Diui Theodoreti episcopi Cyrensis, Explanationes in duodecim Prophetas, quos minores uocant, iuxta interpretationem septuaginta. Petro Gillio Albiensi interprete

281쪽

D. THEODORETI

Episco P I crRENSIS EX PLANATIO IN P R OEPHETAM AGGAEUM.

M ANNO secudo Darii regis, in mense sexto,in die una mensis,factum est uerbum domini in manu Aggari.pplici dices.

ANTE captiuitarem, tempora rem

gum Iuda atq; Istaei ascribebant prophetae:pofi uero captiuitatem, quod Iudaei sine regibres suis remansistent, Persarum regis mirabiliS Aggaeus temptas adscribi acu ro non anni modo, sed diei quos menlinit, uolens non soluam compendium demonstrare aedificationis, sed etiam benedissionis at omnipotenti deo cocesse.Vehemens' dium,num tulet eos non ita multo poli comparare mateririam ante aedificatione,cr ea quae ponea necessariasiunt, er ex pericula discere, in quanta necessariori curitate fuerint,curam aedificandi templi du=rrentes,quantis uero bonis diffluxerint,in hoc studiu recepisent. Iam uero,dauit,in manu Aggaei prophct per Aggaeu intestigamus.

Ad Zorobabel filiu Salathiel, duce Iuda,&

ad Iesum filiu Iosedech sacerdote magnum, dicens Haec dicit dominus omnipotes,Pospulus hic dicit, nodum uenit lepus domus domini aedificandae.Et factum euuobu Mi

in manu Aggaei prophetae,dices:Nunquid

282쪽

tempus uobis est,ut habitetis in domibus concauis,& domus ista deserta

In more diuinae scripturae positum est,ut principem sicerdotum uocet magnum sacerdotem. Inq; principe stacerdotum Iesu, Cr duce populi Zorobabes,linquum iudicibus quibusdam dominus utens, per prophetam popula accusat. Videte,inqui quantam cura in suis domibus pota

nanimon enim modo efficantsed etiam eas accuratis ita me omant diuinum uero templum, quo communi si te fruuntur,aedificare recusari non aptum ad aedificorim tempuε excusantes.

Et nunc haec dicit dominus omnipotens: Dirigite corda uestra in uias uestras.

Rectam cogitationem fuscipite, π iusti iudices efficialamini uectrorum studiorum,dis adimentionu, Cr pereo scite, quantum interstudium erga diuina, em inertium diis scrimen intersit.Postea exponit eos,etiis multam si eae tem 'cerint, cxiguos fructus percepise semper,ut er esiuriant, Cr fluunt,Cr nequaquam satiente perfruantur, edin fumina inopia cr instria laboriosa uersentur, ut etiaegeant uestibus necessarijs,quod docet,cum adiecit,

Operuistis uos,& non estis calefacit: & qui

mercedes cogregauit, misit eas in sacculum pertusum. Et druites, operarij mercede conduci soliti, mercedes cogregare,nul lum di sipatis his, quae collegissent utilitatem ex laboribus siusceptis, periculis aditis accoperant. Ac rursus deinceps eos iubet prudens inire consi' s a b

283쪽

- D. THEOD. COMMENT. lium, ex templi curationem omnibus rebus anteponere,er ad montes princtos ligna ad aedificationem apta cicadere,pollicens se ad hanc rem eos adiuturum,Cr illustreseos claraturum uis etiam eos ad memoria antecedetis inopiae reuocat,ut codiscat cuiusmodi inertiae sint praemia.

Respexistis in multa,& faeta sunt pauca: Nintulistis domum 5c exufflaui illa.

Cum sterassetis uos fructus multos capturos esse, spes uos Id ait:er uero cri perpusilla collegi fetis,nullo ex his

in suistis,qu)d iam im condiri ac reposci ludi ars

abieci.

Quamobrem haec dicit dominus omniportens:Quia domus mea deserta est, di vos se stinatis unusquisque in domum siua:propter hoc seper uos prohibiti sunt coeli,ne darent rorem:& terra cotinuit germen suum:& iniferam super terra gladium,& super montes, ec super triticum,& super oleum, oc quaecusque profert humus, oc super homines,&s per iumeta,& sua oes labores manuu eom.

Quemadmodum rem meam curare negligitis, et in domibuε uestris accurandis impesam operam ponitis, sic erine pluuias arcebo, Cr terrum sterilem reddam nec uero aliter puniendi uim inuebam,quam gladium quendi, non modo in terrae fructus sed etia in huius cultores homines,Cr simul cum eis communicabunt poenas iumenta. Haec autem se ficturum deus minatur,quia diuinam domum neα

sex pent: non quod templo egeat, nam quomodo, qui

284쪽

IN AGGAE V m nil est opifex, eret homine qui omniasiola mi erita

cordia fecit: sita potius ut eos curaret, er salutem eorum procuraret,templum aedificari iubet,ut in eo legem obstruantes,inde commoditatem capiant:σ quod uellet legis construationem uis ad aduentum Herodis iuxta diuis apostolis curari. Nam post co eruatoris nostri incuritatationem,nouo instrumento patefacto,vetus absolutMm est, sistas d. lex paedagogus, ut sapientonium praeceptorem lactis emit,excst:quia amplius hi, qui ab eafuissent ad radiis meta instituti,non egeret elementora introdussione. Sed ad historia persequendi redeamus. Cum hanc minatione audissent Zorobabel,Cr IUM magnus sacerdos, Cr ab his adnunt brutus populus, in maximo timore fuerunt, atq; propheticis praedias paruerunt. Dominus autem miseria constitim ut uidit eorum indussionem animi parentem, per prophetam clamat,

Ego uobiscum sem,dicit dominus.

Adeste animis,inqui quoniam me adjutorem er auririliatorem habetis.

Et suscitauit dominus spiritu zorobabel fi, Irj Salathiel, ex tribu Iuda, oc spiritum Iesii filii Iosedech sacerdotis magni, di spiritum reliquoru de omni populo, oc ingressi sunt, di faciebant opera in domo domini omnis potentis dei sui, in die uicesimaquarta menclsis: in sexto mense in anno secundo Darii

regis. Illae

285쪽

as D. T Η Ε Ο D. COMMENT. Hinc plane intelligitur,ut sit ac bones mi uiuendi ruistionem persequimur,diuitium auxiliu asequimur.Etenim ut hi ad bonum inclinauerunt, ac propenderunt, diuinaeonfensio eis ad aedificationem adiumento fuit, Cr expeditiores,ac promptiores gratia dei escit. cum nimiru primo die in fis prophetiam accepissent, initium aedificiistionis dicerarit quam cr uicesima die mensis.Postea rursus sexto mensie, praecipit dominus prophetae, haec uerba ad eos perfrre,

Quis ex uobis est derelictus: qui uidit doismum ista in gloria sua prima, H quomodo uos uidetis hanc nunc nunquid non ita est, quasi non sit in oculis uestris

Cum uenit uobis in mentem nobilitatis prioris huius te pii er sipiendoris,quomodo sere potestis coiispectu eius uastitue solitudinum pleni praesertim cum ex uobis nonae nulli adhuc supersint,usq; ab illlo tempore in hunc diem.

Nunc confortare Zorobabel, dicit domi nus, & cofortare Iesu fili Iosedech sacerdos magne,& confortare omnis populus terra dicit dominus omnipotens. Verbum quod pepigi uobiscum, cum egrederemini de terra Aegypti,di spiritus meus erit in medio

uestrum. Omni segnitie, Crmetu excusso, ac abiecto, fuscipite robur,quod uobis fuscio: Cr me ex pactione uobiscum inccre, exstiritus mei gratiam uos curare, ex tueri creta dite cum autem multa essent impedientis,inopia,e nem

286쪽

IN AGGAEVII. asscessariorum caritas nitimorumq; incursiones,ta bella, ex nimio huc accedit,quod consequitur,

Nolite timere, quia haec dicit dominus os nanipotens: Adhuc semel ego comoueo coelum,& terram,oc mare, oc aridam, & moueo omnes gentes, Θc uenient electa de cunctis gentibus, di implebo domum istam gloria, dicit dominus omnipotens.

De Gog Cr Magog praedicit, quibus cum bellum his ferre constituissent,in Hierusalem maximis copijs ex inultis nationibus coactis, id fieri permisit dems, en cum eos contra alios armasset, ipsos inter se necare eficit, eoaru ras diuitias aedificantibus largitus est,er a seruiens au ribaes audientium,inquit:

Meum est argentum,& meum est aurum,dicit dominus omnipotenS.

Non aliena in rem meam conuertosed mea rursus reis Epio, Cr recupero dedi eis diuitias iberalitate usius murima,cum largitorem donorium no cognouerunt,iure moaliati sunt. Magna erit gloria domus istius, nouissima plus qua prima,dicit dominus omnipotens.

Non magnitudine Cr pulchritudine aedificii dicit dorimum illudnorem fore, si ta conditione Cr modo occiae sonis gentium, cuius fama quas uersus peruagans, iomnipotentis robur declarauit. Quare commotionem coeli,s tm Cr maris id Actum appellat, nempe quod orimnes metu perterruisset, ex rei miraculo excitati Absentadlo

287쪽

as6 D. THEOD. c ΟΜΜNE T. ad laudandum deum,no incolantes soli continentem, Crad infulas commorantes,Cr praeterea inuisibiles potorutes in aethere, Cr in coelo versantes.

Et in hoc isto dabo pacem, dicit dominus omnipotens:& pacem animae in acquisitione omni qui creat, di suscitet temptu istud, ues sic pacem anims in compensatione excitandi,templum istud omni aedificanti.

Non enim modo humanos hones cessare Aciam, sed etiam diuina pacem eis gratificabor, quae animis cociliat salute. Haec erunt aedificantibus praemia. Nono mense propheta ob omnipotenti deo iterum interrogare iubetur sicerdotes,an sacrum uestimentum ab hostia sacra sanctificare potest contingentis,ut panem, aut uinum, aut okιι, uel aliud quippiam eiusmodi. Deinde ut sacerdotes negarunt,interrogare rurses iubetur, an uestu tum impurum quiddam contingens contaminatur. Hoc ubi sacerdotes consen sycni,haec propheta iubetur dicere,

Sic populus iste,& sic gens haec coram me, dicit dias:& sic opera manuum eo', di qui cum appropinquauerit, ibi colaminabitur.

Quemadmodum sanctificata uectis aliud quippiam ex appropinquantibus non potest sanctificum, π cotra conrurinatur contactu immundorum, fecundum legem, scpopuIus hic nullam utilitatem ex sanctis percipit,propter uitium quin appropinquare tentans,impie haec contamia

nat. Postea causis eorum docet,

Propter munera eorum matutina dolebul. Die

288쪽

a facie malitiarum suam, & oderatis in pora

tis arguentes. Diluculo,inquit,illucescente,nul lius boni rationem dua llissed turpeis quaestus acerrime perfecisti estis,atq; inimco unimo effecti fuisti s in reprehedentes maditia uestra, qui in portis a fidentes,intratibus er exeuntibus diuinos strinones affirrebant. Iam uero omni cura considerate, quinam essetis,cu aedificatione negligebatis, er quanta necessario minopia constringerenani. Viginti hordeorum

mensuras reponeres,vix medium partem reperiebatis erquinquaginta ex torcularibus uini Iagenas haurire expetactantes,titium uiginti inueniebatis. cium uobis varias corarectiones inferrem,sterilitatem Cr uenti uredine, Cr griis dinem,tamen ob uehementer uestiriam robustam morbum

nihil sensistis Itas barium remm memores, animaduertiare,quanta frugum copia fruimini, postquam aedificare coeptilis. Tantum enim uobis redundantia necessariorium largiar, ut in posterum ipse areae mensiurae ignorentur, Crmolles fructus magna facilitate dabo, Cr omnisi fructuum fertilitatem suppeditabo,cr praemerea o Zorobabel ferri mones illos cofirmabo,quos de Goger Magog praedixi

Et subuertam solium regnoru, 8c conteram fortitudinem regni gentium, & subuertam quadrigamα ascenseres eius,& descedent equi, di ascensores eorum unusquisque in gladio aduersus fratrem suum.

Nullo negotio uobis,inquit,uictoria paria, insania Crdemetia eos uerberans: armabo eos contra se,ut funditum

omnes

289쪽

ats D. THEOD. con MENT. omnes simul cu eqvis pereunt. Quod uero inquit, Asiue

dam,non abs re posuit: sed beneficij contra Sennacherib

memoriam renouat. Cum enim illas, qui Mant a senii cherib,repentinam perniciem molitus est,omnem terra,er mare horribili narratione praestrinxit.

In die illa,dicit dominus omnipotens, Asiamam te Zorobabel filium Salathiel seruum meum,dicit dominus, & ponam te quasi si gnaculu,quia te elini,dicit dominus omnis

potens, Hoc loco Isu non mentionem scit, sed Zorobaselis, cum de bellis, er eorum admininratione fici mones h buit,quoniam bellorum adnanistrationem hic solus prata curaret. Itaque dicit, In illa die,gentibus illis Gess, te Eorobabel, quem in struitutem er procuratione meum doleo, illustrem, Cr praeclarum declarabo, ex propter te omni studio populum tuebor,te utens tanquam signaculo quodammam signum foribus admotum Cr arcis, omnia, quae intus reposita sunt,tuetur cr construat. Et prophetati a quidem iam completa est. Ego uero Apollinuri derimentiam admiror, qui tam apertis vaticinationibus conistrariam intelligentium afrre aggrefus fuerit, dicens,

exercitu Gog Cr Magog nondu luisse, sed ad sine sieculi

fre: non sapientisimus hic attre est prophetiae cosiccurionem,quod post praedictione illum occisionis stiris propheta intula, In die illa, dicit dominus omnipotes,inuma te Zorobabel feruum meum, dicit dormius: Cr ea quae dein

290쪽

I N AGGAEVM. itydeinceps confiequintur. Sin autem dium quendam Maerobabel in suis cinctionibus fabulosis fingit illo tempore futuris,perfectam fabulam nobis finget. Sin autem his solus Zorobabel est, qui post reditum populo prasuit, sub quo illarum gentium exercitus prostigatus fuit,er

post illiuι cladem,Cr olytiso in admirandus σprae clarim extitit Zorobabel, Apollinarium non hoc ignotirare oportuit, quod ob inopia causantibus aedificatiotanis prorogationem,omnipotens dominus promisit se has gentes coacturi ,er buru diuinus in aedificationis sirum 'pius suppeditaturum:quare adiunxit: Meum est argentarem,meum est alimum,magna erit gloria domtis illius non imae,plus quam primae. Sed hunc delirantem relinquentes,nos ueritati adhaerestamus,m mistricordem domina precemur, ut no&s pacem largiatur, Cr pacem anime, ut eum omni ex parte obstruantes, atq; eius auxilio niatentes,inuisibilum bonam infidias effugimus: , titfecundu eius diuinus leges vixerimus, napromissa. assequamur,gratia et mistria cordia domini nostri i Es v civisti,quo cum gloria par una cum socii, imo, uitae principe spiritu,nuc. er semper, Cr

insecuti sta

cidorum