장음표시 사용
401쪽
116 HISTORIA RELIGIONIS Cap. as.
stet, tamen quidvis, ex dictorum Tomorum quovis, satis proprie &legitime citari possit, sub dicto generali nomine, utpote quod, hac ratione, in operum ejus Complexu seu Syntagmate contineri intelligatur. Sed melius & magis distinctum est specificare in qua dicti Operis Parte, vel Tomo, tale quid contineatur. Et propter dictam rationem, Q. quia omnes dicti operis Partes subinde sub eodem nomine comprehenduntur,) inde est, quod si in oriente quaesiveris Librum Zenda sa, sub illo generali nomine, aliquando afferent tibi unam partem, & aliquando aliam, quia generaliter & indistincte quaeris. Ideoque, sub singularum partium particularibus nominibus potius inquirendum est. At hoc sorte factu difficile, quia partium nomina sunt nobis ignota, exceptis eis quae heic dantur. Est autem Zevd nomen Arabicum: & Zenda syd conflatum est ex superaddito nomine Hebraeo-Chaldaico Nntare E fa, seu GD,
i. e. Ignis, unde Eς . Hoc itaque nomen recte scribitur u l onnd--- id, seu riniu-Dia: at ex temporis diuturnitate, vocis 'id originatione in oblivionem abeunte, grammaticalem ejus significationem hodie ignorant: nam illi in exoticas linguas nunquam inquirunt, & in Lingua Persica Mid plane nihil significat. Ideoque in
hujus exoticae Voculae significatione hodie frustra laborant, conando eam elicere ex Lingua Persscd, ubi revera non est. Illi itaque pro Epri coacte legunt Isd, seu Sta, vel Sita, volentes hoc esse pro Sisdish, i. e. Laus: sed Coactum est, & res non feret. Supradicto nomine Zenri apud Arabes, significatur Ioiarium, seu Focile ; quod forte petitum videatur ex Lingua Perfici a Uerbo. Zaden, percutere, in Futuro Zendae Sed hoc irregulare est, cum Persae in compositione tantum non extra eam) a dicto Verbo adhibeant, Zme, non Zend, nec Zenas percutiens, q. d. Ignem percutiens Instrumentum. Cum itaque nomine Zend significetur
niarium, & Zendavemi sit Ioiarium S Ignis, iste dicti Libri Titulus habendus est ingeniosus & figuratus, sumpta Metaphora a Dride igniaria quam, eliciendi ignis ergo, in domibus servamus; ad insinuandum, quod sicut illo instrumento excitari & accendi solet Ignis communis in Culina; sic isto Libro excitandus esset religiosus Zelus& Ardor in Pectoribus hominum, scit. ibi accendendo talem Religi nis Igniculum, qui tandem in maximam dc efficacissimam Pietatis &divini Amoris Flammam excresceret.
Verum, inquam, & legitimum dicti operis nomen est Zevd--- ia: scd cum eorum Posteri hujus nominis Veriloquium partim ig
402쪽
noraverint, id, pro libitu, variis modis scripserunt & deformarunt; quae omnes mutationes, seu diversae scribendi formulae, sunt tot deviationes a vero, quamvis eae omnes in eorum Libris quotidiano usu hodiὸ confirmentur & comprobentur. Eae autem hujus nominis for
menica, Segistanens, Mamazens, Graeca, atque Hebris Dd. Est quidem Segi stan Persiae Pars, uti & Mam: unde istae sint tantum Linguae Persicae Dialectus. Hoc autem Bahlalidis debet esse mera fabula, cum Zerdusit noluerit Librum suum in variis linguis publicare, sed Econtra, ex industria, studuit ejusdem Contenta celare, & suos jussit ea nulli Extero revelare, nec linguam & literas ejus aliquem docere, ut alibi diximus. 'stasses quoque a Persarum vulgo celavit. Supradictum laniarium, seu Focile, semper constat duabus Partibus, quae sunt duo ligna cubitalia: quale quidem Instrumentum hodiernis Persis dicitur Ioiarium ligneum; vel si vocem fingere liceat, Igniferculserium ligneum, cujus superior Pars, ignem excutiens, est Ignitabulum; & inserior Pars, ignem in semite excipiens& suscitans, est Susicitabulum. Nam Arabes campesus & Nomades
403쪽
138 HISTORIA RELIGIONIS Cap. et s.
Ignem excutiunt duabus Arundinibus, seu duobus durissimis Bacillis ligneis cubitalis longitudinis, quorum mutuo affrictu & attritu elicitur Ignis, qui in Fomitem inserioris ligni cavitate contentum cadit. Horum lignorum superius squod etiam tenuius & exilius, in vocatur ob Zras, inferius quod crassius & medio canali excavatum pro fomite excipiendo,) vocatur 8 9 Zenda, & utraque simul in dualimia . Vel aliquando, distinctionis causa, horum unum Vocatur Mndsuperius, & alterum so - οὐ inferius. Et cum laniarii dicta ligna essent ejusdem formae cum ossibus Brachii, & cubitalis longitudinis, ut ignem excussurus sortiori nisu commodius i Cumberet, inde, inquam, propter horum analogiam in Amisenna &Arabum Medici bina illa Brachii seu Cubiti ossa longiora squae Latinis Raditis & inna, in eodem nomine vocarunt Zeis & Zendis, scit. ea ossa vocando Focilia. Et hinc rursus factum est cum Igniarium tinter bor in tam Latinis quam Italis vocetur Focile, ut Balorum Medici, Arabicos Libros inspiciendo & Arabes imitando, dicta Cubiti ossa vocarint etiam Focilia, viz. unum Focile Minus, & alterum F eiis Majus, facta nominis Arabici Transsatione.
Indi orientales ut dicitur) aliquando ligni alicujus durissimi extremitatem applicant Arundini, quasi eam terebrare vellent, dictum lignum circumagitando donec exeat Ignis, qui cottonea lana exceptus
accenditur. Alias apud eos ut quidam Sarianse, seu Toatim ain in aliqua nave Anglicana, id propria manu mihi monstravit, hoc fieri solet Afid Arundine majore in duas partes inaequales: & frusti
inserioris cavitati inditur Fomes: frustum vero superius squod tenue,)formatur acuta acie sicut cultri ; quae quidem acies super inferioris frusti canali transversim serrando affricatur, donec, motionem reciprocando, exiliat ignis, in inseriorem canalem cadens. Arundines sunt tantae duritiei ut aliquando in stagnis, ubi crescunt, vento inter
se invicem collisi accendantur. Est etiam in Sstria Arundinis farctae Species dicta 8 ι-Cales, cujus culmus resert culmum τῶ Durra EDd, seu Milii Albi. Haec Arundo, quando sicca, si utraque manu fortiter usque ad fissionem torqueatur, statim ignescens concipit flam
Fomitis Materia subinde est os, is Musin, ut in Syria vocatur Panus arborum, qui Lixivio coctus, sole siccatus, & tundendo emollitus esse solet, ut fiat si s Fomes Ignium. In Taman εο altera Arabia, ali
404쪽
quando ex adusto linteo Fomes inditur disco ligneo, in cujus lateribus sunt duo seramina, per quae transversim mittitur Bacillus, qui tamdiu circumagitur donec exeat Ignis in semitem cadens. Talis Discus cum transverse Bacillo dicitur fieri ex radice alicujus arboris durissimae. Ita quoque nimia agitatione & velociore motu quotidie accendi selent Rotarum Axes, & Volvoli, quibus recenter fabricatae Naves ad aquam deducuntur. Lignorum quoque ex nimia motione Ignitionem probant Tornatores nostri, dum durioris ligni querni, seu roborei extremitate, aliud lignum mollius circumagitatum usque ad inflammationem
accendunt, circulos nigros in eodem adurendo.
Uti autem ex duris & siccis, sic etiam aliquando ex mollibus & humidis lignis elici solet Ignis. Armeni Is hanenses mihi retulerunt, Ignem ibi elici selere ex alicujus mollis ligni duobus Frustis, quae mutua affricatione ignescunt, & deinde amando accenditur Ignis. Hujus ligni nomen pronuntiabant Badi ambour, quod rectius est Misamur, eodem nomine quo alias Ventus Urens nominatur. D. remotus, in Binerario, hujus Ramusculum pingit, & desicribit totam arborem quae Crassitie & Brevitate monstrosa: & dicit eam itidem ab Armenis vocari μα- Gerzebre, quod est verum nomen apud Medicos. Ex hoc ligno parantur Carbones facile accendibiles, qui adhi- heri selent ad conficiendum Nitratum Pulverem, ut apud nos Carbones salignei. Apud Arabes, Ignis elicitur ex Lignis dictis Mare b& sie Ahar, de quibus apud D. Golium legitur in Lexico; Aphar sarboris speries, cujus lignum facile ignescens, in Fomitem Igniarii cedit. Et apud eundem ; March es nomen arboris quin confrictu facile ignem reddit , aut Focile inserius, ut superius dicitur Aphar. Et sic Turo. ex Sabal seu GPetilaris;
In Libro Sahab, Aphar es Zeia, seu superius, dii
Mare'b es speries virentis Ligni, quods oricaverint Ligno
bar, exit Succus, ex quo Succo exiens Ignis accenditur. Horum Mas
405쪽
tur, exit Succus, ex quo Succo concipitur Ignis quem accendunt. Aphares Fremella, F March es Mas. Heic habe ex mulavi, o
I I Pa o Mareb NAphar sunt duae arbores, st. duo Ligna in Regione Arabum, quorum mutuo attritu elicitur ignis. Turcis T a mal est tam excisere ignem quam Excusorium instrumentum, st. Igniarium, seu Focile. De his audiatur supradictus Turrium , qui Perfice dicit, uli 3..is, Aphar U Mare'hsunt duae arbores ex quibus exit Ignis. Quaestio ergo est, an Mareb & bar sint diversae Arbores, vel potius diversa Instrumenta ex eadem Arbore t cum eadem sit utriusque Arboris definitio, seu descriptio ;utraque enim Perfice apud Turi. est o , bc apud Ecteri Turesce est- dis Salta rubra. Quoad locum, apud Tur . est Salix campestris: & e contra apud Ecteri, est x is, 2M voL Uc. In Hortis crescens Salix arbor. Ista Salix, propter rubedinem, Martis 8tellae dedicatur, tanquam Planta Martia, quae a Betiram, seu Marte, alias Persice vocatur 3 Ab Behiama, Forma inalis Bebr agi es Salta rubra, seu Martia. Et quia copiose provenit circa urbem Balch in Gorasin, subinde legitur
riensu, quae etiam vocatur AmiM ; esque omnium odoratarum Plantarum odoratissima S fragrantissima. Dmperata es si embrochata : diss it status ab omni loco, S eius odor solvit fatus crassores a capite : item solvit ventrem. In Libro M. Q. a Florum odore vocatur Salix Moschata. Et in Libro minato'I Auar appellatur di S Gurbanu, & o urba-bυ, seu Salix Felina, sorte propter Iulos τ& ibidem vocatur L mi Melasti , Gregem tegens, seu Cmnium
406쪽
Cap. 26. VETERUΜ PERSARUM. a i
egens, sorte propter umbram, & ibidem exponitur, Salix verno tempore valde suaveolens, cujus-Ita destillatam Aquam ad cordis exhila rationem V refrigerium bibuns. Et ut rarissimae Plantae omnia Nomina persequar; haec Salix vocari solet Turcita incum Ss ghuri, seu fere eodem sono Surstin, sive Surcho; quae omnia videntur esse quasi dicatur . I is Suresethun, rubricolor Arbor seu Salix. In Libro Nim. legitur, in - S
lix mosiuata, es Surghinae fores, ex quibus τὸν Irast seu stillatitiam aquam
eliciunt: st. Salicis Mos ire nomen restringit ejusdem floribus. Est itaque talis Salix quae externe igneo colore rubet: &, si virens quia dein Ramusculus duriter fricetur, vel tortus flexusque sit, tum exit succus ignescens & flammam concipiens dum exit: adeo ut haec Planta, tam extra quam intra, sit plane ignea. minenstes sunt quod Sui, qui ex Imperatoribus primis, Lignum Ligno atterendo Ignem primus elicuit: G eam Ignis extundendi Artem etiamnum Sinae in usu habent, G pro varia anni Tempyiate, varia deligunt ligna circa id temporis ad praebendum Ignem aptiora.
CAP. XXVI. α Zerduosti particularibus Ubris, S de Lingua P Uteris quibus scriptis LLIBRI Zend seu Zendis Vid originale Exemplar in Iao oo coriis taurinis, ut supra descriptum p. 3I8, 3 I9,) exaratum est Persarum Lingua & Literis vetvsissimis, hoc tempore, non omnibus ibi satis notis. Cum his consonant ea quae habet D. Sanson in Hodierno Statu Persiae, p. I 84, Illorum Fides continetur in quibusdam Pellibus, quae ab eorum Magis, seu Sacerdotibus, certis quibuydam Diuus legum iur. His dicta Pelles inferciuntur Fabulis S Traditionibus supersitisses rquas tamen Sacerdotes sudiose celans, Religionis suae partem ducentes eas
407쪽
1 a HISTORIA RELIGIONIS Cap. 26. -υbare Nemini. Ita ut impossibile sit aliquid de eorum Fide scire, nisi
quatenus eam revelare Telint eorum Sacerdotes. - Et quantacunque fuerat mea Curiositas, parum tantum de eis addiscere portii. In vetustissimis Exemplaribus non sunt admixtae Voces exoticae, sed omnia pura puta Lingua veteri exarata sunt. Recentiora autem Apographa, explicationis causa, aliquando admixta habent moderniora quaedam vocabula
Persica, & subinde pauca Arabica a modernioribus Persis usitata. At quidem Zersvht-Biliam, Sacerdos olim doctissimus & in antiqua Lingua versatissimus, in subsidium eorum qui veterem Linguam non intelligebant, aliquos antiquos Libros vel saltem extractum ex eis, quod magis usui esset, in in moderniorem Versum Meri-Persicum ver tebat, ex quorum Numero est Liber Satir & Zerritissi-n a supra
Liber οὐ sui supradictum,) conflatus est ex variis partibus, quae
universum opus constituunt, quae omnes eadem Lingua veteri scriptae sunt; quarum aliquae Continent primum Textum originalem, aliae vero continent secundas Zerdustii Cogitationes, quae sunt quasi Emνο- ρὼς, ad ulteriorem doctrinae ejus explicationem spectantes ; eodem modo quo se habent Mi na & Gemara, Textum Talmudicum constituentes. IIujusmodi imprimis est Liber Pdared, & deinde alii infra recensiti. Cum enim quotidie Cum adversariis contenderet, & videret &audiret ea quae contra ejus Dogmata & Doctrinas ab hominibus objicerentur, necessarium erat ut novis Μalis nova Remedia quaereret, &Argumenta pararet, & ad objectiones antea non visas responderet; id quod contingit omnibus qui novam Doctrinam, Contra vulgo receptam opinionem, propagare satagunt.
Literae, quibus Liber Zend vulgo Mn & omnes ejus Partes exarantur, eae sunt vetustissimorum Persarum, quae, spropter dictum Librum in eis exaratum) apud Incolas vulgo audiunt Literae rindicae, seu Character Mndicus, vel si Anglice loquimur, the Tuiad Ebaraster , a quo aliquantulum differt Character Poenricus , ita ut is hodie a Persis in India degentibus non ita prompte legi possit. Nos autem utriusque generis Typos fusos & Rei Typographicae adaptatos & paratos habemus. Lingua, in qua vetusti Libri scripti sunt, vocatur Lingua Psilavi, seu, ut vulgus effert, P ellavi et de qua, & de omnibus Linguae Persicae Dialectis, infra in peculiari Capite fusius dicetur. Eorum Pseudopropheta Zerdusit, praeter Titulum Zend a se excogitatum, ut suo Libro autoritatem conciliare posset, eum sui supradictum) haberi voluit Liber Abrahami, utpote qui ejus Religionem
408쪽
Cap. 26. VETERUM PERSARUM. 3 a
& Doctrinam continere censeretur. De eo Mabrisdni spostquam distinxit inter Librum verum, seu indubitatum, quale est Judaeorum
Biblia, & Librum dubium, seu dubiae fidei, in addit, Ia ad Librum qui tribuitur Abrahamo, qui est Liber dubius,2 in eo
Iuni varii Ritus Scientiales V consuetudines Practi M. Nempe docet multas Regulas, & Praecepta tradit quae tam ad Scientiam, seu Theotiam, quam ad Praxin in humanae vitae actionibus spectant: unde Libri Zeud Subjectum innotescit. Et deinde pergit; Et quidem Scientialrs, seu Threriere, summi modum creationis V Prodiationis rerum, G AEqualitatem Creaturarum quoad modum ordinationis Ei Durationis,&c. Cum his sere concordant quae habet Diogenes Laertius; Persartim Magos disserere de Origine V Natura Deorum, quos Ignem, Drram, V Aquam, &c. arbitrantur.
Supradictis Libri Mis Partes seu Tomi vocantur Nesu, seu si, ut in Nim. legitur: sed potius sonandum est Nush, i. e. Pars. Hae Partes dicuntur esse numero XXI, prout in Libro Pharh. Gy. legitur,' di, I
mine donavit. Et singularum Nustarum nomina in Magorum congregatione recitari flent θ' etiamnum recitantur. Libri Zend Partes si recte memini) alicubi dicuntur esse XXII. Harum aliquot Partium nomina partim in dicto Libro Harh. Gy. & partim alibi invenimus, quae sequuntur : de reliquis ulterius disquirendum. I. Liber laesi su Zendaves, Q. ejus Pars quae est mirium Pr cum, seu Liturgia Ecclesiae Magorum in veteri Lingis. At in eo Osseium Nuptiarum videtur citerioribus temporibus additum, quia frequens ibi Zeratu Urae mentio fit. II. Liber P eia, q. d. Pes seu Fulcrum τοῦ Zeia, st. ulteriore commentatione ejus Doctrinam explicans & sustentans.
III. Liber Disilired by Cooste
409쪽
a ιι HISTORIA RELIGIONIS Cap. 26.
III. Liber at I arda, seu A aris, qui est Commentarius in
Zende uti etiam est sequens, IV. Liber Diabhen. V. Liber modita muris, i. e. Pars Minutior: dicitur Commentarius in alias aliquas Partes.
H. Liber ol o dirari qui praegrandis est. VII. Liber 'ninnrid, seu Vendmenrid. VIII. Liber ου ZMLVensd, seu Zendu nrid. IX. Liber o b oa I VALLva-zen i, seu Vendiduzend. X. Liber cicus Tens. Eodem nomine gaudet cum aliquo Μanetis Libro, de quo supra. XI. Liber A Myla, seu Pugnus. XII. Liber Chissi, seu Later: sic vocatur τοῦ Xend Pars XII.
XIV. Liber ii ia, Si Θ, i. e. Niger: alias dictus rimZem, i. e. Musiratio, quippe qui Magorum Mussitationem cum ejus Temporibus & Formulis docet. XV. Liber ob ZenLMducti. XVI. Liber M. -Zσίωμ-nima, Q. ejus Vita a seipso scripta prosi, ut supra p. 33a, ubi ejusdem Contenta partim explicantur, & partim sibi. Postea in moderniorem linguam carmine versus est iste Liber. XVII. Tmi ni, i. e. Divinus ψ.
Iste Liber No.XVII. reperitur tam in Musaeo meo quam in Emanuelis Colurio malabri. vires, ubi super eo fie seriptum est a Lyre es Liber Elisseno ix tietui Iem sa, eontinens Religionem raeterum Perserum: ex dono Moab Moorie. In istis autem Nomini a Persieta erratur, vel ex Insormatoris prava Pronuntiatione. vel ex sono male percepto & perperam eaptato ab Insormato Satellaηo ango. Nam in mei Exemplaris Calce, istius Libri nomen literis Persieis seriptum est Veri u . Hine constat supradictum Insormatorem voluisse Ezesu: δe alterum Linguae nomen, quod scribit Iomasia, ex illius intentione. rescribendum esse genusta rshil. lingua Libri MMU . quod est nomen operam Zoroasris. In Exemplari Cantabri-eiensi, in Calee lubi dilii Libri nomen expectandum erat aliquot solia desideramur, quae meam Exemplar supplet. Dicta Superscriptio videtur in oriente accepta ab aliquo Sacerdote Perseor unde colligo quod Tmissa 1 pto vero hujus Libri nomine habeatur. Ego etiam possideo alium Librum, scit. quoddam Exemplar Libri Sad-der, scriptum in urbe Surat. Mandator labidi inurgis Nisana Moedia Mercatoris Angli x633: ubi in
sono nominis Nabarina erratum videtur pro Nis 3It nam Orientales serὶ semper corrumpunt Europaestrum Nominum sonos.
410쪽
XVIII. Liber , Musit, de Religione agens. XIX. Liber Usa her, i. e. Magister, seu COIphaeus in aliqua Arte. De judiciaria Astrologia agit.
. Liber a ta Bisi h -nima, i. e. Medicorum Liber, st. ejus Munus docens & Herbarum Vires exponens.
Hi omnes s& si qui sunt alii, in & quicquid ex eis citatur, habenturios Mazdi senan, quod Verbum Dei es,
ut in SaLd, cap. Ia. Et omnes scripti sunt Prosa, nam Zersiste nunquam scripsit aliquid Carmine: ideoque quicquid ejus Carmine tare praetenditur, ab aliis scriptum est, qualia sunt Graecorum Collectanea quae ei tribuuntur. At quia Preces Prosa canunt, fallitur Cum rius, dicens Magos Patrium carmen cecinisse, quasi versus cecinissent. Supra autem p. 33I, irrefragabili testimonio constat omnia veteri Engua scripta fuisse Prosa. Verum quidem est, quod quia illa lingua tandem vernacula esse desiit & paucis nota fuit, inde Recentiores aliqui Magorum Sacerdotes, in bonum publicum & usum vulgi, pauca
quaedam in recentiorem linguam verterunt, ea conscribentes Carmine. Hoc autem tantum CC abhinc annis, circa tempus quo ab eis scriptus
fuit Liber Mider r sed tale quid Veseribus ignotum. Apud Suidam, Zoroasres videtur intelligi sub alio corruptiori nomine, ubi legitur Zώ --ς Gaureus Sapiens, qui scri it Mathematica S Phfica, ut supra diximus. Apud eundem Suidam memoratur Zωροαρος Περσημηδες σοφος f& Αs νψος. J - 4 εο αυτῶ, γα
Agricultura eum etiam scripsisse dicit Plinius: & Ioo,ooo Versuum ejus collegisse & volumina ejus explicasse dicitur Hermippus, cujus etiam Librum de Magis Laertius & Arnobius adducunt, ut Patritius notat. Sed absint Carmina omnia lHujus hominis celebritas ansam dedit Haereticis fingendi pro lubitu. Adeo ut ejus supposititii Libri tertio post Christum seculo, circa MCD abhinc annis) tanta fuerint veneratione, ut Clemens Alexandrinus P. 233 scribat; suod qui Prodici haeresis sequebantur, solerent gloriari se arc nos ejus Libros possidere. Atque Porph ius in Plotini Vita narrat, multos Haereticos Chrisianos circumtuliise Revelationes quassam Zoroastris,
G ZViriani, N Mes, &c. quibus deceperunt multos, G ipsi decepti. Plotinus ergo contra hos U Gnositas scripsit. Et Porphstrius dicit se multis ostendisse Librum, Zoroasri ab illis inscriptum, adulterinum n Numque esse, S ab eis confictum qui satuebant Haerem, ut Institutiones. X x Τ σ