Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

481쪽

438 De Summa Imper. Potestate circa Sarem eam intrent et sed quemadmodum potiore jure

in eum animadverto, qui intra tectum meum

molestus mihi est & periculose tumultuatur, quam si ad epulas aedes meas ingredi recuset; ita etiam digniores suppliciis sectatores sunt, qui pacem Ecclesiae turbant, quam qui complexum ejusfugiunt: a) Concilium Toletanum praecupit , nemini deinceps ad credendum vim inferre, cui enim vult Deus miseretur, o quem vult im rate & huc respicit canonicum lus, graVe alias haereticis. J Nova atque inaudita praedic tio ea, qua verberibus sedem exigit. sc Item rqui sincera intentione extraneos a Christiana religione ad fidem cupiunt rectam perducere,olandimentis debent, non asseritatibus studere,

ne quorum mentem reddita ratio ad planum poterat revocare eratprocula erstas. Nam quicunque aliter agunt, se eossub hoc vel mine is conssueta ritus sui volueriss cultura r

movere, suas istic magis quam Dei causab pr

hentur arten re. Acin specie, quantum adiJudaeos. i Doudaeis praecepit S. Synodus , n mini deinceps ad credendum vim inferri, M. non enim tales invitisalvandi sunt ,sed via mere,ut integrasitformajustium

I. De externis nunc ultimo quaeris mus , an sussiciens sit ad arma& bellum causia r

ligio Christiana,quam illi reciperenolunt: Equudem haud ignoro, melioris loci esse hanc quaestionem, ubi de iure belli agitur: iurisdictionem enim nostram exteri non ius iciunt: sed imp

suit

482쪽

CAP. n. Dessurisdict. Imp. circa Sacra. st fuit mihi argumenti contiguitas, ut ordinem dea sererem, ne divellatur materia et imo si quis rem, totam accuratε velit expendere, est hoc arsui mentum plane a publico jure alienum, nisi fori te iustificis belli causis, nec id ipsum citra ci si cultum,misceatur, & ad jus gentium pertinet r. adeoque breves hic erimus, quasi per excursuri, aut deflexum compendio curiosi. Jure gentu, um non quaevis religionum diversitas bellum p s rit, sed illa demum , quae iustitiae & fidei vim in- , fert, & necessarios Rerumpublicarum nexus: iniqua superstitione prophanai: Cum enim ma- a gna illa gentium societas publico iure constet, , suod maxima sui parte , metu Numinis pendet, is utique communis omnium gentium hostis 3 censendus est, qui justitiam & iura socialia tollit: 3 quoniam Vero falsiae etiam religiones sociali fini, lassicere possunt, idcirco non alia, 'uam in gemitum unionem & sanctimoniam Civitatum inis, iuriose publicam indignationem experitur. Hinci primo aΘεο ι, & omnis de Deo ac religione se, , Curitas gentium arma in se provocat: quod si enim in quavis Republica multum resere & ad civilem concordiam & Aciliorem Iuris executionem religio recla & prudenter ordinata, quam, ut supra diximus, Plutarchus vocat co gulum omnis societatis & , fundamentum is

gentium societate, ubi & pauciora jura sunt, ea- demque in sola religione fundata, & longe dissicilior executio ξ Nam illic certe negata religione

483쪽

4so De Summa I .potestate cina Sacra. pereunt omnia socialia jura & inviolabilis illa Ianctimonia vinculorum, quibus Reipublicae invicem connectuntur, quaeque sarta tectaq; con- Rrvasse publicae tranquillitati tantum interest.

Bene γ) Cicero , Dblatapietate , sdes etiam O Focietas humani generis se una excesientis ma virtus justitia tollitur, & b) alibi. JULtiam adfert, cum cognitum habeas , quoa H nummi rectoris es Domini Numen , quod consilium, quae voluntas. Nee ad aliud Homerus respexit, qui pastini hominibus f δωρι.u opponit illos quibus νο 'Θεουδὴ r quasi

quos Numinum metus tenet, eos oporteat justutiam sequi & humanitatem: eaeteris sera sit & imis proba mens, ad aliorum iniurias non prona m

do sed S praeceps o Lactantius. Si ergo piH

to est cognoscere Deum, huius cognitionis haec summa es, ut eum colas ; ignorat utiquejussit Lam, qui religionem Dei non tenet a quomodo iam potes eam nosse, qui, uisis oriatur, igno

ρείτω : quo nomine Justinus ex Trogo laudat JG daeorum veterum iustitiam religione permin tam: Hinc illa notitia esse Deum adeo omnibus gentibus communis est, ut iano teste nemo etiam ex Barbaris ad ἀθεόω, usque delapsus sit. Seneca quoque eundem populorum o- initium consensum appellat : Tanquam Deos

esse inter alia D colligimin, quod omnibus de

484쪽

CAP.'. De s rudis. Imp. circa Sacra. Asrmo opinio insita est, nec usia gens mquam euadeo contra leges moreπά, ut non aliquos Deos credat et adde & quae damblichus habet post principium de mysteriis 2Egyptiorum, ubi homini proprium ait, Deum nosse, sicut hinnitus est equor quare nihil omnino habent, quod eos cum ratione sublevet, qui contra commune hoc di universalissimum omnium gentium placitum de Deorum existentia aut ignorantiam suam turpiter fatentur aut pertinaciam inanem et Nam& hominum crassiorum, quam ut fallere alios possent, & sapientiorum, quam ut fallerentur Circa eandem opinionem aeterna conspiratio, tum quod adversae sententiae argumenta non citius audita, quam communibus suffragiis relecta. sunt,nullam admittunt excusationem, sed eam recto praeiudicio oppido proscribunt rΑtque hoc nomine Moxus Lydus Crambi urbis incolas captos omnes aquis mersit, Gὸν αθεους , qui nec Deum scirent nec colerent: Nulla hic Philosophiae libertas et Commode enim Himerius Sophista, actione in Epicurum, quaerenti, ' δο

παπτα . Secundo, quicunque divinam providentiam negant, iisdem jurisgentium suppliciis succumbunt: certe enim morali effectu negare, Deum esse , aut negare ab eo humanas actiones curari, idem suntor Nam si Numen illud nullam huius universi & singularum rerum curam gerit,

ruid pietas est inter homines, quid justitia, q uiddes t quae illa gentium stultitia placare Deum. ad vota nostra incurium di immobilem quisla

485쪽

ra De Summa Impo. potesate Hrca Saera. ror iustitiam cole , fidem servare, Cum ius, i iuria, perfidia, fides aequali apud Deum pretio sint i verum quam impia haec d octrina in D um 8 quam communi gentium iustitiae hostilis,& merito collatis viribus profliganda Θ Igitur qui in Republica & inter gentes vivere volunt, imbsaltem qui humanitatem participare, eos nem se est credere ista duo , & esse Deum & humanis reb us affici. Nam haec fumma sunt cujuscunque religionis principia, sine quibus nec religio ulla est nec esse potest r Intendit eam in rem digitum in Scriptor epistolae ad Hebrae , Cum

non longe Q Cicero abit. Sunt Philosephi se

fuerunt, qui nusiam hasere censerent humanarum rerum procurationem Deos, quorum si v

ra siententia est, quae potes esse piet , quae sam ctitas i quae religio r Hac enim omnia pure ac ea e tri uenda Deorum ita Numini sunt, si nimadvertuntur ab his , cis es aliquid imis immortalibus humano generi tributum. Epictetus etiam : σῖο -ὶ τυο θεουο ἐυστβIΘιοπι

Primus es Deorum essem Dera eredere et deinde reddere istis majesate uam, reddere bonismrem , sine qua nusta majestas es: nec aliter Lactantius r neque honor u in deberi potes Deo ,si nihilpraestat colenti: nec uarin metus, s non irascitur non colenti ; Atque haec duo ita inter se connexa &devincta,ut uno soluto S alterum subito C. s. c. De natura Deor. l. r. υ Epist. yr.

486쪽

CAP. n. De urisdict. p. circa Sacra. 6s1hito disipereat in rectePIutarchus censuit tolli de Deo notitiam providentia sublata, quae Deitatis praecipuum est attributum: ' ου-α - '

tiquare nec parcius ista de providentia divina religio aut naturae Communicata aut in gentes diffusa est, sed qu qua late creditur, ubi modo vel umbram divuli

cultus it pietatis licet deprehendere: Quod procul dubio sibi Pomponius voluit, qui religionem iuri gentium tribuit; & Socrates apud Xenophontem Mos colere legem facit omnibus h minibus Communem: ac Dion Pruisensis pedi

de pariter nulla in tanta luce naturae & contentu populorum excusatio ignorantiae aut alia opinionis censura nisi poenalis: sed quemadmodum ex bene constitutis Civitatibus quondam Epic rei iussi sunt exulare,quodDiagoraeMelio accidit, ita nec inter gentes serendi sunt, qui earum sam ctitatem & connexa iura tanta impietate maculant : nam nitul iustitiae , religioni, fidei, virtuti-hus ea Numinum securitate relinqui, vel iple Epicurus evidensargumentum est, qui iustitiam nasci ex sola Conventione dixit, non amplius duraturam , quam communis duraret utilitas ,&solus poenarum metus ab aliis prohiberet injuriam. Caeterae autem notiones , ut esse unum Deum, & ab ipso omnia, quae sunt, creata, quam-

487쪽

s De Summa Imper. Potestate Hrea Sacra vis primis & indubitatis argumentis eonstent, quia tamen secus acceptae sociali gentium juri non aeque nocent, aut iustitiae adversantur, e tra humanas iuris gentium poenas sunt positae. nec iustificam bello causiam praebent: Sic gentes inter se salvo publico iure aliae plures Deos ad

rabant, aliae unum : interdum etiam creatas res, ignem, aerem, stellaS, arboreS, terram : quini

nec ipse Deus Cananeos& vicinos illis populos, ad pravas & harbaras superstitiones pridem delapsos prius delendos curavit, quam impiam religionem infandis amplius iniquitatibus polluissent i alicubi pertinaciae aut ignorantiae hominum aliquid indulsit: Ut exinde facile iudicium de cogendis gentibus ad Christianam religionem possit institui quae praeter naturae prima

principia non tam ad rationem , quam praeteream, adeoque fide percipienda non cognosce da. Haec autem magna ita parte a divino verbo& coelesti illuminatione pendent, quae externis suppliciis& armis ambitiosius stepe quam pie susceptis non imperatur. Qua propter vix est , nisi aliae causae accesserint . ut in Turcas expediti nem eo tantum nomine nuceptam, ut religio Christiana sanguine propagetur, laudare possim: sed operae pretium est hic Desiderium Erasmum audire, qui vir superioris seculi maximum decus& literariae Reipublicae velut alter Camillus singulari integritate & candore animi inter tenChricosas adhuel apatus voragines emicuit Hujus tale iudicium de Christianorum in Turcas eXp

ditione 60 legitur, quod profecto plurimum in i

488쪽

CARVLDe Furis dict. p. rea re prudentia sua& moderatione commendat. MDhi sane ne hoc quidem adeo probandum videtur quodsiubinde beatam molimur in Turcin. Male

profecto agitur cum religione Christiana, si istius columitas a talibus pendet praesidiis , neque consentaneum es , vis initiis bonos gigni Chrisianos. Auod ferro paratum es , se ro vicissim amittitur. Vis Turcas ad Christum adducere, ne sentemus opes, ne mili-rum manum. Videant in nobis non titulum

tantum , sed certin istas hominis Chrisiani notas , mitam innoxiam ,sudium hene merendi etiam de hostibin, invictam omnium injuriarum tolerantiam, pecuniae contemptum, gloria neglectum, vitam vilem: audiant cariemem illam doctrinam cum hujusmodi vita congruem rem. His armis optime hubiguntur Turcae. Nuncs penumero mali pugnamus cum malis, dicam aliud, O utinam audacius, quam verim ,s titulum cruci rostra insigne , Nurea cum Turcis digladiamur. Si militum manu constituta es

religis in ferro confirmata, s bestis aucta,tu amur eam iisdem praesidiis. Ipuod si di resis

rationibus peracta=nt omnia,curveluti cirri

si praesidio di Fad ethnicas confugimwskn

tias. nexis dum volunt viriri valde Chrisiani, sudent Turcis quam plurimum facere mali,se quod facere non possunt, execranto imprecantur um hoc ipso argumento parum C, sianum liceat deprehendere ita nonnulla dum

motant videri vehementer orIbodoxi, diris emecrationibus devovent, quos vocant haereticos ,

i, relausis digniores hoc vocabuis qui Uult or-Ff s thodoxus

489쪽

4 a De Summa I . Potestate eire a Sarra. Praemia &contemptus : Praemia,qui se resipicere volunt & relictis nugis ad aera patria redire: His Princeps honores munera, Magistratus dividet,aliis escam& illecehras tam salutari perfugio demerendi Reipublicae gratiam, & litandi. privatae ambitioni: Verum si pacta quaeda inter Princip6S Sectarios de Civitatibus,Provinciis,muneribus&ossiciis publicis inita: ea servare convenit, nec emendationis specie ad periurium usque descendere. Secundo contemptus'ab illis sentiaendus, quos petiimo ingenio pudet valedicere sectae suae & veritatem amplecti. Ille autem non ex lege alsua sit , qui pudorem publice adferat, & ignominiosiam maculam famae , sed prudentia & mansuetudine Principis ita temperatus, ut nec iste ipsis, q uos acerbe pungit, ad querelas & coniurationem prosit. I. 26. Jam ad eos venio, qui rixis, iurgiis, factionibus, turbis, deniq; publicis latrociniis r ligionem miscent et ventosa ingenia & Saturnii

homines, quibus nihil in Republica placet, quod bonis: ν δεχ, , sicut eos sa) Philo pingit,

μων αελε Hi totius Reipublicae viribus d bellandi sunt & perdendi, si non religionis causis, quamvis & illud, F quodin religionem commi titur , m omnium fertur injuriam e saltem ex perdueli onis capiter nulla hic clementiae ocm-sior de auctoritate tua & regno, non aliorum salute fabula agitur, ubi semper H salutaris sev rito vincit inanemsseriem Hementia. Multae

viris V De eonius Iing. l. C. de Haeret. & Man.

490쪽

P. VI. De Iurisdict. Imp. irca Sacra. 3

virtutes in vitia degenerant,di nisi temporis, personarum criminumque rationem habeas, nimia Regum lenitas apud suos ignaviae nomine in contemptum abit : Aliud ingenium ambitionis est, aliud ceceptae pietatis : Haec gratiam iis habet , quorum beneficio suomet tibi acbitrio relinquitur, & plerunque quiescit, nisi injuriis soblicitetur ad furorem , aut fiducia virium ad novas res et Illa, quae propediem sibi satis fidit, nee unquam tuis fortunis contenta est, sed ad novas spes subinde animum acuit, aures arrigit, pr tendit manus, nec sibi unquam per occasionem dee st, ipsis clementia in audaciam imbecillitatis suspicione contemptuque firmatam, accingitur,& auctoritate Principis apud populum variis r moribus criminata , sensim sibi nidum facit, ubi spes suas parturiat. Itaque adversus hoc monstrum severitate opus & clava Herculis, ut contundas: quicquid exsipectas, connives: tibi perit,pliis a remento fit : Alii saevitiam objiciant &crudelitatem, pro te Cotys Rex Thracum respondeat et Cum enim ipsi non nemo ejus sev

xitatem exprobraret, di diceret, του, ες ι,ὐ βασiλεια et commode retulit: κ ἐαου μ νέα, αρχομένους σώ*ρονας ποιῶ ri& sanε ita est.

Nullum enim supplicii genus illis indignum est, qui Reipublicae pacem turbUt: sed non est con silium haec latius persequi: satis enim, ut opinor, omnes in eo conveniunt, seditiosos & perduelles, qui tot funera civium faciunt, mereri, ut&ipsi sunus sint. f. a7. Lubet hic loci divinum Barciali de io, terandis haereticis consilium . Velut argumenti

cata.