Iacobi Raeuardi Brugens. I.C. Ad leges duodecim tabularum liber singularis, veram prisci iuris antiquitatumque ad hunc vsque diem incognitarum explicationem continens

61쪽

pacti forent, habebantur in vinculis dies sexaginta: sic restituimus: Ni cu eo patit Acaginta

dies in vinculis retineto. Sic locuti sunt etiam alio loco Decemuiri: Si membra rupit, ni cum eρ pacis, talio esto. Item haec Gellii verba:Inter eos dies trinis nundinis cotinuis ad Praetorem in comitium producebantur, quantaeq; pecuniae iudicati essent, praedicabatur: sic in legis formam redegimus: Trinu nundiniis continuis

in comitium proritato,aer, si aestimia iudicati praedicato. Procitare veteres dixisse pro vocitare,& producere, scribit restus: qui eosdem pro aestimatione, aestimiam dixisse etiam adnotatsi reliquit. Denique quod idem Gellius nexos tertiis nundinis capitis poenas dediste, aut tras Tyberim peregre venii iisse scribit, hoc etiam in legem ita transtulimus: Tertius nundinis capite eos luim, aut trans Uberim peregre τμnum ito. Ceterum postrema huius legis pars, quae etiam viciosa passim circumfertur, sic est a nobis restituta:/Uipluses sunt rei,tertius nundinis partes secamo : si pias mim. Ne secuesunt.1re raude ejio. Veteres pro plures & plurima. pluses dixisse, & plusima,est a nobis alio loco

demonstratu. Dicebant etiam se vel nesi, pio sine: & reoru nomine,actorem & reum pr- miscia

62쪽

miscuὸ accipiebant, ut tradit Festus. Illua auarem hic qiucri potest, cur Deccuiri noluerine addictos neruo aut vinculis quindecim pondo minoribus vincirit Respondeo: id ita non sine certa, & aperta ratione Decemviros pro hibuisse. Scribit lib. quinto Festus,stiisse quaedam sacrificia,in quibus ita clamitabat lictor: H0tiis; vinctus, mulier,virgo Gelo. scilicet in teresse prohibebantur. Ex quo loco vinctos,

siue nexos, sacris Olim interesse solitos colligo. Et idcirco' compedes quindecim pondo maiores, quia essent grauiores, quam ut iis cum sacris intersunt, sese vincti possent subducere, aut fugere, expresse videntur requirere Dece viri: ne si inores essent,aut nexis custos perpetuo addit et in sacris, aut sine custode aliquod iligete periculum subiren t creditores. Eceis sorid spectat illa legis Decem tiralis particula,quae apud Festum lib. duodecimo Anto-th Augustini diligentia sic emendat legitur

AsT EI CI ITOS NEC Esi T. qus in custodes moint. peruersistimo sensu legeretur.

Compedes quo squindecim pondo graui res, ideo permiseriin ne si seria robustioreo

essent debitores, quθm ut compedib.Quinde- 'cim pondo secure possint a fuga retineri,alia qua

63쪽

c A P. Tro. Π . qua securitas creditoribus adimeretur. Voluerunt ergo Decemuiri addictos cae,mpedib.indui quindecim pondo maioribus, non autem minorib. Non quod creditores si vellent, prohiberentur eos minoribus induere, sed quod

inuiti minorib. induere non cogerentur. Ceterum ante. XII. tabulas, non selum in vincula,in neruum, aut alio, quo creditorib. erat lubitu,

addicti ducebatur, iuxta Plauti illud in Bacch. Durito nos quocuns lubet, tanqua vobis addictos quidem, sed etiam verberibus caedi, fame ene cari, aliisq; grauissimis, & inhumanis cruci tibus affici solebat. Refert enim Liuius, anno ab urbe condita CCLix. Appio Claudio,& P. Seruilio Coss. ciuitatem secum ipsam discordem, intestino inter patres plebemq; flagras

se odio, maxime propter neXos ob aes alienti.

Magno, inquit Liuius, natu quidam, cum o mnium maiorum suorum insignib: se in forti proiecit. Obsita erat squallore vestis, foedior corporis habitus, pallore ac macie perempti. Ad hoc promissa barba, & capilli efferauenae speciem oris. Noscitabatur tame in tanta deformitaten ordines duxisse aiebat, aliaq; mi , litiae decora vulgo miserantes eum iactabant:

ipse testes honestarum aliquot locis pugna

rum,

64쪽

DE NEXI s.

rum, cicatrices aduerso pectore ostentabat Sciscitantibus unde ille habitus, unde deso mitas, cum circumfusa turba esset, propὸ in concionis modum: Sabino bello,ait,se militantem,quia propter populationes agri, non fiuctu modo caruerit,sed villa incensa fuerit, direpta omnia, pecora abacta, tributu iniquo suo tempore imperatum, aes alienum fecisse, id cumulatum usuris, primo se agro paterno, avitoq; se exuisse, deinde fortunis aliis, postremo velut tabem peruenisse ad corpus: ductum se ab creditore, non in seruitium,sed in ergastulum, dc carnificinam esse. Inde ostentare tergum foedum recentibus vestigiis verberum. Ad haec visa auditaque clamor ingens oritur: notam foro se tumultus continet,sed passim totam urbem pervadit. Nexu vincti, solutiq- se; undique in publicum proripiunt, implorant Quiritium fidem: nullo loco deest volunt rius seditionis comes. Et idcirco idem Livius Seruilium edixisse refert, ne quis ciuem Romanum vinctum, aut clausim teneret, quominus ei nominis edendi apud Consides po-. testas fieret, ne quis militis, donec in castris esset, bona possideret, liberos nepotes te eius moraretur. Vnde satis apparetiante duodecim

65쪽

c A P. VIII. Peabulas hanc legem Decemuiralem in usi Romae non fuisse. Tunc enim nexu vincti, Ve beribus caedi, perpetuisque vinculis indui, & in primatum carcerem,velut in carnificinam conci tam diu a creditoribus solebant, donee illivol creditorum miseration vel boni vindicis indulgentia, de liberalitate nexu soluerentur. Decemviri vero hanc nimiam crudelitate alio verum nescio an mitioru addictos territandi, excruciandiq; medio pensariit. Quum enim illi antea in neruo,ac vinculis sic detinebatur. vi nisi iis liberarentur,totam in vinculis aet tem ςonsumerent, satius esse existimauerunt Decemviri, certo tempore eos vinciri,deinde peregre venii mitti. Consillius siquidem esse iudicarunt, eos sexaginta duntaxat dies in vinculis est deindo venum peregre mitti, quam domi perpetuis vinculis cotineri, ac seditiosis hominibus perpetuam crudelitate.immaniq; creditorum saeuitia, populi illacJmatione,odio patrum,plebisque inconstantia, bellis i testinis, ac seditionib.fenestram aperire. Fuit aute haec Decemuiralis lex non desietudine, sed expressaConsulari lege abrogata anno ab urbe condita CCCCCCXXX. L. Papirio Mu-

sellano, qui etiam Cursor dicitur. C.riet

66쪽

namque capitis in bonorum proscriptionem conuersam iuisse ecte ex Tertulliano Comtius obseruauit. Sane si bona iudicato no sufficerent, adhuc vincula, & addictio in via si1- isse videntur, auctore Gellio : sed ita, ut nec venum amplius peregre debitores mitterentur, nec sectioni capitis ue poenae sebiecti s xent, sed ad hoc tantum in vinculis essent, Vt operas in seruitute pro iudicato prestaret cre-d1toribus, donec illis satis abunde factu esset. Idque confirmat illud Senecae lib.VII. cap. X. de benes O miserum,inquit Seneca, si quem

delectat sui patrimonii liber magnus, & vastaspacia terrarum colenda per vinctos, dc immensi greges pecorii per prouincias, ac regna pascendi. Et quamuis Sulla Dictatore nexi omnes qui bonam copiam iurasient, fuerint dissoluti, auctore Varrone lib.VI. deling. Lat. idcirco tamen post Sullae tempora addici, noctique debitores non deser 'nt. Concessistequidem illud Sullam C. Popilio roganti Varum scribit, forte non ut eo iure ciues Romani perpetuo uterentur. Dico Varronem sic imtelligi posse, siquidem in re tam perplexa definire nihil certi ausus sum.

67쪽

C A P. I x

. . . De Pindicibuι. Cap. m. CApite censi dicebantur, qui nullo, aut

perquam paruo aere censebantur prole tarsi a munere, officioq; prolis edendae appellati sent, quod cum re familiari parua minus possent Remp. iuuare, sobolis tamen gignendae copia ciuitatem stequentarent: assiduus autem & pro locuplete ponitur,dc pro facile munus faciente : dictus ab asibus: id est, aere dando, quum id tempora Reipub. postularet: aut a muneris pro familiari copia faciendi as siduitate, auctore Gellio noct. Attic.lib. xvi. p. x. Eoq; sensu proletarium & capite censum accepisse visius est etiam Arnobius, aduersis gentes lib. II. Definite, inquit, holmunem, proletarius cum sit, clastibus, i& capita censtatur, adscribere ordinibus primis: eum sit inops, paupertare,& tuguri, pauperis nec patriciat claritatis unqua meritus nuncupa

Sed quorsum haec' Nimirum utilitelligamus; quid illud sit quod in duodecim tabulis idehi Gellius ita scriptum fuisse ait: Ass1Duo 'utiiDEX ASSIDUUS ESTO , PROLETARIO CiviQVIVIS VOLET VINDEX ESTO. Diximus

periore capit Nindicem est re Festo, ve

68쪽

teres eum appellasse qui vindicabat, quominus is qui prensus erat, ab aliquo teneretur:

hoc eri qui prensuin, nexum, siue ad rictum

liberabat. Ea forma, & ratione.qua vindicem arris alieni,libertatisq;,pro redemptore in epistolis ad Atticum, aliisq; in locis accepisse Videtur Cicero. Eoq; sensu accepisse etiam visus est, vindicem libertatis, Liuius lib. VI. Id

vero, inquit, ita accendit animos, Ut per Omne

fas ac nefas secuturi vindicem libertatis viderentur. Sic Brutum idem Liuius vindicem appellat libertatis, lib.M. Bru us, inquit, Prior concedente collega fasces habuit, quod non acrior vindex libertatis fuerat, quam deinde custos fuit. Imo pro assertore antiquos vindicem interdum posuisse,in libro de testimonio animae liquido demonstrat Tertullianus: Cur, inquit, ibi seruit, alibi vindicem conuenit Proinde errare mihi plurimum videntur, tam

hi qui per vindicem in hac lege procuratore, quam illi qui fideiutarem intelligunt. Alioppim respexisse videntur Decemuiri. Eo ni mirum, ut nolu*rint a proletariis ciuibus, cives assiduos creditoribus addictos vindicam Certii ne proletairi cum sint tenuious furto' nae, quam Ut Ues posuit dapse quibus assiduos

69쪽

ὸ vinculis eximerent, ipsi pro assiduis &se,su-osq; liberos, familiamq; totam in discrimen

adducant: ne ue corpus liberum immuneq;,

assidui hominis liberandi gratia, seruituti capitisq; poenae, aut sectioni subiiceretur: quod quam iniqWu sit, nemo est qui non intelligat. Et ita qui tim in esset tu aliud nihil visi sunt

voluisse Decemviri quam astiduos non seruitiis cuiusquam, aut deditionibus, sed assibus indicandos. Nam cum assiduo lex assiduum esse vindicem iubet, locupletem iubet locu-feti, inquit Cicero in Topicis. Locuples enim assiduus, ut ait AElius, appellatus est ab , aere dindo. Esse quidem perquam iniquum, alterum pro altero pignorari, etiam Theodoricus Italiae Gothorumq; Rex, apud Casiiodorum lib. IIII. variar. intellexit: tam inquam, quam Romani,quam Decemuiri. Ideo autem

proletario quemvis vindice esse permiserunt Decemviri, quia eorum debita non solent esse grandiora, quam quae aere exiguo lui potu nnt. Et ita mihi videtur.

No es solam in testamentis, quae per aes& libram fiebant, sed etiam in aliis GL 9 mniis

70쪽

mnibus mancipationibus, is qui testis libri- pensve fuerat,si fidem perbibiti testamoim noapprobaret, improbus erat, & intestabilis. Id expressa quadam lege Decemuirali esse definitum, G ellius auctor est, lib. XV. . XIIT . qua hunc in modum puto resisti 'dam esses

QUI SE SEIERIT TESTARIER, L i, RIPENS LIVERIT , NI TESTIMONIUM FARIATUR, IM' PROBUS INTEsTABIU, QSE ESTO. In omniabus antiquissimis exemplarib.impiusti& manuscriptis, non in tolimonium feriatur, sed in νestimonium fariatur, expresse legitur. Vnde statim coniecturam duxi, ita legendum esse, ni restimonium fariatur et & verbum seriari prisco

osse, eoque profari veteres est Vses. Huius modrsiquidem antiquis suisse morem testatur Diomedes, ut in dictionibus quibus iam sese monem excibundanti adderent, nihilque ad tecta syllaba dictionibus conferre . QUO in do aggrediri, pro asgredi item moriri, Pro mori, veteres dixisse sepius animaduerti. Plautus in Trucul. λ' ' Nullam remo uel dolose a rediri. Jdem in Rudent. -