Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

71쪽

a e summa Imper. Potestate circa Sacra. Et Augustinus selices eos Reges dicit, sisuam potesatem ad Dei cultum maxime dilatandum majestati ejinfamulamfaciant. Auctor etiam libri de regimine Principum, qui Thomae adscri-hitur , H, inquit, a quem Rex trincipaliter intendere debet, inseipso ct influbditus aurina beatitudo , qua in visione Dei consistit: σ.uia ista viso operfectus um bonum, maxGme movere debet Regem, quemcunque Domμnum, ut hunesinem subditi consequantur. S. . Filii, inquit idem Paulus, obevite γ sarentibus in omnibus, ergo etiam in pietatis & lacrorum institutione. Quod si filii parentibus Obedire tenentur,quanto magis subditi Regibus, qui maius & eminentius imperium habent,quam vatrium est, nec patitur subordinationis ratio,ut quod latius est, contineri possit sub arctiori. Du-hio autem omni caret, in civitate minora marItorum , patrum & dominorum imperia maiestati iubesse, quae illa ambitu suo eximie eomprehem dii r statuendum itaque erit, quod patri e tra Rempublicam licet, id multo magis in ea

Principi : quod populum Israeliticum haud qu quam latuit, qui b) Josuae in omnibus obedientiam pollicetur, ut olim Mosi paruerat. f. 6. Reserenda etiam in hunc argument Tum censum omnia ea sunt , quae divite apparatu in lacra scriptura circa regium officium de obser-

Nantia & custodia legis, de Domino serviendo, exosculando Christo legentibus occurrunt. c Postquam sederit Rex in folio regnisui, describer bi deuteronomium legu hujus in volumine a

72쪽

eipiens exemplar a Sacerdotabin Levit Ica ira ous

est habebit secum, legeis Egud omnisin diebus

vita sua, ut discat timere Dominum Deum sucustodire verba se eeremonias, qua is lege praeceptasunt. Non simplex hic & privam ad propriam salutem custodia Regibus tantum iniungitur,sed imprimis etiam publica, cum imperio & coercitione conjuncta , ad legem De Cum h contemptu vindicandam, tu ab iniuriis de corruptelis: nec de secunda tantum legis tabula. civilis potissimum vitae norma verba accipi d bent , sed de prima etiam, S tota lege, nam semmo indisserens hoc loco nullam admittit restriactionem, & aequipollet universali, quae velut huius interpres Jof r, ι . extat, ubi Dominus ad I suam ita infit et Confortare se esto robustis valde , ut custodias se facio omnem legem quam praecepit tibi Mosesservus meus. Ubi duae imprimis notatu digna: primo praecipi custodiam omnis legis h Mose latae. Deinde discerni actum custodiae legis ab actu observantiae eius de impletionis, quasi haec, obedientia ni mirum e

ga legem , Regem deceat qua fidele Ecclesiae membrum & legis divinae rigori subiectum et illa

verti custodia ut imperantem & Vicarium Dei, qui ex formula Romanorum antiqua divinitus data potestate cavere debet, ne religio Sc sacro rum maiestas in sua civitate detrimentum capiat. γ Et nunc Reges iste lite, erudimini, qui judicatis terram. Servite Domino in timore se exuis ateri in tremore r Osculaminimum, naquando irascatur. Jubentur hic intelligere Re-

73쪽

38 m summa Imperi potestate eire a Sacra. ges, erudiri, servire Domino, osculari filium noriram communi omnium hominum obsequio &Conditione, ita enim novo praecepto aut peCu- Iiari acclamatione non opus fuisset, quam singu- Iari , & proprio eorum ossicior id est sheptra Regi Regum humili devotione submittere, potestate sua ad propagationem & defensionem Ecclesiarcti, puritati doctrinae studere, aholere heterodoxos cultus, lupos ab ovili Domini arcere,alere Ninistros Ecclesiae, & his gemina, quae omnia Principibus imperium in sacra haud obscuri vendicant. De osculo, filio 1 Regibus dando, Paucis monendum, illud non esse amoris aut di. Iectionis: sed magis obsequii & subjectionis, quae Ioquendi formula apud Hebraeos non inusitata est, a moribus aliarum gentium,ut Indorum,desumpta, quibus in signum fidei & subjectionis Regem exosculari salemne fuit: Quare Septu

ginta Interpretes Verba Genes S 4I, O. per os tuum osculabitur omnis populus , ut adsensum verbalem textus Hebraei sonant, recti Per Vocem ὐπι-ου-ται eXpitCarunt, quos etiam B. Lutherus in Germanica versione secutus est.

Elevate porta capita vestra, Canit γ) alio loco regius Psa ites, o elevate vos porta sculi, se introibit Rex gloria. Per portas sieculi summae huius Orbis potestates,seu ἐξάι αν ὐπερέχουσ- intelliguntur, quas signath Septuaginta per ις-μων reddiderunt. Iterum hic tam gravis ad so-Ios Imperantes exclamatio indicio nobis est, requiri ab ipsis aliquid praecipuum dignumque iura regio: quod nihil aliud praeter potestatem in

sacra

74쪽

CAp. IZ Imperat. I . eirea Iaera eo e . y ssacra est. Illustres sunt hanc in rem apudΑugustinum duo loci, quos hic tetigisse non pigebit. In hoc RUM , a ait ,scut eu divinitus praecipiarur, Deo serviunt, in quantum Reeeuunt , in Do regno bona jubeant, mala prohibeant, monsolum quae pertinent ad humanam societatem, verum etiam qua pertinent ad divinam rei gionem. Et O alibi. momodo ergo Regώ v minoserviunt in timore, nisi e qua contra iussa domini funi, religiosaseveritate prohibem do ars plectendo. Aliter enim servit, qua b mo es , aliter qua etiam Rex es. Aua homo est, servit vivendo Meliter, qua ver etiam Rex

es , fervit, legeWju praecipientes ct conrearia

prohibentes convenienti vigoresianciendo. Meust servivis Ezechias lue 'templa idolorum . Oista, qua contra pracepta Dra fuerant constructa, des ruendo. Meutfervivit si in talia serps aciendo: Sicut servivit Rex Ninivitarum universam civitatem adplacandum Dominum compectendo. Sicut servivit Darius, idolum frangendum in potesatem Danieli dando, sinimicos ejus Donibin ingerendo. Sicut serviavit Nabuchdonosor, Omnes in regno fiso positos ahles emando Deo lege terribili prohibendo. In hoc ergo serviunt Domino Reντ, in quantῶμ Regre,cum ea faciunt ad serviendum illi,qua nopdsunt cere nis Reges. Actus igitur,qui his de aliis locis in sacris literis speciatim requiruntur 1 Regibus,m usu imperii, quod Rem peculiare la

75쪽

o De Summa Imper. Besate Hrea saera. proprium bonum est, fluunt, nec in arbitrio aut iure privatorum sunt. Equidem Cuivis licet seris vire Domino cultu adorationis & pietate dome- mea: Sed veram religionem praecipere subditis,

eos cogere ad audiendum divinum verbum, existimare fana & idolorum templa, inhibere victimas gentilium ritu mactandas , publice docendam religionem curare , eligere Pastores, Episeopos, illis omnem honorem & reverentiam exhibendam iubere et Loca publica ad Basilicas aut Scholarum domos destinare, &ctetera, haec omnia eum actus publici sint , & ex maiestate immediatε prodeant, . Regibus potissimum requiri intelliguntur, cum ineptε , subditis sperentur, agendi facultate omni destitutis. quos potius pati oportet & perserre superiorum impietatem,qui negato veraereligionis v su non tantum superstitionibus aut gentilium deliriis ipsi adhaerent , sed eadem in omnibus suis regnis pu-hlice accipi & doceri mandant, constitutis suppliciis in eos, oui reetius sentiunt. Nullum enim In primitiva oe parturienti Christianorum Ecclesia exemplum est, fideles, sive Apostoli fuerint sue Episcopi, sive quicunque alii, sibi summum arbitrium in Imperatores aut Principes incredulos sumpsisse, multo minus vi aut pro imperio voluisse religionem mandare. Quin potius praedicatione Evangelii & functione Sacerdotali contenti abstinebant ab omni coactione, licet

interdum vires non deessent, nec congregatis

publicε hominibus destruebant idolorum aras, aut impediebant victimas , quo minus falsis Diis ab Ethnicis mactarentur : Sed commendato supremo

76쪽

CAP. II Imperat. Imp.rirea Sama eθmpet. 4 premo Numini omni rerum eventu sola verbi divini praedicatione strenue fungebantur, ut museros homines de errore & superstitione docerent, parati interim ad infinitas iniurias & crucia. tus , si quos ipsis pro Coelesti veritate &Ecclesiae dilatatione sustinendos Deus judicasset. Longe autem alia religionis facies illo tempore fuit. quo primum ipsi etiam Imperatores Christo nomen& fidem dederunt. Hi enim auctoritate & sumismo imperio instructi multa tunc faciebant, quae privatis optare magis licuit, ut fierent, quam patrare. Nam utcunque factum per se pium dilaudandum sit, illicitum fit, si ab alio, quam per quem fas est, praepostero .aelo agatur. Quid pulchrius est Si magis pium quam patriam ab hostibus defendere ξ Sed cum perduellionis imi amia magnum malum habebit, quicunque pri

vatus exercitu conscripto adornet defensionem

eo colore, quod Princeps deses sit& Reipublicae negligens: nihil justus praecipue cogitet in his re hin , inquit Augustinus, nisue bestum si ripiat, cui hestare fas eis et non enim Dae eis omnibus. Quid honestius est, quid divinius, quim ius suum Cuique tribuere Quis autem laudaverit illum Advocatum, qui cum videat a iudice aut Corrupto aut imprudente suo Clienti iniuriam fieri, sibi ipsi sipreto tribunali jus vult dicere,&CXecutioni dare, utcunque aequissimum dixerit Haud melius profecto subditus facit , qui verae religionis promovendae studio turbas miscet in

Republica,& sibi potestatem aliquam jubendi

vetandique arrogat. quam non habet. At in Principe haec omnia diversa sunt ob majestatis pra

77쪽

42 De Summa Imp. potesate eirea Saera.

sentiam, quῶ cives in rebus per se non illicitis assstrictissimum obligat obsequium. Huius vi praesidio ut Imperans cum effectu necessarii obsequii bona praecipit & mala prohibet, sic veram religionem instituit, defendit, conservat et Falsam vero proscribit, diruit idola & eorum templa& removet impedimenta, quae salutarem Evangelii cursum remorari videntur. Atque hice sunt veri illi regii amis, potestatis circa sacra merε illativi , quos Deus, dum I Regibus, qua tales sunt, urigit, nobis oppido liquet, sub imperio civilieomprehendi. Benignissimum enim Numen hnullo hominum ultra suum depositum quicquam aliud sibi reddi postulat.

S. 7. Praeterea in Veteri Iudaeorum Republica optimos quosque Reges & Magistratus non citra laudem &divina praemia religionis &sacrorum curam susscepisse constat, increpitis aliis, qui connivebant ad populi idololatriam,toleratis lucis & excelsis , in quibus spirituali ad utiterio Diis quisque si is sacrificasse dicitur, maxima veri Dei indignatione & aeternae hominum

salutis dispendio. Moses primus Iudaicae Civitatis post Deum conditor, ordinator, vi regii incis, quod in populo administravit, religi

nem apud Israelitas constituit, promulgatis legibus , quae cultum divinum & sacrorum rati nem concernerent, Cum omni populo obse vandis, tum etiam Sacerdotum & Levitarum ordini: ut integer Leviticus Liber , & satis magna pars Exodi, Numerorum aC Deuteronomii

testantur. Equidem haud me latet, Deum, qui istam

78쪽

CH. II Imperat. Imp. eirca Sacra comet. 4 3 istam gentem sibi quasi hqreditariam elegit, cum qua usque ad familiare colloquium descenderet, leges ut alias,ita etiam quae sacra moderabantur, planἡ singulari modo di immediath suo digito jussuque sancisse, ut Moses nihil praeter instrumentum videri possit,quo medio Deus suam v luntatem populo suo declaraverit. Quatenus tamen Rempublicam Judaeorum in ordine Civium ad se invicem imperantium parentiumq; spectamus, tulisse utique Mosen etiam leges potestate sibi h Deo concessa haud inficias ire possumus,& docent id expreM sacrae literae, Mosen mandasse legem,idque regio ' cio γ) asserentes. Officio, inquam, regio, non pontificali aut Sacerdotali, quale hodie sibi in totum Christianum orbem Romanus Papa competere ait. Id

saltem alii Reges prae Mose peculiare habent &Praecipuum , quod ipsis jus sit Civibus suis leges

dare, quaecunque legislatori placent, modo iurinaturali, divino & gentium non sint contrariae. Hic vero promulgare eas tenebatur , quaS ex ipsissimo divino ore percepisset. Nec tamen adeo ipsius in arctum redacta erat potestas publica , quin interdum nec Deo iubente nec eo fulto aliquid suopte ingenio facere potuerit.

Nam ad b) Soceri sui lethrae consilium Magi-Ωratus iudieiarios in populo constituit , qui ipsum immensis iuris dicundi laboribus sublevarent e &quin in aliis negotiis identidem inci- cieritibus idem fecerit,nullus dubito et Post moΡtem Mosis, qui Aaronem quoque di ejus filios in

79쪽

De Summa Imper. Potestate eirea Sae a. Sacerdotio initiavit,Successor, assolua n6 sequisus in sacris potestate sua usus est, renovato foedere inter Deum Spopulum , Levitis ad arcas deductionem delegatis, ac ordinatis plurimis aliis, quae ad religionis & cultus divini constituistionem pertinera visa sunt. Continuata est e

dem potestas ad Judices, ut in Judicum libis

haud exigua vestigia sunt, & mutata postmodum in regnum Republica in Reges translata.Ita Q is abstulit magos orbariolos de terra; cc David arcam Domini ex aedibus Obededomi in Regiam deduxit, d) ad conservationem miniis sterii & majorem cultus divini splendorem,vasa aurea argentea , Wretiosam stupellectilem ex hostium manubiis partam , vel ab ipsis in subjectionis signum sponte oblatam Domino Deo suo consecravit: se constituit coram arca de Levitis, qui ministrarent canendo gloriam & laudes Dei Ossicia Levitarum per certas vices &ordines distribuit r & denique prohibitus templum aedificare g comparavit filio suo necessaria ad ejus molem decenti maiestate & magnificentia erigendam. h) Salomon exauetoravit Abiatharem Sacerdotem, quod turbis & praeposterae fratris sui ambitioni participasset, surr gato in ejus locum Sadoco. Nec legitur Abi ther eo tempore se fori praescriptione contra Regem defendisse. i Idem Salomon extruxit immensis opibus&splendidissimo apparatu Hi rosolymitanum templum arcam foederis in illud

80쪽

CAP. II Imperat. Imp. circa Sacra compet. 4s

deduxit & fusis ad Deum instantissimis precibus innumerisque victimis caesis solemni ritu

citum erat in eonisectu Domini, fecit , sub ve tit aras,lucos & excelsa, alienis Diis dicata, comfregit statuas, 1 majoribus coli solitas combusto idolo Mipleret, cui Maecha ejus mater superstitiola foemina singulari ritu serviebat, edici que proposito, ut omnes subditi relictis gentium religionibus Dominum Deum patrum suorum quaererent & adorarent. Restituit altare Do. mini, de subditos ad foedus cum Deo icendum idque iuramento confirmandum adegie. b) Josaphatus Ata filius praeter succisionem lucorum S editiorum, Principes & Sacerdotes circuire totum regnum suum , & populum in lege Dei instituere curavit. missis Vissitatoribus, qui rein formationem collapsi & depravati cultus cum falsi eversione sit sciperent. Imb ipse ad subdi.

tos proseetus eos ore, manu, exemplo ad maiorum religionem revocavit, constitutis ubique

Sacerdotibus & Levitis, qui sacris rite defung xentur, cum aliquali in Ecclesiasticis iurisdictione,sed certis c/ncellis inclusa c) Ezechias quam

tum laboraverit in restituenda religione, notius est, quam ut multis dici debeat: non memorabo incisos lucos, confractas statuas, excelsa sublata et AEneus serpens , quem Dei iussu 1 Mose consectiam,& hucusq; religiose in miraculi me. moriam asservatum populus superstitiose adorare seperat, ipsius mandato sublatus, tum aper