Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

491쪽

De Summa Imp. potesate cirea Sacra. catastrophen adscribere. Huiusenim Vimna-ximi incomparabilis & ignea sapientia civili de

eloquenti humanitate familiaris, non torvo Catonis supercilio horrida,quem non in admiratio nem primo rapuerit, & mox amorem Θ Ita verbhaec nostri seculi gemma in perina Ibburanis ad Archombrotum toto animo in haereticos arm tum, , Laudo impetum tuum, egregio se more succensum. Sed sunt tamen quι non sine argumento contrarissentiant, quia rerum seu regis compertum es, ut quaedam animalia alun-rur veneno, ita hanc sectam invalescere pubi

cu mam, inters besia se clades saginari. oin igitur arteου, eing mitior quaesive Gquibus maculam Sicilia eluat e crediderunts Regum 'prudentia abfg ferro Osanguine morbi saevitia em ponereposse. Si quid vero ἱ e sentiam, quaeris, neque cum ilias pacem neque hesium si Itaciter volo: na quietem possunt pati , non hos puto uEu moti bin fosticitandos: sin in Regem Rem publicam seditiosis consiliu sonte insurgent inerandos non arbitror sedui armos pr

mendam vesaniam superbe furentium. Da tunc arma , tunc omni Iaude digna in eos Iemeratas. Totis regni viribin enitendum, ne impune amferant abominandi in Regeae exempli au cram: Es eo quidem celerius vindicandum eis faιinus,

quo ipsis ferocim solent grasari in cunctantes,

nostra patie iam pro im cIkitate contem

D im.accipere.WNeque enim haec secta ferendis parendove, ut solent meliores disciplina, quaerit sibi incrementa in urgio, rixa, tumultu tu

492쪽

CAP. n. De guris dict. Impurisca Sacra.

facinora alueuit asserere. Ferro igitur Orpta quam amula ferocitate censeo in eos esse agem dum , quoties suis injuriis Regem ac patriam lmeessent. At s seditionibuου, si rebestio ab inri

unt,patient urs mitim se haberi, tum ego cum

istis pacem malim. 3am enim inplurein sielabes, quam ut singuli inter reos Icribi pusint,

or citari a lictore. Ac praeter juventute abis undat Sicilia, quam nunc levit π, nunc erasa nunc ipsa armorum cupido sic versat, ut non jure aut pudore aestimatofamosis det nomina, orin militiam coeat quantumvis superis mortaliahmve aversam. Ita multi, dum armis certatur , acceduntsse praeda ad istos Hyperephantos. qui eos in pace devoverent se Reges besti idato plures de novo reos faciunt, quam de veteribus extingunt. Praeterea vetatisita per se tenuia aesoluta facile rumpas: at si ea inter se violento implico nexu, quo fortius premis, eo validiussipantur, coeunti denis in funem, cui framgendo nunquam suffeceris : Sic si per se foris

negligentiores Darum partium ubi intentatos iugulis vident enses, qui coactam, ides, ut existimant, pudendam paenitentiam extorquean interdum furioso se quem aegre exsolveris nexu conjurant et itaque pace, otio, regni facilitate, F ipsi importunis tumulsibus au arma 'Reeem non cogent debestandi funi, quo tempore nihiI ex publicis latrociniis habent, quod incertis esseditiosis auxiliatoribus largiantur , neque miscitata adversantiu ervore plurimum quoque de suo remastunt. Ex ipsim deinde praecipuis multi ad Regem resticiunt, ex cujuν amicitia

493쪽

η g De Summa Imper. Potestate circa Sacra. isto sereno omnia pendent. Is autem si non tam odio quam eontemptu prosequetur eorum discriplinam, emacius omni esio nobilium animos

adpaenitentiam coget: qu si malo pudore prohi-hebuntur siuam sectam ejurare, saltem liberis sis, consissent, magistros eos tradent, per quos

erudiantur ex veteri more , vivanis in regia gratiosi Nam qui caelo, argumentis, vetem praeceptis unam pertinaciam anteponunt, a haren innuisa, vincentur, mihi crede, hoc honorum aditu, regiorum munerum caute praeclusa : praesertim si non hae poena legibus publice latis in eos constituantur , nam id ipsum satis iratis esset ad quectus conjurationems o contumacia arma sed lento quodam usu Principiss ingenio nequaquam in eos divi

dentis Reipublica munera, qua conferri aliis possunta equeferentis,ut extra licentiamquam leges faciunt, exerrent. Caere sit in eos mamfuetus, or interdum familiaribus verbis dignus ipses videatur, cui placeant. Multi enim interisios non suo, sed secta sinstitutionis vitio pe cant et abra hac esset, rebra indole par αs m

jorum futuri. Hos cum licet, corrigi, mehe cute, praestat, quam everti , aut ad infamora adigi nec late. Ista vero utcunque lenta remedia paulatim Hyperephantis nervos exscindent,or qui Jecie altioris sapientia coaluerunt, tandem segni nec irritata vetustate, ius bia quoque excussa atque contempta, qua exorienatanti supercilii Dit, non agreso entur. Haec

Barcia ius r Culus summi Vatis veluti Sibyllina folia eventus probavit: Quid enim nunc Hype ephanti

494쪽

CAP. n. De Furisdict. Imp. circa Sacra. ephanii isti in Sicilia sua amplius auctoritatis habent aut antiqui roboris ξ Quod bella,& caedes direpetitae toties lanienae, fractaque pietatis nomine fides & pacta non praestare regno potuerunt , id in pace factum praemiis, honoribus, poeuniola, imb aliquando etiam levissima spei amplioris aura. Nunc secta urbibus & imperiis Pr vinciarum exuta, amissis Optimatibus & Purpuratis, quos melior Regiae fulgor in aulam dc ad sacra majorum compulit, Regum gratia & arbitrio potius stat,quam suis viribus.

I. 28. Post haereticos aliquid de Apostatis dicendum, qui sancta dem prodiderunt, ut describuntur ab Imperatoribus Theodosio, Ualentiniano & Arcadio, o sanctum baptisma

haeretica supersitione profanarunt. In hos, si clerici sint, υ) eaedem poenae constituuntur, quae in haereticos : c) sin laici, bonorum conia scatione, dc omnimoda intestabilitate tam passi. unquam activa, etiam testimonii dandi inhabilitate, de segregatione ab omnium consortio coercentur e exilii etiam dc aliis poenis digni, , nisi poena visum fuisset esse major versari imire homineι se hominum careres ragiis.

g. as. Subditos plane extra Ecclesiam conis

stitutos iam supra attigimus : nam violentam eorum compulsionem vix est ut probare possim,

quamvis de iure Principis nec hic quidem diffiicit is sim futurus : Longe verci alia eorum ab harureticis est ratio : Maxime enim hi in id puniuntur, ne insidiose Ecclesitae noceant: isti vero, ut ps eam

O, L. 3. C. de Apost. b l. 6. C. de Apost.

495쪽

CAP. n. Dessurisdict. Imp. circa Sacra. sfuit mihi argumenti contiguitas, ut ordinem desererem, ne divellatur materia et imo si quis rem totam accurath velit expendere, est hoc arsumentum plane a publico jure alienum, nisi forte iustificis belli Causis, nec id ipsum citra ci cultu m,misceatur, Sc ad jus gentium pertinet radeoque breves hic erimus, quasi per excursum aut deflexum compendio curiosi. Jure gentia um non quaevis religionum diversitas bellum p rit, sed illa demum , quae iustitiae & fidei vim infert , & necessarios Rerumpublicarum nexus iniqua superstitione prophanai: Cum enim magna illa gentium societas publico iure constet, quod maxima sui parte , metu Numinis pendet, is utique communis omnium gentium hostis censendus est, qui justitiam & iura socialia tollit:

quoniam vero falsiae etiam religiones sociali fini lassicere possunt, idcirco non alia, suam in gemitum unionem & sanctimoniam Civitatum iniuriosa publicam indignationem experitur. Hinc prim6 ιιθι ηι, & omnis de Deo ac religione se, Curitas gentium arma in se provocat: quod si enim in quavis Republica multum resere & ad civilem concordiam & Aciliorem Iuris executionem religio recla & prudenter ordinata, quam, ut supra diximus, Plutarchus vocat co gulum omnis societatis & , fundamentum le

gentium societate, ubi & pauciora jura sunt, eademque in sola religione tundata, & longe dissicilior executio Nam illic certe negata religione

496쪽

so De Summa I .Potestate circa Sacra. lpereunt omnia socialia jura & inviolabilis ili, lanctimonia vinculorum, quibus Reipublicae invicem connectuntur, quaeque sarta testui; conservasse publicae tranquillitati tantum interest.

Bene γ Cicero , sublatapietate , sdes etiam O secutas humani generis se una excessentis ma virtus justitia tollitur ,& b) alibi. Jus tiam adfert, cum cognitum habeas , quoa sie ummi rectoris es Domini Numen , quod conmlium, quae voluntas. Nec ad aliud Homerus respexit, qui passini hominibus d iςλι δωρα ιιι opponit illos quibus ειωδει i. quasi lquos Numinum metus tenet, eos oporteat justia itiam sequi & humanitatem: earteris sera sit & iniis lproba mens ad aliorum iniurias non prona mo

do sed & praeceps o Lactantius. Si ergo plec i

tin est cognoscere Deum, hujus cognitionis Me lsummas, ut eum colas; ignorat utiquejussit L .am, qui religionem Dei non tenet a quomodo Mnim potes eam nosse, qui, unde oriatur, un rat : Ac vi Philo: ' τῆ c Φυσεω ἰσιν ἐυσεβῆ l

. ita : quo nomine Justinus ex Trogo laudat JG 'daeorum veterum iustitiam religione permi tam t Hinc illa notitia esse Deum adeo omnibus egentibus communis est, ut e) AEliano teste ne- mo etiam ex Barbaris ad in os a usque delapsus sit. ID Seneca quoque eundem populorum O. et initium consensum appellat : Tanquam Deos de se inter alia se colligimus, quod omnibus de q Deo ,

497쪽

CAP.VI. De gumdict. p. circa Sacra, qsr, Deo opinio insita est, nec usia gens mquam HE. i. Adeo contra legos morαά, ut non aliquos Deos

credat et adde & quae Iamblichus habet post principium de mysteriis AEgyptiorum, ubi ho mini proprium ait , Deum nosse, sicut hinnitus

est equor quare nihil omnino habent, quod eos cum ratione sublevet, qui contra commune hoc - & universalissimum omnium gentium placitum de Deorum existentia aut ignorantiam suam turpiter fatentur aut pertinaciam inanem et Nam& hqminum crassiorum, quam ut fallere alios possent, & sapientiorum, quam ut fallerentur Circa eandem opinionem aeterna conspiratio, tum quod adversae sententiae argumenta non citius audita, quam communibus suffragiis rejecta sunt,nullam admittunt ἄθεο-o excusiationem, sed eam recto praejudicio oppido proscribunt: Atque hoc nomine Moxus Lydus Crambi urbis incolas captos omnes aquis mersit, οιον αθέους, Cui nec Deum scirent nec colerent: Nulla hic Phi-: losophiae libertas r Commode enim Himerius Sophista, actione in Epicurum, quaerenti,

παπτα . Secundo, quicunque divinam providentiam negant, iisdem jurisgentium suppliciis succumbunt: certe enim morali effectu negare, Deum esse , aut negare ab eo humanas actiones curari, idem suntor Nam si Numen illud nullam hujus universi & singularum rerum curam gerit,

quid pietas est inter homines, quid justitia, q uid fides t quae illa gentium stultitia placare Deum. ad vota nostra incurium di immobilem quis su

498쪽

4ra De Summa Impo. potestate eirca Sarem ror iustitiam colei e , fidem servare, Cum ius, i iuria, perfidia, fides aequali apud Deum pretio sint i verum quam impia haec doctrina in D um3 quam communi gentium iustitiae hostilis,& merito collatis viribus profliganda ξ Igitur qui in Republica & inter gentes vivere volunt, imbsaltem qui humanitatem participare, eos nem se est credere ista duo , & esse Deum & humanis rebus assici. Nam haec summa sunt cujuscuniaque religionis principia, sine quibus nec religio ulla est nec esse potest et Intendit eam in rem digitum Scriptor epistolae ad Hebraeos, Cum

non longe b Cicero abit. Suni Philosephi se

fuerunt, qui nusiam habere censerent human rum rerum procurationem Deos, quorum et Gra sententia est, quaepotes esse pietas, quae fa

critas i quae religio et Hac enim omnia pure ac caste tri uenda Deorum ita Numini sunt,sianamsoertuntur ab his , esse est aliquid a

Diis immortalibus humano generi tributum. Epictetus etiam a 'τους τυο θεους-Iam στε

Primus es Deorum estim mos eredere et deinde reddere ista majesatem Dam, reddere bonis rem, sine qua nudia majestas est: nec aliter Lactantius r neque honor ustus deberi potes Deo , si nihilρ stat colenti: nec ustus metus, s non ir scitur non σουnti : Atque haec duo ita inter se connexa & devincta,ut uno soluto'alterum su-hito

499쪽

CAP. n. De puris .mp. circa Sacra. 6sfhito dispereat in rectePlutarchus censuit tolli de

Deo notitiam providentia sublata, quae Deitatis praecipuum est attributum: ' ου γα, α νατον

ista de providentia divina religio aut naturae Communicata aut in gentes diffusa est, sed qu qua late creditur, ubi modo vel umbram divini

cultus it pietatis licet deprehendere: Quod procul dubio sibi Pomponius voluit, qui religionem iuri gentium tribuit; & Socrates apud Xenophontem Deos colere legem facit omnibus h minibus Communem: ac Dion Pruisensis pedi suasionemr-- η σου ρομπαν

miam πῶo τως ἔλεm - α νο δε η-Inde pariter nulla in tanta luce naturae cicontentu populorum excusatio ignorantiae aut alia opis

Dionis censura nisi poenalis: sed quemadmodum ex bene constitutis Civitatibus quondam Epic rei iussi sunt exulare,quod DiagoraeMelio accidit, ita nec inter gentes ferendi sunt, qui earum s amctitatem & connexa iura tanta impietate maculant : nam nitul iustitiae, religioni, fidei, virtutibus ea Numinum securitate relinqui , vel ipse Epicurus evidensargumentum est, qui justitiam

nasci ex sola conventione dixit, non amplius duraturam, quam communis duraret utilitas, de solus poenarum metus ab aliis prohiberet injuriam. Caeterae autem notiones , ut esse unum Deum, & ab ipso omnia, quae sunt, creata, quam-

500쪽

' Summa Imper. Potestate tarea Sacra vis primis & indubitatis argumentis eonstent, quia tamen secus acceptae sociali gentium iuri non aeque nocent, aut iustitiae adversentur, e tra humanas juris gentium poenas sunt positae. nec iustificam bello causiam praebent et Sic gentes inter se salvo publico iure aliae plures Deos ad

rabant, aliae unum e interdum etiam creatas res, ignem , aerem, stellaS, arbores, terram : quini

nec ipse Deus Cananeos& vicinos illis populos, ad pravas & barbaras superstitiones pridem delapsos prius delendos curavit, quam impiam religionem infandis amplius iniquitatibus polluissent i alicubi pertinaciae aut ignorantiae homi num aliquid indulsit: Ut exinde facile iudicium

de cogendis gentibus ad Christianam religi , nem possit institui quae praeter naturae prima principia non tam ad rationem , quam praeteream, adeoque fide percipienda non cognoscenda. Haec autem magna siti parte a divino verbo& coelesti illuminatione pendent, quae externis suppliciis&armis ambitio ius saepe quam pie susceptis non imperatur. Qua propter vix est, nisi aliae causae accesserint , ut in Turcasexpediti nem eo tantum nomine susceptam, ut religio Christiana sanguine propagetur, laudare possim: sed operae pretium est hic Desiderium Erasmum audire, qui vir superioris seculi maximum decus& literariae Reipublicae velut alter Camillus singulari integritate & candore animi inter ten hricosas adhuePapatus voragines emicuit HujuStale iudicium de Christianorum in Turcas eXp

ditione legitur quod prosecto plurimum inprudem a Aua . Chiliad. r. ceut. I. Adag. I.