnantiam incidere videatur,eximedus est.Etenim thoe exemplum ad primum partitionis membrum,quide ignorantia circumstantiarum inter alias, personae, an is, cum quo res est,talis sit, disserit, pertinere videtur, cum hic de his, qua vi aut casu eueniant, tractetur. Deinde, quod deumquιιδ.ν. penult. Ude iniuriis,caureatur,quod si iniuria mihi ffiat, cui sim ignotus, aut si quis me putet Lucum Titium esse, cum sim Caius Seius, pi aeualere quod principale est, eum iniuriam mihi facere velle. Certum enim me esse, lieet ille me alium putet, ideo iniuriarum competere actionem, quodque innali.= . de crimine expilata hered ratu, comprehendatur, si rem hereditariam quis surripiat, quam illa in caussa esse ignorct, non furtum simplex committi sed contrahi crimen expilatae hereditatis, neque quicquam mutare existimationem surripientis Q Nd denique l. vulgario. - ortis, statuatur, quod si
aes, quod aurum putabant, turto subtraxerint, vel contra eius, quod reuera deprehenditur, surtum committi Vltimo quod intelligamus, . ι.ε. si hominem.j ad i. Corneliam desicariis, poena eiusdem legis coerceri illum; qui hominem occiderit, neq; distingui cuius conditionis sit. Non puto multum pulveris exhauriendum, vidissicultas proposita submoueatur. Etenim nihil noui est, quod quemadmodum, ni vineiusdem facti poena augeri&minui possit ex circumstantiis, nedu personae, sedat ausi is,rei,modo, loco, tempori, cohqrentibus potest,&his vel omnib. ut ipse Aristoteles mox subiicit, aut quibusdam coniunctim vel singulis separatim,ita ut ide quoq; procedat circa inspectionem praesentis doctrinae,cuignorantia per nae,&improuisus fortunt cuctus cocurrere possit. Hinc inter ille, qhii fratre in praelio Sertoriano ignotu occidit, munus impiae ac caecutietis fortunae exsuratus est, ut refert Valer Max idemq; iustiori ex caussa facere potuit filius, qui in acie Bedriaca patrom ex aduerso consistentem,&ante spoliationem, non agnitum obtruncavit. Porro, quod
ad leges attinet, statuo Aristotelem re bene subducta, nihil quod cum eisdem pugnet, pronuntiaret, si enim quaeratur an is, qui cum aliquem te adtintibus percutere vellet,patrenon agnitum casu verberauit ΑΛΛ a. Dipilire by Ooste
189쪽
188 narratio in Ethicorum Aristotelis
iniuriarum teneatur.Respondeo cum Iurisconsulto, illum teneri,quod animum aliquem iniuria afritendi habuerit,&id perpetrandi, quod omnimodo non licebat, quodque euentus rei secutus sit. Qu9d si vero tractetur, an talis iniuria atrox constri debeat secundum definitionem
Urator. .g.atrocem.=de iniurau. ii t grauiorem animaduersionem,qua
primo casu requirat, hic in mitiorem lententiam ex mente Aristotelis, fortasset non iniuria inclinabo,quamuis adhuc dici possit, illum praetextu ignorantiu non Dcile audiendum esse,cum antea inquirere debuerit,e5ditionem ipsius,cum quo negotium aliquod, vel certamen contraheret, Lqus cum alio contrahit. f.deret.innidop perplexioris erit disquistionis, si patrcm occisum esseproponamus Qua in redistinguendum putarem,aulicita caussa orsensionis intercesserit,ueluti si vim illatam, proposito vitae discrimine, vi propulsarit an minime denique an sciens, consilio capto hoc patrauerit, an vero impetu aliquo improut commotus, ut primo casu excusari possit, secundo teneatur tanquam parricida, a P
dictig.finalgis crimine expilata hereduιatis, ouod ipsus fuerat antea ac
cit. a J.4 committendum non sit, ut sub praetextu supinae alicuius existimationis erimina inualescant, g. ab instisut de vi bonorum raptorum , cum regulariter diuoluta ignorantia non excuset inresupina.Lrgula. . . f. deretia iuris. Et quamuis tale nostrum pronuntiatum ex distinctione moderationem aliquam accipere possit, tamen non o 1 tinebit, tractetur: depcena leg. Corneliae, eum h finem esse sciu rit, ibidem nullam disterentiam admittamus d 8.Lprima L qui ho minem. Ddi. Cornebam deficariis.ιsC.de episcopali audient. rito casu -mnem rem arbitrio iudicis dii imendam putamus quamuis enim quae petu admittuntur delicta inpunitate donanda non sint,l - σ-
190쪽
Ad Nicomachum,Librum Quintum 18s
Quae consideratio etiam in sacriis bibliis incessus crimen a Iuda eum rore Thamar commissiim subleuare videtur. Qua in re non est, quod
nos torqueant leges, in contrarium adductae.Fatemur enim decerni i iuriarum actionem, quamuis personam, quae laesa sit.ignotam fuisse ponamus,sed desertur secundum distinctionem supra a nobis insinuatam. Eadem obseruatio depellet , quod a secundo,tertio,&quarto argumento nobis poterat esse periculi,quamuis enim in delictis affectionem peccantis,ante omnia consideremus iuum , est LmBlintereis.F. ad corneliam deficarii estiqui eum telo. .eodiis. tamen etiam euentum reisbeetamus,maxime in minoribus,ubi consilium sine effectu puniritnon solet, saltem poena ordinaria,L Ue ita comparatum R, DI de verbo-mne signis in fine. 3. f.'alia'uodquisiue inrisabiItatuerit. Consectaria umitaque est idem in actione surti accidere d. Lvulgaris. S. cum asssisFriis,in crimine falsi Ligaui. dic ornesiam.des sim Item in persona mandatis nondum subsecuto scelere, quod iniunctum erat,iateq-Labeo m,I. . quis mandauerit. de iniuriis es HAmitibus delictis. Nec movet' decisio.ι aliassae crimine expilata Κ- reduratis, quae non videtur laborare de alicuius anim modo exitus rei
interuenerit. expedita enim solutio est, legem non esse intelligendam de animo delinquentis,quippe qui volucrit peceare sed de supina ipsius existimation um dolo malo,&ex deliberatione huiusmodi flagitia designentur, quo casu diximus ignorantiam qualitatis, vel potius pra textum ipsius parum suffragari. Idemque consulto magis probandum est,inerimine nomicidii , ubi siquis nobilem interfecerit, non potest,
quis eo commento poenam, Cornelia, discutere, vel etiam deprecari, quod nescierit illuma obilem esse , cum ea lex omnes homicidas sne ulla discrimine puniat, legerim. . etsi hominem .ad Cornelian .dascanis.