장음표시 사용
161쪽
NIHIL Gi apud nos controuersum aliqua monstra in genere Viperarum reperiisti; quoniam viperas bicaudas ex viris fide dignis aliquando visas fuisse inteuleximus. Item clarissimus vir Ioannes Baptista I Cria,Neapoli,viperam vivam qn hic ipitem a multis conspectam fuisse fatetur, quae utrumq; sectebat caput ,& linguas νι η ti dulcas exerebat idum ipse adhuc opus magiae naturalis conscriberet,& propicrea I b huius viperini mon stri illo in libro meminit. Hoc autem alicui mirum non videatur: A ' siquidem in primo capite huius libri, bicipitis Serpcntis iconem repraesentavimus, Psio. quem diligenter cxsiccatum quidam vir nobilis, ex remotis partibus , tanquam rem admirandam Illustiissimo Comiti,& benatori Philippo Aldrouando attulit. Hic Ser pens adhuc in publico Illustrissimi Senatus Musaeo conseruatur. F
CLARISSIM VS vir Ripa in omnibus disciplinis exornatus perpendens & ipse
varios viperarum mores,& dotes, ad varia significanda,quaeda simulacra non spernenda exhibuit.Primum in demonstrando ingrati animi vitio,pinxit mulierem sol ijs hed crae indutam cum duabus viperis,quarum mas caput in os laminar i serit: cum supc rius fuerit cxaratum seminam, in hoς bestiarum genere, congrcdienado caput realiti amputare quod maximae ingratitudinis nota esse vidctur.Amplius ad monstranda humi itatem,delineauit mulierem suspicientem,&pedibus viperam semimortuam calcantem. Vipera in hoc simulacro pingitur, ad indicandum Odium,&Inuidiam: hac enim duo pedibus premenda sunt ab eo, qui veram humilitatem exer- Gccre profitetur. Rursus idem author in figurando Periculo, exhibet pietiiram iuuenis per forulentum pratum gradientis, & incaute viperam calcantis, quae reuoluta, pedem iuuenis mordet: etenim, hoc simulacro, admonemur; quod homo per floridas mundanarum prosper ita tum vias pro cistes interdum in aliquas calamitates inopinato incidit. In- supcridem author, ad manifestandum matrimonium, effigiavit iuuenem eleganti indutum vc ste, cum vipera sub pedibus, &iugum supra humeros. vipera, in hoc simulacro, locum hahere videtur, quatenus insinuare potest viles cogitationes omittendas esse, quae coniugi damno esse solent, vitando morem viperae caput mariti, in coitu, amputantis. Tand cm pro significanda Africa,idem author figurau t mulierem cornucopia exoravatam, ncc non viperis,& alijs animantibus venenosis circumdatam: ut ostenderet i lcm regioncm pradictis animalibus redundare: quapropter Ouidius non sine ratione canebat. HCum inper tib eas victor' eruare ris
Nam , ob redundantiam venenosorum animalium , quae in SoIo Africano diu agantur, poeta fabulati sunt ex guttis sanguineis Medusae capitis in illam Regionem cadentibus, viperas, & alia venenatorum animalium senera nata fuisse.
162쪽
VISSE homines, qui exporrecta fronte carnibus viperinis olim vescerentur, ex Galeno manifestum habemus: quandoquidem multi populi viperis assis,&elixis, in commessationibus,tanquam anguillis utebanturiquemadmodum AEgypti j, Arabes, &Trogloditae, qui, pro epulis, has bestias passim.conquireban uti Galeanus multis in locis est attestatus. Item,ex Plinio,Cirni,& Indi ultra flumen,&qui montem Athon inc Iunt, nec non AEthiopes, Macrobij, & Serae viperinis carnibus aluntur: ideoq; ad centum, & quinquaginta annos vitam prorogare perhibentur : cuin hoc salubri alimento nutriantur; quemadmodum vicissim, eodem Plinio authore, Pamthi populi cicadis, & locustis fumo, &sale exsiccatis vescentes, ultra quadrages linum B annum , vitam non protrahunt. Hinc viperas non solum esse edites, sed etiam ad vitatam prorogandam , utilissimas colligendum est. 'Quapropter Athenaeus ad caena. sinsigni magnificentia, ingentiq; epularum apparatu instructi In ain, viperas, ritu piscium conditas, pro obsonio deferebat. Etenim Prisci non modo recentibus viperarum carnibus, sed assis quoque,& s litis, ad more in piscium, usi sunt. Nostra aetate in Italia caro vi perina, non in epularum lautitiis adhibetur,sed ob vita longitudinem , dia mulieribus ad comparandam pulchritudinem comeditur, quamobrem unusquisque tuto his carnibus uti potest: dummodo vimrq rccenter captae, &summa diligenti: is
Haruin autem praeparandarum ratio pro cibis, apud Galenum Iegeda est; quoniam caro harum belluarum omni prorsus veneno carci;&lico, in elixandis carnibus viperinis, anethum& aliae herbae huius generis addantur:nihilominus no ad tollendum venenum, sed potius adierinum odmcm emundandum ad ijciuntur. Quod autem ex usu,& esu viperinae carnis morbus pedicularis procreetur, ut nonnulli scriptis mandarunt,c hoc ridiculum esse existiinauit Dioscorides; cui non refragatus est Galenus, tradens hoc a flectu illos tantummodo corripi, quorum corpora prauis succis redundant: verba autem GaIeni sunt hirc.Cenaeniens ens ne luscia atra memino carnem et Feranam aer cendo exsiccauriam cst valenter aegerent m, med ocritor ver. cxca aciememrproperas autem, ψωdetur, vis eius ad cutim, fler eam viaelicet, Pa in corpor uni excrementa cAgens. I ibus ικ. go assatim est mati succi in corpore , dis νε gens prouenti P ae cutiram num rus , o a cute cooktiamma assedit, o decidit μιrema culis, quam πιι vocant επιδ Dmία ad quam O Rumar,
D π EDICI utilitatem nonnisi immensam ex hoc animali recipere possunt,l fg quoniam nulla est pars huius bestiae etiam minima, & excrementis destina. L V A ta,quae usui medico non famuletur. Inchoado igitur a capite,una cum Vu
cherio possumus asseuerare,caput viperae collo appcnsum aduersus gutturis affectiones efficax celebrari. Ide repetit Antonius Ludovicus in libro de OccultiS proprietatibus. c. ., t. Idem recitat Marcellus medicus antiquus, dum anginas nascentes praedicto remedio R. m H tapiohibet,& natas curat. Constantinus Africanus caput viperae filo laneo, vel sericeo C--ωὰ purpurei coloris strangulatae , collo aegrotantis appendit, illumq; ab Omnibus colli tu- ω, γα moribus subleuat. Quod post modum multis in locis stabilivit Galenus. Hinc Porta eli- αε.ri s cit signaturam; quonia m vipcre,ut cetexi Serpentes,collocareant; ideoq; morbos colli ρ - .L.M. curare dicuntur. Deiride certi brum huius animantis in pellicula ligatum dentitiones. Li. s.ρθα ex Plinio , adiuuare perhibetur. Sunt qui d cntem viperinum in usu medico commen- eo i 1. dent; quia hoc dente tactus imposterum nulla venena formidare seratur. Iecur viperae coctum magno usui illis futurum arbitratur Plinius, qui morsus Ser pentum
163쪽
pentu timent: HInc forsitan nonnulli opinantur a Psillis, & Mai sis populis viperinum qFre Vip hepar in edulijs misceri, quippe qui ictus earum lethales minime metuam. I et vipei: sescct m pio abstersione oculorum ab Albet to extollitur sed Plinius illud tanquam suspectum,
m & venenc,sum rc probat: Exta quoq; viperina imposita omne genus serpentini vulti e- ρ κώ ris, ex Plinio , quamuis insanabilc cxpugnant. Item ossa huius bestis in purpurea sin- L . s. q. done ligata si defcruntur, onanem a flectum venenosum superant, nec non epilepsiain, L. ας μ . Z- vertiginem, ut scribit Periander,amolium ui . Insuper spolium viperae,authore Dio scoride, medicamentis ophthadmicis miscetur: Imino,ex sententia Hippocratis,in de L .. . - lenita impetigine commendatur. Pellem postea, ad facilitatem partus valere, inde , γρηε colligit Porta, quia vipera uno,&eodem tempore ouipara,& viuipara sit. Quocirca
ος - consuetudo Iigandi viperinani pellem dextro parturieti si mori apud vulguminu si P0 . luit. Pinguedo, praeter alias partes, in medico usu miras habet praerogatiuas: vcrtim s. δέ- prius hoc modo diligenter prsparanda est. Primum adeps unacu tunicis aqua limpida,& frigida pluries,& toties lauatur, do-
... , nec aqua syncera remaneat:deinde separatis membranis,adeps in duplici vase,spatu-
la lignea semper agitando, liquatur, & liquatus in aquain frigid linijcitur, qua abie- E cta , solus adeps in vase nitido seruatur. Hunc Dioscorides aduersus suffusiones cum L, ι cedria commendat. Pliniuβ hunc in podagra, & in Ambustis probat. Pariter Galenus 'αὰ non solum ad suffusiones,sed etiam ad omnes cutis eminentia liquidis compositioni' bus permi cet. Alij, ad coercendum pilorum ortum sub axillis , hoc usi sunt sed Am ὰ , 'tus Lusitanus huius periculum fecisse,& veritatem non inuenisse fatetur.Praeterea piniam δε μ' quedo huius animalis ingi editur multa medicamenta composita , quae in ossicinis ad c Pisis Varios usus seruari possunt. Itaq; ex pinguedine viperina,& puluere si,inar eiusde ani cis iis malis, cum unguento populςonς, siti, a Syrio, pice graeca, cera alba, & minio paratur ceratum, quod in discutiend is tumoribus duris, & in dissipandis gummatibus gallicis, tanquam ericacissimum praesidium celebratur. . . Vuecherius,&ipse, ad mentem Gua incrij,in paralysi,compositum proponit oleum, quod quantitatem adipis viperini recipit. Paratur autem hunc in modum. Sumuntur olei costini uneis tres, & semis, olei nucum tantumdem,pinguedinis vulpis libra, pin- ο riue linis viperatum unciae tres,primulae veris libra dimidia, salutae viridis latumdem; ' herbae contusa miscentur cum oleiso pinguedine,addendo drachmam semissem β' storei, libram unam resinae, terebenthinae, piperis, pyretri, euphorbij singulorum drachmas tres, vini optimi libras duas cum dimidia; deinde macerentur omnia, destillentur, & tertius liquor qui emanat omnium est escacissimus. Sequuntur carnes viperinae considerandae,quae ad multas affectiones conducunt. In primis Dioscoi ides ad prorogandam vitam, & arcendam senectutem illas commedat. Quamuis Renodeus huic sententiae no libenter adstipuletur, quoniam huiusmodi carnes pessimi sint succi,valcter digerant,atq; siccent:praeterquamquod,id,ex aliorum relatione, Dioscorides scripsisse videatur. Nihilominus possumus tueri partes Diosco ridis, quia caro viperina calorem natiuum auget, & roborat, sicq; seiaeetutis, & aliora morborum causam per cutim explodit: cum Pcculiarem praerogatiuam possideat co roboradi illam coctionem,quae in membris perficitur,qua iuuenilis vigor conseruatur.
Neq; admirandum est medicamentis id posse praestari:quandoquidem Plinius scriptis κώ λ μ θ' mandauit, quod Pollio Romulus, ultra centum annos,vitam prorogauit, & interrogam es si tus Augusto,quo praesidio fuerit Vsu . Ruspondit, intus niviso,& toris oleo. Amplius, . a narratur,quod agricola in arvis va aureum quodam liquore plenum inuenit,& ca I ,- , . stom rorem ζει rarus, non sellan eo faciem abluit, sad illius quoq, tantillum potauit,
P corpus,& animum renouauit Rursus recitatur,quod quidam Alemanus a SVC ' racenis deplehensus, sumpto quodam medicamine, ultra annos centum,aura vitalem, hausit. Insuper in maiori Britania,dum cerva alba quaereretur, custos nemoris vuguentum reperit, quo perunctus ad annos trecentum vitam protraxit. Praeterquamquod id stabilire possumus experientia animalium, & praecipue ceruorum,aquilarum,& serptatum, quae ob virtutem herbarum, & animantium, quibus vescuntur,interdum vitam Iongi sinam ducunt. quod etiam esu carnium vipurarum assequi possumus. Assectionis incertus author carnes viperarum cum lamiculo decoquebat,& iusculo exhibito, ochiasuro oculorum debilitatem, dc iere caecitatem sanare prolitebatur. nam hae carnes morbos
164쪽
A contumacissimos superare perhibentur. Quapropter Porphyrius, in libro de abstinentia ab animalibus, scriptum reliquit, quod cum Seruus Crateri medici in morbum peregrinum incidisset, itaut caro ab olsbus separaretur, &caeteris medicamentis nihil conserentibus tande n esu viperina carnis, ritu pistium, praeparatae sanatus est. In vlceribus etiam maligniς carnes viperarum non reprobantur,ut colligimus ex Plinio, qui recitat Antonium Musam Augusti Caesaris medicum celeberrimum, carnes viperarum exhibuisse patienti ulcera insanabilia, de mira celeritate pertinasse siquidein huiusmodi ulcera,ad mentem Galent,reluctantur medicamentis propter intemperiem ex cache-xia partis aiketa membris inductam. Ideoq; caro viperina praedia is affictibus privsto est, dum tollit solutionem continui venenatam, auserendo intemperiem, & trudendo extra corpus materiam, quae unioni partium erat impedimento. Cum igitur liquido constet hanc carnem aduersus omnes morbos instrumentarios venenatos valere struinis etiam conducet, quς, si veritatem fassus cst Galenus, quan-d , cx venenata materia procreantur.
B Cum igitur caro viperarum plurimum siccet, & digerat, moderat i calefaciat, huius virtus ad cutim facile penetrat, corpori', excrementa ad eam trudit, & deniq, Vlia risis. rus humana occupans corpora expuguat. Quamobrem non iniuria medici his carniabus in lepra, elephantiasi,& alijs morbis culaneis faelici cum successu utuntur: unde a . Averroes tradidit carnem iniri lepram purgare, quoniam huius afleetiis causam ad extimas cutis partes pellit. Et Crollius ad hunc affectum, signaturam ita vimincon- ..Hisis, siderat: cum haec bestia leprosi corpus , dc vicissim corpus lepi Osi maculas viper ru mrini. aemulatur. Quare Ficlideus medicus in nobili muliere Iepra laborante, de generosis iis hΣ pharmacis non iuuantibus, carnibus viperae fami cuin galanga, ct croco dccoetis D ,-.- usus est. Deinde pullum in iure ex vipera parato periste elixatum, mithridato prius praescripto, patienti exhibuit; unde patiens melius sese habere retulit. Huc intellecto, ius ex vipera mare paratum, spatio trium diei um, aegrinae dc sit; quae tandem ve- i. tihementissimo sudore correpta est: hic sudor strum violaceo cum aqua simplici mixto repressus fuit, de post sex dies, squammae deciderunt, I aegra per et e sanata est:i nino /C concepit masculum , cum antea per annos quadraginta tia erit sterilis. Paritur alteri mulieri eadem affectione laboranti columbos ossis ex carne viperina conlcctis uutrit OG elixos dedit edendos, quae tandem liberata cae Praeterea viperae, I Serpentes a capite ad caudam squamosa cute praediti in elephantiasi valere retullinus,quoniam laborantcs hoc aiketu squainosam cutim,ad similitudinem pellis elephanti, habeant. Itaq; Amatus Lusitanus, de Victu esupi nLic Λιαν. a. tum semicnen L Lens, carnes vrpcrinas , instar veruccis elaxas, dc aus potanduin elephanticis praebcbat, iciuno tamen stomacho , & per spatium sex horarum antu prandium t quantitas erat dimidia vipcra singulo die, dc aliquando, varium robore permittente, carnem unius viperae conccdcbat. Aetius vim cariacm, Lmputatis capit is, S mI3.e.
de cauda, pelle dempta, & visceribus abicetis, in olla, addita sulficienti quantitate ras. aqua fontis, instar anguillarum dccoquit , cum anetho, porro, & modico dici: deinde ius moderato sale conditum fgrotanti, ad solares radios, sedenti semel, bis, atq; iterum propinat. Alij, loco praedictarum camium patientibus clephantialim pastillos D vipetinos, ad pondus drachmar, &ipsam qiimitheriacam praestributit. ocirca ex op V Φρ
praedictis colligimus Omnes authores graecos,latinUS,M Mabcs, in clephantiast,& lepra, vipcris miram praeimatiuam assigna. e. rum ex Ex ahera parte hoc re dium aliqua non caret dissicultate : propterea quod Perne vinlius, in libro de morbis particularibus, tradidit elephatiasm cste inoibuin venenatum, 'r Ni immo venen alam qualitatem in dics acquirere; quain scntentiam in libro qum, de a ditis ictu caulis approbat. Unde Iulianus Constatinus Palmerius Fer iij auditor promulgauit se intellexistea Fcrnctio, hoc vipcrarii remedio nemincm elephantiasi labo- - , ratum seruatu tuisse:quarc siccantibus prindus non esse utenducensuit,&ad mentem is pravi oris, theriacam prohibuit. Vcrum animaduertendu est, si Fanctius hunc mor--bibum esse venenatum ccnsuit, proculdubio thcriaca, di alia alexiphannaca conuenient, . quae venenosam qualitatem per cutim trudant. Deinde notandum est, hunc morbum, , iac
vel talida aeris icmperic, vcl pessena ciborum qualitate auctum euinci penitus no posse, nisi permutato ad vigidum acre, di cibari S humectantibus adhibitis: & potissia Li. r.e.6r.
165쪽
mum quia , ex Hollerio, elephantiasis confirmata non curatur, sed tantummodo te. cens, & quae nondum annum excedat. His addamus assertum Alexandri Massa ii scribentis elephantia sim vis viperinae carnis aliquado non sanari, non quia caro vim. rina ad hanc assisti ncm idoneum non sit praesidium, sed quia interdum hic aficet u omnium contumacissimus cCnetis mcdicamentis reluctatur. Mm Ciscit colum ratio, qui asserunt viperinis carnibus nutritionem impediri: quandoquidcmtant tim abest, ut nutritio his in rediatur, ut pctius hae carnes statin causa, ut alisentum melius pei viri uersium corpus disti ibuatur. Neq; multi facienda est sontentia Alexandri Trallani, qui obseruans Fcrnelium circa medicamenta ex viperis parata hasitasse, in tractatu devictu Romanorum , viperas non sine graui periculo esui inseruire existimauit. At in praesentia, ut libere ncstram sententiam aperiamus, ex usu viperinae carnis d iligenter praeparatae nullum impendere periculum attestamur: cum id quotidiana coprobet ex perientia, cum tot populi illis vcscantur, ut supcrius iust exaratum, cum tot historiae a Galeno recitatae id confirment, cum denique tot authores , quoi uin libros hactenus euoluimus, nostrae opinioni faueant. Inuno Cardanus non solum elephanticos, sed etiam phthisicos, & lue gallica laborantes hoc praesidio curare profitctur. Sumit enim viperam illam rubram in Gallia Cisalpina Miι ι nuncupatam quamuis haec non sit vera vipera, ut suo loco dicetur abscissis extremitatibus, abicetis interaneis, & coliceta pinguitudine, in frusta secat,&una cum modico salis, & beniouin, in aqua sontis coquit, additis in fine coetu petroselini solijs; deinde in hoc iure panem pro aegrotantis praudio madefacit, camnem quoq;, R ius praebet,& pinguedine iuncturas ad diem us', septimum linit,aegroto tamen in loco calido morante interim materia peccam tota per ulcuscula , tubercula,& sudorem expellitur. At inunctio frictione vehemcnti fieri dubet, ut recitius , & facilius causa morbifica pcr apertos meatus egrediatur. Hunc usum carnium viperae in te pra, & elephantias, Authores didicerunt a Galeno, qui historias nonnullorum a ita pia,& elephantia si liberatorum memorauit. Primitus in Asia, eodem teste, quidam elephantiasi laborans a caterorum consoriatio segregatus, sub tugurio in agris constructo, alebatur. Accidit autem ut vipera m Guas vino plenum caderet, & messores veriti, ne ex illius vini potione aliquid mali eis contingeret, misericordia moti elephantico vinum hoc propinarunt, rati expedire ei potius mori, quam calamitose vivere. At cu bibisset, Omne tu rosum cutis veluti aes malium testa excidit, &sanitati restitutus est. Idem alteri clephantico accidisse in Mysia narratur,qui ad balnea profectus speras inde non vulgare commodum haurire, bibit & ipse vinum ab ancilla porrectum, in quo vipera casu extincta fuit, & eodem modo sanatus est. Item venator viperarum , dum huius morbi incommodo vexaretur, pro salute admonitus, viperas, quas venabatur, fiustatim incisas,& anguillarum modo, coctas est auit: deinde aegritudo per halitum discussa est. Similiter vir quidam diues in Thracia praedicto tacetus morbo, per quietcm admCnitus fuit ab AEsculapio, ut medicamento ex viperis parato quotidie uteretur , qui non multo post persinam val tudinem est adeptus. Oribasius quoq; in elephantiasi, carnem viperinam adhibet, ilIamq; parat hunc in modum. Abscissis vipcrae extremitatibus, ablata pelle,& extis proiectis, truncum plu- Hiies in aqua sontis lauat, deinde in sartagine ex albo iure condit. Ius vero album aqua copiose imposita, modico Dico, & anetho addito, facillime conficitur. Praeter hac, nonnulli carnibus viperinis gallinas , di capos nutriunt, ad varios usus medicos, huncq; laborem minime infrugiferum experiri profitentur. Neq; ossicit ratio dicentiu gallinas hoc cibo altas, ob virus vipereu, humano corpori obesse: cum t tio, & expetientia totum oppositum demonstrent. Anates enim in paludibus de gentes bufonibus , & hirudinibus vescuntur, gallinae scorpiones, & coturniccs hellebo. rum edunt: nihilominus talia animalia in elegantibus conuauijs quotidie adhibentur; deinde ratio fauet experientiq; etenim hae animantes animalibus, & herbis venenatis nutritae, proprio calore nativo, virus adeo alterant, ut ab co aliqua pars alimentaria separetur, sicq; earum carnes absq; periculo ediles evadunt. Quare non immerito Lucretius canebat. r'Herea notis veratrum es acre et enenum,
166쪽
Nonnulli igitur tantam viperinae carnis,&ctia: n carum dococtionis, pro potu, quantitatem gallinis exhibent, donec dephimentur: nam inde colligunt virtutem, medicamenti ad intimas gallinarum partes penetrasse, quas postmodum elixas aegrotantibus Cap. de cv- praescribunt ι Hoc praesidio , talici cum succcsu , in de cnda lepra Ioannes Mattheus GHALU Gradi usus est, lamaq; reserente Gallinara) usq; in Galliam diuulgata est: propterea , Ius. quidam Gallus lepra vexatus Papiam se contulit, praenominato medico iam dciuncto: Modus nu- ideoq; Gallinara a praedicto non recedens remedio, Gallum a lepra liberauit. Ali; de- trieri sal glutiam, Setiisteratana viperam, abiectis cauda,&capite, minutatim incidunt,& cum imas, esca quatitor partibus sursuris, aut panis triti, una cum iure, vel aqua, vcl lacte parant pul- flos carnet rem,qtia gallinas,pullos,& capones alunt. Alij latius esse arbitrantur cinia pro nutritn- vsperridis pullis viperae semper halieri nequeanto puluerem carnium viperarum scrvare, quo
B cum decem partibus furfuris, aut panis Diti pastillo; pro alimento gallinarii concinnata quamuis alij ad aequandam hominis temperiemin: ad hilaritatem conciliandam, carnes OMa g si vipereas cum serina hordocea & lacte,gallinis,caponibus, & pullis praebeant.Tandem nir
quidam carne vipcrina gallinas alunt,ut otia medicata habeant,quae postmodum sum- , Τηpta, virtutem consul uandae iuucntutis,instar theria a p .siidcnt,cum haec humanae tem rrepatre peraturae sint consermia, & in sanguinem facillime vertantur, necnon calorem natur Vr lem a cant, & optimum corporis habitum procreenti Tempus autem alendi gallinas praedictis carnibus erit, quando pulli sunt iuniores, non Q lum ut praedicto nutrime to assuescant, sed etiam quia dum augentur maiorem vim a viperis sibi comparare in possunt. Tertim quando medicus humanum corpus exsiccare voluerit, puluere carnis Vipe- eo rati niurno exsiccatae victi tr. Sunt tamen medici, qui ad conficiendum viperarum pul- ω AH, ct uerein hoc uruntur modo: carnes viperinas illa quantitate salis communis aspergunt, μὰ ranssiqua aliae carnes conseruari solciat: c1 inde supra cribrum illas collocant,&subtus pru- puta ris GC nas aspersas puIucte coi aceto ex baccis iuniperi, mitis lauri, inyrrha, cariophylliS, gra- perat. nis alc heriires,carabe,& iani ina, cribrum bene cooperiunt, ut fumus in carnes penetrare possit: suffimen tu in quater spatio viginti qitatuor horarum ropetitum, quinq; diebus continuis miterant e postmodum carnes sutinnine imbutas in olla luto diligentcr Vtres pu munita reponunt, & in furno, cocto prius pane, tandiu detinent, donec tota caro in uis vipe subtilissinunt puluerem redigatur. Hic puluis non solum pro antidotis, sed etiam in cui, ra. ctis alijs affectibus, quibus conuenit vipera, commendant.
Lactantius hunc cinerem in ictibus a vipera instietis probat. Plinius, ad strumas dissoluendas, ter septennis diebus quantitatem huius cineris exhibet , quae ternis digitis comprehendi possit. Aetius hunc in aliquo liquore mixtum ad expugnandum artic larem morbum, utiliter propinat. At Marcellus cinerem talantuni odo viperini capitis cum oleo cyprino, nodis nemorum medetur. Pariter Plinius hoc cinere cum aceto, Ceu iacuignem sacru deleri promulgat. Alii ex signatura, quia vipera maculosum sit antinal, ad emere vipetollendas Oculoruinalbugines,cinere viperarum utuntur. Sed Matthiolus ad illustram rae. D dam oculorum aciem, collyrijs permiscet cinerem viperarum, quem parat hunc in m dum. Vivam viperam cum duabuς uncijs succi laniculi, & modico thuris in vas fictile argilla optime munitum coni,it,& in fornace comburit, donec fiat puluiS tenuissim uia Serm.1. eis. Magi, ex Plinio, ad oculos clarificandos, echinum cum pellibus vi percis aduri, & pu Luetem potionibus aspergi iubent: Tandem Actius pro coercenda diuturna oculorum Ia H. e fluxione, cinere capitum viperarum cum decocto lupinorum permixto, & temporibus Cauteri ea. applicato utitur. verbin aduertenduin est, quid hic cinis virtutem causticam particia io. pat: siquidem Hloppius ponderans medicamenta calida, ultra tertium excessum, nata Cositis ex morat cinerem paratum ex capitibus, & caudis vi pcrarum; cuin hic cinis sit acerrimus, ope a quo de vim causticam possideat. Pulvis ctiam solius pellis viperinae in usu medico laudatur; modosarinam Autitor de Theriaca ad PiIonem, hoc solo remedio, alopecijs medetur. Immo Quintus Serenus verba faciens de fluore capillorum, & maculis capitis sic canebat.
Di H exrulvas morbo cantante capitius,
167쪽
Eximiam eapitis tactu deieciι henorem , Nonnunquam varaam matule, parula parumper Orbibus assertam durat noua vulnera rempus, Viperea petas cinerem Lis ad to morbu.
Item Brasiuolus verba faciens delue venerea,pro defluuio capillorum, cinerem pellis, viperarum, herinacei, & capitum murium cum sinapi adhibet. Prisci quoque cx viperis, sese vi' sejem conficiebant. Huius meminit Dioscorides. & post ipsum Galenus, deinde Pau-' - Ius Aegineta, δt postea Plinius. qui scriptum reliquit, hunc salem lingentos claritatem L Α- 97 culorum facile consequi. Verum, inter cateros, Actius de his longum sermonent habuit. Antiqui igitur sumebant quatuor vivas viperas iocenter c aptas, & in olla fictili Io catas, libris viginti salis ammoniaci, aut salis albi cc inmunis ast ergebant, addendo pia
sales CVM stillos ex gentiana,aristolochia rutunda,centaurea minori, cardamomo,marrubio, scorara ex mete dio, apio chamadri,& sumine rutae domesticae paratos,iinmo praegrandes scillas in f u. aliquoia. stadiscetas: ollam vero operculo,& luro probe munita in igne adurebant,donec post Fcaliginosum,clarus exiret fumus, cinei csq. exemptos I er incerniculum transmittebant, addendo grana iunipcri, mentham, piper longum, semina faeniculi, & coriandioi um; necnon alia simplicia huius peneris, quae theriaca compositioncm ingrediuntur, &p stea hunc pulverem salem theriacalem nuncupabant. pro ratio Galcnus tamen in parando hoc sale, viperas non uxurebat. Scribit enim. Bestias i
ex Galeni verbis collicere Iicet, viperas adustione virtutem non amittere, quod etiam Aetius pluribus in locis stabilivit. Nicolaus Myrcpsus stium salina theriacale hoc modo concinnat. Recipit salis ammcniaci,& intcriori icillae libra semisem, silphii, I leuant iactim copiperis unciam dimidiam, melanopi pciis unctim, costi uncias duas , gingiberis, talis A, n cyp ri, baccarum lauri,& dauci cretici singulor uincaexagia duc Ammoniaci, & thymia Ghvet maris drachmas duas, petroselini,&pastilli viperini hexagia duo : salem cu scilla con tundens n2c dicarnentini, cCnficit. At iuxta mentcm Biasa uoli, in Phasedenis, & vicoribus malignis, paratur saltheliacus ex libris viginti salis albi, libra una cum dimidia Sal ι 'ia. gentiana contusae, libris duabus aristolochiae rotunda,& sumitatum centaurij minoris, talis ad αδ libra dimidia cai damomi, amoniac i, & marrubi, libra una scord ij, & chamaedrios, &te duabus vis cris: omnia simul mixta in vase ferreo, supra prunas comburunturo inpul.
I, esis uercetanuSinter nuperos authores celeberrimus Ax si inplicibus Maaarticis,& ato niat.ea. 1 3. Matici Fhymicis organiS sublimat liquorum , ct postea conseruat faeces, cx quibus omnibus, una cum frustis carnium quatuor viperarum,omni solcitia, parat falcs theriaca- Ira, quCrum omnium descripti nem apud ipsum licet videre , qui proculdubio ori, disio uia choagrotantium, quam sales ala qucrum magis gratificari potvrunr. Nostra etate Ioseph de Saul;s phar macopola Bononicsis celeberrimus salem ex viperis sic preis parat. Sumit sexaginta vimras, quarum viginti in quantito tu sun cicnti aquae solatis, AN una cum cymis tenerioribus ancilii coquit; hanc dcc itincin pcr baliacum maris de- PLV Z stillat , & reliquas quadragitita vim ras in olla cum facibus, quae remanserunt in fundo μ f alen bita, ita adurit, ut omnia incincrem vertantur, supra qucm astundit aquam iam elicitam,&sal secundum artem extrahit. Andreas Ecljunensis fuit huius opinionis viphrinum illi uia esse,qui ex viperis salitis colligitur: neq; plater rationcm,quan-F ' ' et crini deni Alysius scriptis mandauit Marassos, seu viperas in montibus Patauinas dia
6 uagari Rus sale condiutur, deinde hic sal collectusn adhibitus doloribus a lue gallica' contractis rQr.edio est.
Si theriacalis, seu viperei salis virtutes examinemus, illas, ad mentem Antiquorum,sὸ- 1 r.e. innumera csse inueniLmus: pr Dptereaquod huiusinodi sale Prisci omnes ad arcendum 'quodcumqimor horum genus munias exornabant; quia valetudinem, eiusq; conseris i iis, uationem huic sali accertam Izierebant, ut licet apud Atium legere , qui in omnibusti, is esim cutis allectibus, nimirum in lepra, elephantiali sem tigine, scabici&deiluuio capillo
168쪽
Hist. Serp. & Dra c. Lib. I. icti
rum , huiusmodi salem commendabat: cum excrementa percutim discutiat,& sudore ni prouocando corruptam substantiam expellat,adeout in principio,nonmalli pediculos etiam excluserint, & potis limum intra spatiuna dierum quatuordecim, quo tempore transacto, nul Ius in corpore pediculus apparet. Alij huius salis usu, in cdulijs,e crementa pituitosa per os eiecerunt. Deinde latam suauitatem Antiqui in hoc sale in uenerunt, ut voluptatis potius,quam suauitatis gratia, confici videret utili une, ad mε-- suram terni cochlearij, sumebant, ut appetentiam excitarent, corpus floridum redderent, suffusiones dissoluerent .supprestas lunares purgationes prouocarent,easdem im - modieas suppriuaerent, & tandem, ut omne venenorum genus domarent, cum in con. I stitutione pestilenti praestantissimum celebraretur praesidium. Amplius, ex mente eiusdem Aiij, hic sal morbis renum medetur, dolores capitis L inueteratos sanat, e pilepsiam corrigit, dummodo patiens, anni integri spatio hoc rein medio utatur, icteritia, splene, & dolore colico laborantes, huius ope liberantur, hy-is, dropicorum aquae exsiccantur , di fames, quam Graeci vocant buli non , dissipatur. , B Insuper itinerantes hoe sale utentes ab aeris frigidioris iniuria non laeduntur; hoc fe- sitis bbrium rigores mitigantur, Ze tabidi ad bonum corporis habitum reducuntur; Ad po- νω, UAdagram maxime incipientem,& omnes articulares a Mistus commendatur, febres diu- iis turnas,&potissimum quartanas remouet, si ante accessiones,&praecipuE in febrium in rido Lintei uaIlis sumatur. Omne lumbricorum genus a corpore Expellit, dentes eo confri- 'cati albiores redduntur, & stuporem non incurrunti itaq; sal viperinus eadem ferec str gat vitia, quae carne viperina superari solent. Oleu quoq;ex viperis ad multas a sectiones etscax elicitur,quod clarissimus vir Alexa nder Massilia Vicentimis,crassante pestileutia,commendat. si hoc, a principio morbi homines inungantur. Andernacus, in hoc oleo parando, recipit libras tres Serpen-ra,
tum nigrorum, olei sesamini sesquisextarium in vase fictili, & vitreato apgustiorificij ι ἡ
d ecoquit, donec caro ab ossibus decidat. Manardus Serpentes nigros interpretatur si uiperas nigriores,& apud ipsum fit oleum hunc in modum.Sumuntur viperae quatuor, j., demptis visceribus,caudis, & capitibus,quae decoquuntur in libris quatuor olei vete- C tis, & spatio sex dierum in obrissato vase manent r postmodum in duplici vase, tacta ii,
non leui ebullitione, viperae cum duabus uncijs aquae ardentis,& olei, tanditi coquuntur, donec aqua vitae evanuerit: tunc oleum refrigeratum Iocatur, addita uncia salismis, albi optime contriti,& drachmis duabus caryophiliorum, iicq; seruatur ad Vsum: nam si rimin omnibus cutis viiijs commendatur. Amatus Lusitanus saniem ex viperis dissectis, coiis,. , ad ignem lentum, vitreis organis, destillabat, ut inde oleum,&aqua prodiret. I inino ' Vincentius Stochetus Anconitanus viperarum saniem, per vitream campanam destilia
Iabat, & cutim elephanticorum linibat. Apud Leonellum Faventinum, hoc oleum sic describitur. Recipiuntur tres, vel qua- ας V tuor viperae, abscissis extremitatibus,in quatuor frusta dictetis & in olla perforatato p cantur, quae in alia maiori, clausis Iuto orificiis, reponitur, de in cacabo aqua pleno 'ς ς L Isetnefit, duarum horarum spatio, de elicitur oleum, quo occiput in paralysi inungitur. Alij. ex mente Plini3, in tribus heminis olei, viperam, exemptis ossibus, coquebant, &euulsis prius pillis, quos renasci nolebant, loco psilothri utebant ne. Doctissimus Fa post D Ioppius verba faciens de scabie, oleum viperinum sic conficit. Duas viperas in seu in perri ista dissectas una cum sanguine ab illi manante, in phiala oleo plena locatas, aestate insolati fitq; oleum rubrum,&faetidum, quo elephantici liniti, &similes liberari dicunsem e tur. Alij, ex Plinio, adipem viperae cum sextario oIei ad dimidias decoquunt,& huius o ternis stillis oleo communi additis, ad omnes bestias fugadas homines perliniedi sunt. Ita que unusquisque licere potest,quod viperae omnibus venenis resistant,antequ j ad cor properent,vel cum ptisana,vel cum aqua vitae,cum aqua scorroners,& deniq;cli aqua rosaceat In sebribus mali moris, in peste,&in febre pestilenti cum syrupo de succoli. AEatinum, vel de acido citri, vel cum lyrum de acetosa, de similibus. Vnde non immerito quidam Poeta canebat.
D vinens in As necem monalibus assert pera, aeam rasido eorpora dente fletu. Hae etiam stolis est m riem praebere salutem, inq; egris unam reddere te ori A
169쪽
V Io Nuperi authores: multa prs sidia ex viperis paranda excogitarunt. Nam Chymia- E
rμm tri exti adium vipcrarum coficiunt. quod in psora,in lepra,& in peste summoperc probant . intercet anus exhibet Essentiam viperarum cum spiritu terebenthinae paratam. TUM rq Item arcanum viperarum, cum solo spiritu balsamico sulphuris, necnon I incturam v s r 'μm viperarum, quam inter alia medicamina ex viperis confecta , locum eminentissimuin occupare promulgat.Idem Quercetanus, praeter theriacam Andromachi,hodie in Omnibus medicorum officinis summa cum indu stria paratam , describit theriaca benedi clam theriacam caelestem,aliam caelestem redactam in subIliniorem essentiam,nec non theriacam diatesseron regiam,qnae Omnes compositiones, aut viperas, aut tincturas viperarum recipiunt. b. II. de Vinum vero vi perinum no esse nouum medicamentum ex Antiquis colligimus:pro p. med. ptereaquὐd Galenus illud in elephantia si, in lepra , & in scabie tantopere celebrat. m. Hoc autem vinum,postquam in eo extinctae fuerit viperς. per incerniculum colatur,&FHum . ab aegrotis, absq; vlla veneni suspicione,potatur. Raymundus Lultis aquam ex viperis νλῶ quati. ad iuuentutem conseruandam, ad vitae longulidinem comparandalmadueisus pellem, F& omnia venenorum genera magnificat. Demum aquam ex viperis cordi maximopeia vaea τι resalutatem clarissimus Medicus Bartholomsus Gallusius Bononie sis conficiebat hueflcris qua- in modum.Sumebat decem viperas fa minas Maio Mense captas,&praeparatas,libras m. quatuor hordei,manipulos odio cicorij, manipulos quatuor acetosas, melisiae, I bor ginis, decem limones una cu seminibus incisos,drachmas tres tantalorum citrinorum,
manipulos tres scord ij, & tormentit lae, seminum frigidorum maiorum, & minor u singulorum drachmas duas, ligni aloes drachmam, croci scrupulum, castorei scrupulum dimidium,dietamni pugilum, pentaphilli, rutae caprariae,violarum,agrimonij cetrach singulorum manipulos duos, drachmas duas cu dimidia cornu cerui ulli, terrae sigillatae,& boli armeni, manipulos sex, cardui sancti,& scabiosae:deinde omnia in libris se- .an. xagint- . qui Castri sancti Petri,quam vulgo figatellam appellant,secundum arte seria. uefaciebat,& postmodum decoctione hane chymicis organis subliniabat: Alij Medici . ..idi. nostiae statis, in stabie contumaci, Utuntur decoctione viperarum ; deinde carnes e , rundem Conteruis miscent,& spatio multorum dieru,illas aegrotantibus ante syrupum Gmatutinum cxhibent.
GALENVS, siue Author de Theriaca ad Pisonem,nec non alij authores Medici uni tantum Andromacho, in fabricanda theriaca, quae antea sine viperis parabatur,vipereos pa stillos acceptos referunt;nam ipse primus determinata quantitatem troch .scorum viperae tali antidoto apponi excogitauit. Verumtamen Andromac bus,veli t nolit,cogitur confiteri usum vipere in medicameli, a Nicandro Po
ta, di Medico antiquissimo didicisse, qui Theriacis sic canit. Semina qum capras δέ faex hines e. H
. Fuit quide Andromachus omnium primus, qui ad coficiendam theriacam viperinam N Primar, carnem adhibuit: quamuis paulo post in abusionem abierit. Verum ab Antonino Im-ρπιτο peratore,usus huius antidoti fuit reuocatus; quando munus conficiendi regia antidota 'evi ' primit in Demetrio,deinde Archiano de postmodum Claudio GaIeno commissum fuit. ranain ιιe Iinino tam frequens usus huius antidoti Romς fuit, ut omnes Urbis Primates, in pro-ria . prij aedibus, omni studio,& diligentia theriacam componerent: ve Iuli apud Galenufi με the- passim in libris de Antidotis,in libro de theriaca ad Pisone,& in libro de usu theriaceriaca olim ad Pamphilianum legere licet. Quamuis libri de Antidotis postremo a Galeno scriptiri UM . esse videantur: quamobrem, pro theriaca paranda,ad illos confugere oporteti cum in
170쪽
A IIlis multa Galenus reprobet, quae in alijs liberis ab eo probantur:siquidem in libro ad Pamphilianum, in permiscendis carnibus vipei in is cum pane, praecipit affundi ius,ia quo viperae prius decocte fuerint: hoc autem assertum in primo libro de Antidotis ex plodit. Rursus in libro de theriaca ad Pisonem,pro assa dis scillis, eas luto inuolui tu bet, at in libro ad Pamphilianum, hanc sententiam non admittit. Hinc colligendum est primum a Galeno scriptum fuisse librum de theriaca ad Pisonem si tamen Galeno hie liber est attribuedus secundo librum de usu theriace ad Pamphilianum,& vltimo
loco volumen de Antidotis: quapropter liber primus d c Antidotis vcru theriacs ap- . paratum docet. Caeterum, temporis tractu, viperae ad tantam di suetudinem veneriit, ut ab alijs Serpentibus non dignoscerentur. Vnde Nicolaus Leonicenus,iustis de causis, calamitatem, & caecitatem illius aetatis deplorauit Icum tantis antidotis careret. . Huius autem aerumnae causa fuit Gothorum , & Barbaricarum gentium in Italiam itransmigratior hinc Maiestas Romani Imperi j concidit,de rerum omnium cognitio,& scientia de Ieta est. Idcirco medicamina ad tutulam sanitatis spectantia, & arte medi- B ca obliterarunt: item theriacam medicamcntorum Omn umprs stantissimam ita depra. , varunt,ut germana eius compositioncm non agnoscerentiQuare vipera huius antidoti basis olim notissima,per multum tempoi is spatiuin,ignota luit, sicq; aliud atq; aliud Serpentis genus, maximo errore, adhibebatur. Vel tim aduertendit m est, quod , ante theriacae inuentionem, cuius author fuit Andromachus,ex viperis,& alijs Serpentibus
pharmaca conficiebatur; idq; ex Dioscoride licet colligere,qui vixit fere circa tempora Mithridatis Regis Ponti,qui Antidoto a se tabricatae proprium nomen indidit,eiq; maximam gloriam conciliauit. Itaqi Dioscorides de viperis sermonem habens,docet ratione deglubendi viperas, easq; coquendi in oleo,vino ,sale,& ancilio, ut exhibitae strumas det catin oculos clarificent. Quocirca bptimo iure admonet Aetius cauendum esse, ne reliqua Serpentum genera viperae similia, pro antidotis componendis sumantur, nam similis viperet e st A modytes,haemorrhous,cenchrias,& seps,qui serpentes colore inter se distinguedi sui, cu vipera colore subflauo insignita sit, & praedibi Serpentes fusci, & nigricantes, nec C non colore arenae sit niti praediri sint Aspides quoq; viperis aliqua ex parte similes, vitandi sunt; etenim Author libri de theriaca ad Pisonem viperas ab aspidibus inani se-sth segregat. Immo ad fabricandam theriaca,viperas caeteris Serpentibus praestare a seuerat, quoniam huiusmodi bestiae alijs Serpentibus minus tabificam vim participet: Quamuis alij tradant viperam inter reliquos Serpentes excellere, quia cum homine maximam habeat sympathiam: nam viperina caro hominem nutrit, & humana vita usu praedictae carnis longior etficitur. Praeterquam quod Pythagoras scriptum reliquit, ex corrupta hominis spinali medulla viperam, & Serpentem nasci. Deinde Antigonus Datianus, Appianus Alexandrinus,&alij historici non proletarij, ex mulieribus qua-doq; viperas, & etiam ex capillis hominum oriri promulgarunt. His addamus, quod viperae vivae in dolio vino pleno sui eatae, ob singulares huius animalis dotes, unu in licet corruptum in pristinum statum restituunt. Id Baldus A gelus Romae in cella vinaria Emineti Gini Cardinalis Ursini accidisse retulit. Docti ta
men viri opinantur Andromachum,ad theriacam palandam, prae cateris Serpentibus, D viperam elegi sse, quoniam multo ante,caput viperae Nicander ad Serpentum ictus apponi iussit, & quoniam medicina experta potius, quam non experta semper probatur: ideo Andromachus diuturnae obseruationi,&authoritati Nicandri nixus, viperam in theriacali antidoto collocandum esse iudicauit. Non deluerunt tamen nostrae aetatis viri, qui aspidu,& reliquorum etiam Serpentuearnes antidotis addere non erubuerunt quod magna temeritate potius quam ratione prs stare ausi sunt i cum longa experientia comprobatum sit viperam in medicamentis, ad arcendos morbos, locum habere.
Antequam igitur viperae, pro conficiendis trochiscis theriacam ingredientibus dissecentur, diligenter examinandae sunt conditiones, quibus viperae huic usui destinatae gaudere debent. In primis Galenus viperas in locis maritimis, seu humidioribus colle ctas reprobat: siquidem Aristoteles scriptum reliquit a locis morum diuersitatem produci: cum loca montana bestias ferociores, & viribus robustiores reddant. Secundo considerandum est tempus, quo viperae sunt colligendae. Etenim multi fuerunt huius opini