Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

201쪽

p. V. De tegis lat. I .nt. ebea saera. frinceps, & quasi inter saxum stat&sacrum, si

medium teneat, omnibus suspectus, nulli acceptus;cum in partes transit, alteram hostem habuturus. Sit verb ad securitatem Dominantis di sidentes in religione subditos habere , ad Reipublicae profecto commodum non est, quae tu bis intestinis marcescit ac dissiuit. In comitiis. in Senatu,in judiciis, in exercitu, de civilibus re-hus vix unquam bene consentiunt , qui diversit sacra sequuntur: exagitant se invicem, Contemnunt, proscindunt, unde dissidentia, irritatio animorum, denique odium,nebulae illae & nubes, quae bonis consiliis& publicae rei ossiciunt, ad privatam cuiusque actionis intentionem utiliatatemque impensa opera. Hanc sui securitatem cum tanto communis boni disipendio coim

iunctam optare Tyranni princeps nota est , non legitimi & boni Regis qui honestiore longe modo sibi prospicere pstest. At quid rationibus

opus, quid argumentis, cum exempla praepost ram hanc prudentiam damnent, sensius revincant Z Quae nostro & superiore seculo non da mna & quas non clades Christianae rei stissa religionis unitas in Europa deditὶ Quando mota haresacra quasi anchora, & non universa Reipublica navis turbata , iactata& fluctibus pene mersa pGermania, Gallia, Anglia, Belgium, Hungaria. Suecia, Polonia, Dania, si suo periculo, motibus, ruinis, excidiis, incendiis,parricidiis, fidem

non faciunt, quos testes conquiremus Τ Patria nostra nunc duobus civilibus bellis ob eam rem

defuncta. Galliae major & periculosior incubuit ejusdem tempestatis moles & saevitia,quς floren-

L 1 tissimum

202쪽

I o De Summa Imper. potestate circa Saera. tissimum quondam & nunc regnum in desola tionem cineresque, & paria m abfuit, dirissimam Uisipanorum servitutem redegit : nec diversar populorum in sacris rebus opiniones Gallorum Regibus tanta veneratione & obsequio in ordinata & quieta Republica olim adoratis, a sicariis S cucullatis latronibus securitatem, sed exitium potius conciliarunt, Heinrico III & IV. insidi sis Monachorum ictibus per summum scelus imterfectis, quasi impios & profanos laedere fas sit. qui Deum ipsum primi laesisse viderentur. Angliae Regina Elisabetha, foemina virilis animi &sapientiae, petita sa pius iisdem artibus, majore . felicitate & Numinis favore pestem vitavit. Quid vero nunc Belgium dicam, totis octoginta annis internecino bello absumptam,& tandem sua vi tute rupto iugo in libertatem assertam 8 Fallor aut haec ipsa in religione dissensio Hisipanicae dominationi tanti stetit, quanti nulla clades ab externo hoste accepta, infracta aeterno bello, quod

utriusque Indiae divitias consumpsit, & melioris Belgii amissione formidabili adeo potentia, quae vicinis Principibus quondam gravis fama magis hodie & antiqua gloria constare sertur, qu1m Virium fiducia. Sane Galliae regnum,q uasi vicem

repensurum captatae ex civilium motuum mustria occasionis impunε nunc Hisipaniae in stultat, Flandriam Burgundiamque subinde Carpendo, vix ad defensionem paratis Hispanis, imb vero sibi gratulantibus, si perieulo dilato magis quam depullo pacem jactura quorundam ab hoste redimere possit , qui mox viribus instructior ad plura reversirus sit. Quare non video,quomodo religio

203쪽

CAP. V. De gulat. p. Pop. circa Sacra. I treligionis in plures sectas scissura imperanti putlacuritatem assierat,aut emolumentum,nisi sorte

in eo regno, ubi siubditorum fidei Rex dissisius eraterno satellitio salutem sitam debet,lunc enim Gius maxime interest, Cives debiles habere & moticulosos,id quod certiore ratione nunquam fiet, ruam cum ipsimet inter se simultates fovent &issidia. Verum haec regni corruptissima forma perpetuo partium hiatu maligne cohaerens brevis aevi esse potest, sed vel interno vitio collabiatur, Vel externorum hostium facilis praeda fit, necessario ad sui defensionem robore , hoc est Concordia,& conspiratione animorum destituta. f. q. Caeterum ita quidem omni Reipublicae optandum est, & totis viribus eti connitendum, ut unm sit Dominus, unafris, unum Baptisma Ad mandam unitatem syrrisau in vinculo pacis : Verum enim vero, incidunt nonnunquam tam Calamitosa tempora', ut exCitato semel de religione incendio nec facile tanta ruina sarciri, nec tam grave vulnus cicatricem ducere possit, dum religio Da cui a. optima videtur, ut qua

non ratione,sed asectu dijudicetur A sngulis.

Hoc rerum statu subtrahenda paulatim vento vela, si recta non licet decurrere, & obliquato Iatere tempestati Cedendum , ne publiCa naVis incumbentibus procellis quassata penitus dissiliat: quid praesens aegrotantis Reipublicae conditio ferat , non quid simpliciter ad publicam tranquillitatem utile, spectandum est, ni malis

Venenum pro amuleto procurare , pestem pro valetudine. Est enim ea hominis natura & indoles: ut duci magis ad sanitatem velit, quam obtorto

204쪽

I ra De summa Imper. potesate eirea Saera. borto collo rapi, praesertim si vires non desunt, quibus errorem defendat. Itaque si temporum calamitate in illas necessitates praecipitavimus,

ut in religione diversum sentientibus ad civilem concordiam stabiliendam aut indulgendum quodammodo sit, aut ad utriusque partis internecionem usque civiendum , quis non illius Principis sapientiam laudaverit, qui auctoritate sua interposita libertatem aliquam confictentiis laxat , quas deinde sensim ad officium reducturus est, ubi prima contumaCia deserbuit, quam si nimio rigore & easdem obstinatiores reddat, de Rempublicam indies turbatiorem Z Quod cum in haereticis palam insanientibus locum etiam habere possit, nec enim iubetur probaturVe e ror, sed fertur; quanto magis in illis, qui per δε- Iutarem religionis infandis superstitionibus obrutae reformationem ex carcere & coeca servitute exierunt Z eundem cum aliis civibus Deum. eadem sacra habentes , nisi qua parte se in Christianam libertatem vindicarunt , quam & consuentiis necessariam, si intra recti & honesti cancellos contineatur , nec publico bono noxiam, sed oppido utilissimam, tam invidere auctoribus suis non decet, quam ipsi libenter antiquum adhuc iugum, per quod sibi tantopere placent, illis relinquunt , si externa saltem & civili coneo dia tranquille inter se vivatur. Quo Consilio &Gallia adversus Hugo notos suos& Anglia in Catholicos usa, quae regna eodem religionis turbine diu rotata non prius quietem invenerunt in

civilibus rebus , quam pacem aliquam in sacris., S. Praecipuὲ vero in nostra Republica pax religio-

205쪽

CAP.R De Le uiat. p. 't. circa Sacra. I73 religiosia , ob eandem causam inter Catholicos

Romanos & Evangelicos sub Carolo V. parario Ferdinando, tum Romanorum Rege, in imperatoris Vicario in Comitiis , incomparabili qua pietate , qua iustitia di animi magnitudine Principe, facta,& nupero Pacis .estphaliensis m- strumento confirmata & explicata , per quam concordia inter caput& membra, tum membra inter sie ipsa reducta, & I erio Romano exoptata diu quies conciliata est et Elus constituendae quando ipsimet Romani Pontifices inexplebili avaritia & divitiarum per turpissimas nundinationes quaerendarum libidine occalionem dederint, non est, quod eam nobis tantopere exin probrent, ad quam necessitate ultima compulli sumus. Haec pax quoniam in argumento legi latoria circa sacra potestatis , quae Imperatori Competit, praecipuo loco habenda est , a nobis pro instituto nostro nunc tradi & explicari cle-bet. Origo ejus haec est. Cum seculo decimo sexto a Leone Pontifice in universum peneChristianum orbem ex nescio quo coeli thesauro per pubi icos emissarios&caupones indulgentiarum, quas vocant, tota flumina & plaustra venum exposita essent, constitutis ubi'ue declamatoribus, uui divinae mercis praestantiam& emcacem bonitatem ineptissimis mendaciis simpliciorum hominum animis conciliarent, ut dum Glauci αDiomedis permutatione imprudentibus tumum vendunt , ipsi aurum recipiant &miserae plebis sanguinem , honus Germaniae Geniuaeetelium hominem impudentem & stolide ferocem, ejusdem beneficii rancidum praeconem in Saxoniam

206쪽

I De Summa Imper. Potesate circa Satra. dimittebergam tulit, ubi crepundiis suis venum propositis, quotidianis declamationibus ad rau-cedinem usque sibi collum rumpere non desiit. donec Martinum Lutherum, Augustini ordinis illic sodalem, sibi adversarium excitavit: qui hominum credulitatis misertus, ertatim indulgentias illas , tanquam firmissimum praesidium adversus omnia peceata praeterita & futura ementium, eos exambone hortari cepit , prudentius agerent , nes merceό iE- tanti compararent,

quod enim his rebus impenderent , multo posse melius costocari. Hoc classico innocenti subito crabrones excitati sunt, qui disputationibus, lihellis, minis, censuris in Lutherum, intempestivum adeo plebis patronum, horrendum in modum detonuerunt secutis mox ista belli spiritu a. Iis prccludia Priesulis Romani fulminibus,sortiori, ut ipsi videbatur, brachio missis,quam ut M nachus impetum tantae irarum molis sustinere posset: Sed vel solo hoC exemplo constitit, invictas esse necessitatis vires,& siaepe desiperationem

salutis principium suisse. Lutherus, qui initio

sibi cum solo aliquo circumforaneo rem esse putavit, de nulla re minus quIm ipsa reformatione cogitans, ubi se inauditum Romae damnatum,&iam ad rogum quaeri videt, non habita innocentiae, non deprecationis, non appellationis ad futurum Concilium ratione : periculum audacia discutiendum ratus mirabili Dei ductu opus aggreditur, quod iam pridem tam necessarium Viri pii & docti habuerul,quam stupra privati hominis vires ob praepotentem Romanae aulae ambitionem positum: ita saepe Deus praepostera horni-

207쪽

CAP. V. De Legiuat. Imp. Pot. circa Sacra r snum prudentia ad suam gloriam uti solet, ut qua in re ubi praesidium quaerunt, eadem ipsis exitio vertat. Profecto enim si Pontifex ad unas & al- . teras Lutheri literas, quibus illi oblique perstris i 'cta inimicorum malitia omnem obsequium e fert, imo silentium spondet,& errorem deprecatur, benignius respondissat, monitis Proxenetis suis, ut cautius illuderent, &Lulsero spe alicujus honoris facta, dissicium illud in prima herba potuisset facilE opprimi, quod cum in virum G sit, Romanae sedi tanto luctu & jactura stetit. Saxo Elector indignatus praecipitato iudicio hominem opprimi, nullius criminis convictum,palam ejus patrocinium etiam apud Pontifiwem suscepit , ea in re ab Universitatibus mittebe

sensi ac Lipsiensi succenturiatus, id quod stupemum Praesulem tam male habuit, ut ab illo tempore eum Imperatore Carolo & in Germania nihil non fecerit , quo oriens Evangelii clarior lux inductis tenebris occultaretur. Interea Lutherus in dies confidentior in ipsum etiam Pontificem, & Romanae Ecclesiae abominabiles, ut ipsi visum, superstitiones ac vitia calamum stringit, illum in Apocalypsi notatum Anti-Christuna, hanc Babylonem clamando felici adeo siccetis, ut momento plurimi Germaniae Principes & CLvitates Imperii agnita veritate eius doctrinam amplexi sint,nec Imperatoris indignationem v xiii , qui ad Pontificis gratiam aucupandam Lutherum proscripserat, eandem in publicis Imperii conventibus contra alteram partem mascu defenderint. Itaque cum ob religionis divisionem dissidia de simultates inter ordines quotidie in

208쪽

De Summa Imper. Pore te circa Sacra. in majus excrescerent , & merito quisque prudentum timeret,ne in mutuam patriae perniciem aliquando desitura essent, Carolus Imperator de Concilio libero, velut unico Componendarum litium remedio , habendo serib cogitare cepit, cuius mentio subinde a Statibus inomoibus p ne Imperii recessibus ab Anno i s et . usque ad I s 3 a. habitis refricata est. Quoniam Verci ma- Ium non serebat dilationem, sed maturam manum desiderabat , Pontifex autem non facilEConcilio assensurus credebatur, per quod auctoritas ejus detectis fraudibus in ordinem cogeretur, placuit ad omnimodam compositionem v que temporaria ope laboranti patriae succurrere. In hanc rem conditum primo Noribergensie De. cretum, multis in locis edicto Ormatiensi derogatorium , quo, ut in Spirensibus comitiis Anno I 626. habitis causa Lutheri tantum non Probata est, fremente multum ad haec Caesare, &contemni imperia sua querente. Secuta inde

alia Spirae comitia Anno i s ap.in quibus juri Lu- theranis quaesito quasi repensa vice multum detrahebatur praevalida Imperatoris gratia , . ad quam se plurimi Orsinum componebant. Nam repetito mormatiensi edicto Statibus libertas conscientiae & jus amplius reformandi adem, ptum, re in eo statu, ut tunc suit iussa , ut deinceps maneat. Sed Saxo, Brandenburgicus &Ηessus, quibus se alii Principes ac Civitates Imperii adiunxerunt, nimium se gravari edicto rati, contra illud publico scripto protestati sunt, appellatione etiam ab actione Spirensi ad Caesarem

liberumdue Concilium interposita; unde Prote

stant N

209쪽

C M. De Legislat. I .Pot. circa Sacra. Istantium nomen exortum : Legati quoque ad Carolum missi, qui ad occupatas pridem Princi- pis aures aegro auditi tradita appetiatione in ca cerem conjecti sunt. Pupugit haec res miruta in modum Protestantium animos , qui recenti adhuc foederis Catholicorum quorundam ad

versus se initi fama pejora ab alieno a sua causia Imperatore veriti de defensione propria cogitare ceperunt , indictis ex hac causa smalcaldiar, Noribergae, ac denique Franco arti conventibus , in quibus scedus Smalcaldicum vel ictuin 'vel confirmatum est , multis Civitatibus in id

subinde ad tuendam conscientiarum & jurium t smorum libertatem nomen dantibus i Haec usque ad annum trigesimum secundum acta , irritato interim Saxone Regis Romanorum creatione,in. qua suae intercessionis nullam rationem habi iam indignissimE tulit. Exacerbatis ita hinc inde animis cum res adapertum bellum specta ex videretur, pace publica iam repetitis actionibus turbata, Moguntinus & Palatinus Principes donuo partes suas apud Caesare ex Belgio Ratisb

nam ad Comitia euntem interponunt, & eo pe mittente actionem Saxonem & Hessum eodemi studio ad pacem hortantur. Conventu S-ein- forti habito ac post multas disceptationes Nori- bergam translato, licet summa rei conciliari non posset, tamen periculo Turcico imminente, cui Germaniae vires opponi necesse fuit, in has leges

concordiae Causa conventum, quas deinde Ca

sar edicto publico ratas habuit: Ut pax publica per totam Germaniam sit, di ne cuiquam religi nis causa molestia fiax usquead Concilii tempus,

210쪽

r 8 De Summa Imper.potestate ebea Sacra. vel hoc tardante, donec per imperii publica comitia alia suerit ratio inita componendi dissidii, gravi constit tap'na in eos,qui contra secerint. Caesar in se recipit Concilii intra sex menses de- nunciandi , anno post inchoandi celebrationem , quo non impetrato ab universis ordinibus controversias de religione diremptum iri promittitit interea sus enduntur omnes actiones forenses in c*usis religionis contra Protestantes intentatae, & ne posthac ullae moveantur , edicitur. 1 Quod Vontra fit, pro nullo futurum. Pr

testantes 'ero promittunt Imperatori & Romanorum Regi obsequium in rebus civilibus, & a '- versus Tu icum bellum auxilia. Haec prima pax, seu potius in lucve pacis, ut alibi vocantur, suere, in religionis causa per universum imperium promulgatae, & quasi aeternae illius Anno 1 s s s. constitutae praepara oriae , saepius deinde repetitae & confirmatae, non in s h Ratisbone'-sibus tantum illis comitiis, sed& biennio post in transactione Cadaviensi, & ab Oratoribus Commissariisque Caesareis, Anno i s 3'. c per Fran costartenses inducias e ac porro in Comitiis Ratisbonae Anno i s i. habitis , rursus Anno

sequenti prorog tae, biennio post repetita . S iterum sequenti Anno, adeoque in omni-