장음표시 사용
71쪽
6 Enarratio in Ethicorum Aristotelis
iustitia unitiersalis,atque viriutis sit Oiscium: naec enim omnesvIrtutem' complectitur , quinedum in persen alterius explicanda sint, sed
quae pertinent ad sui ipsius rectam consormationem illa autem conis. ne relationem ad alterum, supra caperimo, ex ipso Aristotele audi uimus. Haec sine distinctione per omnes illas virtutes, quae in alteri persona sint exercrcendae, se fundit atque exserit: illa autem circumstriapta est terminis Iegum,ut quoad legibus aliquid praescriptum est obtineat, ut ibide etiam rem digessi. Haec a Iege diuina,quam persectati v cauimus, plitramutuetur, quod tamen iniustitia uniuersili non aeque procedere solet , dum in iudicando cons ientiae potius, quam probationibus innitendum sit, quod mandati fines & formam praestriaptam excedere nequeat, ut sepra oltcndimus,l illicitari si veritin. a da incerasidaea iudicet.mquast. Haec denique licet eadem radice viri tis niti,atque exsistere videatur,tamen in accommodatione osseir, ut ne ipse quidem Picolomineus dii nitetur, diuersas partes Ilinet, ut&Qpra admonui mis bene ponderatis&subductis animaduertimus, nedum indeprauata republica , sed illa quq bene instituta sie, bonum3 virum, &bonum eluem non eadem virtute censeri, sed innuit praestire bonum virum, contra in aliis multis cedere. Ecce tamen internos duos plurima communia quorum ratione ciuis bonus,magistratus, iudex,uir bonus iure dici possit,ubi scilicet res ex bono&aequo sitiun dicanda, vidi continum.si cum ita. de verLobsidii emi.4 sinon cogentam. .de procurat. 76 cietatemqfprosocisaei s --.fervireais e natur minabis in legis userat, commemoratis. Quod autem ire deprauatan publica inter bonum virum is bonum ciuem intersit,ut ostendux Ficolomin esu ,negyri non potest an autem si magna declinatio sita vir
tutes conspicua viro bono exsilium potius eligendum sit,ut idem au , ctor affirmat,&Catonem in bello ciuilit pronuntiam seruntidum dum Caesaris , sed & Pompeii constis,4 conatus detestaretur
nims Caelar vicisset moriturum , sin autem Pompeius exsulaturum.
. non ita ficile fuerit constituisse, quod ciuis bonus tria presentia multa corrigere, atque plurimis malis occurrere possit, satius
que nonnunquam quiduisperpeti, omnem contumeliam concoquere, quam committere, ut per absentiam nostam homines sollati omni metu,atque pudore in omne genus flagitiorumant, &eonsu
72쪽
Ad Nicomachum, Librum Quintum 6'
Vnde eundem Catonem id Ciceroni exprobrasse,&Plutarchus, alii alictores sunt, pessime illum, sbi, Reipublicae consuluisse, quod Italia relicta ad Pompeium se contulissa potuisse enim illum etiam apud Casarem manentem,&ante,&post victoriam, si illa postea potiretur auctoritate , consilio suo plurima etiam deprauatae reipublicae vulnera curasse Ex his igitur apparet, pronuntiatum Catonis si colo- minaei non esse indistincte intelligendum, sed ex caussis & personis illud constituendum. Si enim manendo parum prosccre posset, aut scandali occasionem praebiturus esset, ut in persona Catonis, qui cum propter insignem grauitatem ipsius, qua ex natura, disciplina, confirmata consuetudine praeditus erat, non potuisset quidquam sine offensone aliorum decursu semel instituto remittere, aut sine aperto discrimine, idq; sine ullo prosectu tueri satius csse vidcbatur, si discedens xvitae suae consuleret,in tacite, quae perperam fierent damnaret, exemplum illa saltem paulatim, dissuendi praeocret. In Cicerone vero multa aliter co- parata erant. Porro eo casu iudicium Picolominei probandum esset, quo de religionis caussa ageretur, quam seruares profiteri ex praua reipublicae dispositione non posset, tunc enim connivendi consilia locum
non habent, cap. non existimet, est cap. nobte timere. I. q. s. F.sunt quaedam
asue. . His ita enucleatis, definienila videtur quaestio ab Aristotele proposita, i cuius facultatis sit de singulorum disciplina, qua absolute, quis vir bonus sit, disceptare. Quod ipsum nedum arduum, sed satis intricatae rationis esse videtur, quod in uno tales qualitates nullo modo, aut rarissime inueniantur,ut scientia eo pertinentium disciplinarum instructus sit. Conandum tamen, ut rudi modo, quid nobis videatur, complectamur, saltem per umbram designemus Existimo itaq; perfecti nominis, atq; viri absolute boni disciplinam a Theologis requirenda me
illam autem, quae versetur in consideratione virtutum, quae pertineant ad interiorcm hominem, ut boni viri formandum, quatenus illud hu-manae naturae&inlututioni conueniat, ab Ethicis praeceptis petendam. Qua in re desidero consummatiorem doctrinam, quam quar nomine Aristotelis in his decem libris circumferatur, quod vix decimam paricini eius, quod ad persectionem traditionis pertineat, attigerit,&per rerum naturam omnia attingere&complecti non potuerit, quod sane ex comparatione huius quinti libri cum iurisprudentia apparere potest, cum iustitia etiam in specie accepta, non intima sit illarum virtutum, quibus Digitias by Ooste
73쪽
Enarratio in Ethieorum Aristotelis
probum viriam praeditum esse oporteat, sed contentiones Haurienda deinde pro non contemnenda parte talis dis ex institutispoliticis, tum maximelegum iusta interprevenim illa referantur potius ad constituendum bonum ciuem, tamen, Pab eodem fundamento&Ante utraq; denominati, cum distincti e tamen, quam supra verborum compendio comprehendimus proc dat,o in alia virtutis ossicia conferre nequeat, qui id in se ipse negligat. 4 facile intelligimust utrumq; legislatoribus, quoad scilicet illa beatit do, quae ex ciuili societate efflorescere let, exposceret, cordi suio, risitis adsequimur ex his, quae scripta reliquit Acistotesta carit. I. Missi bri uri bis. a. p. 1.Cuius autem scientiae aut facultatis hi,disciplina. qua ciuis bonus constituit possit, consectari atq; exponere, facile intes' uigemus si verba ipsius Aristat lis praesenti inparis O .aab ponderemus illam politicis praeceptis potissimum autem ciuiuquaecum scientia et auctoritate coniunctam habeat,acceptos
ropiti. cus geri. Astitia autem rivi, me est τῆς asis με Sim autem. ista qua m
am inter eos dimissossunt, κηρα ηJων δε qua inter eos aemia possum,
Funiparae Iustitia autem ems,q Praes7. Hoc loco Aristotelis tractat deiuniistia,quae generalis iustitia pars est &illius duo membra constituit, Pod
74쪽
Ad Nicomachum, Librum Quintum gr
atiast 'distributiva, alia commutativa, qua in commerciis hominume Asmendandis versetur. Haec diuiso ipsius Aristotelis,parum cum dispositione nostri iurisconuenire videretur, quod ut ex di finitione iustitiae arpare cro.f.de iusis iuridistributionis verbo haec omnia expensa videatur referre Scd dissicultatis expediendae procliuis videbitur ratio, si illa memoria repetemus q initio primi capitis de benigniori arctiori voeabuli interpretatione explicauimus. Enimuero verbu, tribu edi, ita G- paratu est, ut modo angustius accipiat, modo latius, modo vero latissime.
In definitione n. nostri iuris, MillaCicer.tribuendissignificatio plenissima est, ut nedu tria illa praecepta, honeste vivere nemine laedere, ius culci; iuutribuere,& prsterea alia prineipia includat,atq; vi sua coerceat:In distinctione illorum praeceptorumdata recipit quidem significatione, sed quae ad particulare iustitiam solam pertinere videatur.In praesenti vero diuisione ad angustiores terminos reuocatur. Est autem inter has duas partes
insgnis' differentia,quod ut comeminit hic Aristoteles, xanimaduer-tit etiam D.Thomas,asecunda.q. si.arta. Did.Ouara ara. 24ua relectionM. . . nu. . distributio locum habeat in rebus comuni D.quae ex dignitate&meritis,auctoritate magistratus, superioris, vel similis person , inter illos, qui communion est coniuncti sunt,dispartienda veniunt, ut sunt pecu Myniae in hunc usurndestinatae, ambitiosa. f. . sis decret.abor acιendi. a. o. is legat. honores,l penult. . ad leg. Iu repeti administrationes, muneri,ctiferos. f. demuntrab. σhonori est alia,de qui usu loco. Commutario referturi potussimum ad res proprias, quae per in alium transferuntur. το --αγμα' Arpyropilus commerciam, Zuu in I gerus eontractum, latine reddidit Vltimam versonam comm cndat, L. Labeo.=de verbingm eat in haec verba Labeo b ro primo prasoris is,
ni desim , quod quadam agantur, quae ingeranIur, q-diam conIrahau- Iur. Et actum qiude/α,, generare verbum esse, siue verbis,suere quid agatur ut instipulatione vel meratione. Contractum auIem ultro citros, ligationem, quod ace---αγμα vocant, velut emtionen , venisti
nemo, locationem, conductioneam societatem cie'm re gnificare,si mer factam. Sed sane hanc ipsam interpretationem videtur nonnuula absurditas sequi. cycum appellatione contractus no contineanturo ligationes aliae, qua mutua aliquarctatione babeant, temtio, vendutio, locatio,c5dumo,duom alicru necesse est,ut statuamus,in descributa
αν-αγματε lapsum Aristoti aut IC quom altera si 4cedamus, haud scio
75쪽
τα narratio in Ethicorim A ristotelis
utrum labem piaculo dignam simus contracturi Constituo proposito periculo nobis praestare posse traditionem, cuius iam saepe meminimus, non alienum aratione censeri ut unum &idem verbum pro subiectam teria modo plenius modo angustius accipiatur, quod etiam in praesenti vocabulo aceidere videmus, ut ex mente Aristotelis, μνάυ.αγικα nedus ad contractus, alias ciuiles obligationes,sed etiam i ad delicta referatur. quod in specie notauit Angelus Mathracius, oba. de via strat.iur.capit. quamuis in eo impcgis. iudicandus sit, quod ιυναλλαγμα constituati materiale,&vt ipse vocat, adaequatum subiectum iurisprudelitiae, cum ramen ipse Aristoteles partem iustitiae distributivae inde separauit, quod idem in dictione, contractin, apud latinae linguae auctores eueniat, memoria non repeto, cum distinguant legislatores nostri obligationes,quet ex maleficio nascantur ab illis,quas producant contractus,t. . l. lscis deo .ctae . illud facile tamen a nobis impetrabunt, ex reas mitti posse, ut etiam appellatione contractus , omnis caussa obligationis
comprehendatur, ut fit,Lomnem o. f. de iudum in haec verba. Omnem obligationemno contractu habendam exiinmandum in ut ubicum ali πιι obligetur, est contrahi videatur, quamuis non excrediti caussa debeatur.Idemn de verbo commercium dici possit, quod a mercedeductum latius quidem patet,quam ut accommodetur ad illas conuentiones solum, in quibus merces interuenire solent, ut apparet ex L exhoc rure de iust. Irrunsed tamen ad delicta improprie porrigitur. Translatio Argy extus grae Translatio Tu uin-ropili, Cus geri.
76쪽
Ad Nicomachum, Librum Quintum. Is
branus. Hoe in loco ostedii iustitiae eomutatiuaei duas s partes esse, unam quispo te, aliam,quae inuitis illis,cum quibus negotiust, explicari sola Doceta.sponte eontrahi emtionem,ueditionem mutuum, fideiussionem,depositum,locationemri conductionem mercede factam. Hoc loco non iniuria reprehendi translatiot Argyropili potest, Fqui urua vadimonium appellet,cum idem sit, quod fideiurisio ut apparci ex Nouella de fidei atara b. ubi fidei utarem ἐγγυηών appellari vidcinus. Quod&ipsum animaduertimus fieri a Theophiloae idciκ item Lictore Basilicorum,tib. . it.ρ cap. 2. Porrost vadiinonii longerecisio ruri Gesse significationem, quam fideiussionis,inde colligere licet, quod vadimonium ille contrahebat qui reum capitis suci periculo sistendum spo-debat,euiusmodi vadem se constituit Damon pro 'thio,ut com morat Ciceroab.ociorum sarem Ua eri Aiax.bsio cap. 7---otia, Osinrau- α&promissa obiens vadimonia Damon,de quibus etiam commeminit Titus Liuius Deci baib. . sum quos vades Caese capitis postulatus,d derit, euarrat. Praetereavi ille vadimonio se obstrengebat, qui etiam in caussa civili de aliquo sistin do fidem suam interponebat,ut 0rretra O
restit. Quo pertinet illud Horatii bis. .sermon Sar. a. Ille datis vadi , tum extractvim urbem. Eodem referri possunt illa Apulcitisses. δε- no adimoni istere Senecae lib. s. de benes vadimomum promitti iamus, tamen deseritur. Porro, quod vadimonium omncm caussam si- deiussionis, quae etiam extra iudicium praestetur, complectatur auctoritate emendate loquentium non facile adseri, conuinci poterit. Vallabbrielegant. ficap. I. Irrepsi praeterea ex minus considorata Argvropili versione, aliud vitium, odiod nullam commodati mentionem faciat. Sed haec, ut non tanti momenti missa faciamus. Non alienam ab hac Aristotelis doctrina esse iuris nostri dispositionem inde constare potest, quod generaliter dc finiant, nullum eontrachum,aut similem: obligationem institui posse, nisi voluntas si ueconsensus utrimq; interueniat, stim omnib- re , item L N. in omnibm n gotiis.f.ia obevi. Saet.lio pertinent sutiliae aliae leges,idem plane decla-
77쪽
rς Enarratio in Ethicorum Aristotelis
trahentium versettir,l. s.f.de obeat.ctact. Recipit autem haec ipsa inspectionon nullam dissicultatim quod L a simul er. .fimGust quodmetineaHygestum It, edoceamur, contractum truci quasi contractum, ac similis obligationes, non vitiari, quamuis metu coacti illas instituerimus, hem,quod L .de episcopab aud entia, ιprim. F. cura earnis. F. deo . pr fect uria deinde l. liquando Codic.de operib pub LIi venditor νή constavis commvn. deseraιt. comprehendatur, taIes contractus etiam ab inui extortos obstringere. Sed circumstantiae legum, rationes ira deci-dcndi bene ponderatae, quidquid inde possit exsistere periculi. facile di
Enimuero metu propofito quamuis libera disponendi facultas angustctur, non tamen cessat promittentisi VoluntaG,eapamrito. rs.que . quia tamen res est perniciosi exempli, quem timore discriminis ad huiusnodi contractus,& similia compellerciauctoritate legum, illi, quid mnum sensit per actionem,quod metus caussagestum est, ut rescind. bis ueniri r,d.Lυ.g imetat. st=j Rcliquae leges conceptae sunt in singula rem casum,quo reipublieae rationes id exposcerent, qua mulsΛ hic eommemorari possit, voluntatem eius , qui ad ea, quae dicti sunt, adigitur aliqua ratione interuenisse,cum omnes clura tacite in leges, consuetudines, magistratuum deinde iusta imperia intelligantur consensisse, c/Τῶlegib. ubi inter alia legi, requisita declaratur, quod sit communis rei publica secisio,c/ssis legibIισῶ conste mcφαm,g.s 'quod inrar.Dinde rure natura gent. Oc-3Lcruo leges manifestant, talem moderatione de potestatem consensit populi insuperiores translatam. Quod a.alia ratio sit delictorum, ut Ecommittanturin invitos, tar mentu praebere potest illa iuris desinitio, quod volenti nulla iniuria interatur,l. . in adeo. LV.siquisseruum=demium fliquuserua. . furi unae ad huius axi
malis ulteriorem interpretationem pertinent,suo loco reseruo.
Forum autem,qua inuit των αὐουσγων, Corum autem , qui nobis
78쪽
Earumantemque. Subiicit Aristoteles aliam subdiuisione, quod
delictorum quaedam clam, qiraedam aut per violentiam perpetrentur,clavi furtum, Lis Uura.adulterium ιβ quis c. adleg Iuc de adulticaper ter .extr.de te ib.veneficium.ι . .de mauis. st mathemat. ἱδ . occsorum sis Senatusc.S'stan.addit Aristoteles MLenocinium, quod non videtur eum nostris legibus conuenire, quaedamnant lenones, quod talia lenocinia non tam clam, quam palam&publice exerceant, utc.. h, istas.=iaeityrvior .exquiλωέ.quu infamia notetur, ut Noueside monsium. Lenones.s sis,'siopa audient.ιquaaduherium Cis adult.Scd expedita responsio est,&tile crimendam quoq; comtui,maximes agatur de lenocinio marita, eum mulierj. μι--im.Lastanaruαν. quaestumst adιμ de adrast. Conuincit deinde hoc ipsum quotidiana rerum experientia. quitur in textii seruorum seductio.Estti iure nostro serui corrupti constituta acchio,siquis seruo persuaserit,ut furtu faccrct, vel fugeret, ut peculiu intricaret, rationes dominicas interciderct, adulteraret, vel similia designaret,vι L .gyis.cumle β3.quae consilia cum clam misceri leat. recte Aristoteles taldidelictum clandestinis adscribit, caedes dolo comissa, ut vespiciem -.g.ι nquunt.1 Poenisaas.capitalium. f. 2 grassatores. .um. famosos.eodnt l. Inu π.Lnemo.Leorum de malefct mathem. Sed hic oritur dissicultas ex illa' consideratione, quod caedes palam admissa, qatri per violentiam,dolo facta dicaauriιr.=.dorum malum.ι19. si deiussor. at catagdosi.=devi bonoriraptor. llemus cxsursentem hoc loco obicem,si Aristotelem intelligamus de caedriquam quis ex insidiis insere,adeo,ut doli pronuntiatio non tam late ex mente Aristotelis pateat, quam alias fieri solet:falsum testimonium,nedum testimonium, ted omne cri
79쪽
c narratio in Ethicorum Aristotelis
L A c.aal. ornetae DAPI. . .incidit= e Senatust Turpia Sequuntur deinde secundi membri exempla, scilicci delicta, quaecum violcntia sint
illa etiuntiatio est, quod cui non conuenit definitio rei, nec ipIum de rinitum conuenire.Porro vis dehinituresse .a re quod meι- ea fa&.essit. lnaioris res impetus, qui repelli non potest. Porro haec det initio non po-tcst aptari maledictis,&ulas contumeliis, qita scripto contrahuntur.ν. l. I. r. 2 iniuri j. . . seq.Feoaeves gestis,dum in alterius ignominiam barbam promittit, capillos alit,atq; demittit, veste atrata inceUit,hit- pud Labeone-ygeneratiter,uem . 39 vel famosam vel quae ad si sollatione ali ius pertinea cautionem coponit, voce,cythara,tibiis publicari atq; passim dissipari curat d. generaliter.vel virginem assidua insectatione in suspicione colammatae pudicitiae v at,da. 1.apudLabeon inmemr Moy eum alti rius in rami atq; denigratione,quid pingi aut sculpi curat,t.3 ιιθιrutrombasacris aut qui imaginem Imperatoris ad inuidiam alienam porcia,LSenatusto eodem tu Si collegium illicitum quis instituat tot tu. .ue colleg. illior. Si haeresin vel similem supernitionem palam profiteatur, v ιι t. tit. 6 de haeret de aristatu Arturivo caelvolos, rem ν decrera-θb-sexto, Erclementinu, si mulier seruo nubat, i ἐά Cod. ne mutier qu se rori.Ier tutor cum pupilla matrimonium contrabat, L sequis eam, -- rus tuto fust, corruperu, vel similia delicta publice,committat, quaen tura, lege,consuetudine prohibita sint.Ceterum prodesensione Aristo. telis non intempestiua videtur esse consderatio ab eodem libroserem 66 F. .insinuata, uberioris idoctrine ergo nos ungere vocabula ut aliam quam Disiligo by Ooste
80쪽
quam,cui rei scrutant, fgnificationcm, imponere posse.Aeet diiqnod hane eandcm caussim secuti Icgumic strata m cnditores adhuc pleniorem intellectum adscripserint, ιι raedatores./de vi e armata, item Lexstat. quodmetu cauri AVbi vel ba,quae propositum instruere possini,haec potissimu occurrrunt . iuet imputaressuum hinines vulnerentur,vos est aneluolsensquisia,quoddeberi fi sputat, nonper Μ- dicem repsit. Eodem pertinet obseruatio Alciati incompositione verbi,iχstiria, dum iustitram inde dictam contendit , victScharium insus sexu quod vim,i cst, ut ipsi interpretantur,omnem iniuriam sistat.Si igitur omne quod non iure fiat,comprehenssit,cur ad certam eius par tem referri non poterit , cum palam scilicet iniuriae in invitos in
LIBRI QUINTI ETHICORUM CARIII. Secundum Agyropitum M VI.
Iustitiam esse med um intersa aemiquaestini a sint. Quomodo, dinteiligendum. daturalem rationem is re mmimpro dignitate tribuendis es. ante e qua excedantis deficiant, conuememes parter accomm