장음표시 사용
161쪽
Restitutio in integrum , quale benescium , & quae in restitutionis libello o servanda, vide Mynfingerum I. obf. I 8. TITULUS II. C. 2. a Quod metus causa gestum erit.
i Edictum de vi ἐν metu. a Metas quid ἐν deseνentia ἰater vim
3 Metus non ponit actum ipso Jure i
' Voluntas reacta est voluntas. 3 Iate ectus i. qui in carcerem 22. h. t. ε Inuuectus , qui in aliena ε. s. de acquir. haered. Inteluctus I. item si r4. s. in haeactione , 3. h. t. a Sententia per metum Arta, ius yare
s Metas dans eausam contractui bonae fidei, aut in eum inridens , an
ro Promissio dotis per metum , eur non valeat ipso iure. ra Das an dicenda aecessoria matrimorii, tanquam principalis. Ia tan rei per metum traditae transeat
is Cur edictum boe proposuerit Praetor. 34 Requi ta ad effectum resilutionis eae metu ; I. ut νι iliaras ab eo, exi datum, factum D c. is Secundo, ut fit gravis ἐν iustast metus.
io Tertio, praesens . 17 suarto , incassus inisse...i8 Captus in bello iusto leaetis ad ritrum metu promissum. is Quinto. Metus ab intrinseco proced νε debet. xo Iudiris est aνbitrari Justum metum . at Metus reverentiHis , an renuatur
24 Metus irritos ponit actus matrimonii, aeoli , absolutionis a Iementιa ex
26 Restitutionem respuunt ordo ἐν Baptismus a 27 Metum passo, quae actio detur ἐν a
dis Finis bHus actionis. 3o Extraordinaria, arbitraria, praetoria.
V Ariae sunt eausae restitutionum. Exis Iordium fiunitur a vi & metu, de quibus ita edixit Praetor et Quod metus . eausa gestum erit, ratam non habebo. Olim ita dicebatur , quod vi metusve causa , Lait praetor I. h. t. dc in C. Rubrica habet de his , quae vi mei ve causa , sed Verbum Vis, Praetor omisit: putavit enim, quod vi atroci fieret, id metu quoque fi ri , voluntate utique praesenti violentiae e
Metus est, instantis vel suturi periculi a causa mentis trepidatio d. I. I. b. t. Uis alia est absoluta & praecisa , quae revera &naturaliter vis est, alia conditionata , quae civiliter vis dicitur, & interpretatione I fis ei vilis. Illa ponit violentum simpliciter dc omnino coactum, & ita contrarium voluntati : ut definiatur esse violentum quid. Factum ab extrinseco passo nihil conterente , id est, non concurrente . Ut re iste dicat IC. I. vir autem a. h. t. esse m joris rei impetum, cui resisti non potest. Haee vem voluntatem minime exeludit , uti nee metus ; eum ipse, qui patitur , concurrat, eligendo minus malum, ut evit tur majus, ut per vim talem & metum actus causati sint absolute voluntarii & liberi. Non est tamen extra dubitationem an Imetus non ponat actum irritum cum snt loca in quae hoc adstruere videantur. Dicendum tamen contractum metu ira, tum , ipso jure valere , per L. fi mariter , ai. an fine , hoc tis. ubi dici L J C. quamvis s liberum esset, noluissem , tamen e victus volui. t Unde colligunt communi- 4ter Interpretes coactam voluntatem esse , voluntatem & de juris rigore obligare . Facit, quod a. ι. r. edicat Praetor ἰ quod metus cassa Issim erit , ra um non ι
162쪽
Iebo: quod verbum suturi temporis significat contractum irritandum esse, ut necessario sit dicendum, ipso jure eum valere; praesupponit enim privatio habitum . Eodem facit, quod dicitur instit. de excepi. eum, qui metu coactus promisit, jure civili obligatum esse. 3 Nec obstat primo l. qui in careerem 22. hoe tit. ubi dicitur eκortum ab eo , qui in carcerem est detrusus , nullius esse m
menti ; quia ibi ultra metum adest dolus& calliditas- pessima ejus , qui aliquem inclusit , ut quid ab eo extorqueat ἔ atque
ita in ejus odium contractus recte ponitur nullus, ne praetextu justitiae quis constituat suae iniquitatis instrumentum . Vel dici potest , illam legem esse accipiendam, non quod ipso sure sit nullius m menti obligatio , sed tantum quoad ess ctum , secundum L qui caetus s. in pr. infde vi pubI. ubi obligationem , per inclulum inita dicitur lex rescindere. 6 Non obstat secundo , quod dicitur in L qui in aliena 6. s. Celsus fin. ins de aequir. haered. scilicet non tenere aditionem in metu factam et quia ibi non solus m tus facit aditionem irritam , ut patet ex d. l. 2I. in fine, ubi metu inductus adiit, di dicitur haeres esse , licet veniat restituendus ; quod & habet L si metus 3 s. ins de'aequir. haereae sed simul dc deest animus adeundi, uti patet ex verbo fallens ; praemiserat enim ibi occulte protestationem haeres , se nolle audire . 7 Non obstat etiam tertio, I. rtem β. q. s. in bae, actione 3. boe titui. ubi dicitur, quod, metus in se habeat ignorantiam , quae consensui est contraria , qui est de substantia omnis contractus , ut eo deficiente , deficiat contractus: nam hoc non accipiendum de actu , de quo agitur, sed
reterendum ad eum , qui metum intulit,
qui ignorari potest , & pro hac interpretatione iacis textus in utre. Ab. I . g. in hac actiones, vers. merito quis . Et licet metus faciat consensum minus esse liberum , non tamen dc deficere : quod satis est ad obligationem ponendam . Atque haec ita in contractibus stricti juris facis te admittuntur,: ' ut etiarn sententia per metum lata , quamvis excommunicationis , ipso jure teneat , ubi de metu comitu erit , irritanda per actionem de metu irritanda veniat. Glossa /n cap. Abbasa, ec ibi Panorm. A boo tit. Pro qua par-
te iacit, quod singulariter sententia abso
lutoria a vineulo excommunicationis metu exorta, declarata sit nulla in eap. absolutiones unico eodem in s. ut exceptio firmet regulam in contrarium Navarr. in
Quaestio vero est, an & procedat in eo, stractibus bonae fidei, ut si metus iis ea iam dederit , sint dicendi nulli i Dubitandi ratio sumitur ex iis , quae dicentur inserius tit. θρ. de dolo: ubi quidem dolus dans causam contractui bonae fidei ,
eum ponit nullum , non etiam contractum stricti juris . Quam sententiam videtur amplecti Cuj. in I. si quis 36. infride V. O. Et pro ea facere videtur : Primo, quod ut talis dolus facit deficere consensum , ita & metus : nam & hie dicitur contrarius consensus, L nibiI II 6. in f de rer. Jur. Secundo iacit t. si pater I. C. de rescind. vend. ubi venditio , quam quis metu inductus secit, dicitur rata non habenda . Tertio per t. si mulier a I. g. Si dos 3. hoc ritu . ubi ex promissione dotis per metum nulla dicitur nasci obligatio. Verum dicendum indistincte, contractum
initum per metum, sive eum causantem, live incidentem , valere de Iure : cum nul-
tibi ista distinctio reperiatur in jure expressa quoad metum , quae in dolo est recepta . Estque ratio diversitatis magna , propterea quod dolus , licet non faciat subitantialem consensum descere , dolo
tamen inductus ad consentiendum , erret in causa consensus ι atque ita videatur
consentire sub conditione , si res ita se habeat , qua deficiente lex bonae fidei eo
tractum irritat, metu autem inductus non erret in causa consensus, cum illam noscat. Quo facit, quod d. I. i 2. in . dicatur contractus valuisse , dc inst. de excepi. metu coactus' promittere obligatus
esse jure civili : atque aliis locis , metu gestum infirmandum esse ; ut necessario
valere debuerit. Atque ita cessat primum argumentum. :
Non obstat etiam secundum , nam ibi ve bum e irritat, non intelligendum ipso jure, sed quoad essectum , quia rescindenda erat venditio, ut.recte ibi tradit Glina ;quomodo non raro, verbum istud in jure accipitur.
Non obstat tertium ; quia videtur sim I gulareresse in dote , ut promittens per metum non teneatur: eum alias stipula-
163쪽
tio metu extorta , ipso tamen jure vaseat, L dolo'ν. C. de inuti L stipat. In ratione
specialitatis laboratur . Videtur aliquibus , ideo promistio dotis ibi esse nulla , quia sit sacta fine certa quantitate I qualis pr missio nulla est , propter intertitudinem,
, ut dicetur insta D t. de iure dotium e aut si tacitam habeat relationem ad arbitrium boni viri, ari Lsiquem I. C. de dotis promis licui promisso possit dici valere , me
ius tamen non faciet eam habere effectum , quia vir bonus non debet arbitrari super iis , 'uae iretu sunt promissa . Aliis videtur, in eo honenda ratio specialitatis, quia matrimonium metu contractumst irritum, e. eam locum x q. uri Don
Atque ita ut principale est irritum , ita Ecdicendum irritum accessorium, scilicet dotis
promissio , e. de prud. 3. K de rin inter virier uxor. Verum istae solutiones non' videntvr nodum selvere , cum non tam pinnatur vis in qPantitate incerta promissa, quam n etu: atque ita quaerenda ratio quare metus dotis promissionem nullam pinnat ; cujus actio olim stricti juris , quam
ut ncn a ullat dolus , ima multo minus rectus. Ut recte dicat Cujae. ind. I.
21. Si dos, speciale esse in dote non tamen adsignans rationem specialitatis . Qui in eo mihi errare videtur , quod hodie dicat , ideo metum ponere dotis promissimniam nul Iam , quia sit honae fidei , cum
in d. I. II. Si metu q. agatur de actione bonae fidei, quam tamen metus non annullat .
Ubi non recte id ait fieri idem Cujacius,
quod agitur de distrahendo contractu, cum cc metus distrahendo adhibitus, non tam infirmet ipso jure , quam infirmari contractum faciat i venditiones M. C. b. tit. Quo facit, quod a. l. 2 r. f. si metu vis. dicatur eoactus voluisse: dc t. r. b. t. habeat
metu gesta Praetorem non habiturum rata, scilicet per restitutionem. Quae indisti iacte prolata , non recte accipiunt distinctionena , cum ubi lex non distinguit, ii nec nos distinguere debeamus ..t Non constat etiam solutio, quod dos . ut accessoria sequatur matrimonium tuum principale : nam hoc verum esse posset, suando eadem est accessorii, di principalis ratio , quae hic est diversa. Nam ideo matri.
monium metu contractum irritura hab .. tur, quia agitur de magno praejudicio dcirreparabili , cum mutuo consensu tradaturius in cororra, ita ut unus cssiciatur dia
minis corporis ex consensu alterius. Ideo que requiritur contentus liber, qui non est,
ubi metus est adhibitus , quae ratio cessat in dotis promissione. Ut dicendum si ind. f. fi dor, causam specialitatis videri in eo cons stere, quod si seniel dos promissa
metu valeret ipso jure , non posset rescindi per restitutionem , propter incomm dum , quod sentiret mulier , quae indot ta redderetur: maluerit lex ab initio promissionem irritam ponere, quam postea in decertiorem mulieris eum irritare non sisne incommodo matrimonii.
Hinc resolvi potest alia quaestio, an rei Nper metum traditae, tranteat dominium Quod affrmandum , cum traditione re rum dominia transierantur , concurrente
titulo de jure valido, L. Per traditionem M. IV. de rerum dimf. His autem cum traditione concurrit titulus , qui habetur etiam ex contractu per metum celebrato, ut contractus non est nullus secundum icta , . quamvis veniat rescindendus. Nihil obstat, quod metum passus dicatur hab re jus in rem l. 3Ietum s. g. Volenti q. b. t. nam hoc tantum.ratione restitutionis praetoriae, quae sicit rem non videri exivisse ex ejus patrimonio, qui metum passus est, datque actionem in rem , contra quemcumque possessorem ; I. item si i q. F. in hae
Nihil itaque facit metus, quominus te- Πneat contractus, & ex eo sit actio . Infi-tvt. de exception. in ρνine. Quia tamen minus aequum erat, coacte obligatum esecuti , edixit Praetor , metus causa gestum , ratum se non habiturum , concessa re exceptione, & actione illi, cui vis illata : illa ut se adversus petentem defendat , eum rejiciendo ; hac ut si quod pestum est, non suerit intefrum judicis, οὐ
scio rescindatur: veluti si res tradita fuerit per vim , ea retro tradatur; si liber tio per accepti lationem contigerit; in pristinum statum obligatio restituatur . d. I. 9. g. Ex boc ed/cto T. Requiritur autem ad hunc effectum e I Primo , metus sit illatus ab eo , cui datum , factum , promissum , aut etiam ab , alio, in eum finem, ut alicui daretur . fi
ret, promitteretur, d. I. Iq. g. In hae acti ne r. h. t. cum satis si, per metum esse
datum , factum , promissum . Qui d qui tibi metuens auxilii gratia alteri promi
164쪽
rἱt , aut dat, ad metum ton pertinet, nee ideo restitutio petetur , cum vis non sit commissa ab eo, cui datum , nec ab alio eum in finem , ut eleganter respondisse dicitur Pomronius in E. I. s. Ini
3 Secundo si metus gravis alicujus m li , eadens in constantem virum , L merum s. ἐν I. metum 6. b. t. ubi IC. v eat metum majoris malitatis, qui movet, ut quis potius eligat, quod offfertur , quam gravius incurrat: cuiusmodi est metus mortis , mutilationis , pravi r cruciatus cor
loris , carceris, servitutis , stupri , a minonis bonorum , pravis infamiae, Leontianct 3. t. ego a. nee timorem 7. isti, 3. b. r. I. T. c. eod. c. ρerlatum r. e. iabbas a. eam dilectus ε. si eod. Ratio est, quod resis metus , si non tollat consensum , impediat tamen requisitam ejus libertatem :quam , cum non impediat levior metus licet graviori malo anteponatur, non faciet tamen restitutionem indulgeri d. e. 6.
Iusti metus species est , de qua in L si
medieus 3. ins de extraord. eo nit. ubi medicus, cui curandos Oculos suos , qnitis laborabat, eommiserat , ad periculum eorum amittendorum per adversa medi- eamenta compulerat , ut ei possessones suas contra bonam fidem aeger venderet :meritoque respondit IC. aut praecepit e rius , in ei vile factum Praesidem Provinetae coercere jubere , remque restitui debere. Merito etiam Imperatores volnere Medicos ea tantum aecipere , quae sani offerent, non quae periclitantes pro salute promittunt, L areb. p. c. de profess. si med.
Tertio sit metus praesens non suspieio tantum inferendi, quae vana est , f. nec
rimorem . b. t. Quo modo minae non
tonent justum metum , neque ad Edictum
oc pertinebunt, cum non ex jactationibus sed facti atrocitate , metus sit probandus I. metum 9. Cod. eod. t. Facit d. λ .
ubi timor infamiae hoc edicto non continetur . Iusta tamen & probabilis suspieio
metus habetur pro metu, ut in specie d. L. g. troinde l. veluti si ea si conditio incutientis minas ut eas sileat exequi in
eodem genere malitiae , L famosi 7. s. Hoc
tamen 3. ins ad let. DI. maiest. tunc enim praesentem di verum metum non etiam vanum timorem poniane, aict. l. 7.17 Quarto , sit incussus injuste & per ioja-
riam, nam alias non est quod faciat actum irritari. Hinc damnatus , si eligat ducere
meretricem , aut turpem personam ut liberetur a morte , tenet matrimonium ,
quia non potest dici subesse sustus metus , cum damnatus sua sponte elegerit hanc viam ad evitandum periculum. Idem est; si promittatur impunitas sub eonditione ducendi aliquam , quod eligatur modus evadendi periculum instans. Sic & eausa tempestatis v res tenetur. t Hinc patet it captam in bello iusto teneri ad conventum redemptionis pretium nee justo se excusare, quod coamis promiserit , aliasi non promissurus, s liber fuisset L qui ial earcerem et r. ubi Costat. b. t. Sic & quod
Magistratus jure licito infert, extra m in m est lib. continet a. h. t. Quinto , si incussus ab extrinseco: quia, Ius ab intrinsem procedat, uti a morbo ca tante mortis metum , non poterit dici justus, eum a natura procedat, e . sicut t7. κde regularib. ' Hac in parte plurimum 2 valet judicis arbitrium L mentis 3. ins ex
quibus eausis massores , &c. qui perpendet ex circumstantiis &subjecti qualitate, an sit metus sufficiens . Neque enim quivis ordine eodem judicandus , cum puero gravior se metus quam viro ; sceminae
quam masculo , arg. ean. indignantur q. XXX i I. qu. 6. γζ. e. Licet inferre de homicidio . Menoch. a. arbitr. casu. I. s. In
se, an in liberis suis quis metuat injuri am , non refert; I. isti g. in o. b. t. quod & de parentibus recte dicitur. In n.
ad. c. cum locum i q. num. I. γῆ recte
despons uti & de conjuge atque aliis com sanguineis per e. Seiant. 32. de elect. in 6. Quomodo Fel. in e. Ecel. num. D. Meons. dicit resignationem beneficii , ob metum consanguineis illatum rescindendam esse, & beneficium resignanti restituendum . Levis metus cum non impediat in viro constanti libertatem consensus non facit huic edicto locum . Ubi quaeritur , Han metus reverentialis censeatur justus, qualis es h quo inserior reverentia superi ris , ut uxor mariti filius ratris quid admittit, veluti aliquam ducit in uxorem alias non ducturus; Aliqui eum ponunt justiam ad actus rescissionem peν LIu6
rerum actio I. velle q. res de R. I. ubi filiusncn ereditur velle, qui obsequitur imperio patris.Facit O qui pen.ins de iure.
165쪽
Vbi ob verecundiam non resistenti dicitur fieri furtum . Verior tamen est sententia solum metum reverentialem non suiscere per L fi patre a a. 3U. de ritu πυρ. ubi patre cogente ducens aliquam , quam alias non duxisset , maluisset tamen dicitur: & nuptiae tenent, quae alias s reverentia jusum metum poneret, nullae forent e. cum Deum I . u de Don-
sal. I. Fideiussor 26. s. pateν Seio I. infde pignorab. Ubi non facit , quominus pignus filii, quod ipse sua scriptura firmavit , licet ductus paterna reverentia , teneat : quod non seret , si justum m tum ea res poneret. Nisi tamen alia vi lentiae accedat incusso, uti in c. Ex titteris tr. ii de reisons impub. ubi additur :ποθηι γ invita minis parentum impulsa. Non obstat dict. I. g. Quae onerandis , nam ibi non tantum agitur de reverentia , sed oc aliis minis , ut colligitur ex verbo nimia reverentia , quae facile cata- sed malum gravius in liberto . Non obstat etiam d. l. q. quia recte accipitur delibere non consentiente. Nec obstat d. I. pen. quia loquitur in actu praejudiciali, in quo non est facile , ut praesumatur consensus ex taciturnitate . Vid. Covarr. de
in C. suo, b. t. desin. q. ἐγ 6. 22 Injustus metus nunquam edicto Iocum tacit, nec excusat. Unde in actibus contra bonos mores , qui peccatum mnunt, etsi metus attenuet factum , non tamen omnino excusat, cum nullum sit malum , quod praeponderet peccato , cap. sacris . v. t. Huc spectat, quod eleganter rescriptum a Pont. Nicolao: Nec occis
res corporis sunt timendi , contra jussit iam, hominem impellentes . Facit etiam quod habet Philosophus 3. Et hιe cap. I. Sunt, inquit, quaedam , ad quae non licet quemlibet esse compulsum , sed potius oportet , summa perpessum tormenta &23 mortem obire . t Hine communicantem
cum excommunicato non excusat metus
d. c. s. eo quod rei isti Libsit peccatum. Nisi talis sit metus qui tollat actus com- lmunicandi malitiam , veluti si agatur de
vita , nisi communicet. Neque enim pu- ira Ecclesiastica leti obligat , cum mort is reticulo secundum omnes : per accidens li Posset oblisare , rali ne concurren- , iis juris naturalis aut divini , oblIgantis cum vitae discrimine. Quo modo si communicatio poneret scandalum , aut pet retur in contemptum clavium , aut in ipso crimine, aut in divinis minime excusabit eum, qui causa metus incussi, licet gravissimi obsequitur . Ratio non est iu praecepto humano, de non communia eando sed in vi praecepti divini, tunc co currentis , quod mandat evitari scandala occurrere damno di despectui religionis ut cum subsit intrinseca malitia tali actui nihil edicuset metus. Et in hoc casu accipiendus est Pont..in d. cap. s. non etiam generaliter, licet generaliter loquatur. C
γ seqq. Navarr. in Summa c. 27. n. 36. Sunt etiam actus, quos metus Omnino 24
ponit irritos ; uti matrimonium propter summam sui libertatem , qua de re Ext. de Douat. Idem juris est in voto, cujus effectum impedit metus , propter requisitam & in hoc pleniorem libertatem,u de volo. Absolutionis etiam beneficiaum , a sententia excommunicationis, aut alterius censurae , vel quamcumque rev cationem , vi vel metu extortam , a ctoritate vacuari , rescriptum est, c. ab-
Iotationis unico , eod. in 6. t Volunt & astestamenti factionem coactam irritam esse, L qui testamento 2o. in fine , infr. quites. De. ρήs ubi testis coacti testimoni- una non salvat testamentu in e quod mul-. Qto magis videtur dicendum in testatore coacto . Iason. in Rub. C. si quis aliquem testari probib. n. 3. Contra Peregrin. de Iure fisci, L 2. tit. 6. n. q. ω seqq. M
noch. a. ArbiIr. casu D . n. 7. Fachin. U. contr. c. I . Tu totis etiam auctoritatem metu expressam inutilem esse responsum est , L quamquam I. g. Tuιori ι ..i . de auctorii. tutor. & prorogatam in aliquem jurisdictionem , nullam esse habet L consensisse a. in princ. de Judic. quia non est invitus quis subj: ciendus judici non 'si
suo. ' Sunt econtra actus, qui restitutionem non admittunt, etsi maxime metus iis causam dederit, uti ordinis susceptio & Paptismus e. maseres 3. g. Item quaeritur, M de Baptumo, nam metus, cum non tollat voluntatem , non impedit etiarucharacteris impreisonem, qua de re vide dicta ad Decretat eou. tit. Causa i itaque metus justus, ut detur raexceptio, aut in io illi , qui ni eiu inductua
166쪽
Pus obligavit se, aut actionem remisit. Quae actio personalis quidem est , sed in
rem scripta , Ieg. metum 9. F. Cum autem D. b. t. Ut non tantum detur contra eum, qui vim intulit, sive per se sive per alium , sed & contra eum , ad quem res metu excussa pervenerit , d. g. sis. Cum non quaeratur quis metum secerit, sed tantum docendum sit , metum esse incussum di ex hac re eum qui convenitur etsi crimine careat lucrum tamen sensisse , La 3 item si i q. f. in hae actione 3. b. t. t Restitutio actoris prodest j dc esus fidejus -ri , quia actio haec est in rem scripta. I-mo interdum & soli fidejusiri subvenitur, si ille solus est obligatus per metum a. L
irem f. Labeo ait ε. Datur & haeredibus contra haeredes , ne damno alieno ditentur , I. quod diximaes 16. n. fine L. videamus
Finis hujus actionis est , ut extorta restituantur, cum fructibus dc omni causa, etiam non perceptis, si percipi potuissenta metum passo , ne temeritas sua alicui sit lucro , innocenti autem damno , cui integer status reddendus , quatenus fieri potest . Contra si metum passus quid acceperit , reddat aequum est , cum satis illi esse debeat, quod servetur indemnis, L fiui 3. is l. per q. C. b. tit.
29 Ubi quaeri posset; an possessori an ei ,
qui metum intulit, reddendum sit quod est acceptum Videtur satis esse , reddatur possessori, cum exceptio primi exceptoris transeat in ejus successorem , etiam singularem , t. exceptio M. ins de exeept. rei mena. Speciale est , quod iis, qui ossicii ii mine metum intulerunt, pretium non reddatur, L fi per pen. c. b. t. quod gravius illorum sit delictum.
3o Haec actio non alias competit , quam si alia nulla supersit: nam cum sit extra ordinaria, cessat, ubi est ordinaria , d. l. rtem g. in causa a. Arbitraria quoque est,smplum continens si iussu iudicis reus rem restituat, qui alias a contumaciam in quadruplum est condemnandus d. I. item l . g. Haec autem A. idque intra annum, quia est praetoria poenalis, quae annum non γε reditur , post annum est perpetua . in simplum, quia est rei persecutoria . Te rius possetar etiam in quadruplum da
mnatur , d. l. 9. g. cum autem D. d. l. item s. In bae aetione 3. Neque mirum , cum
quadruplicatio non Oriatur immediate ex metu i Ilato, sed ex contumaesa erga jud, cem , ejus arbitrio rem non rostituendo tquam ut vinesses committit: ita & poenam sentit.
Ad tit. II. Quod metus eausa gestum erit. MEtus est, vel concussionis, vel in inpressionis , vel violentae suspicionis.
Gail. de pace pubI. L. r. c. a. n. 8.
6 n. II. In hoc tita nulla alia vis Intelligitur , quam compulsiva , per quam ponitur necessitas quid faciendi , quod
liter non fieret. vid. Schol. in exam. Imrid. p. 17o. Ubi omnes vis species recenset : add. Bacch. ad Tr. vo . a. dio. 26. tb. s. tit. A. Et Schv nm. in stbserv. ea
Si vi metu ve extortum est iuramen tum , an absolutio ante sit petenda, quam fiat restitutio 3 negant plerique Legistae : non istae vero amrmant: bene distinguit Panorm . quem sequitur Gail. 2. OV 42. ansactum super quo juratur , ipso jure prohibitum sit, nec ne . Ad n. XV. ω XXI. Minae a potenti ribus factae , dicuntur formidabiles . Gl. Bart. dc Bald. Castrens. Salic. dc comm. Dd. in L metum 9. ad verb. Jactationibus . C. de iis , quae vi, mei ve cavs. Tabor.Trif
Ad n. XXVIII Si quis justo metu coactus promisit summam pecuniae, vel aliud uidpiam , & fidemGrem dedit cogenti , dejutar etiam solvere cinctus est, an te neatur principalis obli patus ad solvendum vel restituendum fidejussori , vid. Afflict. decis I 9. n. I. ii seqq. Θ ibid. in addit. in audit. plura. TITULUS III. C. 2. 2I. De Dolo malo. sUMMARIUM.t Dolus bonus bimatus, quis,
167쪽
s Inteluctus i. si dolus C. de rescind.
S Dummoao Avior fuerit Lesia.' Decipiens tenetur servare contractum, si deceptua vetit. Io Contractus quatenus claudicare non debeat . tr mlo causato per tertium contractur
I 2 DOIus incidens in contractum boηae fi
14 consensus Dbsan ratis contractus, qua tenus vitietuν per delum.1s Actio G doci quando, ori cui competat.16 Concurrit eum atia amene geneνati,
18 Furti agi potes etiam ob νem minimam. is De dolo datur in exceptio ire actio. eto Actio de dolo non datuν in parentet. et x Datuν in pupillum,aa In ratorem. 23 In haeredem, quatenus ad eum pervenit.
24 as Est arbitraria actio is rei perfo
16 Aa biennii lapsu perimatur baec actio . Ψ π Xosus est dolus praetori, scilicet maia D. Ius , ut habet rubrica distinctionem doli boni, qui est quaedam solertia qua citra reprehensionem marchinamur aliquid in hostem . aut latrones. can. Dominus 2. I 3. q. a. aut fraudem , alia nobis noeitura excludimus , L hoe edicto a. F. Non fuit 3. h. t. Dolus malus describitur esse omnis caliditas, fallacia , machinatio ad circumveniendum alterum adhibita , d. t. r. F. dolam 2. Committitur non tantum delinquendo , sed contrahendo , tam in
strictis, quam bonae fidei judiciis.
a Ubi controvertitur, an contractus ipsos irritos & nullos faciat Ad faciliorem resolutionem supponendum est , dupliciter dolum in contractu reperiri. Primo , ut ei det causam , quando dolosis suasionibus
ad contrahendnm quis inducitur , alias non contracturus . Secundo , ut incidat tantum in contractum , quando alias conti acturus quis esset, dolo autem ejus, cum
quo contrahit, in pretio ant alio simili de cipitur . ' Prioris generis dolus contractum a bonae fidei ex parte decepit iacit ese irriatum , ex eoque non poni Obligationem Lis elatanter T. ubi Cl. Part. Const. & alii b. t. ω l. ea vero I. tu fine pro Deio : uinque ratione in voluntarii , non circa mi sensum , ut ponit substantia contractus , sed circa cauliam , ut inserius dicetur. Di co , ex parte decepti; nam ex parte decipientis videtur obligatio esse valida, ut moκ quoque dicemus . Nec est, quod audiantur communi opinioni contradicentes , atque asserentes contra dictam legem & similes etiam ipso jure contractus bona: fidei valere , licet iis dolus causam dederit , perleg. IMA anus I 3. in prine. O F. Si venditor A. in f de action. empl. ubi ex contractu quem dolus causavit datur actio ut vide tur tenere contractus ; ' Cum manifesti L. simum sit , dari quoque actionem , ubi contractus est ipso jure nullus , non quiadem ad observationem ipsius contractus
qui nullus est , sed ad id , quod interest
de act. emptν caρ. communia uIriusque aiactionis numero nono.
Movet & aliquos contra communem , sle . si dolo 3. Coa. de rescind. vendit. ubi videtur dolus dedisse caulam venditioni ,& tamen dicitur contractus rescindendus, ut videatur valuisse . Verum in illa lege Imp. utitur verbo, rescindi, de iacto, non etiam de jure , quasi valuerit contractus vel cum Cujac. in recit. d. t. dicendum ibi agi in casu quo venditio erat confirmata traditione , quae dicitur rescindenda. Movet etiam alios, quod passim dolus, ε& metus conjungantur , hie autem non impediat obligationis ortum, ut dictum talareriori ut nec ille impedire debeat. Sed
dicendum , aliam rationem metus , aliam doli : ille enim non continet ullum erro. rem etiam circa causam, hic Vero, erro. rem circa causam continet , cujus rati ne leges irritarunt contractum. Bartol. add. I. 7. n. 6. Nec debet quidquam movere conjunctio ς neque enim Omnia conjuncta suri aequalia per Omnia. Non etiam debet quemquam movere 7 quod dicatur , naturaliter licere contra hentibus se circumvenire , leg. in causa I 6.1. idem Pomponius rem iv. de moribus .
Nam hoc non est accipiendum de natura
168쪽
rasone pineniente nam ea bonum& aequum fovet, cui contraria est dee prio) sed de ea, quae a prava sensualitate provenit , dc desiderio votove vilius emendi, & carius vendendi quod habentes dicuntur emptor dc venditor ad contrahendam accedere , let. si voluntate 8. C. de re eiad. vend. Ut de auctoramento, fraudationis non recte , sed pro mutua uadam & tacita diligentia contrahendum ictus locus sit aecipiendus, qui non dedignantur de suo jure sive scienter , sive ignoranter aliquid modicum remittere , eum dissicile sit exactam aequalitatem scrutari & servare . Ut haec circumscriptio , cuius fit mentiσ, in d. g. penuit. non tam sit dolus, quam industria quaedam cecinnomica , studiumve aliquod rei familiaris augendae, dum emptor , quod pluris est minoris emere , venditor, quoa minoris est, pluris vendere tentat, Deandum legs item 22. F. quemadmodum D. Adiat. AliaS,mblata spe quaestus lansueret mercatus. Φ Aeeipienda autem dicta lex de levi laesione ; nam in ea mutua conniventia quid operatur. Sin gravior fuerit, ad restitutionem tenetur ille, qui laesit, etiamsissio sit ultra dimidium , ut recte tradit
Varr. 2. Har. C. q. etiam . cessante dolo:
licet m eo videatur mihi rem minus ar- tingere, quod talis laesonis nomine acti nem det vide Mesin. de eontract. br. quae'. lq. Ludov. Molin. de contradi. diis. 32o. Pinell. ad L T. D. I. n. 32. C. de r feiad. vend. Haec ita ex parte decepti . Alia quaestio est , an teneatur servare contractum deeipiens ,'si deceptus velit ' Quod direndum cum ex illius parte consensus sit absolutus
Io ut temere refragetur , si alter urgeat. 'Nec'obstat, quod contractus utrimque sit obligatorius, nec claudicare debeat: nam dolus interveniens facit eam regulam pa- is exeeptionem I uti di patitur in contrahente cum pupillo, sine tutoris aucto ritate . Instit de auctorii. tutor. In princ uod idem obliti et in contractis celebrato de re Ecclesiae sine Episcopo, qui non tenet in praejudicium Ecclesiae I tenet tamen ex parte ejus, quae contraxit, si velit spist pus, e. Si quae de rebus q2. II. q. a. Nec
potest dici, id esse in poenam dolue se-
eundum aliquos, qiii ideo negant, teneri dolosum ante sententiam: ncn enim agitur hoc in casu de Icena, sed de eonsen-
is, qui He Iiber & absolutus est in decI-piente, ut ex ejus parte non possit dici contractus nullus, sed tantum ex parte decepti: quo modo is ter. si aestis s. c. de rese. vend. tantum ad petitionem decepti, dicitur rescindi emptio. Ubi non recte quis dixerit agi de contractu valido, nam patet in principio legis agi de inv Iido, eum postea subjungatur casus, quo jure valuit . Sic & in capite propositum ρrmo, si de eo, qui duxit eam ire. non datur licentia resiliendi ei , qui inscium suae condictionis decepit: non ratione poenae , cujus ibi nulla sit mentio, sed consensus, qui non potest deesse ei, qui ait
rum ad contrahendum invitavit. Quid si dolus non sit eausatus per al- Ixterum contrahentium , sed per tertium Posset videri contractus esse irritus , ex causa doli, qui intervenerit. Verius tamen eum tenere , quod dolus non debeat Ob- esse er, qui eum non causavit: tunc enim dolus ponit irritum contractum, quando procedit ab rnjuria asterius . cum quo contrahitur ne ei laus dolus prosit . Erit tamen hoc casu actio in tertium, qui dolum adhibuit, DIF proxeneta a. ra Dei r. de proxenet. Aut , si ille solvendo non fit, lueeurrendum erit circumvento τratione resultantis inaequalitatis , reducendo contractum ad aequalitatem. Posterioris generis dolus , qui scilicet ix tantum in contractum incidit, non facit, uominus contractus ipso jura sit valius, eum consensus sit absolutus circa principalem materiam , ut causa contractus diei nequeat esse dolus. Estque actio deempto , non ad contractus releissionem, sed ad id, quod interest, eum si dolo usus non fuisset, alter eontrahentium tantum aeneretur , quanti minoris, Iet, Iulianum M. in princ. ἐν L. Item qui r. ubi Mud. ins de actionibus empti. Haee ita in eo tractibus bonae fidei , in quibus doloso , seu decipienti non datur optio etiam in easu posteriori , vel rescindere contra ct una , vel ad aequalitatem reducere , eum, lex nulla statuat aliquid in ejus s vorem.: cederet autem ejus favori ista
Stricti juris ccntra imis Ipso jure subse rν
Illini ron tartium dolo. incidente in cor tractim, verum & cadiam ei dante , m
169쪽
lo apendum , ut rescindatur . m. ad Lb eleganter γ. b. t. arcnch. cent. I. assert. 7. In ratione diversitatis laboratur. Communiter haec adsignatur , quod in horae sdei contractibus dolus. rearis vitiet dc auferat consensum , quatenus est de substantia contractus . Verum ea ratio non subsistit, cum & locum sibi vindicet in ecntractibus stricti juris r nam ac in illis substantiam, id est consensum,
quo nituntur, facit deficere dolus . Ut haec disserentiae ratio non pollit videri suffci 34 ens & dicendum sit , ' confersum stantialem contractus non m .pis vitiari
per dolum in hora: sdei , quam liticii
juris contractibus , o tradit Bart. ad d. Pg. 7. n. d. cum , t cer anacto dolo contrahens non suisset contracturus , vere tamen in contractum consenserit, ut eat nus contractos sit validus : ut patet ex
matrimonio , qucd licet doso initum , nihilominus est valic um quatenus dolus est
tantum circa quali atem , ud t radit , alios allegans , Cov. ad q. decret. pari. 2. cap. s. r. n. v. q. cy' ad cap possessor. p. 2. s. 6. num. 6. Oν 7. Consensum , in
urn , ut est subsantialis contractui, nona tiari quidem, circa caiisam tamen consensus errorem poni ratione doli 2 ut consentire videatur sub aliqua eonditione, quae falia facit deficere consensum in bonae fidei contractibus, in quibus habetur ratio ejus quia aequum est , licet non deductum in pactum : aequo autem contrarius est dolus, Ieg. ea vero 3. s. scie-DI ult. in f pro Ioeio . In contractibus
ii hi juris licet aliquis sit inductus nerdolum, verum lamen est , eum consensile dc licet in causa erraverit , illa ta Een, quia est extra contractum, non attenditur in istis de rigore juris, cum stritam hal eant interpretationem , in quibus non veni lint, nisi ea, qui exigit liti laetetionis natura , Juxta tradita ad L. in 3οnae fidei so. Instit. lde amouib. Nimc ad edictum praetoris veniamus , 31 opod ita habet: Quae dolo malo facta esse uicentur, fi de bii aria actio non erit, is iusta ea a videbitur , Iudicium dabo. Ex quibus verbis patet non alias actioni de dolo esh lcxum , .quam si desit alia actio, quod es expiessum iee. de dolo 2 Co . eou. Ratio est , quod ejusmodi actionis Unin, quo serIetuae ignonum ae ncta inuritor, Inst. de poena temere Iitu. s. Eu quibusdam p. non debet a Praetore tem re decerni, habita alia actione , qua quis experiri di suum consequi potest , I. Boeedicto I. g. Ait praetor A. b. t. sive east civilis, sive honoraria, sive etiam interdictum , aut exceptio d. g. Ait prae tor 2 sive adversus eum , qui dolum se eit , sive adversus alium res servari possit, d. l. i. in fine ἐθη Ieg. seq. Hinc actio haec competit majori , qui dolo substituti haereditatem non adiir, quia ad eam nullum ei aliud salvum est remedium, L Si
massor 7. Cod. b. n. Non etiam minori, .
taliter circumscripto, quod illi per restitutionem consulatur, d. I. l. idem Pom- οπ. refert 6. Vid. Bronch. eent. r. Q.
13. ' Est tamen hoc primo accipiendum Is
de alia actione speciali : nam cum gene ratiori haec actio concurrit, uti certi conis dictione, quae datur ex omni contractu, . t. certi p. in princi inf. si certum pet. Cloff. in L de dolo a. c. h. t. Secundo de actione non famosa ; nam famosam aliam admittit , ut e Quod metus causa Litem l . L. Eum, qui metum II. Dp. tit prox. concurrit & cum actione mandati
in specie ; si si jusso m. i. c. b. t. quia istae actiones landi famosae , L practor I . . Dp. de his, qui noti infamia . Ratio est. quod hoc casu nihil intersit ejus , qui
convi nuu , qua actione conveniatur . .
Additur in Edicto : Et iusta causa esse irvidcbitur , quia actio haec tam gravis non sacile indulgenda , nisi causa cognita, & non ob modicam summam e quia vaeum Praetori, parcendum esse famae dc.' existimationi alterius , quantum fieri potest , praesertim. si alia ratione indemnitati actoris consuli posti l ; potest autemper actionem subsidiariam in factum , LF qui1 9. s. merito M. & ibi Gl. h. t. Restringit autem IC. summam modicam ad duos aureos in I. id est ita h. t. qui
videntur nobis sacere sum nram floren rum , ut vocant Brabamicorum duod cim , cum uno asse re medio:
Super eo dubitari potest , quare surti is
possit agi ob rem etiam minimam ψ v. Drallinam , quae interdiim noli excedit pretium denarii , L naturalem . T. Galliv
rtim 6. i V. de re q. re ν. dom. Nov. 69. e. bare confiderantcs I. cum tamen ista actio
sit famosa di lpecies doli ; Rei p. CP, ad . I, '. F. An. quod surtum sit ii iacucium
170쪽
Iegitimum, dolus non item : quod illud clam committatur ab ignoto homine, ut facile nobis cavere non valeamus : a dolo autem re calliditate noti hominis , cum quo contrahimus nobis cavere ossi mus :quodque ita stirium gravius puniri Rei p. intersit, in duplam vel quadruplum ; ad dolum autem puniendum amo non'sit comparata, sed tantum ad indemnitatem praestandam ei, qui dolum passiis est.
as Ait Praetor : 1ufeium dabo ; non tantum concedendo exceptionem perpetuam , verum Ae actionem, quae personalix est in in eum tantum competens , qui dolum commisit ne cui temere inuratur infamia I. sed ir ex solo I e. in fine; I. item exreto git i6. b. r. Excipiuntur, rarentes dc patroni, in quos actio non est proponenda per liberos aut libertos , quod sit sa- mola de eorum famae parcendum . Unde actione in si tum contra eos agendum qua fama non laeditur ; I. non debet II. F. quibuIdam r. b. t. qua & agendum humili a d vinus enm , qui est in dignitate, d. t. t . in fine ; aliud est, in haer dibus liberorum & libertorum nam hi non adstringuiarur eadem reverentia erga patrem aut patronum desuncti I. Haeredibusar II. b. e. et Datur & actio haec in puris tum , si ipse pubertati proximus dolum admiserit , c. t. r3. in fine is, L quid enim Iq. b. r. quia alias non est doli capax &eatenus tantum tenebitur , ouarenus famis
est locupletior ne damno alterius locupletetur . Dominus sit , qui dolum commisit, aut procurator, non interest d. h. is. s. item si pen. b. t. Haereditario quoque nomine conventus tenebitur , non quasi de dolo, quia dolus est pers alis , sed qu tenus ad eum pervenit a defuncto, aut sieta lis cum des cro contestata stieri . t Ex dolo quoque tutoris datur in eum actio, sicut & exceptio, d. I. i . sive tutor solvendo sit, sive non ; quia res ea nihil mi tat et cum penes pupillum sit lucrum cum 23 damno alterius . t Datur tamen & in has redem quatenus ad eum pervenit ne scelers alieno ditetur , L fi ptistes a ' rufine OL in haeredem 26. b. t. In municipes non datur , quia ad eam dandam necessarium est , designetur certa persona , cujus dolo saetiim , d. I. I 3. in sine. Si quid tamen' ad eos pervenerit, qui res eorum administrant, tenentur . Nec est huic contrarium , quod ind. I. s. subnangitur , deeuriones de suo
GIb teneri: quia non considerantur , ut univei stas, verum ut singuli. Arbitraria est haec actio cum nisi arbi- et irio judicis sat restitutio , sequaturque condemnatio , suanti ea res est , aestimanda jureji ranio in litem actoris , I. videamurq. ins de in litem iurand. ina in re notandum , hic, & in praecedenti actione summam non adiici, ut per contumaciam iiDam reus condemnetur tanti, quanti actor
in litem iuraverit: sed officio judicis in
utraque actione laxatio est restaenanda , L. a, bitrio i8. in priπe. b. t. In curus L non tamin I. dicitur, non esse locum isti arbutrio , ubi manifestum est . rem restitui non rosse , ut quia reriit Id que protinus reus es cond mnandus inii, ouod inter st.
A mribus dolum commissum Oblix t qui dem si gulos in solidum , uno tamen rem , vel' mariti ea est, restituente omnes liberantur, d. I. si plurer i 7. b. t. Est enim ashaec actio rei neri ecutoria r non patitur autem bona fid 's ii em bis exigi l. bona fider . 10. de R I Ideo ron dasur in quadruplum , uti actio , quod vi aut metus eaula quod sin ulis ad vigilandum sit contra dolum qui quodammodo ex natura & usta commercii rum , ac solertiae humanae est mimissus : contra metum autem ac tim Eoingillari proinde non possit. Daba ur hetho actio olim intra annum utilem in quo non computabatur tempus , nisi ex quo scitur commissus esse dolus: hodie competit' intra bi nnium continuum a tempore, quo dolus cum missus est, sive abfuerit , sive praeiens suetit , qui conqueritur se dolum esse passum , I. opinmum D. Cod. b. t. aeritur autem an ath o de dolo , Ia- aspis hiennii ire' judicio pri posita non abs luta I rimatur mn Trimi ha et regula, in I. omnes Ism de R. I. ubi alitones semel judicio ii xluse . salvae perma nent, litet alias tempore periturae . V rum textus in d. I. D. clarior est, quam ut circumscribi possit , cum e Ypresse fi beat etiam intra biennium cine a m acti nem non absolutam ejus lapsu perimi. Et hoc quoad actioneni de dolo : nam quin supersit actio ad id , quod ad reum , ejusve haeredem pervenit , non est dubium. Quatenus enim factus est locupletior , qui dolum admisit vel ejus haeres, perpetua est in eum actio in iacium,